ქკსა სივ (1628): მიიცვალა ბატონის შვილის ვახტანგის მეუღლე, კახთ მეფის ასული ხუარამზე.
ქკსა სიზ (1629): მიიცვალა ქუთათელი გერასიმე, იანვარსა ი~. ამასვე წელიწადსა დაჯდა მათი ძმისწული სიმიონ, და წარვიდა და ეკურთხა საყდარსა ბიჭვინტისასა:. ამასვე ქკსა მეფეთ-მეფემან ბაგრატ განყო ლიხთ-იმერითი სამის ეფის-კოპოსთ ბრძანებითა აფხაზეთისა კათალიკოზისთა აბაშის ძისათა. ინება ღთივ-გვირგვინოსანმან მეფეთ-მეფემან ბაგრატ და დედოფალთ დედოფალმან ელენე დიდისა და ცათაცთ მბაძავისა საყდრისა, ახლისა იელუსალიმისა, გენათისა ეპისკაპოზისა მელკისედეკისა საყუარელის-ძესა, საუკუნოდმცა არს ჴსენება მათი:. ამასვე დროსა იმავე პატრონმან გააჩინა ხონელ ეპისკოპოზად მიჩხეტის-ძე მანოელ, იმავე აფხაზეთის კათალიკოზისა ჴელითა საყდართა შიგან ბიჭუინტისათა, ქკნი იყო სიზ (1629):. წარვედით აფხაზეთს საკურთხეველად ივნისსა კ~, და მოვედით ივლისსა კ~:.
ახალი ტექსტი
[edit]ქორონიკონსა ჲ“ა (1373) თურქნა მოვიდნენ; მეფე გიორგი მოკლეს; ლაშქარი ს[რულია]დ დახოცნეს; საქართველო მოარბიეს და წარტყუენეს თუესა აგვისტოსა ვ (6)1.
ქორონიკონსა ო“გ (1385) ლანგ-თემურ ტფილისი წასტყვენა, ციხე აიღო და მეფე ბაგრატ და ანნა დედოფალი გამოასხა და და[ა]ტყუევა2.
ქორონიკონსა პ“(1392) მეფე გიორგი3 მეგრელთ მოკლეს.
ქორონიკონს პ“ბ(1394) თემურ სამარყანელმან სომხითი და ქართლი წარყტუენა და და[ა]რბივნა ყოველნი ციხენი.
ქორონიკონსა პ“გ (1395) დიდი მეფე ბაგრატ გარდახდა4.
ქორონიკონსა ჟ“ე (1407) მეფე კოსტანტინე ჩალაღ[ა]ნს მოკლეს5.
ქორონიკონსა რ“ბ (1414)6 მეფე ალექსანდრე (და) ივანე ათაბაგი კოხტას შეიბნეს; თურქთა ახალციხე ამოსწყვიტეს.
ქორონიკონსა რ“ა (1413)7 დაჯდა მეფედ ალექსანდრე. იყო მაშინ ყო[ვ]ელი ესე საქართველო უსჯულო თემურისაგან უნუგეშინისცემოდ განსრული და სრულიად აოჴრებული დედა-ქალაქი მცხეთა, და დიდი წმინდა კათოლიკე ეკლესია, და ეგრეთვე ყო[ვ]ელნი ეკლესიანი, საყდარნი და ციხენი ყოველნივე ს[რ]ულიად საფუძველითურთ დაექცია და მოეოხრებინა, და ყო[ვ]ელნი სულნი ქვეყანისანი დედაწულითურთ ტყუე ექმნა. ესრეთ იავარ-ნაქმარ ქართლზე მეფე იქმნა. ამის მეფობამდე მუდამ ტყუენა, რბევა და მოოჴრება ჰქონდა ქვეყანსა ჩვენსა. ძალი ქართლისა შემცირებულ იყო მრავლის ტყუენვისა და რბევისაგან; არსით აღუჩნდა ნუგეშინისმცემელი,
ქორონიკონსა რ“ით (1431) მეფემან ალექსანდრემ ლორე აიღო8.
ქორონიკონსა რ“ლბ (1444) კოსტანტიპოლი დაიჭირეს თათართა9. ამავე ქორონიკონსა ჯანშაჰ-ყაენი ახალციხეს მოუხდა10. ამავე ქორონიკონსა ივანე ათაბაგი მიიცვალა.
ქორონიკონსა რ“ლე (1447) აღბუღა და ყვარყვარე შეიბნეს. ამავე ქორონიკონსა მეფე ვახტანგ მიიცვალა11. იყო მეუღ[ლე] მეფის ვახტანგისა ფანასკერტელის ქალი, და თაყას ფანასკერტელისა, დედოფალი სილხათუნ.
ქორონიკონსა რ“მდ (1456) უზუნ-ჰასან მოუხდა ქართლს და ამოსწყვიტა და იავარყო ვიდრე ტაშისკარამდე12,
ქორონიკონსა რ“ნ (1462) უზუნ-ჰასან-ყაენი მოვიდა სამცხეს, ყვარყვარეს უშველა; ჩიხორს შეიბნენ მეფე, და ათაბეგს გაემარჯვა13,
ქორონიკონსა რ“ნა (1463) აქა ქართველთ მეფე თავრიზს გილაქმა და თემურა ააოხჴრა14.
ქორონიკონსა რ“ნგ (1465) მეფე დაიჭირა ყვარყვარემ ტყუეთ15.
ქორონიკონსა [რ]”ნთ (1471) დედოფალი გულქან16 გარდაიცვალა.
ქორონიკონსა რ“იგ (1475) ათაბაგ ბაადურ17 გარდაიცვალა წლისა კა (21), ოკდონბერს ი (10), დასაბამ[ი]თგან ქორონიკონსა ექსიათას ცხრ[ა]ას პბ (6982).
ქორონიკონსა რ“ივ (1478) დაჯდა მეფედ კოსტანტილე18.
ქორონიკონსა როა (1483), თვესა აგვისტოსა ივ (16), მეფე კოსტანტინე და ათაბაგი ყვარყვარე შეიბნეს არადეთს, და ათაბ[ა]გს გაემარჯვა19.
ქორონიკონსა რ”ოგ (1485) ყაენმა სამცხე ამოსწყვიტა20.
ქორონიკონსა რ“ოდ (1486) იაღუბ-ყაენი მოვიდა, ახალციხე და აწყვერი აიღო. და აწყვერისა ღთისმშობელი დატყუევდა სეკდენბერს კე (25); ბატონმან მანუჩარ დაისხნა.
ქორონიკონსა რ”ოზ (1489) ახალციხეს თათარნი მოვიდენ. იმასვე წელიწადსა ალექსანდრემ ქუთათისი აიღო, ძემან ბაგრატისამან21.
ქორონიკონსა რ“ოთ (1491) ბატონი დედისიმედი მიიცვალა წლისა ნდ (54), დეკენბერს იე (15)22.
ქორონიკონსა რ“პგ (1495) ბაგრატ დაიბადა, Iძე) ალექსანდრესი, ფებერვალსა კგ (23).
ქორონიკონსა რ“პე (1497) დიდი ბატონი ყვარყვარე მიიცვალა წლისა პბ (82), ივნისსა ა (1)24.
ქორონიკონსა რ“ჟ (1502) ბატონი ქაიხოსრო მიიცვალა წლისა ნგ (53), მაისს ვ (6)25.
ქორონიკონსა რ“ჟა (1503) მეფე კოსტანტინე მიიცვალა26.
ქორონიკონსა რ“ჟგ (1505) დიდისა მონასტრისა გენათისა წინამძღვარი მანასე მიიცვალა27.
ქორონიკონსა რ“ჟზ (1509) აიღო გორი ალექსანდრემ28, ძემან ბაგრატისამან თვესა აგვისტოსსა ვ (6). ამავე წელსა ქუთათის[ს] თათარნი მოვიდენ და დაწვეს დიდი მონასტერი გენათისა შიგნით და გარეთ, ქუთათისი და საყდარი; სხვანი ეკლესიანი და ციხე ვერ აიღეს და აურაცხელნი ტყუენი წა[ა]სხეს, თვე იყო ნოენბერი კგ (23).
ქორონიკონსა რ“ჟე (1507), მარტსა იბ (12)29 მიიცვალა დედოფალი თამარი აპრილსა ა (1), იმასვე წელსა მეფეთ-მეფე ალექსანდრე30 მიიცვალა. ამასვე წელსა შეება ძე მისი ბაგრატ31 მეფესა ვახტანგს და მზეჭაბუკს32 მოხისს და გაიმარჯვა თუესა ივნისსა გ (3). ამასვე წელსა მიიცვალა ბატონი დედოფალი ელენე, დედა ალექსანდრესი, ნოე[ნ]ბერსა გ (3).
ქორონიკონსა რ“ჟთ (1511) მოკლა კახთა მეფემან გიორგი მამამისი, მეფე ალექსანდრე, და ძმას თვალები დასთხარა დიმიტრის33.
ქორონიკონსა ს“(200) მიიცვალა გურიელი გიორგი.
ქორონიკონსა ს“ა (201) ქართლის მეფე დავით ღა კახი მეფე გიორგი მუხრანს ძალის[ს] შეიბნეს. ქართლის მეფეს დავითს გაემარჯვა და ჴელთ დარჩა მეფე გიოთრგი34. ამასვე წელსა მოკლეს მეფე გიორგი და დამარხეს მცხეთას. ამ კახმა მეფემა მოკლა მამა და ძმას თვალები დასთხ[ა]რა.
ქორონიკონსა ს”დ (1516)35 მიიცვალა ბატონი დიდი მზეჯაბუკ ათაბეგი ივნისსა გ (3).
ქორონიკონსა ს“ვ (1518) ყაენი წამოვიდა ულუსითა საქართველოსა საქრისტიანოთა36, ხატთა და ჯვართა ყველასა ატყუევებდეს. პატრონმან მეფემან დავით თავისი შვილი რამაზ თათარში გაგზავნა და ყაენს წინ მიაგება და დაიხსნა საქრისტიანო.
ქორონიკონსა ს“ზ (1519) მიიცვალა დიდის მონასტრისა გენათისა მოძღუართ-მოძღვარი ილარიონ პატრონი, თვესა მაისსა ვ (6), და გორის ჯვარ[ი]თ აქა გელათს მოასეენეს37. ამასვე ქორონიკონსა მიიცვალა მეფის ბაგრატის შვილი მუცლის ტკივილითა.
ქორონიკონსა ს“იდ (1516) მოსცეს ბაგრატს38 ქართლი არადეთის წყალს გამოღმა: ალი, სურამი და ახალდაბა. ამასვე წელსა მიიცვალა მეფე დავით39. ამასვე წელსა იქორწინა ძემან მისმ[ან] ლუარსაბ და შეირთო ცოლათ მეფის ბაგრატის ასული თამარ, მარტსა კე (25).
ქორონიკონსა ს“ივ (1528) მიიცვალა ბატონისშვილის ვახტანგის40 მეუღლე, კახთა მეფის ასული ხუარამზე.
ქორონიკონსა ს”იზ (1529) მიიცვალა ქუთათელი გერასიმე იანვარსა ი (10). ამასვე წელიწადსა დაჯდა მათი ძმისწული სიმეონ და წარვიდა და ეკურთხა საყდარსა ბიჭვინტისასა. ამასვე ქორონიკონსა მეფეთ-მეფემან ბაგრატ განყო ლიხთ-იმერითი სამისა ეფისკოპოსთ, ბრძანებითა აფხაზეთისა კ[ათალიკ]ოზისათა აბაშის-ძისათა. ინება ღთივ გვირგვინოსანმან მეფეთ-მეფემან ბაგრატ და დედოფალთ-დედოფალმან ელენე [მიცემად] დიდისა და ცათა მობაძავისა საყდრისა ახლისა იელუსალიმისა გენათისა ეპისკოპოზისა მელკისადეკისა საყვარელის-ძისა; საუკუნოდამცა არს ხსენება მათი41.
ამასვე დროსა იმავე პატრონმან გააჩინ[ა] ხონელ ეპისკოპოზ[ა]დ მიჩხეტის ძე მანოელ იმავე აფხაზეთის კ[ათალიკ]ოზისა ჴელითა საყდართა შიგან ბიჭუნტისათა. ქორონიკონი იყო ს“იზ (1529): წარვედით აფხაზეთს საკურთხევლად ივნისსა კ (20), მოვედით ივლისსა კ (20).
ქორონიკონსა ს“ით (1531) და ივლისსა ია (11) მიიცვალა მჴეციძე სარგის42.
ქორონიკონსა ს“კა (1533) დადიანი მამია და გურიელი მამია წარვიდეს ჯიქეთს საბრძოლად ზღვით, ნავებითა, და შეიბნეს თუესა იანვარსა ლ (30)43, პირველსა დღესა ამ[ა]თ გაემარჯვა; მეორესა დღესა, პარასკევსა, განრისხდა ღ[მერ]თი ოდიშელთათვის, უღალატეს და გამოექცნეს, დადიანი და გურიელი და გურიელის ლაშქარი დაუტევეს; მოეხვივნეს ჯიქნი ღა შეიბნეს, მრავალი დაჴოცეს დადიანმა, გურიელმა და გურიელის ლაშქარმა, მოკლეს გურიელის შვილი გიორგი და მისნი აზნაურისშვილნი, დაღალულნი ომისაგან, შეჩვენებულმან ცანდია ინალდაფითა44 გაინდუნა45. დადიანი გააშიმულეს, ს[რ]ულიად შიშველი დაჭრეს; გურიელი, და სამნი მისნი ძმანი, და ეპისკოპოზნი და მისნი ლაშქარნი ტყუე ყვეს. წავიდა მალაქია კათალიკოზი და გამოისხნა; ცოცხ[ა]ლნი და მკდარნი ფასით იყიდნა.
ქორონიკონსა ს“კგ (1535) მეფე ალექსანდრე, ძე ლევანისა46, იშვა.
ქორონიკონსა ს“კგ (1535) მურჯახეთს შეიბნეს აგვისტოსა იგ (13), დღესა ხუთშაბათსა. შეიბა მეფეთ-მეფე ბაგრატ და ათაბაგი ყვარყვარე47 ახალჭალაქს, და დაიხოცნეს მრავალნი კაცნი და გაემარჯვა მეფესა და ჴელთ დარჩა ყვარყვარე, მისი ლაშქარნი; და დაიპყრა ს[რ]ულიად სა[ა]თაბ[ა]გო ძემან ალექსანდრესამან.
ქორონიკონსა ს“კე (1537) მეფე სვიმონ იშვა, ძე ლუარსაბისა.
ქორონიკონსა ს”ლა (1543) ხონთქრის ფაშები მოვიდენ კგ (22) ათასი და ს[რ]ულიად ამოსწყვიტეს: მოუხდა ბაგრატ მეფე, გაიმარჯვა და ამოსწყვიტნა მრავალნი48.
1545 ქორონიკონსა ს“ლგ (1545) ბასიანს შეიბნეს სოხოჲტზედა იმერელი მეფე ბაგრატ, და ქართლის მეფე ლუარააბ და ათაბაგი ბატონი ქაიხოსროვ49, და ს[რ]ულიად საქართველო იყო, და ორი ფაშა იყო50, და მეფენი მეოტ იქმნეს51.
ქორონიკონსა ს“ლდ (1546) აწყურის ღთისმშობელი ტყუედ წაასუენა ციხისჯუარს იმერელმა მეფემ ბაგრატ.
ქორონიკონსა ს“ლე (1547) ტაოს ქვეყანა დაიჭირეს თათართა, ურუმთა.
ქორონიკონსა ს“მა (1553) არტანუჯი წაგვართვეს ურუმთა და არსიანამდის დაიჭირეს; ფარნაკნი და სრულ არტა[ა]ნი დაანგრიეს, და ფარნაკნი ააშენეს, აწყურისა ღთისმშობლის შეწევნითა სამცხეს ვერ გარდმოვიდეს. მოესწრა ყაენი შაჰ-თაჰმაზ. ბატონი ქაიხოსროვ მივიდა: ვარძია, თმოგვი და ვანის ქვაბი, აწყური, ასპინძა, ვარნეთი და ს[რულიად] სამცხის ციხეები აიღო და ვარძიისა ღთისმშობელი და ს[რ]ულიად ციხეები ბატონს ქაიხოსროვს მოსცა. და წარვიდა ყაენი და ჩავიდა სომხითს. და დაჴოცნა ვახუშტი <და> დიასამიძე და ამაონ ტყუე წაიყუანა მარიამობის თვესა52.
ამავე ქორონიკონსა ციხისჯვარიდამან აწყურისა ღთისმშობელი ტყუედ წაასუენეს იმერითს.
ამავე ქორონიკონსა დაუთ-ხან თავის მამას მეფეს ლუარსაბს წაუვიდა53 და შაჰ-თამაზ-ყაენთან მივიდა. ყაენმან პატივსცა და გაუგონა სიტყვა54.
პირველად მოუხდუნ შაჰ-თამ[ა]ზ-ყაენი და ამოსწყუიტნეს და აღაოჴრეს ქართლი.
ქორონიკონსა ს“მგ (1555) ხონთქარი55 სულთან-სულაიმან გამოვიდა და ყაენს ჩაუდგა; კარი ააშენა, და უკუმობრუნდა და ბასიანს მოვიდა, წარმოდგა ყაენი შაჰ-თამაზ და მოვიდა არტა[ა]ნს. და ყაენის შვილმან ისმაილ-მირზამ კარი დააქცია. ხონთქარი წავიდა. უკუმობრუნდა ყაენი და ჩადგა ქართლს, და აღაოხრა და აიხ[ს]ნა ციხენი, და მოწყვიდა ქვეყანა, და აიღო ატენის ციხე და დედა მეფისა ლუარსაბისა გამოასხეს. და მეფე ლიხთ-იმერითს გარდვიდა და იქ მორჩა. დედოფალი ნესტან-ჯავარ, დედა მეფის ლუარსაბისა, ქვეითი წაასხეს ციხითგან ზედა ველამდის და მერმე მეაქლემეთ მისცეს და წარიყვანეს; ერევანსა მიიყვანეს და მუნ წამლით თავი მოიკლა.
მეორედ მოვიდა შაჰ-თაჰმ[ა]ზ ქართლსა. მუხრანის ბატონის შვილნი – არჩილ, აშოთან და ვახტანგ აწყურს მოვიდენ.
ქორონიკონსა ს”მვ (1558) გარის შეიბნეს ქართველნი [და] ყიზ[ი]ლბაშნი და ქართველთ გაემარჯვა56. და ქრისტეს მოწამე მეფე ლუარსაბ თათართ მოკლეს და ძე მისი სვიმონ მეფეთ იქმნა.
ქორონიკონსა ს“მე (1557)57 მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი არჩილ დაიჭირეს თათართა.
ქორონიკონსა ს“მთ (1561) იყო ციხედიდს ომი: თათართ გაემარჯვა58, ძე კახთ მეფის ლეონისა გიორგი მოკლეს. ამავე ქორონიკონსა მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი აშოთან მოკლეს ფხოელთა.
ქორონიკონსა ს”ნე (1567) მეფე სვიმონ და დაუთ-ხან შეიბნეს დიღომს და მეფეს გაემარჯვა59.
ქორონიკონსა ს“ნვ (1568) მეფე სვიმონ და დაუთ-ხან შეიბნეს სამადლოსა და მეფეს გაემარჯვა60.
ქორონიკონსა ს“ნზ (1569) ქართლის მეფე სვიმონ და ყ[ი]ზილბაშნი შეიბნეს. იქნა ომი ფარცხისს, და დარჩა მეფე სვიმონ ყ[ი]ზილბაშთ: დაიჭირეს თათართა, და ყაენთან გაგზავნეს და ალამუტის ციხეში დააპატიმრეს61.
ქორონიკონსა ს”ჲდ (1576) დაუთ-ხ[ა]ნ დასვეს ქართლს ბატონათ62.
ქორონიკონსა ს“ჲა (1573)63 პატრონი ქაიხოსრო ათაბაგი - წლისა ნა (51), თ[ე]ბ[ერვალსა]64 იგ (13) გათავდებოდ[ა], მიიცვალა ყაზმინს, ენკენისთვის კთ (29), დღესა სამშაბათსა, თ (9) ჟა[მს], მთვარესა ბ (2).
ამავე ქორონიკონსა მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი65 არჩილ შირაზს გაგზავნეს ყაზმინიდამა, ღვინობისთვეს კბ (22), დღესა ხუთშაბათსა.
ქორონიკონსა ს“ჲგ (1575) მეფე კახთა ლეონ მიიცვალა. ამავე ქორონიკონსა მეფე კახთა ალექსანდრე და ძმისწულნი მისნი ჭიაურს შეიბნეს და მეფეს ალექსანდრეს გაემარჯვა და ძმისწულნი მისნი დაიხოცნეს66.
ამავე ქორონიკონსა ყიზილბაშთ ოცხე ამოსწყვიტეს. ქორონიკონსა ს“ჲდ (1576), მაისს იე (15), დღესა სამშაბათსა, ყაენი შაჰ-თამ[ა]ზ67 მოკვდა, და უსტაჯალუანთა და იოთამის-შვილმან ალიხან68 სულთან ჰაიდარ-მირზ[ა]ს ბატონობა მოინდომეს; ჯარგაზმა69 შამხალ, ავშართა70 და ვინც მ[ა]თი ოიმახი71 იყო, მიუხდეს, ჰაიდარ-მირზა72 მოკლეს, უსტაჯალუანი ამოსწვიტეს და ისმაილ-მირზ[ა]ს გამოსაყვანლათ კაცი გაგზავნეს.
და ამავე ქორონიკონსა და ამავე მაისს კბ (22) მისი შვილი შაჰ-ისმაილ ტყუედ იჯდა ციხესა ყალყაას73 და გამოიყვანეს დღესა სამშაბათსა, და კვ (26) არდაველს ქალაქში მოვიდა და კვ (26)74 ყაზმინისაკენ წავიდა.
და დასვეს75 ყაენათ შაჰ-ისმაილ76 და მეფე სვიმონ77 ალამუტის ციხითგან გამოიყვან[ა], ყაზმინს მოაყვანინა, და საქართველოს ბატონობა მისცა, და მრავალი სხვა წყალობა დამართა, საჴემწიფო მორთულობა ყოვლის ქარხნებისაგან გაურიგა. რა ეს ანბავი თბილის ქალაქს მჯდომს მეფეს დავითს მოუვიდა, იწყინა და ხვანთქართან ჩაფარი გაგზავნა და ლაშქ[ა]რი სთხოვა.
ამავე წელსა, ივნისსა, ათაბაგი პატრონი ყუარყუარე78, და ძმა მათი პატრონი მანუჩარ და ბიძაშვილი მათი მუხრანის ბატონის არჩილის შვილი, პატრონი ერეკლე მგელციხეს79 წავიდეს ყაენთან ელჩის გასაგზავნელად. ავკარგად სამოცამდი კაცი იახლა. სამწუბთ ღელეში80 დავდეგით. აცნობა ოლთის81-ქვაბიდამა ბედანის-შუილმა იასონ ვარაზაშვილს კოკოლასა82, და მის ძმასა ლაშქარასა და მის ბიძას გურგაქს. იახლნეს თანა დიასამიძის ელიას შვილი ავთანდილ და მისი ძმა შერმაზან, ამატაკის-შვილი როსტომის შვილი ამატაკ, და აბდუყაფარ, და მათი ძმისწული როსტომ და ამატაკის შვილი სეხნია. დაეკაზმნეს ხუთასამდი კაცი და წამოვიდეს. ორთვალთ-ხიდს გამოვიდეს, ბორგს83 მივიდეს. იქ ფანასკერტელი იობის შვილი ჯარასონ გუერთს იახლა, საუბარს შეესწრა კაცსა, თუ - „გულმართლა ბატონებზე თავსდასასხმელათ და დასახოცათ მიდიანო“. იარა და აცნობა უგუბოს დოლეიჯის-შვილს ყანდურალის84, თუ – „გულმართლა ბატონიშვილებს დაჰჴოცენ! ფიცხლა აცნობე!“ წამოვიდა ყანდურალი, აცნობა ბატონებსა. ქათამს ეყივლა. ადგეს ბატონები, და ვინც იყო, დაეკაზმნეს. ოცამდი შეკაზმულნი კაცი იყო. ბარგი აჰკიდეს. დიდხან იქივ იბრუნეს და არ მოვიდენ, უკუმოდგეს ოვერათ-თავს სიმაგრესა. ივნისს ლ (30)85, შაბათს დღეს, განთიად დაესხნეს ნასადგომევსა. სხვა აღარა დახვდათ რა: თუხარლიანთ კარავი და ბარგი დახვდა და ის დაიფორაქეს; ჯორები კიდევ მოსცეს. ჩვენი და მათი კაცი გარდიკიდნეს: ერთი მოკლეს და ერთი ჴელთ დაიჭირეს ჩვენთა. წავიდეს გ[ა]წბილებულნი. ეკვეხა: „არ გაგვისწრობდეს, თავებს დავსჭრიდით და მკუდარს ასო-ასო ავიქმოდი[თ] და ეს გვექნა, მარტვილებსაც არ გაუშვებდით ცოცხალს!“
დავარდა ჴმა; დაიწყო ჩვენმა ლამქარმა მოდენა. გაემართნეს პატრონი ყუარყუარე და პატრონი მანუჩარ86 და პერაკლე სახელსა ზედა ღთისასა და მივედით ზედა-თმოგვსა87, და თმოგვის ქალაქი მოვარბიეთ და იქვე ზედა-თმოგ[ვ]ს ამოვედით და პატრონი დედა მათი, დედისიმედ88 ყოფილი დებორა იქ მოვიდა. და ორშაბათს ვანის-ქუაბს89 მოვადეგით და ოთხშაბათს იერიშით ავიღეთ და პარასკევს დღეს ავიყარენით, ჩაუდეგით, რჩეულიანი შემოვიწყუენით. კუირას დღეს ოლ[ა]დის-ქუაბი ავიღე[თ], ამოვედით, კარწახს90 დავდეგით.
ივლისსა ით (19), დღესა ხუთშაბათსა, ქორონიკონსა ს“ჲდ (1576) ჰერაკლე შევჰკაზმეთ, მუხრანის ბატონის არჩილის შვილი, წლისა ივ (16) და სამის თუისა და სამის კუირისა. მუუხედით ფოსოს, სახლი91 დავსწვით და ამოვსწყუიტეთ. გაუძახეთ ლაშქარი. დარღვეულთ ხიზანი და ალამი92 გამოვიღეთ და მოვედით და პალაკაციოს93 დავდეგით. იქიდამა თეთრ-ციხის94 გარეშემო დავსწვით ალაბუტი და კამროანი95 [და] ყაენთან ელჩი გავგზავნეთ.
და ამავე თვესა, ივლისსა კვ (26)96, დღესა შაბათსა, შალიკაშუილის ზემბ[ა]დის შუილმა მათივ ნაქონები ოლთის ციხე97 წაართვა და ჩვენ თათარნი შუა შემოვიღეს98, გამოუდეგით, წამოვედით მგელციხეს, შერანშიან[თ] წყაროზე დავდეგით და მერმე აწყუერს წავედით.
ამავე ქორონიკონსა, აგვისტოს ოცდაათერტმეტსა ვარნელის99 ციხეს უღალატეს მგელციხიდამ და ენკენის თვის დ (4) დიასამიძემა დემოთის100 საღალატოთ აზნაურესშვილები და მსახურები გაგზავნა და ვეღარ უღალატეს და ჩვიდმეტი ჴელთ დარჩა საჯარს შალუაშვილ[ს], ციხისთავსა. პატრონი მანუჩარ და პატრონი ერეკლე, მათი ბიძაშეილი მგელციხეს იყვნეს და შალიკიანთ აზნაურიშვილებს თავს დაესხნეს. აზნაურისშვილები გარდაეხვეწნეს. ერეკლე მიეწია, კაცი ჩამოაგდო და კარგი ცხენი დარჩა. და ჩვენც მოვედით სამცხიდამა და შერანშაანთ წყაროზე დავდეგით.
ამავე ქორონიკონსა, ს“იდ (1576), ივანობისთვის კდ (24) ბატონი არჩილ შირაზიდამ ყაზმინს მოსრულიყუნეს ცოლშვილიანად. მერმე ჩაუდექით და ფოსო ამოვსწყვიტეთ და შაჰსთან ელჩი გავგზავნეთ. უკუმოვბრუნდით, სამცხეს მოვედით.
ქორონიკონსა ს“ჲე (1577), მარტში, მოგვიხდა კოკოლა და ახჩიის101 ქვაბი წაგვართვა. წავიდა ბატონი მანუჩარ და იმავ წამს წაართვა; ერეკლე თან ახლდა.
მერმე გურგაქ უკუუდგა კოკოლა[ს], თავის ძმისწულსა და ბატონს მანუჩარს შემოჰფიცა, ქაჯისციხე102 დაუჭირა, მერმე ფიცი გაუტეხა და კიდევ უკუუდგა ბატონს მანუჩარს. უკუმობრუნდა ბატონი მანუჩარ, ჩაუდეგით კიდე გაზაფხულზე, ვეუბნეთ. არ შემოგვეწყნეს. დაურბიეთ ფოსო, ელჩი გავისტუმრეთ და უკმოვბრუნდით.
ამასვე ქორონიკონსა, სახელსა ზედა ღთისასა, გავილაშქრეთ ენკენისთვეს ნახევარს103 და ქაჯის ციხეს მოვადექით.
ღვინობისთვეს ბ (2) გურგაქ შემოგურიგდა და ველი მოგ[ვ]ცა. გავბრუნდით, ურთის104 ციხე-საყდარი წავართვით, კოკოლას კერძათ იყო, და ციხე დავაქციეთ, სიმაგრე რაც იყო, დავსწვით, საყდარი გაუშვით, ფოსო მოვარბიეთ და ელჩი გავგზავნეთ ყაენთან; მოვბრუნდით, მგელციხეს მოვედით.
ბოსტოღანაშვილმან მატამა უხუცესი მისი ძმა მოკლა, თამირზა ერქუა. წამოვიდა ბატონი მანუჩარ, დაიჭირა მატაი და თუალები დასწვა [მას] და მისთან მყოფთა ყმათა. და მობრუნდა ბატონი მანუჩარ, მგელციხეს105 მოვიდა, ბატონი ყუარყუარე და ბატონი მანუჩარ იქ იდგნეს, და ბატონი დედისიმედი ახალციხეს მოვიდეს,
ქორონიკონსა ს“ჲვ (1578)106 გამოჩნდა კუდიანი ვარსკულავი, ოდეს მისებრივ არავის უხილავს, და მოწამლით მოკლეს ყ[ი]ზილბაშთ შაჰ-ისმაილ-ყაენი გიორგობისთვეს კგ (23) და მისივე ძმა შაჰ-ხუდაბანდა გააჯვემწიფეს107.
ქრისტიშობისთვე ოცდათერთმეტს ბატონი ყუარყუარე და ბატონი მანუჩარ თმოგ[ვ]ს მოადგეს, სამშაბათს დღეს.
იანვარს ე (5)108, ქორონიკონსა ს“ჲვ (1578) პატრონი დედისიმედი და ბატონი ბექა ყუელს მოადგეს.
ამასვე იანვარს ე (5)109, ოთხშაბათს, თმოგვი წაართვეს და აქეთ იმავ დღეს ყუელი წავართვით. ოთხშაბათს, გიორგობი[ს]თვეს ზ (7), ბატონს ერეკლეს ცხენი წამოექცა. საქმე სათუოთ გაუხდა, ასრე საძულათ დასცა; უცხოფერს ფათერაკს მორჩა. ეგრევე მეცამეტეს დღეს წავიდა სანადიროდ, ქარაფის ძირს იჯდა, ჩამოაგდო ქვა, დაეცა, თითის წვერი ძვალითურთ მოჰკვეთა: გონჯათ დალეწა; ორს თვეს ძვალი110 გაუმთელდა. მისთვის არც თმოგ[ვ]ს იყო და არც ყუელს.
შეიყარა კოკოლამა ყარახან, წამოვიდა თმოგუზე მოსაშველებლად, ვეღარ მოესწრა. ციხე ორთავ წაერთმევინა. ყუელიდამა თმოგ[ვ]ს წავიდა ბატონი დედისიმედი. იქიდამა ბატონი მანუჩარ ჯავახეთს წავიდა; ფოსო და ჯავახეთი დაარბივა და გურგ[ა]ქს ქაჯისციხე გაუბარაქიანა. ბატონი ყუარყუარე და ბატონი მანუჩარ ახალციხეს წამოვიდა და ბატონი დედისიმედი თმოგვს დადგა. თმოგვ[ი]ს ციხეს რაც ზახირა111 უნდოდა, მიატანინა, გააბარაქიანა და თვალშვენიერთან ელჩი გაგზავნა, ციხე[ე]ბის შოვნა შესთვალა და ურუმთ აშლა აცნობა, და ურუმთ საჩქარო ჴმა დაუვარდა. პატრონი დედისიმედი ახალციხეს შვილებთან მოვიდა. პატრონმან მანუჩარ და პატრონმან ერეკლემ ლაშქარი შეიყარეს, წავიდეს, ურუმთ პირს მიუდგეს. ბატონი ყუარყუარე ცოტად უგუნებოდ იყო, ის ვეღარ წავიდა; ზღუდერს112 ჩავედით.
ამასობაში ოთმანიანი113 რვა ათასი კაცი ფებერვალს კვ (26), ოთხსშაბათს დღესა, დაესხნეს ყარახანს, გაუდრკა სა[ი]ლათოდ114, წაუდგეს ურუმნი და ათიოდე კაცი მოკლეს. მობრუნდეს, გორი დაუწვეს და იმავ ზარიშატში115 დადგეს. მობრუნდა ყარახან, ექსასი კაცი ახლდა, დაესხა თავსა, ამოსწყუიდნა ურუმნი, გააქცივნა, სახელსა ზედა ღთისასა და გაემარჯვა ყარახ[ა]ნს და აივსნეს საქონლითა და იარაღითა. მობრუნდა ბატონი მანუჩა[რ] და აწყვერს ჩამოვიდა.
ქორონიკონსა ს“ჲვ (1578), მაისსა კა (21), დ[ღ]ესა ოთხშაბათსა წარვიდა მუხრანის ბატონის არჩილის შვილი ერეალე სურამს, ნესტან-დარეჯან116 ქართლის დედოფალთანა: დედოფალი ღარიბათ იყო: მასთან სამყოფად ჩავიდა.
ამავე ქორონიკონსა117 მიიცვალა აფხაზეთის კათალიკოზი ევდემოზ ჩხეტის-ძე. ამავე ქორონიკონსა მიიცვალა მეფეთ-მეფის გიორგის შვილი ბაგრატ, თვესა მაისსა კბ (22), და დედა მათი, მარვაშიძის ქალი დედოფალი რუსუდან მიიცვალა აგვისტოს დ (4).
ამასვე ქორონიკონსა, მარიამობისთვეს ზ (7), ხუთშაბათს დღესა, ხვანთქრის ლამქარი და ლალა-ფაშა მგელციხეს მოადგეს, შეიბნეს. სამშაბ[ა]თამდის ყო[ვ]ელ დღეს ომ[შ]ი იყუნეს ციხოვანი. გოგორიშვილი როინ და მისი ძმა – ბერი ერუშნელი და მისი ძმისწული ზურაბ იყუნეს, მათის ყმითა და ღთის შეწევნითა უკუყარნეს და ციხე ჩვენვე დაგვრჩა: და ჩვენს ჯარს გ[ა]ემარჯვა.
პარასკევს დღესა, ე (5)118 მარიამობისთვეს, ქაჯის ციხე, ველი და თეთრი ციხე წაგვართვეს ურუმთა და ქაჯის ციხის მეციხოვნენი ს[რ]ულიად შემოეხოცნეს და თ (9) შაბათსა, დილასა, ძურძნასა და წინწალ[ს]119 შუა აზრუმისა და ვანის ფაშა მოვიდეს და სულთანი და ყარახან ბაზუქლე, კიდევ მუღალუს ბატონი იქ შეიყარნეს. მაჰმადი-სულთან გორაზე წამო[ა]დგა; მისი ვინც იყო, გვერთს მოიყენა და სხ[ვ]ა ბატონიშვილი შეებნეს ურუმთა. პირველად გაიმარჯვეს ყიზილბაშთა და მერმე ურუმნი მოერივნეს და გაიმარჯვეს, მაჰმადი-სულთან გამოაქცია; გარდაეხეეწა.
იმავ კვირას, ი (10), მარიამობისთვესა, პატრონი მანუჩარ ქაჯის ციხეს შეეყარა. ვერც ლაშქრის ომსა და ვერც ციხეების აღებას ვერ მიესწრა. ამილახორის-შუილი ქოიარ მიეგება არტა[ა]ნს ღა ორი ციხე მან შესძღვნა ლალა-ფაშასა მარიამობის ბ (2). აგრევე არფაქსად ჰბირებოდა ექსით ციხითა მას წინათ და ხერთვისი და ხუთი ციხე მას შეეძღვნა და პატრონს მანუჩარს თან მიჰყუა. იმ წამს გამოჰგუარეს120 და ხახული სას[ა]ნჯახოდ მისცეს.
პატრონმა მანუჩარ იზ (17) ამავ თვესა თმოგვის ციხე მისცა ლალა-ფაშასა. ახალქალაქი უწინ წაართვეს - კოკოლას მეციხოვნე იდგა და იქიდამ მისცა თმოგვი.
გაიარეს. წავიდეს ტფილის ქალაქზე. ის დაუთ-ხან დაწვა და გაეცალა, ლორეს ჩავიდა. ტფილის[ს] ჩავიდა. ფაშა დასვეს და გორს – სანჯახი და დაუთ-ხან ხონთქართან წავიდა121. იქ დიდი პატივი მიაპყრეს: ორი საფაშო სარჩო გაუჩინეს და თვითან კარზე შეინახეს. და მისი ორი შვილნი - ბაგრატ და ბოსროე მამას არ გაჰყუნენ. კახის ბატონის სიძე იყო ბატონი ბაგრატ, სიმამრისას დადგა; და უმცროსი ძმა ხოსროვ-მირზა122 ისიც ძმასთან დადგა; და ბოლოს ყაენის კარზე ჩავიდნენ.
როდესაც ტბილის[ს] ფაშა დასვეს და გორს სანჯახი, მუხრანის ბატონისშვილი პატრონი ვახტანგ, ერისთავი ელისბარ და ამილ[ა]ხორი ბარძიმ ერთად შეიყარნეს. ლალა–ფაშამ ლაშქარს გაუძახა დედოფალსა და ს[რ]ულიად ქართლსა. ესენი მივიდეს და ამათის წყალობითა ლაშქარი და[ა]ბრუნეს. თემი აღარ ამოსწ[ყ]ვიდა. მათ-მათი მამული მისცეს, ოთხი დღე არ დააყოფინეს და დააბრუნეს; მათს მამულში მოვიდეს. სომხითელთ ბევრი აწყინეს. ლაშქარი გამოეშუა ლალა-ფაშასა, აღმოიარეს ქართლი; დაუდგეს იმერილნი წინა და მწოედ ამოსწყუიტეს.
მეორედ ერეკლე დაემწყუდია შიგა ომში, პატრონის არჩილის შვილი და მას გაემარჯვა. უცხოფერად შებმულიყო, ცხენი ქვეშ გამოეკლა მისთვის: თექსმეტი მუზარადს ჰქონდა ნაკრავი ისარი, ორმოცამდი – [ჯაჭვს]!23 და ვერც ჯაჭვი და ვერც მუზარადი ვერ გაეკუთა. ერთი ჴმალი ხანჩარს სცემდა; ხანჩრის ტარი ზედ დაეჭრა; ექუსი აზნაუოშვილი მძიმედ დაუჭრეს, დაუკოდეს. გამარჯვება ერეკლეს დარჩა; გამოაქციეს თათარნი, უფროსიერთნი დაჴოცნეს და ამოსწყვიტეს.
ენკენისთვის ა (1) იმერელნი შეიბნეს და გაიმარჯვეს და ქართველნი და ერეკლე ენკენისთვეს ი (10) შეიბნეს და ს[რ]ულიად ამოსწყვიტეს.
ორავჟანდას-შვილი მოვიდა და ლალა-ფაშასთან პატრონს მანუჩარს ის მიუძღვა. ახალქალაქიდამ ფაშა და პატრონი მანუჩარ ქართლს წავიდნენ. ორავჟანდა[ს]-შვილი ქაიხოსროვ აქათ გამოეგზავნა.
ქორონიკონსა ს“ჲვ (1578), ენკენისთვეს კ (20)124, ხუთშაბათს, ქორწილი უყავით მასთან პატრონისშვილს თამარს. და საშანელმა აწყუერისა ღთისმშობელმა და წმინდამა ნიკოლოზ ქორწილი ბედნიერად მოუხდინოს. ჭამა აგურიანში იყო თათართ შიშითა. დიაღ, ჩვენი უგუნებო ქორწილი იყო თათართ შიშითა.
აგრევე კახი მეფე, პატრონის ლეონის შვილი პატრონი ალექსანდრე125 მიეგება ლალა-ფაშასა, სათისჭალას შეეყარა და შაქისა და შ[ი]რვანზე წავიდეს. ამაზედ შერანშაშვილი მოვიდა ყაენიდამა, თვალშვენიერთან იყო; ეს ანბავი მოიტანა: მანუჩარის ლალა-ფაშასთან მისვლა შეიტყო ყაენმა. თვალშვენიერს კაცები გამოუგზავნა, სადგომი დააგდებინეს და ყორჩიბაშს მიაბარეს.
მარიამობისთვის კე (25)126, ორშაბათს დღესა, დაიჭირეს თვალშვენიერი. დაიჭირეს შირვანი, ციხე ააშენეს და ოსმან-ფაშა შეაყენეს თავის ლაშქრით და შემობრუნდეს. ალექსანდრეს შვილი არაგვამდის მიჰყვა და დაბრუნდა. ლალა-ფაშა მუხრანს დადგა, გორი გა[ა]მაგრა127. ქართლის მეფე, პატრონი სვიმონ ყაენმა შაჰ-ხუდაბანდამ გამოუშვა, მოაბით მოიტანეს ავამტყოფი: მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი128 არჩილი ერთის შვილითა. ბევრი ტყვე თან მოიტანა, ივანობისთვეს129 იე (15) მოვიდა. ლალა-ფაშა ქართლსვე [იდგა]. მოვიდეს სომხითს, დალაპარაკდეს. ავადმყოფი იყო, მისით მიზეზით ვეღარ ნახა.
აიყარა ლაშქარი ღვინობისთვეს ა (1)130, პარასკევს დღესა, მოდენა დაიწყო. აწყუერს ვიდეგით. ორშაბათს პატრონი მანუჩარ გამოეშვა, წინათ მოვიდა. პატრონი ყუარყუარე წინ მიეგება – თვითან ლალა-ფაშაც მოვიდა და გაღმა ლეკზე დადგა.
ხუთშაბათს პატრონი დედისიმედი გავიდა ციხიდამა და ლალა-ფაშა ნახა. ანგარიში არ იქნებოდა, რაც ლაშქრისა [და] აქლემების ჯარი იყო. შაბათს, ცისკრისა აიყარა და წავიდა. პატრონი ყუარყუარე თან გაჰყუა მოტყუებით და აღარ დაბრუნდა. პატრონი მანუჩარ თან წაჰყვა. ა[თს] დღეს ძლივ ლაშქარი გაწმდა. სამშაბათს დღეს ანბავი მოვიდა: პატრონი ყუარყუარე აღარ დაბრუნდაო. წაუდგა პატრონი დედისიმედი, ჯაყამდის სდია, ვერ მიეწიაა; აზნაურიშვილები წაუყენა, ვეღარ დააბრუნვა; ისრე დედისა და ცოლ-შვილის გამოუსალმებელი წავიდა. ოლთისი სასანჯახოთ მისცეს; იქივ მივიდა.
პატრონი მანუჩარ მოვიდა, აწყუერს მობძანდა. მეფემ131 სვიმონ გორი აიღო, ქართლში გაძლიერდა და ვისაც დედოფალსა და ბატონიშვილ გიორგიზე იმტყუნეს, ზოგნი მეფეს დავითს თან გაჰყუნენ ურუმში და ზოგნი იმერეთს და კახეთს გარდაიხვეწნეს და ქსნის ერისთვის მამული ზოგი ბატონს ნესტან-დარეჯანს დედოფალს საუპატიოთ მისცეს და ზოგი ბატონისშვილს მისცეს. ამილახორისა კასპი სვეტს ცხოველს შესწირეს და აზნაურშვილნი სახ[ა]სოთ დაიჭირა და გორის მოურაობა სულხან თურმანიძეს მისცა132. მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი მუხრანი[ს] ბატონი133 ვახტანგ ტაძრათმიყვანება დღეს ჴელთ დაიჭირა პატრონმა სიმონ მეფემან და კეხვის ციხეში134 ტყვეთ ჩააგდო.
ლალა-ფაშას ლაშქარი და მირზა-ალი გამოეგზავნა პატრონ მანუჩართანა, ქართლს გაეძახა, ქართლს ვერ ჩაუვიდეს, სადგერს დადგეს და ამოსწყუიტეს სადგერი. წმინდის გიორგისა განძი წახდა. მეორედ კიდევ სანჯახები გამოეგზავნა; შეიყარა პატრონი მანუჩარ, ჩაუხდა, ზემო ქართლი დაერბია. მოუვიდა კაცი პატრონს ყუარყუარეს, ოლთის[ს] აღარ დააყენეს, აზრუმს მიიყვანეს; შობის წინა დლეს წაიყვანეს.
მოუხდა ყაენის ხუდაბანდის ცოლი ბეგუმ შირვანს; შეიბნეს, ამოსწყვიდეს [ლაშქარნი], ციხე დაწვეს, და[ა]ქციეს; ხაზინა ყველა ხელთ დარჩა, თათარ-ხანი ჴელთ დაიჭირეს, ყაზ[მ]ინს ტყვეთ წაიყვანეს; მოერივნეს ყიზილბაშნი. ოსმალ-ფაშა135 დემურყაფს უკურჩა. ჩავიდა ყაზმინს ბეგუმ. დაიჭირეს ბეგუმ გამარჯვებული ჴლმით136, ისიც მოკლეს და თათარ-ხანიცა; ყაენმა დაახოცინა.
ყაენი შაჰ-ხუდაბანდა137 ცოლის სიკვდილს უკან ყიზ[ი]ლბაშთ დაჩაგრეს და ჰადრბიჟანი და შირვანი ურუმთ დაიჭირეს. განჯის ხანი შაჰვერდი-სულთან კახეთს მივიდა და ბატონს ალექსანდრეს შეეხვეწა. იმან შეხვეწილი კაცი დააჭირვინა, და ხონთქარს გაუგზავნა.
ქორონიკონსა ს”ჲზ (1579), მ[არ]ტ[ს] კგ (23), პატრონი ყუარყუარე და პატრონი მანუჩარ კოსტანტინოპოლის წავიდა აზრუმიდამა. აპ[რილს] კ (20), ორშაბათს გადგეს. და მას უკან მოვიდა ანბავი – ბატონი თვალშვენიერი მარიამობისთვეს კგ (23) ჴელთ დაიჭირეს. ღვინობისთვის ა (1), ორშაბათს დღესა ალამუტის ციხეში ტყუეთ წაიყუანესო.
ჟამი შეიქნა. მაისისა ლა (31)138, შაბათს საღ[ა]მოსა ხოსიტა გააცხელა საკანაფეს, პატრონის ყუარყუარეს შვილი. ღთის შეწევნით გარდაიხადა. ივნისს ით (19) ბატონი ბექა გა[ა]ცხელა: ღთის შეწევნით მანც გარდიხადა. ბევრი გააცხელა ჩვენში, მაგრამ არავის დაუზიანდა.
მეორედ მოვიდა139 ლალა-ფამა და კარი აღაშენა, ტბილის ქალაქს ლაშქარი გაგზავნა და ნუზლი შეუტანინა.
მარიამობისთვეს კვ (26)140 პატრონი დედისიმედი გააცხელა ხუთსშაბათს დღესა, და ორშაბათს დღესა ბერის პატრონის ბასილის ჟამით გაცხელება მოვიდა და საფარას საბურთეზე გაეცხელებინა. იმ წამს წაბძანდა პატრონი დედისიმედი. ორნი დედა-შვილნი ერთ კარავში141 დაწვნეს.
ენკენისთვეს გ (3), პარასკევი განთენდებოდა და ღმერთი გარისხდა, ბატონი ბასილი მიიცვალა იე (15) წლისა და დ[ღ]ისა კბ (22), ღამის ჟამს ბ (2). და წამოვიდა პატრონი დედისიმედი მოაბითა, ზღუდერს ჩამოვიდა და ღვინობისთვეს უსკუდარიდამ პატრონიშვილების გამოშვების მახ[ა]რობელი მოვიდა142.
ამავე ქორონიკონსა, გიორგობისთვეს, პატრონი მანუჩარ მოვიდა კოსტანტიპოლიდამა. ფაშობა ებოძა ხვანთქარს და სრულიად მისი მამული. ორს თვეს პატრონი ყუარყუარე თორთომს დაეყენებინა, არ გამოეშო.
ქორონიკონსა ს“ჲე (1577), იანვარს ე (5)143, პატრონი ბექა ეალიდამა გავაყენეთ. ლალა-ფაშა წასრულიყო და ბექა ოლთის[ს] დადგომილიყო. პატრონი ყუარყუარე ღთის წინაც შეურცხვენელი და კაცთანაცა: ფალავანი დაეცა ხვანთქართანა – და ქართველობით გამოეშუა, მისის ბატონობის წყალობა ექნა...144 და მარტში მობძანდა.
ივანობისთვის იე (15) ბექა მოიყუანეს და თვითან ორნი ბატონები ლორეს წავიდეს. დაარბიეს და გამარჯვებულნი მოვიდეს. მას უკან მ[ე]ორეს წელიწადს სინან-ფაშა მოვიდა და ტფილის[ს] წავიდა და ორნივ თან გაჰყვეს. პატრონი ყუარყუარე თრიალეთიდამ და[ე]ბრუნებინა, იმერეთს მოციქულათ გაეგზავნა და პატრონი მანუჩარ თან წარეტანა.
ქორონიკონსა ს“ჲე (1577)145 მუხრანი[ს] ბატონის ბაგრატის შვილი მუხრანი[ს] ბატონი146 ვახტანგ მიიცვალა147 ივანობისთვეს დამდეგსა.
ქორონიკონსა ს“ით (1581) პატრონმან მანუჩარ გვირგვინი იკურთხა ფებერვალს, და ბექა კოსტანტინეპოლის წაიყუანეს.
ამავე ქორონიკონსა, მარიამობისთუეს დ (4), პატრონი არჩილ მობძანდა აწყუერს. დიდის ხნის უნახავნი და-ძმანი148 შეიყარნეს. ივანობისთვეს149 წაბძანდა.
ამავე ქორონიკონსა, გიორგობისთვეს კვ (26)150 პატრონი ყუარყუარე და მუხრანის ბატონის ბაგრატის შვილი151 არჩილ მიიცვალა.
ამავე152 ქორონიკონსა მეფე სვიმონ და მეფე კახთა ალექსანდრე შეიბნეს მარტყოფს, ადგილსა ჭოტორს და მეფეს სვიმონს გაემარჯვა.
ამავე ქორონიკონსა მოვიდა სარდალი ძალისა, ეწოდა მაჰმად-ფაშა; დახვდა მეფე სვიმონ; მუხრანს შეიბნეს და მეფეს სვიმონს გაემარჯვა და ფაშა ლტოლვილი ქალაქს მივიდა.
ქორონიკონსა ს“ო (1582)153 პატრონს მანუჩარს «უღალატეს ურუმთა. პატრონი მორჩა. ორნივ ფაშანი მძიმედ დაიკოდნეს და გაიქცეს და თემი ჩვენვე დაგვრჩა. და ყაენი განჯას მოვიდა. და ბატონს მანუჩარს ჩალაბუთი მოსცა და ბატონს დედისიმედს ხუთი დიდი სოფელი.
ქორონიკონსა ს“ოა (1583) თვალშვენიერი ორმოდამ ამოეყუანე[ს] და ყაენთან მოიყვანეს.
ამავე ქორონიკონსა, მარტსა კ“დ (24), კვირას დღეს, ბზობას ბატონმა მანუჩარ მეფეთ-მეფის პატრონ[ი]ს სვიმონის ქალი, პატრონი ელენე, მოიყვანა.
ქორონიკონსა ს“ობ (1584) სარდარი ვარად-ფაშა154 მოვიდა ახალციხეს საშენებლად. ვეღარ დადგა, წავიდა და თემი ჩვენვე დაგ[ვ]რჩა.
ქორონიკონსა ს“ოგ (1585)155 მეფე სვიმონ და ფაშა ლორის შეიბნეს და მეფეს გაემარჯვა და მოსრვა ურიცხვი ვითარ ოთხას სამოცდაცამეტი. ამავე ქორონიკონსა მეფემ სვიმონ აიღო ლორის-ქვაბი ვითარ თ (9); ამავე ქორონიკონსა მეფე სვიმონ მოადგა ციხესა ლორისასა აპირლს ა (1), აიღო ივნისსა ი (10). ამავე ქორონიკონსა ყაენმა სამცხე ამოსწყვიდა.
ქორონიკონსა ს“ოდ (1586) მეფე სვიმონ და ფაშა ქალაქისა ჰასან შეიბნეს ტაბახმელას და მეფეს გაემარჯვა დ> მოსრნა ურუმნი ვითარ ხუთასი; ამავე ქორონიკონსა აიღო გალავანი ტბილისისა და უკანციხე.
ქორონიკონსა ს“ოე (1587) აქა შაჰ-ხუდაბანდის შვილი ჰამზა-მირზა დალაქმა მოკლა.
აქა მაწყუერელი გაგზავნეს კოსტანტეპოლეს და მეს[ა]პატიონი კაცნი მძევლად მისცნეს: შალიკაშვილი ედიშერ, შალიკაშვილი ელია და ამილახორის-შვილი ქოიან და მძევლები დაუჭირეს; და ბატონი მანუჩარ ვეღარ მიენდო.
ამავე ქორონიკონსა ახალციხე და გორი ააშენეს ურუმთა აგვისტოს, დასაბამითგან წელთა შვიდი ათას ოთხმოცდა-თორმეტსა156. მეფე სვიმონ საშუელად მოვიდა; აღარ შეაბეს მესხთა, თემი დაარბივეს და წავიდეს. ბევრრიგი მოღალატე შემოადგეს პატრონს მანუჩარს; ვეღარ დაუდგნა და ახალდაბას ცოლი წაიყვანა და წავიდა. დედისიმედი და ბატონის ყუარყუარეს შვილი – ბატონი ქაიხოსროვ საკანაფეს ციხეში დადგეს. და დიასამიძემ ელია მემოლას157 ციხეს სავალინ[ა]შვილი საღალატოდ შეუყენა. უღალატეს, ციხე წაართვეს და ბევრი საქონელი და სალარო დაიჭირეს. და გოგორიშვილმა ბეჟან ციხისჯვარი უკუიჭირა და მისცა ფაშასა. შემოგვიყუენეს მოღალატენი და ვეღარც ჩვენ დაუდგენით და ჩავედით ახალდაბას მარტს იე (15)158.
გაზაფხულ ყაენი ხუდაბანდა[ს] შვილი აბაზ-მირზა159 გამოვიდა, არდაველს მოვიდა; ოზბეგნი ხორასანს წამოეჭიდნეს. დაბრუნდა160, იქითვეე წავიდა და თვალშვენიერი თან წაიტანა. თავრიზს რომ ჩავიდეს, იქ ომი იქნა. სამჯერ შეიბა თვალშვენიერი, სამჯერ გაემარჯვა, კიდეც დახოცნა, ჴელთაც დაიჭირნა, ყაენს მიუსხა. ყაენმა მამულიც დიდი მისცა და ჯილდოცა.
მერმე ბატონი მანუჩარ ვეღარ მიენდო; ღონე ვეღარა მოიგონა რა. დაგვიწყეს მოციქულობა. ბატონი დედისიმედი ღა ბატონი მისი შვილისშვილი ბატონი ქაიხოსრო გამოუგზავნეს ახალციხეს ფამასთანა, შობის წინა დღესა.
ქორონიკონსა ს“ოე (275) მეფე სვიმონ და იმერელი მეფე ლევონ შეიბნეს გოფანთას161 და სვიმონ გაიმარჯვა და მეფე ლევან162 გაიქცა. ამავე ქორონიკონსა მამია დადიანმა163 დაიჭირა ლევონ მეფე და მუნ აღესრულა.
ქორონიკონსა ს“ოთ (279) მეფემ სვიმონ აიღო ციხე ქუთათისა და ბაგრატ გამოიყვანა ძმისწული გიორგი მეფისა და ფაშა ქალაქისა დააყენა. ამავე ქორონიკონსა აიღეს იმერელთ ქუთათისი, ამავე ქორონიკონსა, L...) კდ164, წარვიდა მეფე სვიმონ დაჭირვად ლიხთ-იმერითისა; აღიღო ციხე კაცხისა, კვარავანდა და ქუთათისი.
ამავე ქორონიკონსა შეიბნეს ოფისკუჭსა მეფე სვიმონ და მამია დადიანი და იმერელნი: და დადიანსა და იმერელთ გაემარჯვა და სვიმონ გაქცეული წავიდა და ძე კოსტანდინესი როსტომ მეფეთ დასვეს ქუთათის[ს]. [ამავე] ქორონიკონსა მიიცვალა დედოფალი თინათინ, მიიცვალა ძე კახთ[ა] მეფის ლევანის კ[ათალიკ]ოზი ნიკოლოზ.
ქორონიკონსა ს”პგ (1595), მეფე ლუარსაბ იშვა, ძე მეფის გიორგისა155.
ქორონიკონსა ს“პზ (287) მეფემან სვიმონ თ (9) თვეს გორის ციხეზედ იბრძოლა და მრავლის სარჯლით ციხე აიღეს; შიგ მყოფნი ურუმნი უვნებლად ყველა გაუშვეს. ეს ანბავი ხონთქარს მოახსენეს, სარდლათ ჯაფარ-ფამა [უჩინეს] და სუაზს166 აქათი ლაშქარი ურიცხვი გამოუძახეს ქართლზე. იქმნა ომი ძლიერი აწუფის ალგეთის პირს და ბრძოლაში თულაშვილმა ცხენი წაუქცია მეფეს სვიმონს და დარჩა ჴელთ თათართა: დაიჭირეს და წარიყვანეს ჩქარად და დაიპყრეს სომხითი და ლორე167.
და მეფის სვიმონის შვილმა გიორგიმ გორს გაიგონა ბატონის დაჭერა და წაყვანა. იმ ღამეს ლაშქარი შეიყარა და სადაც ბატონი დაეჭირ[ა]თ, იქ მივიდა და არვინ დახვდა. ვისცა ცხენს შეეძლებოდა, უკან გაუყენეს ქართველნი და დავარდნილთ უკან ბარგსა და ჯართა დასწეოდენ და მრავალი ნაშოვარი ექნათ ქართველთა. შემოქცეულნი მოვიდენ ბატონისშვილს გიორგისთან, და შეიყარნეს სრულ ქართველნი – გიორგი მეფეთ დასვეს და აკურთხა პატრიარქმა და ეფისკოპოზთა და ერთგულად მოუდგნენ. და მეფე სვიმონ კოსტანტინოპოლის ხონთქართან მიიყვანეს, იედი-ყულაში დაატყვევეს159.
ხვანთქარს ქართლი დაუთ-ხანისთვი[ს] უნდოდა, და მეფის სვიმონის დაჭირვამდი ის კი მამკვდარიყო. ქართველთ ხვეწნა და მოციქულობა დაუწყეს ჰონ[თ]ქარსა და ქრთამი გამოუგზავნეს და მზევლად გიორგი მეფის შვილი დავით სვიმონ მეფის გამოშვებისთვის გაუგზავნეს. სვიმონ მეფე იედი-ყულაში მოკლეს და ბატონისშვილი დავით დაიკარგა.
დაპყრობილი იყო ჰადრბიჟანი კე (25) წელ ურუმთაგან, და განამრავლეს ბრძოლა ქართველთა, მრავალი ბრძოლანი; აღადგინეს მათდა მიმართ დაპყრობილნი მათ მიერ ციხენი და ქალაქნი; საყდარნი და მონასტერნი ბრძოლით უკუმოიღეს.
ქორონიკონსა ს“ჟა (1603) მოვიდა ყაენი შაჰ-აბაზ ბრძოლად მათ და წარუღო თავრიზი და ნახჩვანი და მოადგა ერევანსა. მძლავრად ბრძოდეს ოსმალნი ციხით გამო და ვერ შეუძლეს წარღება ციხისა მის. მიუწოდა ერევანს ყაენმა ზედასა ზედა წარმოვლენათა მოციქულისა და წიგნებისა. და [წარვიდა] მეფე გიორგი169 ქართლის ლაშქრითა და თანა წარიტანა მთავარ ეფისკოპოზი, მოძღვარი მისი ზებედე და კახთა მეფე ალექსანდრე კახეთის ლაშქრითა და წარვიდენ ფიცხელსა და მყინვარესა ზამთარსა შინა და მივიდენ შეწევნად სპარსთა მეფისა ყაენისა. და წარუღეს ციხე იგი ერევანი ურუმთა. და მრავლად პატივსცა შაჰ-აბაზ-ყაენმა პატივითა დიდითა და ნიჭითა დიდითა წარმოცემითა ქართველთა და კახთა და გიორგი მეფეს გაუმძღვარა სპილო ტახტითა და ჩარდახთა ზედა დგომთა და გამოისტუმრა ქართლს.
ქორონიკონსა ს”ჟგ (1605)170 მოვიდა ქართლს და უბძანა ყაენმან, რომ ის ნაპირი შეინახეო და ბატონს ალექსანდრეს უბრძანა: „თქვენი შვილი კოსტანტილე მე გამიზდიაო და ბატონობის ღირსი არისო. მეც დიდს ლაშქარს გავატანო და შენც შენის ლაშქრით უშველეო, შირვანი დაიჭიროსო და იმისი ბატონობა მიმიციაო. იქით მე მოუწყოფ ჴელსაო და აქეთ შენაო და გამაგრდების“.
ჯარი მისცა ყაენმა და გაისტუმრა შირვანს კოსტანტინე; და ბატონმა ალექსანდრემაც გაატანა კახეთის ჯარი; და ყაენმა და|ა|ბარა: „მე მამის შენისა დიდი ჯავრი მაქსო. რა შირვანი დაიჭიროო, მამაშენი მოკალო და კახეთიც შენთვი[ს] მამიციაო“. რა მივიდენ თათარნი და ქართველნი შირვანს, იომეს. და თათარნიც კარგათ იყუნეს და ნამეტნავათ კახნი: და აიღეს ყაბალის ციხე და დაიჭირეს შირვანი და გააბატონეს კოსტანტინე. და გაძლიერდა. და კაცი გაგზავნა და წიგნი მამასთან და ძმასთან სიყვარულისა და შემ[ო]ეთვალა: „თქვენი ნახვა მინდაო“. იამა ბატონს ალექსანდრეს. და კახთ დაიბარეს და პატივით დაჰპატიჟეს. და კაცი მამის რომ ნახა, იამა. იმავ ჟამ მსწრაფლ წამოვიდა, მოვიდა კახეთს და ბატონი ალექსანდრეცა და კახნიც მგზავრ მიეგებნეს შუა კახეთში და შეიყარნეს, გარდახდეს ცხენიდამ, გარდაეხვივნენ, ანბორს უყვეს ერთმანეთს, მოვიდენ თავიანთ სასახლეში თორღას171.
ქორონიკონსა ს“ჟგ (1605), თვესა მარტსა იბ (12), დაჰპატიჟა კოსტანტინემ მამას, ბატონს ალექსანდრეს და ძმას, გიორგი ბატონისშვილსა. დაჯდენ ჭამად. მადამდი კაცები დარიგებული ჰყავდა, რომ მალვით ვჰკრათ რამეო მამასა და ძმასა ჩემსა, მოკალითო! შუა ჭამა რომ შეიქნა, შემოყენებული კაცნი მივიდნენ და ჰკრეს თავსა ბატონს ალექსანდრეს და მოკლეს ჲ (60) წლისა. მერმე გიორგი ბატონიშვილს შემოჰკრეს თავსა და მოკლეს. მის მიერ მოკლულნი აჰკიდა აქლემსა და გაგხავნა ალავერდს. და აღუსრულეს მცირე რამე წესი დაფლვისა.
შემდგომად ამისა დაიპყრა კოსტანდინემ172, წავიდა სამყოფითგან მისით და მივიდა სიახლ[ო]ესა, უნდოდა, რომ რძალი, ბატონის დავითის ცოლი დედოფალი ქეთევან შეერთო. დედოფალმან შორ დაუჭირა, მამაცად დახვდა, არ ინდომა და გალანძღა, არ დაემორჩილა.
და წარვიდა შირვანთა და ბევრს ავსა და სასირცხო საქმეს იქმოდა. ჰკვირობდენ კახნი – თავადნი დიდნი და მცირენი: „იმისთანა საქმე არც ძველთა და არც ახალთ არ უქნიაო“, ჩიოდენ და ტიროდენ მათის ბატონისა და ბატონისშვილის სიკვდილსა და ინატრიდენ: “ნეტაი ჩვენც თქვენთან ამოვსწყვეტილვიყავითო, ამთონი ავი არ გვენახაო“, ამაზედ შეითქნეს კაცნი, რომ გაუდგნენ, აღარ აბატონონ კახეთსა. ესეც არჩივეს: „მალვით მოვკლათო, ღამითაო“.
ერთს ღამეს წავიდნენ, საცა სადგომი იყო კოსტანტინესი. ნახეს, ქვეშაგები ცარიელი იყო და აღგომილიყო და ადაფხანაში შესულიყო. ვერ და[ა]ხელეს, რომ მოეკლათ. იმავ ჟამს შესხდენ ცხენს, კახეთს წამოვიდენ კაცნი. გამოვიდა კოსტანტინე, რომ დახოცეთო, მაგრამ ვეღარ მოეწივნენ, ეერც შეიძლეს დაჭერა. მოვიდენ, ქეთევანს დედოფალს უანბეს ყველა. მ[ოვ]იდენ კაცნი დიდნი და მცირენი, შეფიცეს ერთგულობაზე დედოფალს და აღარ დაემორჩილნენ კოსტანტინეს და იყვნენ დედოფლის მორჩილნი, ერთგულნი. ვინცა-ვინ დიდნი და ცოტანი კახნი, ყველანი ერთს ალაგს დედოფალთან შეიყარნენ, ერთგულათ მოუდგენ.
ამისი ანბავი კოსტანტინემ შეიტყო და წუხდა და დღივდაღამ ფიქრობდა, რომ თავისი საქმე გაემართა და რცხვენოდა – „დედაკაცისაგან ამთონი საქმე დამემართაო“173 – და არდაველს მივიდა და ეს ანბავი ყაენს მისწერა. იქით ბძანება მოუვიდა: „ჰადრბეჯანის ლაშქარი თან წაიტანეო, შირვანი შენი არისო. მიუხეო! და რომელიც კახი შენი ორგული არისო, ამოსწყვიტეო და რომელიც შენი ერთგულნი არიანო, იმათ მრავალი წყალობა დამართეო“.
მეხუთეს თვეს იქივ შირვანს მივიდა ადრბიჯანის ლაშქრით. დიდის ლაშქრით174 წამოვიდა კახეთს დასაწველად და გას[ა]ოჴრებლად. დედ[ოფა]ლს ემუქრებოდა: „სატანჯველით ცეცხლში დავწვავო. ანბავი დედოფალს აცნობეს და ყველას კახთა. შეიყარნეს კახნი და დედოფალს იმედი უთხრეს: „ნუ გეშინიანო, ნურც შესწუხდებიო ამ საქმისათვიო, წამობრძანდი ჩვენთან. ლაშქარნი შეიყარა წაიძღვანა ჯვარი პატიოსანი და ამაგრებდა, აძლიერებდა ჯარსა.
მოვიდა კოსტანტილე დიდის ლაშქრითა; გაღმა ალაზნის პირსა დადგა, ზემო მინდორს, მაკაბლისას. ეს ანბავი175 ქართლის მეფეს გიორგის მისწერეს. და იმანც პაპუნა ამილახორი სარდლათ უჩინა და ქართლის ლაშქარი თან გა[ა]ტანა და დედოფალს მიაშველეს და დედოფალმაც [...]176 სრულ კახნი რომ შეყრილნი იყუნენ და მათნი ჯალაბნიც მოსრულ იყუნენ და ასე დაეფიცათ: „ჩვენი ჯალაბნი დედოფალს უკან ჩამოუყენოთ და ჩვენ წინ შევიბათო“. და ლაშქარნი კახთანი, რომელიც დედოფალს ახლდენ, წყნარა-წყნარა წადგენ და დადგენ პირდაპირ მათსა, რომელ ხედვიდენ ერთმანერთსა იქით და აქეთ.
გაათენეს ღამე ლოცვითა და ვედრებითა ღთისათა. გათენდა. და მზე რომ მოეფინა, ადგნენ ყველანი და ეზიარნენ. ჩაიცვეს ჯაჭვები, შეიმოსეს იარაღები, აიღეს შუბები და თოფები, შეჯდენ ცხენსა, დააწყვეს რაზმი. დედოფალი და ჯალაბნი დროშის ქვეშ დააყენეს. შეწუხდა და ეშინოდა დედოფალსა: ეხვეწებოდა ღ[მერ]თს177.
ამ[ას] ზე[და] მზა იყო კოსტანტილეს ჯარი. წყნარა-წყნარა ჩამოდგნენ კახნი. მაგრა იდგნენ. როგორც წესია თათართა მიდევნება ეტლისა და ვარსკვლავთ-მრიცხველებისა, იხილა178 კოსტანტილემ რამლი თავისი და არა უნდოდა იმ დღეს შებმულიყვნენ. ვინც კახი კაცი179 ახლდა კოსტანტილეს, ასრე გამოურჩივეს: „ქართლის ლაშქრის თავათ თქვენი ბიძაშვილი ამილახვარი არისო და თქვენი ურჩევნიაო. და ქეთ[ე]ვან დედოფალი უშვილო ქვრივი დედაკაცი არისო და ერთი შვილი ჰყავსო, ყმაწვილი არისო და ისიც ყაენის სახლში არისო, და სხვა მემკვიდრე ბატონიშვილი კახეთში აღარავინ არისო, და კახნი ვისის გულისათვისო თავის მემკვიდრეს ბატონს შემოებმიანო? ცოტას კაცით წინ წადექითო, ისინიც რა თქვენ გიცნობენო, სახვეწრათ კაცს გაახლებენო და მას უკან რომელიც სჯობდეს, ისრე ქენითო“. იმან[ა]ც180 ეს სიტყვა მოუწონა და დაუჯერა. შეჯდა ცხენსა და ჩქარად უვლიდა თავის ლაშქარსა და მოსდევდა. კახთ სიახლოეს რომ გამოვიდა, იცნეს კოსტანტილე, ბევრჯელ ენახათ კახთ თავადთა. წარვიდნენ თავი გამოიმეტეს, შეუტივეს, შეუტივეს სამთ კეთილ ცხენოსანთა – ჯანდიარიშვილი დავით, ვაჩნაძე თამაზ, ძმა მისი, ბებურ. ჰკრეს შუბი, ჩამოაგდეს ცხენიდამ, ძალიან დასცეს მიწასა, სულიერიღა იყო, იცნა ის კაცნი და შეეხვეწა: „ნუ მამკლავთ, დაგრჩომივარ[თ]ო, თქვენს ჴელთ ვარო“. სხვას მრავალს წყალობას უქადებდა, მაგრამ ყური არ მიუგდეს, და ჰკრეს თავსა, ორად გაუპეს და მოჰკვეთეს თავი და მიართვეს დედოფალსა ქეთევანს. მაშინ გამარჯვებულთ ჯარმა კახთამან თათრის ლაშქართ უკან გაუდგნენ, მრავალი დაჴოცეს და დაიჭირეს და ნაშოვარი საქონელი მრავალი იშოვნეს. და კოსტანდილეს მოკლვის ანბავი შაჰ-აბაზ-ყაენს მოუვიდა, და ეწყინა და ასე ბძანა: „ჴელიმც შერჩებაო, მამის მკვლელს უარეს უნდა დაემართოსო“.
ამავე ქორონიკონსა ს“ჟგ (1605) მეფე გიორგი181 ქართლისა მეჯვრისხევს იდგა; და თაფლი მიართვეს და შიგ ფუთკარი ჩაჰყოლოდა. გიორგი მეფემ რომ ჩაიდვა ლუკმა პირში, უცებად ფუთკარი შეჰყვა თაფლსა, უცა ენაზედ, და გაუსივდა ენა და მოკვდა გიორგობისთვის ზ (7), დღესა პარასკევსა; წამოიღეს და დამარხეს მცხეთას საპატრიარქოსა საყდარს სვეტს ცხოველში. იტირეს და იგლოვეს ქართველთა და ცოლმან მისმან გიორგი ლიპარტიანის ასულმან დედოფალმან თამარ182 და ძემან მ[ა]თმან ლუარსაბ. შეიყარნენ ქართველნი, და გაგზავნეს ჩაფარი, და შესთვალეს სიკვდილი მეფის გიორგისა და გამოითხოვეს მეფედ ლუარსაბ. ეს ანბავი მიიტანეს.
ყაენი არდაველს იყო183, უნდოდა მაზანდარას წასულიუო და ბატონისშვილი თეიმურაზ თან წაეტანა. რა ეს ამბავი მიუვიდა, აღარ წაი[ყ]ვანა, ქართლის მეფობა ლუარსაბს უბოძა. ხალათი, თაჯი და ჴმალი და ოქროთ შეკაზმული ცხენი და მეფობის რაყამი ბატონს ლუარსაბს გამოუგზავნეს.
ამავე ქორონიკონსა184 კახთ წარგზავნეს მოციქული ყაენთანა: შეეხვეწნენ და ითხოევნეს ბატონი თეიმურაზ. ყაენმა უბოძა კახეთი თეიმურაზს; ყოვლის ქარხნებიდამა სახემწიფო მორთულობა უბოძა – ოქრო, ვერცხლი, თვალ–მარგალიტი, ცხენი, იარაღი, კარავი და მოფენილობა, აქლემი და ჯორი და ყოვლი საბატონო მოსახმ[ა]რისი, მეჰმანდარი თან გამოატანა და კახეთს მეფეთ გამოისტუმრა. დიდი სიმხიარულე შეექნათ კახთა და ნამეტნავ[ა]დ დედასა მისსა დედოფალს ქეთევანს. მოვიდა კახეთს, შეარტყეს ჴმალი, დაულოცეს ბატონობა.
ქეთევან დედოფალმან და კახთ ეფისკოპოსთა და დარბაისელთა ბატონს თეიმურაზს არჩივეს: „შენის სახლისა თქვენის მეტი აღარავინ არისო და ცოლი შეირთეო“. და მანც ნება დაურთო, და მამია გურიელს მოციქული გაუგზავნეს და ქალი სთხოვეს, და გურიელმა მოსცა ქალი. და გაგზავნეს ქალის მოსაყვანლად ეფისკოპოზ-დარბ[ა]ისელნი და გაუგზავნეს სახლის პატივად მრავალი თეთრი და აბრეშუმი მიუტანეს. გურიელმა ამათი მიტ[ა]ნილიცა და ნამეტანი თავისიც ზითევი შეუკაზმა და გამოატანა და მაყართაც მრავალი აჩუქა, თითონ[ა]ც გურ[ი]ის ეფისკოპოზი-დარბაისელნი მაყრათ გამოატანა. გამოგზავნა ანნა, თავისი ქალი, დიაღ, კარგი და პატიოსანი, ლამაზი. მოიყვანეს კახეთს, გარდიხადეს ქორწილი, დიაღ, უცხო და დიდძალი. კახეთი, დიაღ, მორჭმული და ნამეტნავად აშენებული იყო. გურიულნი, ვინც დედოფალს მოჰყვუენ, გაჰკვირდენ ქორწილის ხარჯსა და გაცემასა და თავიანთ საჩუქვარსა; გურიაში გაკვირებულნი, მაქებარნი და მადრიელნი მივიდენ.
ამასთან პირველად ეყოლა ლევან და მერმე ალექსანდრე. ამ შვილების ყოლას უკან ცოტა ხანი გამოვიდა: ყელში ყიყვი გაუჩნდა ანნა დედოფალსა, მრავალი იწამლა უცხო და ძნელი და მერმე ორმოც დღეს სხვა არა ჭამა რა ხმელის პურის მეტი და არაყი ზედა სვა და მერმე გაიჭრა ყიყვი.
ქორონიკონსა ს“ჟზ (1609) ბევრი უშალა ბატონმა თეიმურაზ და სხვათაცა, მაგრამ არც წამლობა დაიშალა და არც ყელის გაჭრა.
ამ ქორონიკონსა მიიცვალა დედოფალი ანნა185. ბატონი თეიმურაზ სანადიროთ იყო. მოვიდა, დაიტირა და დამარხა ალავერდს, და იგლოვა, და იმწუხა და გაუცა სასულიერო სამღთოს კაცზედა. და კახთ დაიწყეს ჩივილი: „ამისი სიკვდილი კახეთის აოხრება არისო“.
ამავე ქორონიკონსა შაჰ-აბაზ-ყენთან წავიდა ბატონი თეიმურაზ. ამავე ქორონიკონსა კახეთს მობძანდა და მეფეს ლუარსაბს და სთხოვა, ხორაშან186. ამათში ნათესავობა იყო: მეფის ლუარსაბის ბებია ნესტან-დარეჯან დედოფალი და ბატონის თეიმურაზის პაპა, ბატონი ალექსანდრე და-ძმანი იყვნენ. ამათი შერთვა ძნელი საქმე იყო, და ქალიც არაგვის ერისთვის შვილისთვის ნაქადები იყო, და ბერნი და ხუცესნი უარს იყვნენ. მერმე საკანონო გაიღო ბატონმა თეიმურაზ. და პატრიარქმან და ეფისკოპოზთ კრება და რჩევა ქნეს: საქრისტიანოს გასაძლიერებლად ნება დართვეს ბატონს თეიმურაზს. და ხორაშან წაიყვანა ბატონმა თეიმურახ და შეირთო. და კახნი და ქართველნი ერთგან შეიყარნეს და გასაკვირვებელი ქორწილი და ლხინები გარდიხადეს. და მეორე და მეფის ლუარსაბისა, ლელა ბატონიშვილი ყაენს გაუგზავნეს და ყაენმან ფათმან-სულთან-ბეგუმ დაარქო.
ამავე ქორონიკონსა ს“ჟზ (1609) მოვიდა ამბავი მეფე ლუარსაბთან, ლაშქართ შემოგროება თათარხნისა187 და თრიალეთს გარდმოსვლისა188. მეფემ [იარალის] დაუძახა და უბრძანა: „შენ იცი შეყრა გზისაო189, გზები დაიცევით, თქვენ ქენით კაი რიგათ ყარაულობა. თუ ჯარი ნახოთ, გვაცოდინეთ და არა დაიჭრეთ“. იახლა იარალის, სხვა კაცი არავინ ანდომეს. ამათ ვერა უგრძნეს რა ლაშქართა, სხვას გზაზე გაიპარნენ და ბოლოს მათვე დაჴოცეს.
თათარხნს ლაშქართა თრიალეთი გარდმოიარეს: თან ჰყვნენ მანგლისელები - ზოგი ნამგლით მოსდევდა და ზოგი ცელებითა. კველთას რომ მოვიდენ, თევდორე მღდელი დაიჭირეს და წამოვიდენ და სცემდენ ლახტითა: „წაგვიძეღ, გზა გვასწავლეო, რომ გარდვიაროთო“. ერიქალზედან ავიდნენ, მღვდელი წინ მუუძღოდა. გოსტიბის თავს რომ მოვიდენ, უთხრეს: „ნეფეზედ მიგვიძეღო, უკან მო[გ]ყვებითა". მღვდელი მხარშეკრული ორს კაცს ეჭირა. მღვდელმან გულში თქვა: „მე მაინც მამკვლენო და სულით მაშინც არ დავიკარგვიო“. გულში თქვა: „მაშინც უკვდავი არავინ დავრჩებით ამ სოფელსაო, ამდენს ლამქარს რატომ მუუძღვებიო და ამათ გავახარებო“. ერთაწმინდაზედ ჩაუძღვა. მეფე ცხირეთს იდგა, იმაზედ აღარ ჩამოუძღვა და ქვენადრისის გზა ჩა[ა]როინა, და მღდელს თავი გააგდებინეს.
მეფემ არ იცოდა, თუ ამაზედ ჩამოიარეს. რომ გარდახედეს, ჯარი ნახეს: დაბლა მხარი სრულ ჯარს მოეცვა. მეფეს და მოურავს და ქართველთ რჩევა შეექნა. მოახსენა მოურავმან: „ჯერ თქვენ ნუ დაიძვრითო მანდედამეო. შვიდ საათამდე დამაცალეო, რაც მოგახსენო, დამიჯერეთო. შენს წინ მოვჰკედებით უსაცილოთა“, – ფიცით მოახსენა. მეფემ დაუჯერა, იქივ დადგა. და მოურავი ჩაფრათ კავთისხევს წამოვიდა. საბარათაშვილოში ვისაც შეეტყო, ყველა მეფესთან მოსაშველებლად წამოსულიყო.
მოურავმან ვინც-ვინმე შეიყარა - ხუთასიოდე კაცი, თუ ცოტა უფროსი, დელი-მაჰმად-ხანს შეატყობინეს: „მოდი მალო, საქმე გაგვიჭირდაო, ნუ გაგვიდრკები, აქამდი ჩვენი და თქვენი პირობა ერთი იყოო“. და აქ არვინ გაგვიშვა, სულ აქ მოვიდენ – ჯოხიანი იყო და მეომარიცა. და მოურავი მეშვიდე საათზე იქივ მეფესთან მოვიდა ჯარმეყრილი და მეფეს შემოეხვია. და წავიდენ საომრად –– დიდი მოურავი და ზაზა ციცის-შვილი, ზაქარია და იარალი და მასთანაც სხვანიც დარბაისელნი, და ჯარი და მეფე უკან მისდევს.
ნიაბთ ბოლოს სხერტა ჰქვიან, იქ ცოტა ჭალა იყო, და წინ დიდი ჴნული მორწყულე იყო. რომ დაგეინახეს, შეუტიეთ, შემოგვიტიეს და ჴნულში შემოცვივდენ. მოურავმა და ზაზა ციციშვილმა შეუტიეს, უტყუბეს შუბები და ჩამოყარეს კაცები. და მეფე და ჯარი ველში იდგენ, და ზაზა ციციშვილმა ფაშა ჩამოაგდო და თავი მოსჭრა. და რაზმდაწყობილმა შემოუტიეს. ზაზამ თავი წვერით კბილში დაიჭირა და ცხენზედ მოახტა. და შეუტიეს ყველამ. ზაქარია, იარალი მას თან მოსდევდეს, მოვიდნენ მალე მორწყულს ჴნულში, მრავალი ამოსწყვიტეს.
და მაშინ მტკვარი დიდი იყო: მთიბათვე იყო. მუხრანი ბატონი, ერისთვები, ამილახორი გაღმა იყვნენ. მტ[კ]ვარს ვერც ერთი გამოუვიდა. კაცი გაუგზავნეს ყველასა: „ზემო ქართლს შემოგვეყარენითო“. მაჰმად-ხან მოვიდა შვიდასის მეომარის კაცით. გულსრულად აიყარნეს წასასვლელად ყარაღაჯით, და მოურავმან მოახსენა მეფესა: „ქართველთ ავავსებ სახელითა. ისინი წყნარა მიდიანო, და ჩვენ უკან დავედევნოთო, და დიდს ლაშქარზე თუ კაცი გაირჯებაო, კარგა მოხდება საქმეო“.
ერთი ტერტერა გორიდამ მოვიდა და არა იცოდა რა. წინ ჯარი შეეყარა, დუესის მინდორში, გაბრუნდა, იმავ წამს გორის ჴიდი ჩაყარა და გორს გავიდა, ზემო ქართლის ქვეყანას შეატყობინა, ჯარი იშოვა, სრულ აიყარნენ და სახიზრათ წავიდენ. თუ ტერტერა წინ არ შეჰყროდათ, გაურჯელად გავიდოდენ და ქვეყანას, დიაღ, წაახდენდენ.
და ქვახვრელს190 დაუწყეს მას უკან ხიდს დება. სახლები აქციეს, ჩაიტანეს, ხიდი გადვეს და გორს გავიდნენ, იქ დადღგენ. და მეფე და ჯარი ატენს მივედით და უკან ჯარი გვემატება და საციციანოზედ წავედით. გაღმა მჴარს შეყრილან ჯარი, სრულ გაღმა მჴარი და უკან მოსდევენ, და ჩვენ მცურავი გაუგზავნეთ: „თქვენ წყნარა მოსდიეთო და ჩვენც გამოვალთ, დაგესწრებითო“. ისინი სადაც მოხვდენ, სრულ წვეს და არბიეს, და ააოჴრეს და სურამთ წავიდენ.
სურამს მივიდენ და მეფე ბრბონას მიბძანდა. დავხვდით, ომი გვეწადა. სურამის ახალდაბას ხიდი გვეგონა, რომ იქ გავალთ. და იმათ ჯარი გაეგზავნა, ხიდი ჩაეყარათ. შევიტყევით, დავღონდით. ეფისკოპოზნი, ბევრნი სამღთო კაცნი იყვნენ. იმ ღამეს ყველამ ღამე ათიეს. ლოცვითა და ცრემლითა ღ[მერ)თს ეხვეწნენ: „ჴვალ წყალში არა დაგვიმარცხდეს რაო“, გასვლა დააპირეს.
მეორეს დღეს ხიდი იმათ ჩაეყარა. ჩვენ ბრბონას ვიდეგით, თავს დავმზერდით და ისინი გაღმიდამ გვიჭრეტდენ. და სურამს და ტაშისკარ შუა ადგილი აღარ იყო; სავსე იყო ჯარითა. და იმ ღამეს ყველამ ღამე ვათიეთ.
დილა გათენდა. ვახსენეთ ყოვლად წმინდა ღთისმშობელი, სვეტი ცხოველი და კორტანეთს შალვა გავგზავნეთ ცოტას ჯარით: „გზები შეუკარითო“. ჯაჭვები და იარაღები ჩავიცვით, შევედით მტკვარში სურამის ბოლოს, და ასე უზიანოთ გავედით, ერთი კაცი არ მოგვრჩობია; სრულ ცურვით გავედით. ივნისი იყო, დიაღ, დიდი წყალი.
და სურამის ბოლოს გაღმა მხარს ჯარი შეყრილნი დახვდენ მეფეს და დიდროვანი კაცები. და დიდათ იამა იმათაცა და ჩვენც გვიამა და ომი გვიხაროდა და რჩევა დავიწ[ყ]ევით: „რას დროს შევიბნეთ?“ ზოგთა თქვეს: „ახლავ მიუხდეთო“. ზოგთა თქვეს: „ზევით მოუხდეთო“. ნუგზარ თქვა: „ღამით დავესხნათო, მთის კაცი ასე არჩევსო, ბევრჯელ გაგვმარჯვებიაო“, სხვათა თქვეს: „დილაზედ მიუხდეთო“. დიდმან მოურავმან ვარჩივე: „ძმანო, დამიჯერეთ! ეს ომი მე დამადევითო, ჩემი საქმე დღე[ი]ს იქით ანდაზათ დაიჭირეთო და თვალი მიგდევითო, როგორ დევივით შევიდეო. დილაზედ რაზმი დავაწყოთ და სადაც დგანან, აქეთ ნაპირს თხრილი წაუვლიათ და მეთოფე თხრილის პირს გაურიგოთ და ჩვენ რაზმი დაუწყოთო“.
ერთი კაცი ნიაბის თავს დაეჭირათ, და ის კაცი გამოჰპაროდა, მოგვივიდა და, დიაღ გვიამა და ვჰკითხეთ: „როგორ ბედვენო ომსაო? რას აპირობენ?“ იმ კაცმა თქვა: „დიაღ უმძიმსთო გარდმოსლვაო, დაღონებულანო, გროვდებიანო, ქვიშას პარკში ჰყრიანო, ისრებს სჭიდებენო, რამ[ლ]სა ჰყრიანო. მესტროლაბე [სტროლაბსა ჰმლის] და, დიაღ მოსწყენიათ და ეს თქვეს – საქმე დაგვიმარცხდებაო: რაც ნიშნები ვიცოდითო, აღარც ერთი მოდისო – დიაღ, შეწუხებულანო“. ეს ანბავი, დიაღ, გვიამა; თურმე ღ[მერ]თი უწყრებისთო. იმ კაცს ვკითხეთ: „საბრძოლე იარაღი რა აქვთო?“ გვითხრა: „მშვილდის მეტი იარაღი არ აქ[ვ]თ რაო, არც თოფი აქვთო, არც შუბი აქვთო, ისრით იბრძვიანო“.
და წავედით საომრად, მეთოფე თხრილის პირს მიუყენეთ და ჩვენ ზეიდამ მიუვედით. მეთოფემ დაუშინა თხრილიდამ. იმათ რომ თოფი შეაყარეს, მას უკან ჩვენ შეუტივეთ, მაგრამ ჩვენზედ ექვსი ზომით ნამეტნავი იყო იმათი ჯარი. „რაზმი გამართე, მოურავო, და შეუტიე სისქეს ჯარს“! მიუხე დიდის ნდომითა და ჩამოვჰყარე. მეფე გულსრულათ მობძანდა და შუბს ვისცა შესცემდა, იგი მისგან გამტვერდებოდა. ფიცხლათ იბრძოდენ ქართველნი; ომი გახშირდა და თოფის სროლა და ვინც უკან ჯარი დარჩომილიყო ომში, ისინიც მოგვესწრენ.
ჩემი, დიაღ, მძულს კვეხნა, მაგრამ ვისცა შუბი შევსცი, უნაგირში ვეღარ დადგის და სითაც შეუტევდი, შევაძრწუნებდი და შევაშინებდი, ვჴოც[დ]ი, გულმედგრად ვიბრძოდი; სწორად რაზმშუა ვბრუნევდი და ჯიღიანს უფრო შეუტევდი და მოვჰკალი. სამი შუბი გამიტყდა. მას უკან ლახტით ვიბრძოლე. ლახტი გამიტყდა და ჴმალი ამოვიღე. იბრძვიან ერთპირ ქართველნი, ჴმა არის ჩხარა-ჩხურისა; თათარხნის ჯარი გაწყვიტეს. მეფისათვის თავს ვინ დაზოგევდა? და დიდის ომისაგან და ცემისაგან ქუხილის მსგავსი იყო. ჩვენი ბრძოლა შუბით იყო, მათი ბრძოლა ფარჴმალ-ისრითა. და მეფე, დიაღ, კარგა ბძანდებოდა. ბევრი კაცი ჩამოყარა. დილას შებმული ცხრა საჰთამდე ომი იყო. მაშინდელს გამარჯვებას მართლა ენა ვერ იტყვის, და მწარეს ისარს ისროდეს, და ზოგი მოკლეს. შუბები ეჭირათ და თორმეტი კაცი მარტო მე დამრჩა. გაგვემარჯვა, ამოვსწყვიტეთ და რაც მეფეს და ქართველთ უჯობდა, ყველა ისრე ვქენით. და თავმა მოდენა დაიაწყო მეფეს წინა. ამისთანა გამარჯვება არ მინახავს ამ ქართველთ.
მეფის191 ლუარსაბისა და კახთ მეფის თეიმურაზისა დამოყვრება, და გაერთება და გაძლიერება ქართველთა [და] კახთ ეწყინა და დაუწყეს ყაენთან ბეზღობა და ამათი დამოყ[ვ]რება ავგვარ[ა]თ ყაენს გაასინჯვეს. და ყაენმან მაზანდარანს საზამთროთ ორსავ ნადირობას დაჰპატიჟა. სხ[ვ]არიგათ გაასინჯვეს მეფეს ლუარსაბს და ბატონს თეიმურაზს: „თქვენი მოყვრობა ყაენს სწყენიაო, ამაზედ ორთავ ერთგან გიხმობსო, რომ აღარ გამოგიშვებსო“. ამისთვის სხვა მიზეზი თქვეს, მაზანდარის სანადიროს აღარ წავიდნენ და იმით უფრო მობეზღართ სიტყვა დასაჯერები შეიქნა და შემოფრთხალნი შეიქნენ192.
ხანი გარდახდა ამაში. მოურავმან დაჰპატიჟა მეფესა; ეწვია მხიარულად სასახლეში უხვსა, გულტკბილსა. მესამეს დღეს ერთა-ჭამა უყო193, და და მოურავისა მოიწონა მეფემან და თვალი იმას მიაპყრა. არის გარიგება კარგ[გ]ვარი, მის-მის ადგილს სხედან, და სიმთვრალე შეიქნა და მთვრალებ[ი]ს გარე გამოდენა. და მეფემ უბრძანა მოურავს: „შენს დას ღვინო დაასხმევინეო“, და უთხრა დასა: „ღვინო დაუსხი მეფესაო“. მეფემ, დიაღ, მოინდომა [მრუშება], და მოურავის დედამ შეიტყო და, დიაღ, ეწყინა. და მეფემ ქალს ლაპარაკი დაუწყო და მოურავმა თქვა: „ნეტამც მე და არა მყოლოდაო. მეფემ ეს რომ მიყოსო, მე დ[ა] ის ხომ ვეღარ გამოვდგებითო; შერცხვენა და ჴლმის შემოსხნა არისო, ნეტარ როგორ გამიბედაო?“
მოურავმან მეფეს კაცი მუუგზავნა: „ეს რა თქვენგან მართებული იქნებაო, რომ მე ჩემი და გავაბოზოო, ეს რა სათქმელი არისო? ნურცა მიყვები ბოროტსა საქმესაო და ნურც გულში გაივლებო, თვარემ ჩემს თავს მოგაკვლევინებო. ეს მინდოდაო, შვილისათვინ ჴლმის სახელი დამეგდოო. აწ ასე უხდღა თქვან – მოურავის სახლიო საბოზველი გახდაო. ამ საქმეს ჩამომეხსენო, წყალობას ველი თქვენითაო. აღარ გახსომსო შარშანწინდელი ომიო, რად დაგავიწყდაო?“ მეფემ ფიცი შეუთვალა: „მაგას მე შენ არ გკადრებდი, მაგრამ ცოლად მინდა შევირთოო და ქართლს დაგიჯდება დედო[ფ]ლადაო“. და მოურავმან შეუთვალა: „ნუ დამკარგავ, აგრე ადვილ ნუ დამთმობო. როდეს გნახვენ დიდნი კაცნი, შეგიკვეთენ დაგდებასა, ჩემსა ცუდად დაჭერასა და სუბუქად აგდებასა. შადიმან მყავს მტერი, გეტყვის სიკდვილსა და გაგდებასა, და ახლავ მიჯობს ჩამამესხნა, ბოლოს ჭირში ჩაგდებასა. მე შადიმან ამაზედ დამქიშპდა: ერთხელ უთხარ - შენს ჴმალს არ აქ[ვ]ს გაკვეთა და ძალი-მეთქი, – და თურმე გულში სევდათ ჩაიგდო და სხვას რას დამაკლებს? მაგრამ არ[ა]მც ენით მომიდგას მახე. მაგრამ ამავ სიტყვას მოგახსენებ ჴელმწიფესა მაღალსა, ჭკვიანსა და გონიერსა, სხვათა ძალ-გულსა უფრო [მჴნესა]“. მოახსენეს: „სვიმონ მეფის შვილისშვილი ბძანდები, მდომით საქმეს ნუ მიჰყვები და თქვენც ისე ქენით, როგორც თქვენს მამა-პაპ[ა]თ: მოყვრები სითაც ყოლია, თქვენც ისევ იმათ დაემოყვრენით. კახთ მეფისა, ეს მეც ვიცი, არა გერგების რა შესართავათ. სხვა ბატონნი, ვინც არიან თავმამწონე გვარად, თავად სიხარულით ქალს მოგცემენ, თქვენგნით ერთი სიტყვა რომ შეიტყონ, და მე ჩამომეხსენ, დას ვერ მოგცემ, სრულ ნუ გამათაებ“. და მეფემ უბრძანა: „არას საქმით არ დავიშლიო, რომ შენი და არ შევირთოო. აქამდი თუ ბოროტი რამ გავიზრახე გულში, ახლა ხომ ხედავ მართლა შევირთავ და ნუ მიზამ, ნუ მაწყენინებ“.
და მოურავი მას უკან კიდევ მეფის დედას შეეხვეწა: „თქვენი შვილი არ მეშვებაო, დას მთხოვსო და მე ჩემის ნებით არ ვაძლევო, არ ვღირსვარ იმის მოყვრობასო, და თქვენ დაუშალეთო კარგის საქმითაო, და ჩემი თავი და ძმა და შვილი გვიმსახურეთ, გვერდს გვიახლენით“. უბრძანა დედოფალმან: „მე არას მიჯერებს ჩემი შვილიო, თორემ დადიანს ვემოყვრებოდიო. და შენ ხომ ერთგული ხარ ჩვენი, და მაგან იცის, რომელიც უჯობდეს, მე ცუდათ ნუ გამრჯიო“. მოურავმან მოახსენა დედოფალსა: „კიდევ უწინ მოვახსენე: თქვენი მოყვრობა დიდის კაცის წესიაო, და თქვენი ყმა ჩემგან უმცირესი არავინ არიო, და ჩემი და გაუთხოველად არ დამრჩებაო, გაგემარჯვება, დამეხსენ, ნუ შემქმენ სევდიანათაო“. მეფე გაჯავრდა, ეს ებძანა: შეხოცა გინდა, ვიციო, მერმე მოვახსენე: „მეფეო, მართალი ფიცი მიბძ[ა]ნეთო, რომ ჩემი და არ დამიგდოთო”. და ამან საფიცარი უბოძა: „არ გაუშვებო“, და დასტური იშოვნა.
მეფემ ქორწილი აღარ აგრძელა; ქვათახევს წაბძანდა, ნოსტე ახლო არის და მობძანდა ნოსტეს, წამოიყვანა ქალი პირბროლი შვენებით, და წინ მოეგება მაზარით194 ნასიძე წინამძღვარი და მოახსენა: „ქვათახევს ქორწილი მეფეთაგან მართებული არისო“. მიბძანდა ქვათახევს, გვირგვინი უკურთხა იოსებ კანდელაკმა.
ხანი გამოვიდა ამაში; თვეები გამოვიდა ე (5) თუ ვ (6); კავთისხევს იდგნენ და შემოკრბენ სრულ ქართველნი და მოახსენეს: „ეგ ვინ და შენ ვინ საცოლოდაო? თუ არ გაუშვებ, არ იქნებაო, ნუ შეგვიქ ქართველთ სრულ ნაღვლიანათაო“. და მოურავის მოყვრებს უხაროდა და მტრები შჩხუბევდენ, და მეფე რომ მსუბათ195 იყვის, სუფრაჯმან მაშინ დაუწყის ლაპარაკი –– „გაუშვიო“,
და მეფე წავკისის თავს, კოჯორზედ დადგა მაისს კ (20) და მოურავი ელაპარაკებოდა: „ყარაია ვინადიროთო, კარგათ შევექცეთო“, და იმას თურმე ღალატს უპირობდენ. მეფე მოატყუეს, ბევრის სიტყვითა რჩევაზე ჩაიყოლიეს. და უწინ ბევრჯელ ეთქვა: „ნუღარ მეტყვითო იმის წახდენასაო, იმისთანა ყმა რომელს მეფეს ჰყო[ლ]იაო ან ეყოლებაო, და დიდს ომსა და გაჭირვებაში მაგისთანა კაცი როდისღა იქნებაო? ამას ფერობით არვის გეტყვიო, მაგრამ მძლავრს ლაშქარში სიკვდილს იმან მომარჩინაო. მე რომ იმისი და მედგას, თქვენ რა გრჯის იმის მტერობასაო? და თუ შემცოდებს რასმე, მას უკან დასაც დაუგდებ და კიდეც წავახდენ“. დაუჟინეს: „რას გარგებს მარტო ისიო, გვერდს არავინ მოგიდგებითო, და ერთი კაცი ქვეყნისათვის წახდეს, თუნდა კარგი იყოს“. ბოლოს უთხრა მეფემა: „იმის დას გაუშვებო“. იმათ ეთქვა: „არ იქნებაო, თუ არ მოჰკლაო. იმის დას ცოცხალს როგორ დაუგდებო? ჩვენს ჟამში არ მოგვასვენებსო, და არ იქნების, თუ არ მოჰკლავო“.
დაასკვნეს მოურავის სიკვდილი: „ხვალ დილაზედ მოვჰკლათო“. ხერხეულიძე ბააკა ფარეშთხუცესმა გაიგონა ეს ღალატი, მოვიდა მოურავთან ფიცხლავ და უთხრა ფიცით: „ახლავ თავს ეწიეო, თორემ ახლავ ჯარი დაგესხმის, მოგკვლენო“. და ადგა იმ წამს, ახალუხზე ჴმალი შემოირტყა და ჩულიანს196 ცხენს მოახტა და უძოსაკენ აიარა. და შეუტყვეს, ფარეშთხუცეს[ს] ცხვირი მოსჭრეს.
სამადლო გამოირბინა, ნეგოს კლდე, ლაშჟარი უკან მისდევს. და შადიმან მოადგა კლდეს გაღმა, დაუძახა: „დადეგო!“ მოუბრუნდა მოურავი, დაუძახა: „მობძანდიო და ვნახოთო, რომელი უფრო დაინანებსო. და რბენით გულს იყრიდა, კლდემდი მოვიდა და იქ ქვეითი კაცი დაახელა. ჩამოხდა, მშვილდ-ისარი აჰყარა, შემოირტყა, ჩახჩური გაიხადა, იმას მისცა და იმისი წინდა-ქალმანი მოურავმა ჩაიცვა. და კარგს ცხენზედ იჯდა, სახელოვანი იყო, მაგრამ მშვილდისარმაც ძალა მისცა და მიაშურა ცოლ-შვილს.
დიდგორი გარდაიარა, გოსტიბს გზა ჩავლო, ნოსტეს შეეიდა, იმავე წამს ცოლ-შვილი ტყეში აიყვანა. საქონელს არ უყურა, ცოტა რამ კაცებს წამ[ო]ეღო ოქრო და ვერცხლი. და მთიდამ რომ დახედა, ჯარმა დენა დაიწყო. და საქონელი აიფორაქეს, სახლებს ცეცხლი შეუკიდეს და მოურავს ძებნა დაუწყეს მთაში ლაშქარმა. და ექვსი ყმა შერჩა მარჯვე და თავისი გაზდილი და მოახსენეს ყმებმა: „წავიდეთ სადმეო, სადითაც ადვილი გზა იცოდეთო, გამოცდილი ბძანდებითო და ომნახულიო, ნუ შესწუხდებითო!“
გზები შეუკრეს ყოლგნით, სამცხისაკენ და ბარისაკენ. შუაღამისას კაცები ჩაგზავნა, ცხენები არ ჰყვანდა, შვიდი ცხენი დააპარვინა ჯარისათვის უნაგ[ი]რიანი და კიდეც ეყოფოდა ქალებისთვის. წავკისს რომ იდგნენ, მაშინ ჩივაძე პაპუნა თან ხლებოდა და მოურავი რომ წამოსულიყო, ჯაჭვი და შუბი იმას მიეტაცა და ერთი თვე იმას ჰქონოდა, ეძებნა მოურავი და ეპოვნა და მიერთმევინა ჯაჭვი და შუბი. და ყმათ მოახსენეს მოურავს: „ერთს გზაზედ წავიდეთო, რომელზედაც სჯობდესო“, და იმან უთხრა: „დავღონებულვარო, ყოვლგნით გზები შეკრული მაქვსო, და დავჩხრიკოთო გზებიო: საითკენ სჯობდესო, წავიდეთო. ვინც დაგხვდეს წინაო, ზედ შევეხოცნეთო“. და არც ეგონა უკვდავათ გავლა მოხის[ს]197 და ყმათ უთხრა: „დიდგორისაკენ მივმართოთო“.
ქალნი და კაცნი შეკრბენ ერთად, დღემ რომ ქნა ბინდი. და უბრძანა თავის ყმათა: „ჩემნი მკვიდრნი ხართო, ჩემთან სიკვდილი დასთმევითო, ნუ შეშინდებითო ჩემთანაო“. იმ ღამეს დიდგორი გამოვიარეთ უგზოთ, ბალახიანში. კოშკის თავს გზა გარდაუქციეს, ჩავიდენ მთათა და მთიბათვე იყო198. წაადგენ თელოვნის თავს, და ვერ შეუტყვეს, და ტყეში შებრუნდენ და იქ დაიმალნენ ხშირს ტყეში. ცოტა ნაგუბრები იყო, იქ გაუთენდათ და დადგენ. და ცოტა რამ საგზ[ა]ლი ჰქონდათ, ის ჭამეს და იყვნენ. და მოურავი ფიქრობდა, რომ შეგვიტყონო, აქ შუბი არ მოიქნევაო, როგორ უნდა ექნაო?
და ფეჴის მიწყნარების დრო შეიქნა, დაღამდა. უთხრა: „დრო არის, წავიდეთო. საქმეს მიშურება უნდაო“. და სიკვდილს ყოველთვის მოელიან და კარსნის-თავს გარდაიარეს და ახალ-ქალაქურში ჩავიდენ, საყდარს ჩამოხდეს, ილოცეს. და იქ მდგმური არვინ დახვდა. და ცოტა პური ჭამეს იქ და კაცი გაგზავნეს ხიდზედ: „შეიტყეო, რა ამბავი არისო. გზის მცველები ბევრჯელ მცდარი იქნებიანო, ან ეგება არ იყვნენ, ან ეგება ცოტა კაცი იდგეს, დავხოცო და გაეიაროთო“. და ესენი აქ ლოცვაზედ დადგენ და ეხვეწებიან ცრემლით ღ[მერ]თს: „გზა მოგვეცო“.
ტექსტი
[edit]ჩავიდა ხიდზედ, გასინჯა. სამოცი კაცი ფთხილობდენ, ფეჴზედ იდგენ და ერთმანერთს ეუბნებოდენო: „არ იქნება, რომ მოურავი არ დავიჭიროთო“. მოვიდა, უანბო კაცმა და ბრძანა მოურავმა: „ნუ გამიდრკებითო, ჩავიდეთ დავჴოცოთო, ხიდზედ მაშინც ვეღარ გავივლითო და ჴმა დაგვიცვივაო და ვეღარ გავატანთო, დაგვხოცენო. და იმ მცველებმა რა ქნან, მეფის ბძანება აქვსთო“. და არჩივეს კიდეც და წყალს გასვლა დაასკვნეს. და ერთი დიდი ვერცხლის თასი სამოცის მარჩილისა სვეტს ცხოველს შესწირა და შეეხვეწა სვეტს ცხოველს, „ჩემის ცოლ-შვილის ცოდვას ნუ მაჩვენებო, იორდანის გზა მამეცო“.
შესხდენ ცხენებს, წყნარა ხიდის ბოლოს ჩაუარეს ნელად და მტკვარი ნახეს: დიდი იყო, და შეშინდენ ქალები გასავლელად. და უბრძანა მოურავმან: „ნუ გეშინიანთო, ღ[მერ]თი არის ჩვენი შემწეო“. და შევედით, ცხენს სადავე[ე]ბი დავანებეთ. და ცურვით გავიდნენ მტკვარსა და სვეტის ცხოვლის სასწაული იყო, და ხიდის მცველთ ვერა შეიტყვეს რა. წავიდენ წყნარა, მცხეთას სამრეკლოს ძირს მივიდენ. და ჩამოხდა მოურავი და თასი ჴელთ დაიჭირა და შევიდა კარისბჭეში. დიდი კარი დაკეტილი იყო. და ილოცა ცრემლით და თასი კარზედ დაუდგა. გამოვიდნენ, შესხდენ და მისაქციელს მივიდენ.
ნუგზარ ერისთავს აცნობეს, იმავ წამს მოვიდა და კარგი სიტყვები უბძანა ნუგზარ და დილაზედ ორნივ ახალ-უბანს მიბძანდენ. ის დღე იქ იყვნენ, მოისვენეს. და მოურავს იქივ გაღმა ეძებდენ, ჯერ ვერ შეეტყოთ, თუ სად არისო. წავიდნენ, დუშეთს მივიდენ და მოურავმა თავისი საჩივარი ყველა უანბო ნუგზარ ერისთავსა: მეფის პირის გათავება და ქალის დაგდება. და ნუგზარ რომ თავისი ქალი ნახა შეწუხებული, ტირილი მოერია იმასცა. და უთხრა ნუგზარ მოურავსა: „ბატონის მოყვრობა ყმისაგან, დიაღ, ავი არისო. ბევრი მაბეზღარი შეექნებაო. ახლა მეც შენთან უნდა წავხდეო და შენთან მოვჰკვდეო. და რასაც შენ, იქ მეც იმისი მქნელი ვარო. დადგები აქაო, მეც აქ გახლავარო და წახვალო, მეც თან წამოგყვებიო უსაცილოთაო და წუ ვახანებთო, წავიდეთო. შლელი არავინა მყავსო“. მოურავმან მოახსენა: „თუ დავდგე, რას ჴელსა მყრი, სანამდი შემინახაო, ყმათ ხომ არც თქვენ მიახლებთო? და აქედამ რომ ჩემს ყმასა და მამულს უყურებდეო, გული არ გამიძლებსო. ერანის ჴელმწიფესთან წავალო, სიკვდილს მაშინც მოვრჩებიო“".
წასასვლელათ მოეკაზმა და უთხრეს: „ერანელთ, დიაღ, მოეწ[ო]ნებიო“. ნუგზარ უთხრა: „ჩემსა რას ბძანებო? მეც წამოგყვებიო უსაცილოთაო და ნუ ვახანებთო, წავიდეთო. მეფეს და ქართველთ არას ვაწყენ და დიდს ჴელმწიფეს შევისწავლიო და იქ ჯავრს არ ვინაღვლიო". მოურავმან მოახსენა: „მე წავიდეო და ახლა სხვაც წავართვაო?“ ნუგზარ ერისთავმან: „შენ წაგახდინეს, მე ვინღა დამზოგავსო? იქიდამ დავრჩეთ ორნივე, ნება იყოს თუ ძალაო. რაღას ვაგძელებთ, წავიდეთო!“
წავიდნენ ცოლ-შვილითა, ჩამოიარეს საგურამოსა, ლილოს პირი გამოუარეს, ლოჭინზედ ჩავიდენ და ყურყუთას ფონს გავიდენ. ესენი ღამით გაიარეს და იაღლუჯას რომ მივიდენ, გაუთენდათ. შეკაზმულნი იყვნენ და კოლატაური დახვდა წინა ცოტას კაცითა და შესძახა: „ვეღარ წამიხვალთო, დადეგითო!“ ფონს რომ გავიდენ, იქ დახვდა და მოურავმან უთხრა: „შენ რას მამდეო და რა დავი გაქვს ჩემთანა? ბატონიშვილი მუხრანის ბატონი ხომ არა მტერობსო, მოყვარენი ვართ და არ გიბძანებდა, და შენს ბატონზე დამნაშავე არა ვარ რა“. კოლატაურმა მშვილდი მოზი[დ]ა, მოურავმან დაუზახა: „როგორ, მე და შენისთანა კაცი უკან დასაჭერათ მდევდესო და ჴელიც რომ არ შეგახოო, ცხენს გაგალახვინებო?“
მოუბრუნდა, ცხენი შემოქუსლა, შუბის დიბლიგი ჰკრა და გარდა[ა]გდო. ორგნითვე გვერდები დაემსხერა, და ძეძვის ძირი გაათხრევინა და მამა შეაგინა, ის „რომ მორბოდიო, ახლა რაღას სტირიო?“ მოკვლვა და[ა]პირა, მაგრამ ასე თქვა: „დაბნედილი დამიგდიაო“. და უთხრა: „ჩემგან სიკვდილი და დაბნედა ნუ გიკვირსო, შენს ცოლთან დაიკვეხებდი – მოურავს დავიჭერო – და ვეჭობ, თავბედი იტირო, თავი შეგექნა გასაჭირიო“.
აღჯა-ყალის ციხეში შევიდენ. სხვა არავინ დახვდა გზაზედა. და კარგათ დახვდენ; ციხეში იმათ ბევრი საჭმელ-სასმელი მიართვეს. ორი კვირა იქ მოისვენეს და კარგა ემსახურებოდენ. და ცოლ-შვილი იქ ციხეში დაყარეს კარგა გარიგებით, და წავიდენ მოურავი და ნუგზარ ერისთავი. და თურმე შაჰ-აბ[ა]ზ-ყაენს უნდოდა გულითა ნახვა მოურავისა. და ჩავიდენ, და, დიაღ, იამა შაჰ-აბაზ-ყაენს მოურავისა და ერისთვის ნახვა. და საჩივარი მოახსენეს და საქართველოს საქმე გაასინჯვეს. კარგა მიეპყრა, ბევრს აძლევდენ. ხანი რომ გამოვიდა, პატივში კარგში იყვნენ, მაგრამ ცოლ-შვილის ჯავრი ჰქონდათ.
მერმე ყაენი ყანდაჰარს წაბძანდა, ჰინდი გამოუჩნდა მტრად, და მოურავი თან წაიყეანა. და ბევრჯელ გაიმარჯვა მოურავმან და კარგი სახელები ქნა. და ყაენი გამარჯვებული გამობრუნდა. წამოვიდა ყაენი, ბაღდადს წაბძანდა, თან ახლდა მოურავი. ციხის აღება ბძანა და კარგა შეიბა, ბევრი თავი იშოვა. ციხე აიღეს. და მოურავს თავისი ძმა მოუკლეს ომში, კარგი ვაჟკაცი. და ცოტა ხანი გამოვიდა, ყაენი ტახტზე წამობძანდა. ცოტა ხანი გამოვიდა: „ქართლს წავალო“, ამ დროს199 არზა მიუვიდა შაჰ-აბაზ-ყაენს: არშის ციხის აღება და საერისთოს აოჴრება მიეწერათ. ესეც ყაენმან იწყინა. და კახთაგანაც ბატონის თე[ი]მურაზისაგან მოჩივარნი ყაენის კარზედ იყვნენ. ისინიც ერისთავსა და მოურავს მოუდგნენ და ყაენს საქართველოზედ ლაშქრობა და[ა]ჯერეს, და დიდის ლაშქრით საქართველოზედ გაილაშქრეს, და წავიდნეს სრულ ერანის ლაშქრით.
ყაენი ყარაბაღში მიბძანდა200. ეს ანბავი მეფეს ლუარსაბს და ბატონს თეიმურაზს მოუვიდა. სახვეწარი წიგნი მისწერეს ბატონმა თეიმურაზ და მეფემ ლუარსაბ და ფეშანგი გაუგზავნა. ყაენმა ტკბილი პასუხი მოსცა. ამასობაში201 გული და[ა]ჯერეს და კახთ ურჩივეს ბატონს თეიმურაზს, რომ დედათქვენი, ქეთევან დედოფალი და ორი თქვენი შვილი202, ალექსანდრე და ლევან წინ მივაგებოთო და დედოფალი შეეხვეწოსო, დედაკაცია, პატივს დასდებსო, რომ ეგება დაბრუნდესო. ქეთევან დედოფალმან კახთა და თავის შვილს მეფე თეიმურაზსა უთხრა: „მე რომ გამგზავნითო და ამ შენს შვილებსაო, ჩვენც დაგვკარგავთო, და მე იმ კაცის ანბავი რომ შემიტყვიაო, აქ მოუსვლელი არ დადგებისო, არ დაგვინდობსო“. არ დაიშალეს, გაგზავნა ბატონმა თეიმურაზ თავისი დედა და ორი შვილი, ლევან და ალექსანდრე, სხვა მრავალი ფეშქაში გაუგზავნა და სახვეწარი წიგნი კიდევ მისწერა. ყაენს იამა ამათი მისვლა და დიდი პატივი და დიდი საქმე მიაპყრა და უბრძანა დედოფალს: „თქვენ აქ მოხვედით და მნახეთო“, – და მრავალი წყალობა უქადა. „და ახლა შენს შვილს ბატონს თეიმურაზს წიგნი მისწერეო: მოვიდეს, მნახოსო, მრავალს წყალობას უზამო, და შენ და იმას თქვენსავე საბატონოში გაგისტუმრებო“.
და203 ყაენმა დაბრუნებაც მოინდომა, და ყიზილბაშთ უფროს კაცებსა ეს ლაშქრობა არ უნდოდა. მაგრამ ქართველნი და კახნი, ვინც-ვინ ყაენის კარზე იყვნენ, დაიწყეს ლაპარაკი: „ყაენი და ერანის ლაშქარი აქამდისინ გარჯილხართო. სამის დღის სავალი დარჩომილაო, ჩვენ და ჩვენი შვილები აქ მზევლად შეგვინახეთო, თუ თქვენს ლაშქარს დაუმარცხდეს რამეო, ყველას თავები დაგვაყრევინეთო. რადგან ჴელმწიფე აქამდისინაო მობძ[ა]ნებულაო, საქართველოს მიბძანდეს და ნახოსო და თავისი ერთგული და ორგული იცნასო“. ბატონის თეიმურაზის ამბავიც მოვიდა, რომ არ მოვიდა და ვერ გენდოთო, თავის საბატონოს ლაშქარს იყრისო. ყაენმა ამათი მოხსენება დაიჯერა და ბატონის თეიმურაზის დედას უბძანა: „სადამდი მე მოვიდოდეო, ”შენ ესპაჰან იყავო“. ტკბილსა და პატივცემულის სიტყვით გაგზავნა, მაგრამ შირაზს გაგზავნა. გაისტუმრეს.
თვითონ შაჰ-აბაზ-ყაენმა კახეთს მივიდა თვესა იანვარსა ა (1), ქორონიკონსა ტ“ბ (1614). ბატონს თეიმურაზს?204 ზოგიერთი ყმანი გაორგულებოდა: ომი ვეღარ გაბედა და წავიდა ქართლს თავისის ეფისკობოზ დარბაისელ აზხნაურითურთ. და შეიტკბო სიხარულითა დიდითა მეფემან ქართველთამან ლუარსაბ. აღთქმა ყვეს ურთიერთს ფიცითა მტკიცითა, რათა ერთ იყენენ საქმენი მათნი. და აღიღო ყაენმან ქვეყანა იგი კახეთისა, იავარყო და მოაოჴრა და გამოიღო ციხე იგი თორღისა, ყოველნი საგანძურნი კახეთისანი, და ჯვარნი, და ხატნი და წიგნი საღმთონი, და შემუსრა თვისთა ჴელითა წმინდა გიორგი ალავერდისა, და ყოველნივე ხატნი დამუსრნა და შეაგინა ყო[ვ]ელნი ხატნი, და ეკლესიანი და სიწმინდენი. და თვალნი პატიოსანნი და მარგალიტნი მრავალსასყიდლისანი მისცა ცოლთა თვისთა სამკაულათ მათდა, შემუსრვილთა მათ ხატთა და ჯვართანი. ჵ, ჩემდა! რამეთუ ესოდენი რისხვა ღთისა მოიწია ცოდვათა ჩვენთათვის კახეთსა ზედა, რომელ აროდეს ყოფილ არს დღეთა მათთა განსაცდელი ეგევითარი, და არცაღა ყოფად არს. და აღჴოცნა პირითა მახვილისათა ყო[ვ]ელნი ქვეყანანი მთისანი - ერწო, თიანეთი, პირი არაგვისა ზემოთგან ვიდრე ავჭალამდე, მარტყოფი, უჯარმა, საგარეჯო, ჩერქეზნი დიდითგან ვიდრე მცირედმდე. და არავინ განერა ჴელთაგან მ[ა]თთა, თვინიერ მცირე კაცი მარტყოფისა.
და შემდგომად205 მიუჴდა ქართლსა. და მეფენი ქართლისა და კახეთისანი, მეფე თეიმურაზ და მეფე ლუარსაბ წარვიდენ ლიხთ-იმერითს და დედამან მეფის ლუარსაბისამ თამარ დედოფალმან თქვა: „ბევრი სიკეთის მეტი არავისზე დამიშავებია რაო. ჩემი შვილი არას მიჯერებდაო, დედაკაცი ვარო. არც ყაენს მართებს ჩემზე ავიო – ნამსახური ვარო, – არც ქართველთაო“. წასვლა არ დააპირა და დგომა რომ მოინდომა, ზოგიერთი ქართველი ურიგოთ დარჩნივ, ბევრი რამ გამოართვეს. ვეღარ დადგა, წავიდა დიდის მორჭმით. დაედევნენ ზემო ქართლის დარბაისელ აზნაურნი თუ ვინცავინ, ჭერათხევში დაეწივნენ და საქონელი წაართვეს. მრავალი დაეკარგა, და უპატიურათ მიეპყრნენ. და ვინცა-ვინ ახლდა, ვინ უნდოდა, ქართველთ წაატანეს, ვინც არა და დააბრუნეს.
და მეფემან გიორგიმ შეიწყნარა მეფე ლუარსაბ და ბატონი თეიმურაზ სიხარულით. და დედ[ოფ]ალი თამარ თავის სამშობლოს სალიპარტიანოს მივიდა და პატივი სცეს და დააყენეს.
და ყაენი206 ნიქოზს მივიდა; იქით ჯარი გაუძახა, ოსეთი დაარბევინა და გიორგი მეფეს რი[ს]ხვიანი წიგნი მისწერა, ისე რომ, „ჩემი ყმანი შენთან არიანო, გამამიგზავნე, თორედა ლაშქარს გამოგიძახებო“, იმას დაბალი წიგნი მოეწერა. და გიორგი მეფის კაცს ლუარსაბ მეფის კაციც ახლდა და მოეხსენებინა207 და: „ყმას რომ ბატონისაგან ეშინოდესო, ერთგულობაში გასთვლიანო, არათუ ორგულობაშიო. და იმათ თქვენგნით ეშინიანთო. მე რომ კიდეც დავითხოვო, აფხაზეთ[ს] წავლენ და იმერითი რომ კიდეც დამირბევინოო, ღომის მეტს თქვენი ლაშქარი ვერას იშოვნისო. და ამა[თ] თავიანთ ნებით თქვენი ნახვა არ შეუძლიათო“208. რა ეს ანბავი ყაენს მოუვიდა და კარგა დახედა მეფის გაგზანილს კაცებსა, იტირა და ლუარსაბ მეფის გაგზანილს კაცს უბძანა: „მე მეფის ლუარსაბისა ავი როგორ ვიქნებიო? ჩემ[ი] შვილი და ძმა არისო, ნამსახურის კაცის შვილი არისო: მაგისი მამა და პაპა ჩვენ სამსახურზე დახოცილანო. ეგ როგორ წამივიდოდა მე, მაგრამ ქართველების ბრალი არისო, და ქართველებმა არ დააყენესო“.
ყაენმა მეფესაც წიგნი მისწერა, და შადიმან ბარათაშვილი, სუფრაჯი, კარგი ყმა იყო მეფის ლუარსაბისა და იმასაც წიგნი მისწერა ყაენმა და წ[ყ]ალობაც შეუკვეთა. და მეფის ლუარსაბის დას, ლელას ძმასთან მოსანდო წიგნი მიაწერინა და სარუ-ხოჯას ჴელით იმერითს გაგზავნეს. და209 ერთი ამრიგი წიგნი მეფეს გიორგის მისწერა: „თუ მეფეს ლუარსაბს ჩვენი თავი არ უნდა, არც ჩვენ ეგღა გვინდა, და თქვენც ბაგრატოვანი ხართო, თქვენი შვილი ალექსანდრე გამამიგზავნე და ქართლის ბატონობას მაგას მივსცემო“. და სარუ-ხოჯა დაარიგეს, რომ მალვით ეს წიგნი მეფეს ლუარსაბს აჩვენეო და თუ წამოსვლა მოინდომოს, იმ წიგნს გიორგი მეფეს ნუღარ აჩვენებ.
რა სარუ-ხოჯა მივიდა ეშმაკისებრ ტკბილისა და მაცდურის ენითა, მეფე ლუარსაბ ნახა და დის მინაწერი წიგნი მი–- ართვა და, დიაღ, თავიც შეაყვარა და მოახსენა: „ერთს რასმე გაგენდობიო და რა ცოცხალი ვარ, აღარ გაგეყრებიო და ნუ გამცემო“. მეფემ ფიცი II უბძანა: „აბა როგორ იქნების ჩემგან შენი გაცემაო“. იმან მოახსენა, „აბა ამაზედ მოსრულვარო, რომე ბატონისშვილი ალექსანდრე ყაენმან გიორგი მეფეს სთხოვა, რომ ქართლშიგ გააბატონოს“. და ყაენის მინა– წერი წიგნიც აჩვენა და ასეც მოახსენა: „რა მინახვიხარო, არა ეღირს ვარო, მაგრა, დიაღ, მებრალებიო და აწე თუ ეს ყაენის რაყამი გიორგი მეფეს მივსცეო, არამც თქეენც დაგიჭიროსო და თავისი შვილი გაგზავნოსო საბატონოთაო, და თქვენც თან გაგატანოს, და თქვენად უკადრისად მიგიყვანო1 მიუვიდა C, 8, გაგზაენილს 8, C, გაგზანილს კაცებსა, იტირა და ლუარსაბ მეფის (გამოტოვებულია) C. 3 ჩემი 8. 6 საქართველების 8. 9 მეფისა C, 8. 12 ხელით C. იმერეთს C. 16, 17 სარუ-ზოჯას C, 8. 20 მცდური ს. 22 ერთ რასმე გაგენდობ და რაც C. 24 უბრძანა C. 25, 26 მოვსულვარო C. 26 ყაენმა C. 27, 28 მონაწერი C. 28 წიგნი C, 8- 28, 29 ეს მისი რაყამი არისო და ვღირს ვარო, მაგრა რა მინახვიხარ, ასრე შემყვარებიჯარო, მინდა... 0. 32 თქეენ C. 6. საქ. ისტორიის წყაროები, 21 81 10 15 20 25 40 55 25 ნო. და თუ თქვენ ურუმში წახვალლთო, მეკ თან გამოგყვე–- ბიო, და ამ | რაყამს აღარ გამოვაჩენო“. მეფემ ყვაწვილმან ასრე უპასუხა: „გერჩიოს ჩვენ ურუმში წავიდეთო, და შენ ეგ რაყამი არ გამოაჩინეო, ჩვენ რას გვარგებსო? || მაგის მამწერსაო სხვა მაგრიგის წიგნის მოწერა I კიდევ შეუძლიაო. თუ სხვა რამ სასარგებლო რამე იციო, ის გვირჩიეო!“ სარუ-ხოჯას მოსვლაზე?! შეიყარნენ მეფე გიორგი, დადიანი მანუჩარ, გურიული ვახტანგ. და გურიულს უცხო კარავი ჰქონდა, რომ ხოჯასაც მოეწონა, იმაში შევიდენ. მეფე და დადიანი დიდის გამამჩვენობით ნახეს და მეფე ლუარსაბ ღა ბატონი თეიმურაზც კარგა უჩვენეს, თავის ტოლად. და არჩივეს მეფემან გიორგიმ: დადიანმა და გურიულმან: „რახანც აქ მოვიდაო, ამისი ავრიგად მოცემა არ გვიჯობსო, · და ჩვენი უკადრისი იქნებაო“. მეფე ლუარსაბ დადიანს ქალსა სთხოვდა. და ხოჯას დაჰპატიჟეს და ლხინი უჩვენეს, და გააკვირვეს თავისი სიდიდე ბატონობა, დიდი ულუფა და საჩუქვარი მისცეს, ეს უპასუხეს, რომ „რახანც აქ მოვიდაო, თქვენთან, არ გეკადრებაო, რომ ჩვენ პატივი არ დაგვადვა, თავისი საბატონო |, არ უბოძო“. შუა ჩამოუვიდნენ, –– „ჩვენ კი არ შეგვიძლია დათხოვნა, და თუ თვითონ წამოვა, იმან იცისო4. ხოჯა შეადგა მეფეს ლუარსაბს და შადიმანც შეუყენა ღა თვითონც ტკბილს სიტყვას დაუწყო ლაპარაკი ხოჯამა. და შადიმანც ურჩივა: „არას გერჩის, შეურიგდიო“. იმისის რჩევით შეურიგდა. ხოჯამ?!! დაუწყო ლაპარაკი: „რომელსაც თქვენ მიბძანებთო, იმას ვეცდებიო4“. მეფემ უბძანა: „მე ჩემს დას წიგნს მივსწერო, და შენ ბედნიერს ყაენს მისწერეო, რომ უვნებლობის საფიცარი მიბოძოსო. და მივალ, ვიახლებიოი“, ფიცხლავ სარუ-ხოჯამ ეს | ანბავი ყაენს მოსწერა, ყაენს იამა და საფიცარი გაუგზანა და თავისმა დამაც კარგი და საიმედო, გულის დასადები წიჯნები მისწერა. და ვითაც სარუ-ხოჯისაგან მოტყუებული შეიქნა მეფე ლუარსაბ I ყმაწვილკაცობით, წამოვიდა ყაენთან. უშალა?!?
2 აღარ (გამოტოვებულია) 8, C. 4 მაგის (2 ჯერ) #, 8. 5 მაგრივის C. 7 მოსლეაზე C, 8. 9 ამაშიC, 8. 17 საჩუქარი C. 19 უბოძოო C, 8. 20 წამოუვიდენ
C, წამოუვიდნენ 8. შეგვიძლიათ C, შეგვიძლიაო 8. 22 შადიმანს #, 8. 27 შენს C. მივსწერო C. 29 მისწერა C. 30 გაუგზანა 8. გარგი #, გარგი (კარგი) C, 8. 82
- 42
1103 62 1104 დედამა, მაგრა აღარ დაიშალა: გარდმოვიდა ზემო ქართლს. ბატონი თეიმურაზ იქივ იმერეთს დადგა. და მეფის ლუარსაბის დედა, დედოფალი თამარი იქივ სალიპარტიანოს დადგა. და მეფე ლუარსაბ ზემო ქართლს მოვიდა. ყაენმა კაცი გაუგზანა და ტკბილი სიტყვა შეუთვალა წამოიყვანეს?! მეფე ლუარსაბ და მოიყვანეს რუისს. და ყაენმა რუისს მოსვლა შეიტყო და განგებ სანადიროდ წამობძანდა; სრულ ერანი(V| ხანი და სულთანი ახლდა. და ლუარსაბ მეფეც წამოიყვანეს და წინ მიაგებეს ყაენს. ყაენმა ასრე დაანახვა ლუარსაბ მე– ფეს, ვითამ მოგგებებივარო, შეეყარა ყაენს ლუარსაბ მეფე, ცხენისგან გარდა(ა|ხდუნეს და ყაენისათვის აკოცნინეს. და ყაენმა?1% შვილობით მოიკითხა და მრავალი საიმედო სიტყვე– ბი უბძანა. და I იქით"M5 აიყარა და გორს მობძანდა. და პაშტა ხანი იქ დადგა. იქითგან აიყარა და მცხეთას წამოვიდა და დაქცევა მოინდომა მცხეთისა, მაგრა მერჯულეთ დაუშალეს და ასრე მოახსენეს: „სალოცავად ღთის სახლად აუგიაო, არას კაცისაგან არ დაიქცევაო“. და მცხეთის ხიდზე რომ მოვიდა, ვმალი შემოისხნა და ფევთ გაიხადა და ხი(დი1თგან სვეტ ცხოვლამდი ქვეითი მოვიI|და და საყდარს გარშემოუარა და შევიდა; და თავისი სალოცავი პატრიარქის ტახტს წინ გაამლე–- ვინა და ილოცა. და რაყამი უბოძა, რაც ქართლში და კახეთში მამული ჰქონდა შემოწირული. და სამი დღე დაჰყო; და სამთავრო, მღვიმე და ჯვარი გასინჯა, და მცხეთის ნაშენები, დიაღ, მოიწონა; და?! ტფილის ქალაქს ჩამოვიდა და კახეთში რაც კაცი აეყარა, ზოგი ფერიას გაგზავნეს და ზოგი მაზანდარანს, ზოგი შირაზს | დაასახლა, ზოგნი სხვაგან დაფანტეს. კახეთი აოხრებული ალექსანდრეს შვილიშვილს იესეს მისცეს და დავით ასლანიშვილი ვექილად დაუყენეს. და ქართლი და იორსა და ჩერქეზს აქეთ დაუთ-ხანს შვილს ბაგრატს მისცა. და თვესა აგვისტოსა წაბძანდა ყაენი, წაიტანა მეფე ლუარსაბ კარგის პატივითა და მოურავიც წაიტანა ტყუებითა; 9 მოაგებეს C, 8. 10 ვითომ C, მოგგებივარო 8, C. 11 ცხენისაგან C. 12 სიტყვაები #, 8. 16 მაგრამ, მარა C, მაგრა (2 ჯერ) #, 8. 17 აუგია C. 18, 19 ხმალი C. 19 ფეხთ C, 8. ხითგან (ზიდითგან) 8. 27 ზოგი C. დაფანტა ეს #4, 8, C. 28 აოჯრებული 8. 33 ტყუბითა C, 8. 83 10 15 20 25 30 I0 15 20 25 1615 ყაენისა კაი ყმა იყო. მოახსენა: „თუ ბატონის ბაგრატის ქართლში გაბატონება გინდათო, მეფეს ლუარს(ა)ბს ამდენს პატივს ნუ სდებთო, თორემდა ამისი იმედივე ექნების და აღარავინ ბატონს ბაგრატს არ მოუდგებისო“. და ამ ბეზღობით ბატონი ლუარსაბ ასტარაბათს გაგზავნეს. ცოტა ხანი??? რომ გამოვიდა, ყაენმა სმა დაუწყო და გამხიარულდა. მოურავს უბძანა: „ნუ მოგვიწყენო! ამდენს წყალობას გიზამო, დიაღ, ბევრსაო და აქ ამდენს თეთრს მოგიტანინებ, | რომ კარამდი ვერ მიიტანოო“ მოატანინა თეთრის გუდები, ტახტ|ი|)ს წინ დააწყობინა და უბძანა გიორგი მოურავს: „ადეგ, რასაც აიღებდეო და ან ძალა გქონდეს, ეს თეთ–- რის გუდები აიღეო“. და მოვიდა ტახტის წინა, დაიჩოქა და გულში | თქვა: „თუ ცოტა ავიღო, არამც თქვან თუ, ძალა არა | აქსო, და თუ ბევრი ავიღო, ეგების ასე თქვანო –- ზარბი არისო“, გულში არჩევდა და თქვა: „ისევ სიხარბე მიძრახონო, ისი სჯობსო. რასაც მოვერევი, ავიღებო. თვითო გუდა მვარზე გარდავიგდე, ერთი თავზე დავიდე, თვითო ღლიას შევიგდე, ერთი კბილში მივიეცო, ორი ჯელში დავიჭირეო და ავდეგ, კარამდი მივიტანე“. და ყაენმა ბრძანა: „ნუ მოჰკლავთ მაგ ჯაშუშსაო, მაგის კაცებს მიეცითო“. და კართან რომ მივიდა, თავისი კაცები დახვდენ და იმათ მისცა; და ოთხასი თუმანი გამოვიდა. და მოურავი ისევ ყაენმა I გვერდს დაისვა· ერთს წელიწადს უკან?!, ქორონიკონსა ტ“გ (303) კახთ ბატონი თეიმურაზ კახეთში ჩაიყვანეს. და დაიპყრა და ყაენის ლაშქარზე გაიმარჯვა. და ისა-ხან გააგდეს. და ამაზედ მოურავმან კიდევ დრო დაიცა, ყაენს მოახსენ: „რათგან კახთ ბატონი თეიმურაზ ჩამოიყვანესო, ქართველნიც ეცდებიანო რუსეთით ნავები შემოიტანონო და ბატონი ლუარსაბ ზღვით გააპარონო“. ამ სიტყვით ყმები გაჰყარეს და სხვას ქვე წყ1ანას დაუფანტეს ღა ბატონი ლუარსაბ ქოლგალუს?!? გულ(ა)ბის ციხეში ტყვეთ გაგზავნეს ავსა და კლდიანსა და, დიაღ, ცხელს ადგილს. და შენობისაგან და გზათაგან მოშორვებული ადგი-
ვ იმედევე C, იმედევე“ (იმედივე) 8. 7 ნუ (2-ჯერ) #, თუნუ C, 8. 8, 9 მოგიტანინებო C, 8.9 ვერ მოიტანოო C. 11 აღებ, რასაც აიღებდეო C, სც. 16 რასაცა C. 17 მხარზე C. იღლიას C. 18 შევიგდღეო C, 8. ხელში C. 19 მოვიტანე C.
20 ჯმუშსაო C. ჯამუშსაო 8. 24 ჩაიყენეს C, 8. და დაიასე რა დაC. 32 მოშორებული C. 84 (07 64 108 65 9009 ლი იყო. და მეფე, სათუთათ გახდილი, დიდის პატივითა, ნა–- მეტნავად ირჯებოდა, ნამეტნავათ სიცხისაგან უფრო. და ყაენი ისპაჰანს მობძანდა და მეფის ბაგრატის ჩაფარი მოვიდა და ანბავი მოიტანა, რომ იმერელთ ზემო ქართლი | დაარბიესო და ჩვენც და გვIინდა იმერითი დავარბიოთო. კელმწიფის ბძანება რა იქნებაო? ეს ანბავი ყაენმა მოურავს უბძანა. იმან ასრე მოახსენა: „სანამდი ლუარსაბ მეფე ცოცხალი არისო, საქართველო არ დაწყნარდებისო“. კა–- ცი გაგზავნეს მალვით, მეფე ლუარსაბ გულაბის ციხეში მშვილდის საბლით220 დაარჩვეს. და ლუარსაბ მეფის და ფათმა-სულთან-ბეგუმ ყაენის სახლთ გამოიყვანეს ლდა ფეიქნის ხანს მისცეს, და ლაშქარი გა|ა)ტანეს, და ბატონი თეიმურაზ კახეთით გააგდეს და ფეიქნის ხანი მისს ადგილს გააბატონეს. და კახნი დაიფანტნეს -- ზოგნი ქართლსა და ზოგნი მთებში დაიხიზნეს, და ქისიყელნი და ზოგნი «სხვანი ფეიქნის ხანს მიუვიდნენ. და ბატონი თეიმურაზ??! და ზოგნი კახნი თავადნი ჯალაბობით სამცხეს მივიდნენ. ვითაც მეფეს ბაგრატზედ II კახის ბატონის სახლსა მრავალი კარგი მიუძღოდა, და თითონ ბატონს ბაგრატსაც კახთ გატეხა არ უნდოდა, || ქეეშ-ქვეშ პელიც მოუმართა და არც გზა დაუჭირა. ბატონმა თეიმურაზ დედოფალი ხორაშან სამცხეს დააგდო და თვითან თავისის სა– ბატიო კაცისშვილით კოსტანტინოპოლის წავიდა და ვინცავინ ახლდა ჯიღა და მურა ცხენებსა, თითო ლუსმრით ვერცხლის ნალი დააკრა და ისე შევიდა კოსტანდიპოლის. რა ეს ნახეს, აედევნენ თან საშოვრად დიდათ გაიკვირვეს და უჭკობაში ჩამოართვეს. ჯემწიფემ პატივი სცა და სარჩოთ გონიის სანჯახობა „უბოძა. და ბატონმა თეიმურაზ თავისი საჩივარი და აოხრება გაასინჯვა და მოა|ხსენა: „საქართველო ყოვე) ლთვის კეისრის მორჩილი ყოფილანო და ახლა ყი– %I ი) ლბაშთ გვიყმესო და ჩვენი მამული დაიჭირესო. ამას მო– ეელიო | კემწიფისაგან, რომ ლაშქარი მიბოძოსო, წავიდე, ჩემი მამული დავიჭირო და ჰონ(თ)ქრის ყმათ ვიყოო“.
5,6 იმერეთი C. 6 ხელმწიფის C. ბრძანება C. 11 ქ. ენის სახლთ C. ღა (2–-
ჯერ) C. 12 გაატანეს C. 21 და (გამოტოვებულია) C, 8. 22, 23 საპატიო 8, C. 23 შვილში 8, C. 24 ბურა #, შურა 8, მურა C. 26 გააკვირეეს C. 27 ხემწიფემ C. 29 აოკვრება 8. 32 ხემწიფისაგან C. 33 დავიჭიროო C, 8. 85 10 15 20 25 30 10 15 20 25 ჰონ(თ|ქარმა ასრე უპასუხა: „ჩვენ და ყაენი ერთს რჯულზედ ვართო და თქვენ ისას რჯული გიჭირავსო. არ გვიწესებსო, რომ ქრისტიანს მაჰმადის რჯულის მჭირავბზედ უშველოთო. და თუ ჩვენს რჯულზედ მოხვალო, მაშინ გმართებსო, რომ ლაშქარი მოგაშველოთო" ბატონმან თეიმურაა მოახსენა: „ამდენს ამისთვის გავისარჯეო, რომ იმათი რჯული არ დავიჭირეო. ახლა რით იქნებისო, რომ თქვენი რჯული დავიჭიროო?# ეს ჰონ(თ|)ქარს ნამეტნავათ ეწყინა და პატივიც აკლო და დიდმა ხანმა გაიარა კარზედ აღარ იხმეს და არც ხონთქარმან ინახვინა. და ბატონი თეიმურაზ??? ხონთქრის რისხვას ელოდა და იმისთვის თავის ჯართ||უბძანა „ვისაც სამძიმარი რამე "გქონდესო, გაყიდეთ და ოქროთ აქციეთ, რომ ჩემს საქმეს კარგათ ვერა ვხედაო; არამც ცუდათ ამოგვწყვიტონო. აქეთ წავალო, თუ ჯარი დაგვწიონო, უომრად ჩვენი დახოცა არ შეუძლონო, თუ გავიმარჯვეთო და გავაწიეთო, კარგი მღთის წყალობა იქნებისო და თუ არა და, ცხენზედ სახელოვანად მაშინაც დავიხოცებითო“", ჯართ ეს ბატონის თეიმურაზის რჩევა მოჯწონეს და ყო|ვ)ელმა კაცმა საქმე მოიმარჯვეს. და ბატონმა თეიმურაზ Iმ)თაწმინდის ბერებისაგან ვალი I აიღო და ზოგიერთი სხვა მონასტრისაგანაც აიღო. და მთაწმინდის ბერებმაც "შეატყობინეს და სხვათაც აცნობეს, რომ თუ არ წახვალ, ან მოგწამლვენო და ან დაგიჭერენო. ბატონმა თეიმურაზ ნადირობა მოიგონა და უსკუდარს გავიდა, და იქიდამ გამოიპარა და წამოვიდა. და მესამეს | დღეს სულთან-მურად ჰონთქარს მოახსენეს. „ბატონი თეიმურაზ წასულაო“. ფიცხლავ გზებზედ ჩაფრები გაგზავნეს | და ყველგან წიგნები მისწერეს: „გზები შეუკარით და ნუ გაუშვებთო, რომ წავიდესო". ყოვლს საფაშოში გზები შეკრა და ჯარი დაეხვედრებინა. მაგრამ ქართველთ თავგამომეტებულთ გზის მცველი ჯარი როგორ შეიპყრობდა? გაელახათ და წამოსულიყვნენ. და ცოლ-შვილი სამცხეს ოლთის ციხეში ჰყვანდათ. და ერთს ერევნის ხანს თაბუნ(ი)ს სულთანს ყაენისაგან და– ვი გამოეთხოვნა თუ, „ბატონის თეიმურაზის ცოლ-შვილნი ამ 9 სჰონთქარმან 8, ჰონთქარმან C. 15,16 არ შეუძლიათო C, 8. 19 ყოვლმა C. გ! 28 გაუშვებითო 8, C. 30მაგრა 8, C. თავ გამომეტებულათ 8. 33 ერთს ერევნის ხანის თაბუნს XL. 33, 34 დავი (თავი) 8. 86 L 112
- 113
ადგილს არიანო და ამათი მოსხმა შემიძლიაო". ეს ყაენს იამა და მრავალი წყალობა უქადა და დასტური უბოძა: „კარგი იქნებისო4. გაზაფხულის პირი იყო, ვარდის ყვავილობა, და ხორეშან დედოფალი საბატიო კაცისშვილების ცოლებით ციხით დაბლა ბაღში ჩამოვიდნენ, და იმ ბაღში დგებოდენ, ბატონმან დედოფალმა ბაღი შუაღამისას ნახა სიზმარში გველით სავსე, და ყველა მის კბენას ეზიდებოდა, და „ციხისაკენ I გაეექეცო და გველნი უკან გამამეკიდნესო და ვერ მამეწივნესო. მე ციხეში შეველო და ზეცით ორბის ჯარი მოვიდაო და გველები სულ დაიტაცაო:ადეგით, ნუღარ გძინ!|ავთო! ჩვენ ციხისაკენ წავედითო, თორედა ავი რამე დაგვემართებისო“. წავიდნენ, შუაღამე გარდასულიყო, ციხის კარზედ მივიდნენ. ციხოვანთ ღამით კარი არ გაუღეს. გათენებისას ყიზ| ი) ლბაშნი იმ ბაღს დაესხნეს. ციხოვანთ შეიტყვეს და ბატონი დედო–- ფალი თავისის მხლებლებით ციხეში შეიყვანეს და ზეიდამან თოფნი დაუშინეს, და ურუმით წამოსრულმან ბატონმან თეიმურაზ ზარბაზნის ვმები გაიგონა «უბძანა თავისს ჯართა: „ვისაც ცხენს შეძლება აქვსო, ჩქარად იარეთო, რომ ეს ხმა ფარსაგი არ არისო. ციხეს მივეშველნეთო“, რა ციხეს ახლო მოვიდა, ეს ანბავი შეიტყო: ქართველთ იარაღი მოივარგესო და თათართ შეუტივეს. და თათარნიც კ:რგათ თავგამეტებით დახვდენ და ძალმიცემით იომეს; და გამარჯვება I ბატონს თეიმურაზს დარჩა; და სულთანიცა და მისი ლაშქარიც სრულ დახოცნეს და კახთ გაემარჯვა; და. დედოფალი წამოვიდა, გონიას დად- გა?23, ბატონს თეიმურაზს კახეთით ანბავი მოუვიდა, რომე „დან– დობილს კახთაო არჯა)გვზედანო ყIი|)ზილბაშთ თავები და- (ა1ყრევინესო და ნუღარ სდგახარო, მალ მოგვეშველეო!“ მანც I ცოლ?24-შვილი თან წარმოიტანა, გურიას მივიდა. გუ– რიული მამია კარგათ დახვდა: ცოტა რამ ჯარი ათხოვა. იმენ ბაგში 8. დგებოდეს C, 8. 9 გამომეკიდნესო C. 10 ორბის (გამოტოვებულია) 8, C. მოვიდოდა C. და (გამოტოვებულია) C. 16 ზეიდამ C, 8. 18 წამოსულმან C. 19 ხმები C. უბრძანა C. თავისს C. 20 აქვსთ 8, C. ჩქარათ C. 24 ძალი მიცემით #, ძაღ(ძალ) მიცემით C, 8. ძალ მიცემით ს. 29– კახთო C. არაგვზე ს. 29, 30 ღააყრევინესო C. 31 იმანაც C. წამოიტანა C. 31, 32 გურიელი C. 32 იმერეთი C. 87 10' 15 20 25, 10 15 20 25 რითი ჩაიარა, ამათაც ცოტა რამე ჯარი ათხოვეს. „ურუმნიც ახლდენ. ქართული გაიარა, კახეთს ჩავიდა; სრულ კახნი მოუგვიდნენ და შემოეყარნეს და ფეიქნის ხანი ცოლ-შვილით ჭოეთის ციხით ყარაბაღში225 მივიდა. და განჯიდამე ეს ანბავი ყაენს მისწერეს. და ყაენმან ალი ყული-ხან|შამლუ სარდრათ ქნა და ბატონს თეიმურაზს გაუძახა,, რომ დაიჭირონ თავს მოუარეს და არაგვზედ გზები შეუკრეს და საცა გამოსავლელი გზები იყო226, შეუკრეს და ,მეთოფენი ჩაუსხეს. და | ერანის ლაშქარი და ალი ყული-ხან არაგვზე დადგეს. ბატონმან თეიმურაზ სახმარი ჯარი შემოიყარა და ხმა შემოუგდო, იმერითს გარდავალო. მოვიდა სიახლწო1ეს მთაში, მაგარს ადგილს ახლო დადგა და კაცი გამოუგზავნა: „ამის უფრო ყაენის შემცოდეს ნუ შემიქო. გზა დამანებე! ნურც ქართველთ ამოსწყვეტ და ნურც ყიზ(ი)ლბაშთა ერთმანერთს ნუ შეახოცო". და ამან ასე უპასუხა: „ვემწიფის ბძანება არ არისო, რომ შენ გზა დაგანებოთო“, იმას ასრე შემოეთვალა: „ჩემი ხვეწნა არ შემიწირეთო, მაგრა ხვალ ვლმით გავივლიო“, და ბაინდურ ერისთავი ქართლის მეფის ბრძანებით ლაშქრით ალი ყული-ხანთან იყო და ბატონს თეიმურაზს თათართ ანბავს არ აკლებდა. ამავე ქორონიკონსა ტ“”დ (304)27 ალი ყული-ხანს მოახსენეს, რომე ბატონს თეიმურაზს უთქვამსო, ხვალ ვლმით გავივლიო. ალი ყული-ხან ყ(ი)ზ(ი|ლბაშთ უბრძანა, „კოველმან ცხენი და იარაღი მოივარგეთო და საომრათ მზათ და ფრთხილათ იყვენითო II და საცა არაგვზედ ფონი და გამოსავლელი გზა იყოსო, მეთოფენი ჩაუსხითო და ღამით ყარაულით ი«ყვენითო და ეცადეთ. არ წაგივიდესთო“, გათენებამდისინ გზები შეუკრეს და ფრთხილათ იყვნენ და გათენებისს ყIი)ზIი|)ლბაშნი შეიკაზმნენ და საომრათ რაზმი გაარიგეს. და ბატონს თეიმურაზს მოელოდენ, და «მათი ჯარი გვიან გამოჩნდა და შორეს დადგნენ. | და ერთი კაცი ბატონს თეიმურაზს ბაინდურ ერისთავთან გამოეგზავნა, ასრე წიგნი მოეწერა: „ალი ყული-ხანს შმემახვეწეო, ბედ1 ცოტა რამ C. 2 კახნიცC, 8. 7 დაჭირონ 8. C. 8 გამოსასვლელი C. 11 იმე– რეთს გადავალო C. 16 ხემწიფის C. 18 ჯუალ 8, ხლმით C. 19 ბძანებით C. 22 ხუალ 8, ხლმით C. 25 იყვენით C. 29 ყიზილბაშნი 8. და (გამოტ.) C. 30 მოელოდნენ C. 31 შორეს (შორს)? 8. 88 ცს რი! წზ!! | ჩ 11 856 C 47 ს 116 M# 117 8 70 ნიერს ყაენს არზა მიმიწეროსო და ,მამეხმაროსო, ამ ჩემს აოხრებულს მამულში დამაყენოსო, სხვათა კარე|(ბ)ს ნუ მატარებსო. თუ არადა თქვენ ბევრნი | და ჩვენ ცოტანიო; რაგინდ სხვაგანც გაგეცალოთო, მაშინც აქავ უნდა მოვიდეთო და აღარც გაგეცლებიო და აღარც შემოგებმიო“. ეს ანბავი ალი ყული-ხანს მოახსენეს და იამა და ბაინდურ | ერისთავს უთხრეს: „ბატონის თეიმურაზის კაცი გაისტუმრეო და შენც კაცი გაუგზანეო. როგორიც უჯო|I|ბდესო, იმრიგი არზა ყაენს მისწეროსო და ჩვენც ასეთი წიგნი მოგვწეროსო, რომ ყაენს გაეგზავნებოდესო. ჩვენც ბედნიერს ვემწიფეს არზას მივსწერთო და შვა შემოვალთო. და რაც ყაენის ბრძანება მოვიდესო, ისრე ვქნათო“. და ლაშქარიც დაემინდა და ჩამოხდნეს. და ზოგნი ძილს მივიდნეს, ზოგნი ლოცვას დადგნეს, და ზოგნი ჭამად ისხდენ, რომ მისთანას დროს ყარაულთ დაინახეს: „მოვიდა ლაშქარიო!“ შეიქნა ქანარის ცემა და ძახილი, მოცხენი და ჯარჩების?28 ძახილი. სადამდისინ ჯარი შეიყრებოდა, კახთ მოიტანეს და ურდოში გამოერივნეს. და ადგილ-ადგილ შეიქნა ომი და თოფის სროლა. მაგრა ერთგან შეყრა აღარ დააცალეს ,და თავიანთ კარავი და ქონება გაუშვეს და ზოგნი ცხენით და ზოგნი ქვეითი გაიქცნენ ზოგნი დაიხოცნეს, | და ზოგნი წყალმან და(ა)რჩო და ზოგნი თბილის ქალაქს შეიზიზნეს. და იმ ხანების და სულთნების კარვები და ქონება ერთპირად ბატონს თეიმურაზს დარჩა და თვითოს თავადსა II თვითოს ხანისა და სულთნის კარავი და მორთულობა და ქონება პელშეუალად უბოძა და საშოვარი ისრე გაიაფდა, რომ სანახევროთ წამღები არ იყო. და ბატონი თეიმურაზ თვითან ალი ყული-ხანის კარავში ჩამოხდა და მისი ნაქონი ყველა თავისთვი(ნ) დაიჭირა. ამრიგი გამარჯვება ქართველთ არ დამარ– თებოდათ. ბატონი ბაგრატს??? ავად იყო, და ეს ანბვები ყაენს მის2 კარე(ბ)ს ნ. 8 გაუგზავნეო C, 8. უმჯობდესო 8, C. 10 ხემწიფეს C. 11 რაზ C, 8. 13 ლაშქარსაც ზათრჯამობით ჩამოხტომა უბრძანეს და ყველანი თავთავიანთ კარვებში ჩამოხდნენ და იარაღი შემოიხსნეს წ. 14 და ზოგნილოცვას 8. 15 ყარაული C. დაინახეს (დაიძახეს?) 8. 16 ქნარის C. 22 დაარ ჩო C. 24 თვითოს თავადსა (გამოტოვებულია) 8, C. 28 ხელ შეუალად C. ასრე 8, C. 28 საქონელი 8, C. 89 10 15 20 25 30 10 15 20 25 30 1624 წერეს და ჰაქიმ-დაუთ ყაენს ბატონის ბაგრატის საშველებლად გამოეგზავნა; ვეღარ უშველა რა. სოფელმან მისი წესი არ დაიშალა ლდა?3მ ამ სოფლით ბატონი ბაგრატ მიიცვალა ბოლნისს?!!, და შეიქნა ტირილი და გლოვა სრულად საქართეჟჭლოში, და | შვილი მისი იყო ბატონი სვიმონ2242 გლოვასა და შეწუხებაშინ. რაჟამს ესმა სიკვდილი -მეფის ბაგრატისა შაჰ-აბაზ-ყაენსა, მწვეთ ეწყინა და ასრე დაუმძიმდა, ვითა ძმა ყოფილიყო. მაშინვე გამოგზავნა კაცი და სამძიმრის წიგნი, შვილს იმედის მოცემა და წყალობის ქადება. წელიწადზედ შეიწყალა მეფის ბაგრატის შვილი სვიმონ. ყარჩ(ი|)ხა-ხან სარIდალი იყო. და ყაენმან თავისის ქალის ზუბედა-ბეგუმის ნაშობი, ისა-ხან ყორჩი-ბეგან შექნილი ჯაჰან-ბანუმ-ბეგუმ?1 ქართლის დედოფლათ გამოგზავნეს და ბატონს სვიმონს ცოლათ მისცეს. ყარ- 'ჩ(Iი1ხა-ხან და სხვა ათი-თორმეტი ხანი და ერანის ლამქარი თან გამოატანა, ქორონიკონსა ტ“იბ (312) ქალაქს მოვიდნენ, რომელსა ეწოდება ტბილისი, და ქორწილი უყვეს. იყო მღერა, ნადიმი და მეჯლიში, ბურთობა და ყაბახის სროლა. რა | ქორწილობა გარდიხადეს, ბრძანება იყო ყაენისა, რომე კახი კაცი გაეწყვიტა და კახეთში ყიზ| ილ)ბაშნი | ლდაესახლებინა. და კიდეც?! პატრონობდა ბარდის ხანი. ფეიქანის ხანმა შეიყარა კახთ ლაშქარი, მივიდეს მუხრანს; აღლუმი მოინდომა, ფონთხელადამ ქანდამდი იქით-აქათ ჯარით გაკრეს. გაატარიან თითო-თითო კახნი, აქიდამ გატარებული ასე მოკლიან, ერთიმეორის სიკვდილს ვერ შე|ი)ტყობდა. აღაიანის მინდორში ყათლამი უვჟგეს, ღალატით ერთობილნი კახნი დახოცეს. რომ ყათლამი უყვეს, მერმე თარეში გაუსია კახეთს. თითონ ნორიას დადგა. ეს იწყინეს ქართველთ, ქრისტიანთ უბრალოდ დავოცა. და?35 მოურავმაც ქართველთ უთხრა: „ყაენს ამათთვის შათირი გამოეგზავნაო. ის შათირი მე დავიჭირეო. ეს შემოუ2 ვეღარა 8, C. 4 სრულიად C. 6 შეწუხებაში C. 7, 8 ყაენმა C. 8 ასე C. 14 მოსცეს C. 16 ტ' იდ8. 18 ღა (გამოტ.) C. 19 ქორწილება C. ქორწილება (CL ლობა) 8. 20 კაცი (2-ჯერ) 8. C. 21 და კახეთს ი. 23 ფონთხელდამ C. 26 ადაიანის C, აღაიანის L. 26, 27 უყუვეს 8, C. 27 ღალატით ერთობილნი კახნი დახოცეს რომ ყათლამი უყვეს (გამოტოვებულია) C. 28 უყუვეს 8. გაურია C. 29 დახოცდა C. დაჭოცდა 8. 90 C 4! ც 74
- 120
8 72
- 121
C 49 1632 5) თვლიაო –– კახთათვის კარგა გიქნიაო, ახლა ქართლის II კაცსაც ისე უყავიო“. მოურავის პირობით ქართველნი შეიყარნენ, დაესხნეს მარტყოფში, ნორიას, ხარების ღამეს ყიზილბაშთა თავსა. ყარჩ(ი|)ხა-ხან--სარდარი და უსუფ-ხან-–შირვანის ხანი და სხვა ხანები და სულთნებიც მრავალი დავჯოცეს; აღივსნეს საშოვრითა, ოქროთა, ვერცხლითა, თვალითა მარგალიტითა, მრავლის უცხოს ნაქსოვითა, ცხენ-აქლემითა ღა ჯორითა, ამახედ ჩამოიყვანეს თიბათვეში კახი ბატონი თეიმურაზ მცხეთას: შეჰფიცეს ქართველთ და გააბატონეს მცხეთას ზედათ ქართლსა და კახეთსა. და?3 თავისი ქალი დარეჯან ბატონმა თეიმურაზ ზურაბ ერისთავს მისცა. ბატონი სვიმონ ტბილისს იჯდა, სომხითსა და საბარათაშვილოს პატრონობდა. იმ ჟამში ბედნიერმა ყაენმა თავისი ტახტის ისპაჰანის მოურაობა დაუთ-ხანის შვილს როსტომს ყულარაღასწს) უბოძა, დიაღ, სიდიდე მოემატა. ამასობაშია მოვიდა ბძანება ღთისა, და შაჰ-აბაზ-|| ყაენმა ტახტი დაცალა და ამ სოფლით I მიიცვალა ქორონიკონსა ტ“კ (320”2?7 მაზანდარის ქვეყანას, ამრაფს რომ ყაენის სასახლე არის. და როსტომ-ხანნ იყო, დაუთ-ხანის ნაბიჭვარი ისპაჰანს, ყაენის | შვილები და შვილისშვილები იქ იყვ- 'ნენ., მრავალჯერ ქნილიყო წინათ ჟამშია ვემწიფეთ მიცვალებაზედ და ერთმანერთი გაეწყვიტა, და მრავალი სისხ4ლი დაღვრილიყო. როსტომ-ხან ძალითა და შეწევნითა მღვთისათა გასინჯა საქმე. შვილიცა იყო ყაენისა, მაგრამე თავად თვალდამწვარი იყო, სინათლე (არ) ჰქონდა?239, მაგრამე უფროსი შვილიშვილი იყო და, (დ)იაღ, კა” თვალად და ტანად შეენიერი; ველმწიფობა იმას შეფერებოდა. გამოიყვანა და ტახტზე დასვა და მიულოცა პველმწიფობა შაჰ-სეფი-ყაენსა239, აკვრევინა ქანარა და ნაღარა, მისწერა შორსა და ახლოს ბრძანება თუ, „მოდით და თაყვანის ეცით“. მოვიდეს ყოვლის ადდახოცეს C, 8. 7 ნაქსოვით 8, C. 8 ჯარითა C. 9 რა მოიყვანეს C. კახ C. 10 გაბატონეს 8, C. 13 ტბილისსა C, 8. 14,15 მოურობა 8. 15 აღასს #6, 8. 23 ხემწიფეთ C. 24 შეხვეწნითა C. 26 დამწვარ C. 27 შვილი C. დიალ (დიაღ) 8. 2გ ხელმწიფობა C, ამას C, 8. 29 ხელმწიფობა C. 31 მოდითო C, 8- 9! 10 15 20 25 10 15 20 25 გილიდამ ხანები და სულთნები, მიულოცევდენ ველმწიფობასა და აყრიდენ თვალ|)|-მარგალიტსა, წლამდისინ ადიდეს. და მოეწონა ყო(ვ)ელთა მნახავთა, თქვეს და აქეს: „არ არისო ქვეყანათა ზედა ამისი მგზავსიო“, გააკვირვა ყოველი სჯული და სული) ლხინითა, ნადირობითა, გაცემითა. და გაისმა ქება სიკეთისა ყო(ვ)ელთა ქვეყანათა ზედა. ამ დროს წამოეჭიდა მეფის ბაგრატის შვილი24 ბატონი სვიმონ და კახს ბატონს ქართლი წაართო, და კახი ბატონი თავის ადგილს იყო. იმავ წელიწადს ამდონი ისარჯა კახმა ბატონმა თეიმურაზ, თავისი ქალი და სიძე ერისთავი ზურაბ და მისივ ყმა, ჩერქეზი გიორგი, მოღალატეთ შეუყენა და მძი– ნარე ბატონი სვიმონ ცხვილოს|ს) დააკვლევინა2!1!, ქართლს ბატონად სომხითი და საბარათიანო დაიჭირა, რა | გაიგონა შაჰ-სეფი-ყაენმა, მწვედ იწყინა, კახს ბატონს გაუწყრა. ქორონიკონსა ტ“კგ (323) დაუთ-ხანის შვილს ყულარაღას როსტომს მოსცეს ქართლი242?, გამოატანა? ყიზIი) 'ლბაშთ სარდალი, ბატონის ბაგრატის | სახლთუხუცესი საჰაკაძე ბეჟანის შვილი როსტომ-ხან. და მრავალი ლაშქარი კიდევ როსტომ მეფემ, რომელიც თავადი და აზნაურშვილი (| იყო|!, ყაენს სთხოვა, უბოძა. და თან წამოასხა თავათ ბეჟან ამილახვარი, ზაალ, ქსნის ჰერისთავი, თვალდამწრიშვილი დავით თავისის შვილებითა, ფავლენიშვილი ბახუტა, მისი განაყოფი როინ, მაჩაბელი თამაზ, ციცის-შვილი პაპუნა, თურმანიძე თურმან, იმერელი ბოქაულთუხუციშვილი თეიმურაზს ბარათაშვილი სასან-ბეგ. და 'მელქისადეგ?, სომხითის მელიქი ათაბეგ და მისნი ძმანი თან გამოჰყვნეს, და წამოვიდნეს და რევაზ ფავნელიშვილი წინ გაისტუმრეს. I და სომხითის მელიქმა ქართლის თავადსთ წიგნები მისწერა ასრე, რომე „ყაენმან თქვენი მონაწერი სახვეწარი შეგიწირათ და თქვენის მემკვიდრის ბატონის დაუთ-ხანის შვილს მეფეს როსტომს უბოძა. და თავრიზის ბატონის როსტომ-ხან სარდართა და ერანის ლაშქა1,2 ხელმწიფობასა C. 3 ყოველთა C. 4 გააკვრვა ყილი რჯულიდა სული ლხი-– ნითა, ნადირობითა და გაცემითა . 9 თავის ალამს ჩ. ისაჯა... თეიმურაზ თავისი ქალი და მისივ ყმა ჩარქაზი გ”ი მოღალატედ შეუყენა და მძინარე ბატონი სკმონ დააკულევინა CL. 17 სახლხუცის C. სჰაკაძე 8, C. 19 თავადიშვილი C. 22 ბხუტა 8. 23 ციციშვილი C. 24 ბოქაულთ უხუცი (უხუცესი?) C, 8. 26 წამოვიდნენ C. 28 თავადსი (თავადთა)?) 8. 92
- 122
1635
- 123
C 50 ჩ. 124 ც 74
- 125
რი I თან გამოგვატანეს და მღთის შეწევნითა შემოდგომამდისინ ჩვენც მოსულნი ვართ“, ბატონი თეიმურაზ საფურცლეს?%6 იდგა და ასრე რიგათ მოახსენეს, რომ რევაზც და წიგნებიც ბატონს თეიმურაზს ხელში ჩაუგდეს. რა ეს წიგნები წაიკითხეს, ვისთანაც ეწერა, ამ წიგნების ანბავი კახთ ყველას შეატყობინეს, თუ ამრიგი წIი)გნები ველში ჩაუვარდაო. ამ ანბავ?ზსედ საქართველოს ლაშქარი მოიხმო თუ, „ყ|ი)ზ(ი|)ლბაშთ წინ დავხვდებიო“. საღარჯა)ვინ ულაშქრა, ერთის იოთამ ამილახვარის მეტმან და როსტომ მეფე და ერანის ლაშქარი ახლოს მოსრულ იყვნეს. ომი ვეღარ გაბედეს. საფურცლიდამ აიყარნეს თეზს მივი–- დნენ24, და ქართველნი არც თეიმურაზს მიუდგნენ, იმერელთ მოშველება დაჰპ|ა|ტიჟეს.
- ამისთანას დროს ლევან დადიანი დიდის ლაშქრით ჩამოს–
დგომოდა, ამიტომ ვეღარც ისინი მოეშველნენ. და თათრის ლაშქარიც აღჯა-ყალას მოსრულ იყო, და ბარათიანი და სომხითარნი მისვლოდენ. ბატონი თეიმურაზ ზემო ქართლს მივიდა... როსტომ მეფე ქალაქში შევიდა და | უფროსიერთი ქართლის თავადთაგან, წიგნი და კაცი მიაგებეს რა ბატონის თეიმურაზის ულაშქრობა იცნეს, ქალაქით ორი ათასი ცხენკეთილი კარგნი კაცნი გაუძახეს, რომ ზემო ქართლს თავს დაესხან. ამათაც შეიტყვეს და ცოლ-შვილი და ბარგი წინ გაისტუმრეს პერანგაზე249, და თვითონ უკან ჩამოუდგეს. და მდევარიც დაღალულ იყვნენ და უფროსიერთი ცხენი დავარდნოდათ. ზოგი ვინმე მისწევოდა, ომს დარიდებოდენ. ცოტა რამე უკ)ან დავარდნილი ბარგი და კაცი დაეჭირათ და გორს მოვიდნენ. და როსტომ მეფე, და როსტომ-ხან სარდარი და ერანის ლაშქარი დაუყვეს და ოც დღეზე გორის ციხე ააგეს და გა(ა1- თავეს, და მუსლუ-ბეგ მინბაში, მესხი და მისი თაბუნნი, მა– ზანდარის მეთოფენი მაშიგ დააყენეს. ქართველნი სრულ მოუვიდნენ ციცის-შვილის ფარსადანის მეტი და ის იმისთვის 3 ბატონი თეიმურაზ დიღვამს იდგა ჩ. ასრე მოახდინეს, რომ წინგნები ველ– ში ჩაუგდეს ს. 5 ვისთანას 8, C. 7 ხელში C. ამბაზედ C. 10 იყვნენ 8, C.
- 1 დიღვამით აიყარა და გორს მივიდა ს. 14 დისის (თუსის?) 8, C. 16,17 სომხითიანი C. 23, 24 პერანგზე C. 24 მდევართაც ზოგთ ცხენები დავარდოდათ XL.
29 ლაშქარის #. 29, 30 გაათავეს C. 93 10 15 20 25 10 15 20 25 30 ვერ მოვიდა, რომ სარდლის სახლზედა ძალი და უსამართლო მუუძღოდა, იმისგან ერიდებოდა. სარდარმან | საჰაკაძემ I და როსტომ-ხან ლაშქარი გაუძახა, საციციანო დაარბIIევინა. ეს როსტომ მეფემ უწყინა და ასრე კაცი მიუგზავნა სარდარსა და შეუთვალა: „თავათ საქართველო აოვრებული არისო და რაც მორჩომილა, იმასაც თქვენ მიოხრებთო, მე ამ ქვეყანას რისაღა ბატონი ვიქნებიო?“ ამ საქმეზედ სიტყვით დამდურდეს და ორთავე ყაენს არზა მისწერეს. ყაენით ბრძანება მოუვიდა: „სარდარი ვანზედ წავიდესო, და შირვანის ბეგლარბეგი როსტომ მეფესთან იყვნე– ნო“, ბრძანება გა(ა|თავეს და რა სარდარი დაბრუნდა, ციცისშვილი ფარსადანც და ან სხვანი, რომ არ მოსულიყვნენ, ყველანი მოუვიდნენ. ამავ24? წელიწადს ლევან დადიანს დაემოყვრა: და ქართლისს) სადედოფლოთ სთხოვეს. და მანც მოსცა მარიამ დედოფალი. და ამავ წელიწადს ქორწილი მოინდომა როსტომ მეფემა, და გზა არ და(ა)ნება იმერელმა მეფემ გიორგიმ. 'ეიყარა აქათ მეფემ როსტომ და მივიდა სამცხის, ოცხეს დადგა. ს იქით წამოვიდენ დადიანი შეყრით, და წამოიყვანა, და წინ გარდაუდგა მეფე გიორგი. შეიბნენ და გაემარჯვა დადიანსა და დარჩა ჯელთ მეფე გიორგი. მეფე როსტომც ჩავიდა კაკას-ხიდს იმერეთშია; და მობძანდა ბატონი დადიანი. შეიყარნენ გაიხარეს ერთმანერთის ნახვითა,ა ლხინითა და განსვენებითა. წაბძანდა იქით დადიანი და წამოვიდა მეფე როსტომ მხიარული. იმერეთი ჩამოიარეს და მოვიდა ტფილის|სI), ქორწილი გარდიხადა. <იყო...> როსტომ?50 მეფე სურამს იდგა. იქიდამე დათუნა ერისთავი წამოუვიდა იმისი შიშით, რომ მის ძმას ზურაბს ერისთავს როსტომ მეფის ძმისწული, მეფე სვიმონ მოეკლა. და ზოგს თავადთ ქრისტიანობისათვის მეფის თეიმურაზისა ერჩივნათ და I უთხრეს დათუნა ერისთავსა, რომე როსტომ მეფე მოგკლავსო, შეაშინეს და საერისთოს წავიდა, იქიდამ ბა2 მოუძლოდა 8, მოუძღოდა C. 3 სააკაძემ C, 8. საკაძემ (CL საჰ...) 8. 5 ასრე (2-ჯერ) 8. 6 აოხრებული C. არც 8. 11 გაათავეს C. 12 მოსრულ 8. 14, 15 ქართლი სადედოფლოთ (ქალი?) 8. 15 სთხოვს C. მისცა C. 19 შეყრითა C. შეყრითდა (შეყრიდა) 8. და (გამოტოვებულია) C, 8. 21, 22 ხელთ C. როსტომიც ჩამოვიდა C. 94
- 12=
C5! 8 75 ჩ 121 8 76
- 128
C 52 877 ტონს თეიმურაზს გარდმოსლვა შეიპატიჟა, ვითაც ბატონს (I თეიმურაზს მისი ძმა ზურაბ ერისთავი მოეკლა, ამისთვის მო– ტყუება ეგონა და არ ენდო. ეს ამბვები როსტომ მეფემ შეიტყო და დიდის ლაშქრით მუხრანს მივიდა და დათუნა ერისთავი მოციქულებით მოინდო და ყაენთან გაგზავნა მოინდომა. და იარაღის შემოსხნას შეიპატიჟეს, და იმან იარაღი არ შემოისხნა, და ძალით შემო– სხნა გაუბედეს. წაიკრა ვანჯარს ველი, ზოგი მოკლა, ზოგი დაჭრა, ეს მეფეს მოახსენეს, ბრძანება) იქნა: „დაუშინეთო!“ დათუნა ერისთავი მოკლეს. თავის?პ ბიძაშვილს აჰპIა|ტივა და სა(ა|მილახვარო ისრევ იოთამს მისცა. და ვითაც იესეს ერისთავსა მრავალი ჯავრიც ახსომდა და მესისხლეც იყო თაცად, თავისი ძმა შანშე და მისი ცოლი მოეკლა, და შანშეს ცოლი მეფის დისწული იყო, და ზა(ა|ლ ერისთავიც ამის ბატონობაშიგ მოეკლა, და აღარ შემოირიგა. იმასაც ღონე აღარსადით ჰქონდა, ყაენთან წავიდა. ყაენმა დიდი პატივი მისცა, მეჰმანდარი დააყენა და კარგი ულუფა გაუჩინა. და მეჯლისში საჯდომად ალაგი “უბოძეს და | ყოველს მეჯლისში დაჰპა–- ტიჟებდიან. და ვითაც ამ იასეს ერისთავს პაპუნა ამილახვარი მოეკლა და იმ ამილახორის ორი შვილი, პაატა და იოთამ ყაენს ახლდენ და იესეს საკლავათ დროს ეძებდენ. 1636 ქორონიკონსა ტ“კდ (324)25? სულთან-მურად ჰონ თ) ქარი მოვიდა, ერევანი აიღო და დაბრუნდა .და მერვეს თვეზედ შაჰ-სეფი-ყაენი მოუხდა, ისრევ ერევანი წაართო. Iამ დროს როსტომ მეფე მიუხდა, სამცხის ქვეყანა დაარბივა და მრავალი ნაშოვარი ქნეს. ეს შაჰ-სეფი-ყაენს იამა და ორი ათასის ნაღ- ·დი ჯინსი?53 უბოძა. და ყაენი ადრბიჯანით ისპა(ა)ნს ჩავიდა. მეფე გორს იდგა. ციციშვილი ნოდარ და ქსნის ერისთაიი იესე კარალეთზედ ცილობდენ. არაგვის ერისთავი ზაალ წოდარს მიუდგა და იოთამ ამილახვარი ქსნის ერისთავს მიუდგა. და ქსნის ერისთავი და ამილახვარი ლაშქრით გორ ზევით ჭალაში იდგნენ. და ნოდარ თავისის ლაშქრით მტკვრის 4 ამბები C. 5 თათუნა C. 8 ზელი C. 10 აპტპიეა (აჰპატივა) 8. 11 საამილაზ– ვარო C. 11 იოდამს #ტ, 8. 12 იხსომდა 8. 14 მეფიის 8. ზაალ C. 18 საჯდომდად #, (-მად) 8. 19 ვითაცამ C. 20 მოეკლათ #, 8, C. იმ C. 22ქ“კს ტკე IL. 24 იმ C. 26 ორი ათასი თუმანი L. 27 ჯინრი C. ისპაანს C. 29 კაარალეთზედ 8. 32 თავისს C. 95 10 15 25 30 10 15 20 25 30 პირს იდგა, გორ ქვეითა. და ჯერ არაგვის ერისთვის | ლაშქარი არ დაძრულიყო. ამათი ლაშქრიანობა როსტომ მეფემ იწყინა. და “უწინდელიც მრავალი ჯავრი ჰქონდა .და ქსნის ერისთავსა და ამილახვარს ცოლ-შვილი გორს ციხეში შეუგზავნა. კარალეთი ნოდარს უბოძა და ლაშქარი იხმო ყოლგნით: ერისთვისა და ამილახორის წახდენა მოინდომა, იმათაც რა ეს შეიტყვეს, ახალგორს მეფემ ერისთობა ელისბარს და ამილახრობა ბეჟანს უბოძა. და ამასობაში იმათაც უფროსიერთი ყმანი წამოუვიდნეს. მეფემ გორ ლაშქარი შეიყარა, სა(ა)მილ!ა)ხოროზე და საერისთოზე გაილაშ||ქრა. რა მეფე რევისვევს მივიდა, ისინი კახეთს ჩავიდნენ. და მეფემ ცხვილოსის ციხე და|ა|)ქცევინა. ისრევ გორს მოვიდა ერისთავი და ამილახვარი კახეთით. ბატონს დედოფალს სახვეწარი წიგნი მოსწერეს და ცოლ-შვილი სთხოვეს. და მეფე– მაც ბატონს დედოფალს აპატია. და დიდის პატივით და ჯარით კახეთს ჩაუგზანა და ორნივ ბატონს თეიმურაზს ახლდენ. ვითაც იოთამ ამილახორის I დედა როსტომ მეფის ბილის ვახტანგის ქალი იყო და იმერეთში ჯიჯაIვაძეს ედგა და იქიდამე კარგის ფეშქაშით მეფესთან მოვიდა და შვილის შენაცოდებს შემოეხვეწა. ვითაც როსტომ მეფე მოწყალის გუნებისა იყო და თავის ბიძაშვილს აპატია. ამავე25% დროს იყო კახი ბატონი იმერეთს და კახეთში "ჩამოვიდა მთის გზიდამე მრავალს ადგილს; მეფე როსტომის თავსდასხმა და ღალატი მოინდომა. ქორონიკონსა ტ“ლგ (333) მეფე როსტომ გაღანამც ბატონის სვიმონის სისხლს ითხოვდა, ქვეყანას ურბევდა და ბევრი ავი საქმე უყვეს. ბოლოს შემოვიდნენ შუა პატრიარქი, მიტროპოლიტ, ეფისკოპოზნი, ერისთვები და თავადები. და დანდობის საქმეს შემოეხვეწა თუ, ორს წლამდინ ერთმანერთი დაინდეთო და მას უკან გასამ(ა|რთლდითო., და რაც სამართალმან გააჩინოს, ბატონის სვიმონის სისხლი იმგვარად მოიკითხეთო. |, და დაუდვა კახმა ბატონმა თეიმურაზ სანდოთ 5 გორის C. 6 ერისთავისა C. 7 შეიტყეს C. 10 გორ(გორს?) C, 8. 10,11 საამილახროზე C. 12 და მეფე C. რეხის-ხევს C. 13 დაქცევინა C. 15 მისწერეს C. 17 ჩაუგზავნა C. 18, 19 ბიძის კოსტანდის C. 26,27 მეფე სვიმონის C, მეფის სეიმონის 8. და ქვეყანას C, 8. 29 მიტრაპოლიტ 8. 33 და (გამოტ.) C, 8. 96 ჩ! 16!
- 113
'C 54 % 134 1648 საფიცრით სოფელ გავაზი და სოფელი ვის-სვევი, ქართლის თავადისშვილებსა გლეხების მოცემას დაჰპირდა. როსტომ მეფემ რომელიც საფიცარი მოსცა და ან პირო- ბა და ფიცი, ყველა გაუთავეთ, და კახმა ბატონმა რაც პირო- ბა მოგვცა, არც ერთი არ გაუთავა. ამაზედ აიშალნენ: აქათ მეფე როსტომ შეიყარა და იქით –– კახი ბატონი. ქისიყისაკენ თათრები და ყაზახის ხანი ჯამალ-ხან უჩინა. კახი ბატონი თიანეთს მისულიყო. და მეფე ,როსტომ იქით წავიდა, მცხე– თას მივიდა და შემოუარა სვეტს ცხოველსა და ითხოვა შე- წევნა. არაგვის პირი შეიარა და თიანეთს მიუხდა. კურთხეულ ხარ ძლიერო და უძლეველო, ყო(ვ)ლისმპყრობელო ღ(მერ1– თო, რომე სიდიდე და სამართალი შენ ყოველს კაცს დაანახვე! შეიბნეს და გაემარჯვა მეფე როსტომს ქორონიკონსა ტ“ლვ 255 (336), დროშა, ქანარა და ნაღარა გაა) გდებინა. L სახლთუხუცესი რევაზ და მრავალი საბატიო კაცისშვილები სხვა მოკლეს. და გა(ა|)ქციეს ბატონი თეიმურაზ; უკან მიჰყვნენ, და გრემს მივიდა როსტომ მეფე. სრულიად კახნი ჯალაბობრივ იქ იდგნენ. თვითან ბატონი თეიმურახ ყოვლგნით ვჯელმოღებული, იქით ბატონის თეიმურაზის შვილი დავით და ჩვენგან გაგ- %ავნილნი ლაშქარი (და) ჯამალ-ხან შეყრილიყვნენ, შებმულიყვნენ ქისიყის ბოლოსა, ძველ ანაგს და თათრებს გამარ–- ჯვებოდა და ბატონისშვილი დავით იქ მოეკლათ, და მრავალი საბატიო კაც-სშვილი დაეხოცათ. მეფე როსტომ გრემს იდგა. მეექვსეს დღეს ეს ანბავიც მოვიდა და კახნიც მოუვიდნენ. ბატონს თეიმურაზს მეფის გიორგის ქალი ედგა. ბატონს თეიმურაზს ღონე25ნ ყოვლგნით მოეღო: აღარსითმე მშველი და აღარც სახიზარი და ადგილი და აღარც წასასვლელი გზა და არც დასაძრავათ ცხენ-ჯორი || აღარა ჰყვანდა რა. და უფროსიერთი კახი კაცნი ქართველს ბატონს მისვლოდენ და ბატონის თეიმურაზის დაჭირვასაც ჰპირდებოდენ. და მეფეს არ უნდოდა იმისი დაჭირვა და არც უმადლიდა იმის ორგულობასა. და მეფემ ბძანა: „მის დღეში ამრიგი მუხანათობა კახთ არ. ექნათო, რომ ახლა ქნესო“. 1 სოფელი 8, C. ხისის ხევი C. 4 გაუთავა C. 8 წავიდა და C. 9 სვეტს ცხოველს C. 12 ყოოველს 8. 15 საბატიო (საპა...) 8, C. 19 ხელმოღებული C. 22 გამარჯვებოდდა C. 24 საბატიო (საპა...) 8. 7. საქ. ისტორიის წყაროები, 21 97“ 10 15 20 25 10 15 20 25 ეს ანბვები ბატონს თეიმურაზს მოახსენეს და იმანც დედოფალსა, შვილისათვის მოუთმენელის ნაღვლით სავსესა, მოახსენა: „მეფე ბიძაშვილია | თქვენიო, მიდი, იახელო, შველისასაც შეეხვეწე, არ მოგიკლასო და ჩვენი შენაცოდებიც ეგების გაპატიოსო, და ამას უკანო, ვითაც ყმა, გვიმსახუროსო. და თუ ესები არ ქნასო, ამდენი ცხენი და ჯორი გვათხოვონო, რომე იმერეთამდისი მივიდეთო!, წამოვიდა დედოფალი და კათალიკოზი და ბატონისშვილი ლუარსაბ, და ვინც ეფისკოპოზები გზას იყვნენ, მიეგებნენ. მეფემ ფარეშთუხუცესს უბძანა: „ჩვენს სიახლოეს II კარგს ალაგს კარვები დაუდგმევინეო და გარეშემო თეჯირები მოუვლებინეო. ვინც აქეთ ჯარი იდგეს, აჰყარეთ, რომ დედოფალი მობძანდებისო“, კარვები დადგეს, და დედოფალი მობძანდა და ცხენითგა ჩამოხდა. და მეფემ ყადაღა ქნა: „ბატონისშვილის დავითის სიკვდილი არავინა თქვასო“. დედოფალი მეფის კარავში მობძანდა, და მარჯვნივ პატრიარქი უდგა და მარცხნივ ბატონისშეილი ლუარსაბ. ნელად მოვიდნენ. მეფე კარავს II წინ მიეგება, დღა ღედოფალი ტირილით მეფეს ფეხს მოეხვია: „ამას გეხვეწებიო თუ, ერთი წვეთი სისხლი გვაპატივეო. შენს სიძეს გზა დაანებეო“. მეფემ პატივი სცა და დაბლა არ დაუშვა. და ერთმანერთს მოეხვივნენ; შეექნა ორთავ ტირილი. ცოტას ხანს ერთგან იყვნენ, მერმე დედოფალი თავის კარავში მიბძანდა. ' მეფემ ლორის ხანი, ისა-ხან იხმო და შეეკითხა: „დედო- ·ფალი სახვეწრათ მოსულაო და ამისი პასუხი როგორ სჯობიაო? ამისი პატივის დება | ჩემივ პატივის დება არისო, და' ჩემი ბიძაშვილიაო, და საქართველოს ბატონებს, რომელსაც გასჭირებიაო, ან დედით შეხვეწიაო, ან დედოფლითაო, და ბატონს თეიმურაზს საქართველოს წესი და სახვეწარი გაუთავებია. აწ ჩვენ რას გამოგვირჩევო და ან რა გვმართებსო?“ მერმე ამან მოახსენა: „ერანით ასი ათასი კაცი ნამეტნავი ამ კახეთში ამოწყვეტილან, და ვემწიფენი მრავალს გარჯილან 2 მოუთმენელის (გამოტოვებულია) C. 5 უკან C. 6 არა 8. 6, 7 გვათხოვენო 8, C. 7 იმერეთამდის C. 9 გზას C. 10 ჩემს C. 13 მობრძანდებისო C. 14 მობრძან– და C. 14, 15 ცხენითვა C. 15 ყადაღა (ქადაგა?) 8. 18 კარავის C. 20 გვაპატიეო C. 30 და სახვეწარი (გამოტოეებულია) C. 31 გამოგვირჩეთ C. 33 ხემჯწიფენი C. 98 8L C 55 გ 1: 8ც 81 37 882
- 56
და ამრიგი გამარჯვება არევის უქნია. მაშ შენის სიმართლისათვის ღIმერ|)თმან ეს გამარჯვება მოგცაო. და აქ თვითან დაუმარცხდაო და ქვეით შვილი მოუკლესო. და დედოფალი შემოგხგეწიაო, ყარაია ნებით დაადებინეო და სხვას დაეხსენ, დავბრუნდეთო“. ამისი რჩევა მეფეს მოეწონა და კიდეც ისრე უნდოდა. ამასობაში ვინც ბატონის თეიმურახის წახდენაში ერივნეს, იმათ მეფეს მოახსენეს: „ამას წინათ რომე ბატონის თეიმურაზის შვილი არ მოგეკლათო, არ მოგასვენათო. აწ რომ შვილი მოუკვლევინეო, შენ რაღას | მოგასვენებსო. და ეგე– ბის ამისი არგაგდება ყაენმაც გიწყინოსო. დედოფალი ამდენს პატივსა სჯერაო, რომე ცხენი და ჯორი ათხოვოო და უზიანოთ ლიხთ-იმერით) გაგზავნოო“. მეფის გულმოწყალება ამ სიტყვთ მოშალეს. დედოფალი მოატყუეს, რომე მეფეს თქვენის შვილის არმოკლვასა და თქვენს უზიანოთ იმერეთს გარდასვლას შეეხვეწენითო. მეორეს დღეს მეფე დედოფლის სანახ(ა)ვათთ წავიდა. დედოფალი შემოეხვეწა ბიძის თქვენის მეფის სვიმონისაგა– ნაო და ბატონის ლევანისაგანაო ჩემი დათუნას მეტი არავინ დარჩომილაო, და ამასაც დიდი ხანია თქვენი გვერთს ხლება უნდოდაო და ვითაც მის მეტი არა გვყვანდაო, ჩვენ არ გამოუშვითო და ვაი დედას მIისსაო, ახლა თათართ დაურჩენიაო და ყაენთან გაუგზავნიათო; || იმაზედ მამევმარეო, რომე იმას ეშველოს რამეო. და მეფემ იმედი დაუდვა, მოახსენLა|!: „რომელიც ჩვენის ველით გამოვაო, მოვეხმარებითო და ის ასეთი | კარი არისო, რომ სიკეთის მეტი არა და(ა|)კლდება რაო. მაგრა თქვენ მებრალებითო, რომ შეყრამდის ტირილით გაირჯებითო“, მოახსენა. „რაც შეგცოდეთო, მგონ მაგვარი ჩვენც გარდაგვხვდაო და თუ იმდენს პატივს დამდებო, რომ ამ სიბერის დროს ჩვენს საფლავს არ მოგვაშორვებო, ნაპირის ადგილი თქვენ იქონიეთო და ალავერდის გარეშემოთ დაგვარჩინეთო: ღ(მერ)თი დაგიმადლებსო და ქვეყანა მოგი8, 4 შემოგხვეწაო C. ყარაიაზის სანადიროს ნებით მოგართმევსო ს დაანებინეო 8, დაანებინეო C. 4 დაესხნენ 8, C. 10 შეუკვლევინეო C. 10, 11 ეგებინ C. 13 გული მოწყალება C, 8. 14 მოშალიეს 8. მოატყუს C (მოტყუმს) 8. 15 არ მოკვლასა C. 20 იმასაც 8, C. 23 მამეხმარეო C. 23 რომელ C. 25 რომელის 8, C. ხელით C. 29 ჩვენ 8, C. 99 10 15 20 25 10 §5 05 1647 წონებსო“. მეფემ მოახსენ: „რომელსაც ბძანებთო, მე თქვენთვის არა მშურსო, მაგრა თქვენი შვილის დაჭირვა და თქვენი ამრიგი დამარცხება ყაენს მოხსენებია და არამც პჯემწიფის ბძანება მოვიდესო თუ, ბატონი თეიმურაზ თავისის ცოლ-შვილით კარზედ გამოგზავნეთო, არ უფრო სამისდღეშიოდ მოითხრებითო“, დედოფალმა მოახსენა: „მაშ ამდენი წყალობა მიყავო, რომ ამდენი ჯორი და ცხენი გვათხოვეთო, | რომ იმერეთს გარდავიდეთო“. მეფემ ულაცი ათ- „ხოვა, საჩუქვარი მიართვა, პ(ა)ტრიარქი ქრისტეფორე ურდებეგაშვილი სამცხეთოს?27 ლაშქრით თან გაატანა და ბრძანა, „ვისცა უნდოდესო, კახნი თან გაჰყვნენო/“, ზოგნი ცოლ-შვილით თან გაჰყვნენ და სხვა უფროსიერთი მეფესთან მოვიდნენ, და ბატონმა თეიმურაზ ქართლი აიარა და იმერეთს მივიდა. კახნი დარბაისელნი ერთგულობაზედ შეიფიცა და კახეთი ნასისხლათ დაიჭირა. ყაენს ბატონისშვილის დავითის და სხვა I კახ დარბაისელთ თავი და ბატონის თეიმურაზის დროშა ბახუტა, ჰუსეინ-ბეგის შვილი|სI, ელისბარ-ბეგ დავითის შვილის პველითა გაუგზავნა. და ყანდაჰარს ასაღებათ მივიდოდა ყაენი. ესე(ე)ბი შაჰს-თამ(აზ)ს წინ დაახვედრეს. სამი სოფელი განჯაში ელისბარ-ბეგს უბოძა და მურასა თაჯი, თომარი, მურასა ვმალი და ოქროთ | შეკაზმული ცხენი როსტომ მეფეს და ქართველთ –- ხალათები. კახეთიც როსტომ მეფეს უბოძა ყაენმა, , იმერეთს მივიდა ბატონი თეიმურაზ. ალექსანდრე მეფემ?5ზ უწინ გენათელი და საბატიოს კაცისშვილნი მიაგებეს. ყველგან ნუზლი მზას დაახვედრეს, და ჩხარს მიიყვანეს ბატონი თეიმურაზ და ხორაშან დედოფალი. იქითგან დარეჯან დედოფალი და მეფე ალექსანდრე მოვიდნენ, დარI|ბაისელნი და დარბაისლის (კოლები ყველანი იქ შეიყარნეს და ბატონიშვილი დავით იქ გაიმქღავნეს შეიქნა დიდი ტირილი და გლეჯა. ქორონიკონსა, ტ“ლე (335) შაჰ-აბაზ-ყაენმა259 ·ყანდაჰარი ინდოეთის ვემწიფეს წაართვა და მეჰრაბ-ხანს უბოძა და თვი2 არ C. 4 ხემწიფის C. 8 მეფემ ზუთასის თუმნის ფეშქაში მოართვა და ზუთასი ცხენი და ჯორი ათხოვა ს, 17 კახთ C, 8. 19 ხელითა C. ყანდაჰარის 100 'C, 8. 20 შაჰთამას C. 22 ხმალი C. 30 დღარბაისელის 8, C. 34 ხემწიფეს C. .-41
- 84
II42 თან მაშათს მობძანდა. მეორეს ზაფხულ ინდოეთის ვემწიფის შვილი დიდის ლაშქრით შემოადგა და მრავალი ომი იქნა. და მეჰრაბ-ხან ციხეში მამკვდარიყო, მაგრამ მაშინც ციხე ვერ აიღეს, ცუდათ დაბრუნდეს. მეორეს წელიწადს ყანდაჰარი I ოთარ-ხანს მისცეს. და ინდოეთის ჯემწიფის შვილი დარაშუქუ ყანდაჰარს შემოადგა და თავისი სარდარი როსტომ-ხან დექენი ყალა-ი ბისტზედ გამოგზავნა. და შაჰ-აბაზ-ყაენმან სარდრობა მურთუზა ყული-ხანს მისცა და ერანის ლაშქარი თან გაატანა და გაუ– ძახა. ვითა, ლაშქრის სიმრავლე ყანდაჰარხედ დარჩომილ იყო და აქ ლაშქარი ცოტა ეგონა, სხვა ლაშქარი აღარ მოიცIა)და, მიუხდა. გამარჯვება ინდოელთ დარჩა, მაგრამ ციხე კი ვერ აიღეს, ცუდათ გაბრუნდნენ, აიშალნენ. მათაც შიგნით თემი და მამა-შვილები აეშალნეს. ავრენგიზ ერქვა· იმას მამა ვჯემწიფეთ ჰყვანდა. დაიჭირა და დაატყვევა და ძმები დავოცა და თვითან გახემწიფდა და თემი აერია და საყანდაჰროთ ვეღარ მოიცალა. ბატონისშვილს ქორწილი უყვეს და გილანით ენდრონიკაშვილის ადამ-სულთნის ქალი თამარი მოჰგვარეს მეორეს წელს გაზაფხულისას მეფემ დედოფლიანათ კახეთის დავლა I მოინდომა. წიგნი მისწერეს ქართლის თავადთა. წავიდნენ, და ლილოს მიბძანდა, და ჯერ იქ თოვლი იდვა, (ცივი ქარიც ქროდა. აქით სიმაგრეზედ მიბძანდა, სამგორი ინადირა და სათისჭალაში დადგა. იქით აიყარა და საგარეჯო და საჩერქეზო ჩაისეირნა და იქით ბეჟანბაღი ინადირა, მაღაროს მივიდა და იქიდამე ვარცლა და შირაქები ინადირა. და ბაშინჯაღ ზევით ალაზნის პირს ჩამოხდა. სამს დღეს იქ დადგა, მეოთხე დღეს ყარაღაჯის მინდორი ინადირა და მრავალი ნაღირი მოკვდა. და ორს დღეს იქ დადგა, მესამეს დღეს წინა მინდორი ინადირა და იქიც ბევრი მოკლეს და 1 მეორეთ 8, C. ზელმწიფის C. 4 აილეს #. 5 მისცაეს (მისცეს) C, 8 6 ხემწიფის C. დარაბუქუ C. 7 სარდარი (გამოტოვებულია) C. როსტომ ხან, დექენის ბატონი ინდოეთის ლაშქრის სარდარი L. 8 ბიხტზედ C. 9,10 დაუძახა C. 13 გაბრუნდენ C. 14 ევრენგზიმ ნ. 15 ხელმწიფეთ C. დახოცა C. 25 მაგაროს 8, C. 26 იქით შირაქებში ჩავიდნენ და ორივე შირაქები ინადირეს ქისივს მივიდნენ მაღაროში დადგნენ... ვარცლები და აღრიტლები ინადირე IX. 28 მეოთხეს დღეს ყარაღაჯის მინდორი ინადირა და მრავალი ნადირი მოკვდა და ორს დღეს იქ დადგა (გამოტოვებულია) 8, C. 101 10 15 20 25 10 15 20 25 30 ორთავ სანადიროში ათას ხუთასის ნადირისა ზოგი ტანი თავი %ჯედ-ბმული მოართვეს. იქით აბელის ფონზედ მივიდა და იქ ჩალული სახლები დაედგმევინა, იმამი დადგნეს. და იქით ღორი და ვოვობი მრავალი ინადირეს. იქიდამე აიყარა, გაღმა მჯარი შეიარა და გრემს მიII|ბძანდა260 და იქითგან ალონს I მიბძანდა, საყდრიონიც ნახა და აიყარა. ალავერდს მიI|ბძანდა, ალავერდის საყდარი ბატონის თეიმურაზის დროში დაქცეულიყო და ახლა მეფე აშენებინებდა. და იქიდამ აიყარა ღა შევამთას მობძანდა და -იქითგან ჩამოიარეს და ქალაქს მობძანდა. LL იმერელი ბატონისშვილის მამუკას ნიშანი მოვიდა: ლევან დადიანს ტყვედ ჰყოლოდა, თვალები დაეწვა და იმაზე მამკვდარიყო. მეფემ ალექსანდრემ დაჰპატიჟქა და წაიყვანა ურდუბეგაშვილი პ(ა|ტრიარქი ქრისტეფორე მუხრანი(ს|) ბატონიშვილი, მთავარეფისკოპოზი დომენტი თაქთაქის-შვილი, მროველი იესე და ზოგიერთნი კიდე ეფისკოპოზნი. ჟამი აწირვინეს, ნიშანი და საწირავი მრავალი აჩუქეს და გამოისტუმრეს. აგრევე ბატონმა თეიმურაზ და ხორამან დედოფალმან ჟამი აწირვინეს, მრავალი აჩუქეს და გამოისტუმრეს. მეფემ როსტომ დებედაზედ | გატეხილი ხიდი ააშენა ქვითკირის კამრით, კარგი. და მგზავრთ სადგურათ ქარვანსრა და საჭმლის საშოვნელათ სოფელი აეგოთ, რომ მგზავრი არ გაისარჯოს. იმაების გასასინჯავათ მიბძანდა იქ. ვაჟმა კაცებმან ბატონისშვილს ლუარსაბს: „მეფე ხუთს-ექესს დღეს აქეთ არ აიყრებაო, კადგია გაღმა გავიდეთ და ჭალა ვინადიროთო“. ყმაწვილი. კაცი იყო. იმასაც იამა და მეფესაც დასტური სთხოვეს და გაღმა გავიდენ, ჭალას ნადირობა დაიწყვეს. ღორნი გაჩნდნენ კარებზედ, თოფის და ისრის სროლა შეიქნა აღგილ-უადგილოსა. და ბატონისშვილს ლუარსაბს ძუძუსთან თოფი ჰკრეს და ზურგში გააგდებინეს. შეიქნა ტირილი და კივილი, | და ნადირობა მოიშალა. და მეფეს ჩაფარი გაუგზავნეს და ეს ანბავი აცნობეს.
2 აბელის მონზედ მიეიდნეს მეფისათვის ჩალური სახლები დაედგათ I.
3 სახლები (გამოტ.) C, 8. დაადგინეს C. 4 ზოზობი C. 7,8 დაიქცა, ეულ იყო ს. 9 ქარაქს #, ქარაქს (ქალაქს) 8. 11 მოუვიდა C. 18 აგრეთეე C. 20 გატეხილს ზეით ი, 24 ზუარსაბს C. 31 კივილი (ყივილი?) C, 8. 32 ამბავი C. 102 სხ 145 IC 59 V. 146 .-8 87 მეფემ ფიცხლავ ელისბარ ბოქაულთუხუცესი, ამავ ბატონისშვილის დედის ძმა, ჩაფრათ გაისტუმრა და ჯარი თან გაატანა და თვითანც ცხენს შეჯდა და | წაბძანდა, ცოცხალს მიუსწრა. და მეფეც ცხენით გარდმოვდა, შევიდა კარავშია, ბატონისშვილმა რა მეფე ნახა, წამო(ი)ზიდა თუ, ფეხს წამოუდ- 5 გეს. ღონე აღარ შერჩომოდა, ვეღარ წამოატანა. მეფემ ქუდი გარდა|ა|გდო და თავსცემით, მტირალი გვერდს მოუჯდა და გამოჰკითხა თუ, „როგორ მოხდა, ან მკვლელი იცან თუ არაო?“ ბატონისშვილმან მოახსენა: „თუ მოვრჩიო, ჩემს მკვლელს მე ჟიპოვნიო და თუ არ მოვრჩიო, თქვენი თავი კარგათ იყოსო, რომელიც გეპრიანებოდეს, თქვენ ისი ქენითო“. იმ მეორეს |, ღამესაც შუაღამემდის ცოცხალ იყო და მას “რუკან მიიცვალა. შეიქნა ყოველს კარავში თავსცემა და ტირილი. ვისაც უხაროდა, ის უფრო ტიროდა არშეტყო ბ)ისთვი. დილა გათენდა. თათართ თავიანთ წესით დროშები გაშალეს, მოლაო მუსაფის კითხვით ვმანი აღამაღლეს. ავლაბრის გზით მიასვენეს. მერმე დეღოფალმან იტირა, ზოგმაერთმა ქართველთაცა, და მერმე მკვდარი არდაველს გაისტუმრეს. II სრულ ქალაქის ჯარი, დროშა-ალამით წინ მიეგებნენ და კარ– გის პატივით მიწას მიაბარეს. და მეფემ ეს ანბავი ყაენს მისწერა. ვითაც ყანდაჰარზედ ლაშქრობა იყო, აღარას გამოეკიდნეს ამის მეტსა, რომ ბარათაშვილს შიოშს ათქმევინეს გზის დასაკარგავათ თუ, სითკენაც თუმან||ის-შვილი ბაინდური იყო, ბატონისშვილს თოფი იქითა ჰკრეს. ეს სამეფოთ გახადეს და ბაინდურ: „აშორო“, –- თქვა ქართველნი და ბატონი დედოფალი შიოშს მიუდგნენ და თათარნი და სომეხნი ბაინდურს მიუდგნენ და მოახსენეს: „ამრიგი სამართალი უვლმოთ არ იქნებაო“, დაასკვნეს, რომ ორთავ მოძღვარი დაიქირონ და ილოცონო, პაემანი დადვან და პაემანზედ ომს მოვიდნენ. ესეები ქნეს და ომს მოვიდნეს. მეფის სასახლის პირდაპირ მტკვარს გაღმა საომარი გაა–- ჩინეს, რომე ყველგნით ჯარი უმზერდეს. ბაინდურ და შიოშ 1 ელიზბარ C. 2 ჯარა #, ჯარა (ჯარი) 8, C. 3 თვითონაე/ C. 4 გარდმოსდა C. 5 წამოიზიდა 8, C. 7 გარდადო C. 11 რომელის C, 8. 16 მოლამ C. ხმა– ნი C. 19 ჯარი (გამოტოვებულია) C, 8. 22 გამეკიდნეს C. 23 სიაოშს 90, 26 სიბოშს სხ. 28 უზხმლოთ C. 33 ყუელგნით C, 8. სიაოშ ს. 103 10 15 20 25 10 15 20 25 ორნივ შეიკაზმნენ ჯაჭვითა და იარაღითა და შუბი და ფარი აიღეს | და ცხენს შესხდეს და გაღმა გავიდნეს. მეფემ ექვსი იასაული ომის ადგილს უჩინა და ბძანა: „ციხის, კარები დაუგდეს, რომე კაცი არ წავიდეს, არ მოვიდესო“. მაგრა ორნივ მოშორვებით იდგნენ. გამოღმიდამ დაუძახეს: „კარგი დრო არისო“. უწინ შიოშ მოუხდა ცხენჭენებითა და შუბი შემოამტვრია, ჯაჭვიც გაუტეხა და გვერდში გაავლო, და შუბის ნატეხი შიგ შერჩა. და აწ ბაინდურ აძგერა შუბი და ბარკალს შეამტვრია და შიოშ მოუხდა და ბაინდურს ლახტი სცა და გასცილდა. ბაინდურ მიეწია და შიოშ თავს ლახტი დაჰკრა და ვითაც თავისავე სისხლით ველი გასვრილი აქონდა, ველით ლახტი წაუვიდა და ბაინდურის ცხენმან თავგაზიდულობა ქნა და შიოშს წასცილდა. შიოშ ლახტის ცემით უკან მისდევდა. ბაინდურ წაიკრა ვმალს კელი და ველუკუღმა მოუქნია და საცხვირესა II ჰკრა და შიოშ ცხენით გარდმოვარდა. თათართა და სომეხთაგან ––ლაჰ, ალაჰის ვმა ამაღლდა. | ბაინდურ მიუხდა შიოშს მოსაკლავად, იასაულთ არ და|ა|)ნებეს. შიოშის ცხენი მოკლა. და ბატონმა ბძანა, შიოშ ქალაქის ციხეში ტყვეთ მიაბარეს და ბაინდურ ამ დაკოდილობით ცხენით სადგომს მივიდა. და დიდის სარჯლით შუბის ნატეხი ამოართვეს ღა ორს წელიწადს დაკოდილი არ გაუმთელდა. და შიოშ ქართველთ იპატივეს და ბატონისშვილმა ცუდათ ჩაიარა. ბატონისშვილ(ი)ს ჯალაბი მეფის დისწულის ადამ-სულონის ქალი იყო. მეფემ ბძანა: „ბატონისშვილეს ლუარსაბისა კარგი ძმა არის ვახტანგ და იმას შვილათ მოვაყვანინებო და თავის ძმის ცოლს მივსცემო და ისრევ იქნებაო“. ეს ბატონის ბძანება ზოგთ, დიაღ, იწყინეს და ვერა თქვეს რა. თურმან ყაენთან გაგზავნა და ბატონიშვილი ვახტანგ შვილად სთხოვა. ყაენი I მაზანდარანს ბძანდებოდა და ბატონისშვილი ვახტანგ ყაზმინს მოურავათ იყო. და თურმან აშრაფს მივიდა და მე4 მაგრამ C. 6 სიაოშ ს. 7 ჯაჭქიიც #, (ჯაქვიე) 8. 9 სიაოშ ს. 10 სიაოშ წაეწია ნ. სიაოშ სხ. 14 ხელი C. ხელ C. 15 სიაოშ ნ. 16 ხმაC. 17 სიაოშის I. არ დაანებეს C. 23 დის წული C. 24 შვილს (გამოტ.) C. 25 როსტომ მირზაო (ვახტანგის ნაცვლად) #, 8, C. ბატონისშვილს ლვარსაბსასო «მა ჰყავს ვახტანგ საჯელათ ურქვიანო, იმას ჩემად შვილად მოვაყვანინებო ნ, 27 ყაენთან თურმან 8, C. 28 ბატონი შვილი C. 104
- 1
- 14:
8 83 C §ე
- 149
- 150
ც 89 C 61 ჩჩ 151 1655 თის არზები ყაენს მიართვა. ყაენმა ბატონისშვილს რაყამი მოსწერა: „როსტომ მეფეს შვილად უთხოვნიხარო., თურმან გიახლებისო, შენი საქმე კარგათ მოივარგეო და მოდი აქ, ფეხს გვაკოცეო და აქიდამე წადიო“, რა ეს ანბავი ბატონისშვილს მოუვიდა, დედამისმან თქვა: „ერთი შვილი წამგვარეს და მამიკლესო. ახლა ძე შენის მეტი აღარა გამაჩნიაო. მე შენ არ გაგიშვებ, რომ წახვიდეო. ან როსტომ მეფის სიცოცხლეში ყაენმან საქართველოს ნაპირში ერთი საბატონო გიბოძოსო, რომ მისის ჯელის მზერავი არ იყო და ან როსტომ მეფეს უკან გაგისტუმროსო“. ბატონისშვილმა თავისი დედა ყაენთან გაისტუმრა და თურმანს დასტური უბოძა: „ქართლში წადიო და როს წამოსასვლელი II შევიქნებიო, ჩაფარს გამოვგზავნიო და წინ მამეგებეო4. I და არც პატივი დასდვა და არცარა აჩუქა. და გაჯავრებული თურმან მეფესთან მოვიდა და მრავალი საწყე– ნი და გულის გასაჯავრები სიტყვები მოახსენა, ასე რომე, „თქვენ შვილად მოგყავსო და ის თავისის ძმის სიკვდილს თქვენა გწამობსო და მესისხლეთა სჩანხარო“. გაჯავრდა მეფე და ასე ბძანა: „რათ მინდა შვილიო, თუ ღმერთს ნდომებოდა, მამცემდაო. რა ცოცხალი ვარ, ძე ვიბატონებო და ჩემს უკან ვისცა უნდა, მისცენო“. და ბატონისშვილის დედისათვინაც ყაენს ასრე ებძანებინა: „შენს შვილს თუ წასვლა არ უნდა, ნუღარ წავაო“. ყაენი ყაზმინს მივიდა, იქიდამ II ისპაჰანს მიბძანდა. მა– ფინც კიდევ ითხოვა ბატონიშვილი ვახტანგ როსტომ მეფემ; მუხრანის ბატონი ბახუტა-ბეგ?ი! ქორონიკონსა ტ“მგ (343) გაგზავნა, „ბატონისშვილს ვახტანგს წამოუძეღო, მოიყვანეო“. მუხრანის ბატონი ჩაბძანდა ისპაჰანს; ყაენი კარგა დახვდა. ბატონისშვილი ვახტანგ ავად გამხდარიყო და მიცვალებულიყო. ეს ანბავი მეფეს მიუვიდა, ხოსია ბარათას-მვილი ჩაფრათ გაგზავნა და მუხრანის ბატონი ითხოვა, და ჯანიშინობის რაყამიც ებოძათ და მრავლის წყალობით ქართლს მობძანდა. 3 საქმე კარგად გაირიგეთო ნ. 3, 4 მოდი და ფეხს 8, C. 6 შვილ C. მე– შინის C. 7 აღარ C. 9 ხელის C. 12 წამოსვლელი 8, C. 18 და გაჯავრდა C. 26 ბატონის #. 31, 32 რაყამი 8, C. 105 10 15 20 25 30 10 15 20 25 30 1656 1657 მეფემ დიდი პატივი სცა. და ჯანიშინობდა. ზოგი სავახტანგო უბოძა. ზაალ ერისთვის შვილს ზურაბს ქალი მისცა, ნოდარს თავისის შვილის არჩილისათვის სთხოვა. დედოფალმან საფიცარი უბოძა და კარისკაცთ მეფის მალვით პატრონყმობაზედ შეეფიცათ ამისთვის, რომ მეფის როსტომისაგან უიმედონი იყვნენ; თავათ დიდის ხნისა და მერმე უშვილო და უნათესავო, მისთვის ყველანი მუხრანის ბატონს უდგნენ. ქორონიკონსა ტ“”მდ «344)22 გუმბათი დაიქცა სეეტის ცხოვლისა |, და მეფემ როსტომ აღაშენა. ქორონიკონსა ტ“მე (345) მიიცვალა დადიანი ლევან. ამასობაში სეხნია თურქისტანიშვილი ჩაფრათ გაგზავნა, რომე ლევან დადიანი მოკვდაო, და მისი სალარო მეფემ ალექსანღრემ დაიჭირაო, და ერთი შორ ნათესავი მის ადგილზედ გააბატონაო, და მისი ძმისწულები ჩვენთან არიანო, და ოდიშართაც ესენი უნდაო, და ჩვენ შეძლება აღარა გვაქვსო. ერთი რაყამი მუხრანის ბატონს უბოძეთო, რომ ჩემს „უკან ბატონობა მისი იყოსო, რომე ჯარს მისგან ეშინოდესო. მინდა დადიანის შვილები გავაბატონო თავის სამკვიდროზედაო“, ამაზედ ჰადრბწე |ჟანის ვეზირს ჩაფარი გაეგზავნა. ტყვილი შეეთვალა: „როსტომ მეფე გორს მიცვლილაო და ადრბეჟანის ელი დაფთხაო“, სხვაგნიდამ ეს ანბავი აღარ მისვლოდა, მაჰმუდ ჯილავდარი ქართლით ჩაფრად გამოეგზავნათ, რომ მეფის როსტომის ანბავი შეიტყოს და მოგვიტანოსო. ჯილავდარი ერთს თვეზე მოვიდა I და წავიდა. ეს ანბავი მოიტანა: „არ მამკვდარაო, მაგრამ მწვეთ ავათ ყოფილაო და ახლაც ავათ არისო“, ერისთავს ჩაფარი გაეგზანა და არზა მიეწერა: „როსტომ მეფე, დიაღ, შეძნელდაო და ეგ არზები მეფის შეუტყობარი არისო“, ყაენს ჩაფა(რი გამოეგზავნა და თურქისტანის-შვილი თან გამოეტანებინა, მუხრანის ბატონისა და ერისთვისათვის ხალათი გამოეგზავნა და ჩაფრისათვის დაებარებინა: „ერისთავს რაც მოუწერია, მართალია და ტყვილიო. აქამდისი მუხრანის ბატონისათვის კარგი იყოო და ახლა გაავებიაო, და
11 თურქესტანიშვილი C. 13 შორ ადგილი C, 8. 15 გეაქსო C. 19 ჰადრბჟანის C, 8. 2ე შეცელილაო 8, C. 21 სხვაგნიდამ C. ამბავი C. 22 ჯალავდარი C.
25 არ მომკვდარაო C, მაგრა 8. 26 გაეგზავნა C. 30 ერისთავისთვის C. 32 აქამ– დის C. 196 |:
- 15:
C 62 8 91
- 154
- 158
8 92 C 63 ესეც შეიტყევ, თუ რის გზით არისო, და გუამაზარიც გააკეთონო, როსტომ მეფეს უკან ბატონათ ვინ უნდათო“. ხალათები მოიტანეს. მეფე როსტომ სიბერით უძლურად თყო და ლოგინში იწვა, და ლოგინში ჩაიცვა ხალათი, და როსტომ მეფესა დადიანი ლიპარიტ და მისი ძმა გაეგზავნა გასადა– დიანებლად და ქართლის ლაშქარი ეთხოებინა. და | კიდევ მუხრანის ბატონი და ერისთავი სომანეთს დაეყენებინათ. და ყაენის ხალათები მუხრანის ბატონს და ერისთავს სომანეთს მიუტანეს და იქ ჩაიცვეს. ლიპარი (ტ)ს დადიანს ქართლის ლაშქარი ახლდა და ქაი– ხოსროვ გურიელი, ფაჰრად-ფაშა დღა ურუმის ლაშქარი დადიანს მოეხმარნენ და ლაშქრათ მოჰყვნენ. ქორონიკონსა ტ“მვ 1658 M346)264 ბანძიას შე(ე)ბნენ იმერელ მეფეს ალექსანდრეს. მეფე ალექსანდრეს გაემარჯვა და უფროსიერთი ქართველნი და მესხნი დაინარჩუნეს და დადიანი ლიპარიტ და მისი ძმა მოკლეს. გურიელი ლტოლვილი წავიდა. ეს ანბავი სომანეთს მიუვიდათ მუხრანის ბატონს ბახუტა-ბეგს და ერისთავს ზაალს. მარიამ დედოფალი გორს ბძან– დებოდა. ამ ამბავზე ზაალ ერისთავი დაბრუნდა და ქსნის ერისთავი და კახნი სრულ თან გაიტანა და ქალაქს ჩავიდა, ჰავლაბარში ჩამოხდა. და მუხრანის ბატონი ქალაქში მოვიდა. და მეფე ავად იყო. ერისთავმან || ჯამალ-ხან მეფეს მოუგზავნა: „რა ცოცხალი ხარო, შენი ყმა ვარო, და შენს უკან მე ყაენის მეტი ბატონი არ მინდაო“. მეფემ უპასუხა: „ჯერ ავად ვარო, ჩემი საქმე მოიცაღეო. თუ კარგათ შევიქნებიო, მე გავარიგებ მაგისასაო და თუ არა და, შენ იციო, კახნი შენ გახლვანო და შენთვის იყავო“. და მუხრანის ბატონი თვითან იახლა მეფესა, ავადმყოფს, მწოლსა, და I მეფის ალექსანდრეს გამარჯვება დადიანის შვილებზე ზაალ ერისთავს დააბრალა. ასრე მოახსენა: „თუ ჩვენი ლაშქრით იმერეთში ჩავსულ ვიყვენითო, მეფე ჩვენზედ წამოვიდოდაო და ისინი ოდიშსშიგ გამაგრდებოდენო. რამდენჯერ გარდასვლა მოვინდომეო, ერისთავმა არ მიყოო. და ჩვენის ლაშქრის დამარცხების | ანბავი მოვიდაო, აიყარა 1 მუჰარმაზარი დაწერინეო ჩნ. 6 ეთხოვებინა C. 10 ლიპარის (ლიპარიტს) 8. 10, 11 ქაიხოსროვ (ქაიხ...) 8. 17 ამბავი C. 20 გაატანა C. 21 ჰალვაბარში I. 30 ზაალ (გამოტოვებულია) C. 107 10 15 20 25 30 10 15 20 25 30 და კახნი და ქსნის ერისთავი თან წამოასხაო და ახლა მოსულაო ჰავლაბარში ჩამამხდარა“. იმასაც მეფემ ასრე |, მოახსენა: „ჯერ ხედავ ჩემს ყოფასაო. თუ მოვიჯობინე, ორთავესას გაგირიგებო, თუ ვერ მოვრჩიო, რომელიც გინდათ ისი ჰქენითო“. რა ბატონმან ესეI(ე)ბი ბძანა, მუხრანის ბატონმან ვახტანგ მეფის მუსტაფი და თუმანიშვილის ბაინდურთან და ერისთავთან მიუგზავნა ასე, რომე: „თავდაპირველ შენ მოინდომე ჩემი ბატონობაო. ახლა რა შეგცოდეო, რომ გაავგულებულხარ? შენის შვილისათვის ქალი მიმიცია და სხვაც რაც გინდა, მოგართმევო“, ბატონის ვახტანგის სიტყვები ერისთავს უანბეს. იმან ასრე თქვა, რომ „მაგისი ბატონობა გამოვარჩიეთო და ჩემს ზურაბს ქალი მოსცაო და ნოდარის ქალი თავის არჩილს უთხოვაო, ჩვენს შუა დამხდომიო დასტურ ნოდარ აღარ ცოცხალაო. მაგრამ თურმან და თბილელი ცოცხალნი არიანო, ქართლის ბატონობა მაგისთვის გვითქვამო და კახე– თისა –– ჩემთვის. თორედა ბევრჯელ მაგასთან დამიფიცავ– სო, | რომ როსტომ მეფეს უკან ქართველს ბატონს აღარა ვეყმობიო4“, ეს ანბავი ბატონს ვახტანგს მოუტანეს, და კიდევ სხვა მოციქულები გაუგზავნა და იმათაც ისივ ანბავი მოუტანეს. ერისთავმან2-4 ჩაფარი გაუგზავნა ქართველთ. რახანც ჯანიშინობა ჰქონდა და ყაენის რაყამიც ველთ ეჯირა, მუხრანის ბატონს ბახუტა-ბეგს ბატონისშვილი დაუძახეს, სახელი გამოუცვალეს, ვახტანგ დაუწყეს ძახილი. გუამაზარი დაბეჭდეს ვახტანგ ბატონისშვილის გასაბატონებლად, მისცეს ჩაფარსა. მეფემაც არზა მისწერა: „დავუძლურდიო. თუ მოვიჯობინეო, აქაურს ანბავს ჩაფრის ველით გაახლებო“. და გერმანოზისფვილი პაატა თან გა|ა|ტანეს და ჩაფრად „გაისტუმრეს. ჯამალ-ხან უწინვე ქალაქის ციხეში იყო. ჩაფარი რომ ყაენს გამოეგზავნა, ჩავიდა და გერმანოზის-შვილი პაატა თან ჩაჰყვა და აქაური ანბავიცა და მეფისაც მოეხსენებინა: „ავად I ყოფნას ძალი უქნია, მისი მორჩენა ძნელია“. ბძანება ქნა. 2 ჩამამხდარო 8, ჩამამხდარაო C. 8 ასრე C. 9 როგ C. გაავგულებულზარო C, 8. 13 მისცაო C. 14 ჩვენ C. 18 ბატონს (2 ჯერ) #, 8. სხვასს ქართლის მეფეს ყმობა არ უყოო ს. 21 ამბავიC. 23 რაყამი 8, რაყამი ხელთ C. 25 გაუმაზარი C. 28 ხელით C. 108
- 156
- ტ 157
ც 93
- 158
C 64 ც 94
- 159
- 160
1659 1 ჩაფარი წავიდა. „ალაჰვერდი-ხან ყარაბაღმი მოვიდესო და სეფი-ყული-სულთან ქართლს მივიდესო, ზა(ა|ლ ერისთავს წამოუძღვეს, მოიყვანოსო#«, და მუხრანის ბატონის მეფობისა ებძანა: „ვნახოთო, როსტომ მეფის საქმე როგორ იქნებისო?“ ქორონიკონსა ტ“მზ (347) მეფე როსტომ მიიცვალა ტფილისს ქალაქსა. | ტირილი აღარც დედოფალს დასცალდა, აღარც ქართველთა, საშვებად ერთი-ორი დღე იტირეს. როსტომ მეფე თათრებმა ციხეში შეიტანეს, იქიდამ ყუმს გაგზავნეს დასამარხავათ. ჯამალ-ხან უწინვე აქ მოსულიყო და დედოფალს ყაენის რაყამი შემოუგზავნა „ჯემწიფის ბძანება არისო“, ციხეში შეიყვანა და ყაენთან უნდოდათ წაეყვანათ. დედოფალმან თეთრი თმა გაგზავნა ყაენს, შეუთეალა: „მე ციხეში თქვენი ბძაIნება გავათავეო, შემოველო ჩემის მხლებლებითაო. | ერთი ბერი დედაკაცი ვარო, ჩემს ქმარსაო და ძმასაო მაგათ ოჯახზე ბევრი უმსახურებიაო. აქედამ ნუ დამძრავსო“. თმაცა და წიგნიც ციციშვილს პაპუნა სარდალს მისცეს, ჩაფრად გაისტუმრეს. პაპუნა სარდალი ადრე ჩასულიყო. ყაენს სწყენოდა როსტომ მეფის სიკვდილი, დედოფლისა, დიაღ, ბევრი დედაკაცობა უანბო და თმა თეთრი უჩვენა. როსტომ მეფემ თავი– სი საბატონო ცოცხალმაც იმას მისცაო და ანდერძი)თაც მუხრანის ბატონს უანდერძაო მეფობაცა და დედოფალიც მუხრანის ბატონს ვახტანგს მისცა. და ქართლი და ან როსტომ მეფის საქონელი იყო და ან რაც ერანში როსტომ მეფეს ჰქონდა, ყველას წყალობა უყო, სახელად შაჰნავას-ხან დაარქვა. მალე გამოისტუმრეს პაპუნა. სა(ა)|ხალწლოდ მოვიდა სოღანლუხს. მეფე ჩავიდა და ყაენის ხალათი ჩ-:იცვა, რაყამი თავზე დაირჭვა, ისე I შემოვიდა ქალაქში. მეფე გაათათრეს. ორმოც დღეს იქით ქორწილი უყვეს შაჰნავაზ მეფესა და მარიამ დედოფალსა. შეიქნა სიხარული, მეფობა და დედოფლო– ბა მიულოცეს. ზაალ265 ერისთავი ყაენთან ჩასულიყო და დიდი პატივი დასდვა, ისპაჰანს ხიდზე ჩირაღვანი აჩვენა და საზამთრო | დ| მივიდესო C. 6 დედოფალს აღარც C, 8. 8 ყუბს C. 9 მოსრულიყო C, 8. 10 ხემწიფის C. 20 მეფე 8. 27 საახალწლოდ C. 28 რაჟამი (აღდგენილია) #6. 29 დაიქირვა C. 30 აქით C. შაჰნავას C. 34 ჩრაღვანები ნ, ჩირაღგანი C. აჩვე– ნა (გამოტოვებულია) C. საზამთროთ C, 8. 109 10 15 20 25 30 10 15 20 25 30 1657 მაზანდარას მიიყვანა და შეაქცია და ანადირა. და იმასა და ან ვინც ახლდა, ყველას მრაეალი უბოძა, ჯამაგირებე გაუჩინა. ხუთასი თუმანი ზაალ ერისთავს ჯამაგირი გაუჩინა, კახეთის ნაპირის ქვეყანა მისცა. და განჯის ხანი რომ კახეთში ბატონობდა, იმას თაბუნათ მისცა და აშრაფით გაისტუმრა, ესწე)ები ერისთვისათვი შეშურდათ, თავისვე მოყვრები შეუდგნენ: „კახეთი შენს დროში თათრით აივსო. ასეთი რამ მოვახდინოთო, რომ საქრისტიანო არ მოითხაროსო“. ერისთავი I|ვერ ჩამოიყოლიეს. მისი შვილი ზურაბ სიყმარწვილით დაატყუეს. და თუშნი შეყრილნი ალი-ყული-ხანი ქანგარლუს მოუხდუნეს და ის ბახIტრიანის ციხეში გამაგრდა და რაც თათარი კახეთში დაესახლებინა, უფროსი დაჯოცეს და ტყვეთ წაასხეს. ეს ანბავი ყაენს მოახსენეს და ყველამ ზაალ ერისთავს დააბრალეს. ყაენმან დასტური უბოძა: „ეცადე ერისთვის დაჭირვასაო“. დაჭირვა ძნელი იყო და ძმისწულები მოღალატედ შეუყენეს ზაალ ერისთავს: მარტო მჯდომს, უიარაღოს, სამთ წაუშინეს და მოკლეს266 და მისი შვილი ზურაბ და სიძე შალვა და ჩხეიძე გიორგი თიანეთს იყვნენ და ვეღარ მოეშველეს, მტკვარს გავიდენ და თრიალეთის გზით ახალციხეს მიდიოდეს. გზაზედ თათარი შემოეყარა, იცნა და ცხენჭენებით ცხირეთს მეფეს შეატყობინეს. ჯარი გაუძახეს, გიორგი ჩხეიძე მოკლეს და ზურაბ და მისი) ძმა ყაენს | გაუგზანეს. ზურაბ ყაენმა ქირმანს გაგზავნა და იქ მამკვდარიყო. უმცროსი ძმა შიგნით ყულებში შეინახა. და ერისთვობა ოთარს უბოძეს და კახეთი განჯის ხანს ჰქონდა. ელისბარ ერისთავი და შალვა ერისთვის შვილი და ბიძინა სუფრაჯი განჯის ხანმან ყაენთან გაგხავნა. და ყაენი კარგს პატივს სდებდა. და დაუწყეს ბეზღობა, რომ კახეთში თათარი ამოსწყვიტესო, ამათი ქნილობა იყო: მისცეს თათართა ველთა. გაგზავნეს ჰადრბიჯანს, დაახოცინეს. ქორონიკონსა ტ“მე (345)27 დაჯდა ქართლს პატრიარქათ მუხრანის ბატონის I ქაიხოსროს შვილი დომენტი. ამავე წე2 ვინ 8, C. 6 ერისთავისათვი C. თავისივე C. 7 რამე C, 8. 9 საყმარწვი– ლოთ 8,C. 10 ალიკული ხან ქანგარლუ თვითან ციხეში გამაგრდა ნ. ჭანგარლუს C. 12 დაზოცეს C. 14 ამბავი C. 15 ყაენმა C. 15, 16 დაჭირასაო C. 21 ციხიერთს C. 23 გაუგზავნეს C. ყაენმან C, 8. 24 მომკვდარიყო C. უმცროსის C. 25 ერისთავობა C. 30 ხელთა C. პადრბიჯანს 8. 110 8 95 „გ# 16! C 65 ს 162 8 96
- 163
C 66
- 164
18 97 ლიწადსა მეფე ალექსანდრე იმერეთს მიიცვალა. იტირეს და დამარხეს გელათს, და დარეჯან დედოფალი დაქვრივდა. და მეფეს ალექსანდრეს უწინდელ ცოლთან გურიელის ქალთან შვილი ჰყვანდა, ბაგრატ. და ბატონის თეიმურაზის შვილისშვილნი –– | პაპას ბიჭი, რომ ლუარსაბ ერქვა, და გიორგი––- დახოცოდა, ერეკლე რუსეთს გაეგზავნა. და ერთი ქალი მამიდასთან იყო, ქეთევან,და ბაგრატ შერთეს და მეფეთ აკურთხეს. ცოტა268 ხანს უკან დარეჯან დედოფალმა თავისი გერი ბაგრატ209ი შესართავათ მოინდომა. ბაგრატ არა ქნა. დედოფა–- ლი ამაზედაც და სხვარიგათაც გაI!ა)სინჯა, გაუავდა და ბაგრატ დააჭირვინა და თვალები დააწვევინა და მამას მეფობა» შე ე)პატიჟა. ბატონმან თეიმურაზ უჯავრა, სკანდით ქუთაისსა არ ჩავიდა დედოფალმაც ჭუჭუნაშვილი, ბაგრატიოხნად იტყოდენ ვახტანგს, ქრმად შეირთო. იმერელთ, ვინც დედოფლის კერძი არ იყო, აქეთ ქართველს დაჰპ|ა|ტიჟეს და იქით დადიანსა. ორნივ შიგ ჩაუდგნენ. დეI| დოფალმან ქართველს მეფეს მიშველება სთხოვა, რომე „თუ მამეშველებიო, ჩემს ძმისწულს შენს შვილს მივსცემო და II იმერეთში გავაბატონებო“. და ამა– თაც მეთოფე მიაშველეს და პატრიარქი ციხეში შეგხავნეს. იქით დადიანმა დედოფლის ქმარი ვახტანგ გაიტყუა, თვალები დასწვა. გარედამენ მეფე და დადიანი ასრე შერიგდენ: არგვეთს აქეთ ერთი წყალი, ჩალაბური ჰქვიან, იმ წყალს აქეთ –– მეფეს და წწყყ)ალს იქით -–- დადიანს, და მას უკანით დადიანმან თავისი ქალი არჩილს მოსცეს და იმერეთში გააბატონონ. ბატონი | თეიმურაზ სკანდის ციხეში იყო. მოახსენეს: „ვინც შენი ყმანი ყაენის კარს მივლენო, მეფობას იშოვნიანო. შენ მაინც თქვენს ქალს არ მიეშველენიო, ყაენთან წაბძ(აე)ნდითო“. ოთარი სახლისუხუცეს შაჰნავას-ხანთან გამოეგზანაო: „ყანთან მინდა წავიდეო“. და ამათაც დიდათ იამა და ამილ!ა|ხორი გივი გაუგზავნეს, დიდის პატივით ქართლით დ ლ გივი გაუგზავნეს, დიდ ტივ ლ 6 და ერეკლე C, 8. გაგზავნა C. 7 ბაგრატს C, 8. 10 ამაზედ C. რიგადაც გარნჯა C. 13 უჯავრს C. ქუთაისს არ C. 14 ბაგრატიანად C. 15, 16 კერძო C. 16, 1 დადიანს C. 18 მომეშველებიო C. 22 შერიგდნენ C. 2371 წყალ C. წალს (წყალს) 8. 25 მისცეს C. 29 მივეშველებითო C, მიეშველენითო #, 8. 31 წავიდეთ 8. 32 ამილახორი C. ქართლით (გამოტოვებულია) C. 111 10 15 20 25 '10 §C 20 25 30 გარდმოიყვანეს ბატონი თეიმურაზ, დიდის პატივით ყაენთან გაგზავნეს. კარგის პატივით ჩავიდა ყაენთან. | ყაენმან კაი პატივი მიაპყრო, დაუძახა: „შენი შვილისშვილი ერეკლე მაჭგვარეო და კახეთს მივცემო“. და გიორგი ჩერქეზი და ბებურის-შვილი აბას-ყული-ბეგ თუშეთს გაგზავნეს ბატონისშვილის ერეკლეს მოსაყვანათ და არ წამოსულა. ეს შაჰ-აბაზყაენმა იწყინა და აშრაფს მიმავალმა ბატონი თეიმურაზ ასტარაბათს გაგზავნა, 1663 ქორონიკონსა ტ“ნა (351)29 მეფე შაჰნავაზ იმერეთს ჩა1663 გიდა და შვილი მისი არჩილ მეფეთ დასვა და აკურთხებინა. ოდიშს წავიდა ზუგდიდს რომ მივიდა, დადიანი ვამიყ და ერთი შვილი, სვანები შეუყენეს და მოაკვლევინეს. ელენე დე- დოფალი, ერთი ქალი და ვაჟი შაჰნავას მეფესთან მოიყვანეს. დარეჯან დედოფალი ჭაქვიჯის ციხიდამ წამოიყვანეს, ქუთაისჯს)მოიყვანეს, ელენე დედოფალი –– ვამიყ დადიანის ცოტ. ლი, მისი ქალ-ვაჟნი ტყვეთ ქართლით წამოიყვანა. შამანდავ- · ლე | დადიანათ დასვა, ვამიყ დადიანის საქონელი, გელათიდამ სამსჭვალი წიგნი, და ხატი, და ჯვარი, და საქონელი, თვალ-მარგალიტი, ოქრო და ვერცხლი და ტყვე მრავალი იშო– ვა მეფემან და ქართვე) ლთაცა ამთონი იშოვეს, ყველანი დამდიდრდენ. და ურუმთაგანაც?) ჩაფარი მოვიდა: „ქართველს ბატონსა ოდიში და იმერეთი დაურბევია და მემკვიდრე ბატონები გაუყრიაო, ოდიშსშმიგ ცოლის ძმა გაუბატონებიაო და იმერეთში | –- შვილიო. ეს გვინდა შევიტყოთო: თქვენის ბძანებით უქნია თუ არაო?" აქედამე უპასუხეს: „დაუშავებიაო, ჩვენ გარდავახდევინებთო“, ამავე ქორონიკონსა ტ“ნა (351), თვესა იანვარსა, ბატონი თეიმურაზ ასტარაბათს მიიცვალა. ამავე ქორონიკონსა ამირ ჰამზა-ხან თალიში ყაენს გამოეგზავნა შაჰნავას მეფესთან: „იმერეთი ნუ გინდა, დაეხსენო! შენი შვილი არჩილ გამამიგზავნე, კახეუთს მივსცემო“. 2 ყაენმა C. 3 მიაპყრო (მიაპყრა?) 8. და უბძანა (დაუძახას ნაცვლად) C, ხხ. ქ, 4 მომგვარეო C. 5 ყულ C. 5, 6 შვილს C.ეს (გამოტოვებულია) C 7, 8 ასტრბათს C. 10 მის C. 11 ზუღდიდს C, 8. 12 მოაკლევინეს 8. 14 ქაქვიჯის C. 22 უსუმთაგანაც C. 24 ცოლს C. 26 აქედამე. (2-ჯერ) #. 27 გარდავახდევინებთო #. 29 ასტრაბათს C. 32 გამომიგზავნე C. 112 1 8; Cწ5 "6 168 8 99
- 169
1612 იმერეთიდამ I. არჩილ მოიყვანეს და მაზანდარანს ყაენთან გაგზავნეს და გივი ამილახვარი თან გაატანეს. ყაენი კარგა დახვდა ამასაც და გივს ამილახვ:რსაცა. და კახეთს ბატონობა მისცეს და შაჰნაზარ-ხან?? დაარქვეს, და გამოისტუმრეს. და ქართლს მოვიდა კახი ბატონი არჩილ და შაჰნავას მეფე ყურყუთას მიეგება. იქითგან ქალაქს შემოვი– დნენ. და ქალ:ქითგან კახეთს წავიდა კახი ბატონი, ცოტა ხანს უკან ბატონე თეიმურაზ მკვდარი მოიტანეს, ქალაქის პირს, კრწანისს მოასვენეს, ყაენს გამოეგზავნა, და კახი მოვიდნენ და წაასვენეს, ალავერდს დამარხეს. კახ– ნი ვინც ხლებოდენ ბატონს თეიმურაზს, ყაენმა საჰრადებში გააბარა??შ. რა ბატონის თეიმურაზის სიკვდილი გაიგონა, ბატონისშეილმან ერეკლემ კახეთში მყოფს მეფეს შაჰნავაზს და მის შვილს არჩილს თუშის ლაშქრით ღამით თავს II დაესხა. და ბევრი კაცი მოუკლეს და ბევრი ნავნები ქნეს. გივი აქილახვარი და სხვა უფროსიერთი გაიქცნენ. მეფე თავისის ადგილით ვერ და|სძრეს: აწყვერს იყო. გათენდა, ქანარა დააძა–- ხეს დაფანტული ჯარი მოგროვდა; უკან მიეწივნეს და მრავალი თუში დახოცეს და შაჰნავაზ მეფეს გაემარჯვა და შვილიანათ ქალაქში შემოვიდნეს. ქორონიკონსა ტ“ (300?),?! მეორეს გაზაფხულზედ, კიდევ კახეთში ჩამოუხდა და ზოგი ძალით და ზოგი ნებით ლაშქარი შეიყარა და შეყრილი მარტყოფამდისი მოვიდა. ქართველმან ბატონმან ლაშქარი შეიყარა, და უჯარმის ბოლოს შეიქნა ომი და კინკლაობა. და ქართლის ლაშქარი და–- ბალზედ იდგნენ და იმათ მაღლა მთები გაიარეს და გარდვიდენ. და მეფეც კახეთში გარდვიდა. თათრის ლაშქარიც მოეშველა. ბატონისშვილი ერეკლე თუშეთ წავიდა, და || დედამისმან თორღის ციხე გა|ა)მაგრა. და ზოგნი კახნი ცოლ-შვილით მასთან იყვნენ. და შვიდს თვეს მეფე და ქართველნი და თა–-
2 ამილახვართან C. 4 კახეთის C. შაჰნავასს ხან #. 6 ყრყუთა C, 8.
9 ქალაქ პირს C. 10 მოვიდნენ და წაასვენეს ალავერდს დამარხეს კაზნი (გამო– ტოვებულია) C, 8. 17 გაიქცენ C, 8. თავისს აღგილთ C. 18 ქარანები X%. 19 მოეწივნეს C. 27, 28 გარდავიდენ C. 31 გაამაგრა C. 32 ზვიდს „7, ზვიდს (შვიდს) 8. 8. საქ. ისტორიის წყაროები, 21 113 10 15 20 25 10 15 20 25 თარნი ლაშქრით იმ ციხეზედ იდგნენ და ვერ აიღეს. და შიგ მდგომიც შეწუხდა I და გარ მდგომიცა. ერთს ღამეს ბატონისშვილის ერეკლეს დედამა კახურის კაცის ჩოვა-პაჭიჭი ჩაიცო და ქუდი დაიხურა. და პანკელი???, პეტრიაშვილი, ბაცასშვილი, მელანაშვილი, მარტყოფელი – ესენი “იიახლენ. არჩიეს და ბაცაშვილს ეთქვა: „მე ჩავალო, რაც ყარაული წევსო, აქა-იქი ფევს დავცემო, ჯარე აიშლება, მე გამამიდგებაო, თქვენ არეულს ჯარში გამოდითო, თუშეთს წადითო“. ბაცაშვილი ჩავიდა და ფევი დასცა. აქა-იქი ჯარი აიარა იმას გ:მოეკიდნენ, და იმათ თავიანთ გზას მიმართეს და თუშეთს ქვეითათ წავიდა. ვინც შემოეყრებოდა, ანბავს ჰკითხევდათ: | „ციხიდამ ერთი კაცი გაპრულაო და იმაზედ ირევიანო. მე ჩემს სადგომს მივალო“. ამ ხერხით ჯარი გაიარეს და წავიდა. ბაცაშვილი დაიჭირეს, შა|ჰ)ნავაზ მეფIეს მოგვარეს და მეფემ ჰკითხა: „დედოფალი რა იქნაო?“ იმან მოახსენა: „სა– მი დღე არის, წავიდაო“. ჯაფა უყვეს და ათქმევინეს: „წუხელის წავიდაო“. ქაიხოსროვ ციცის-შვილი, თათარიც ბევრი გაატანეს და ქართველიცა, ბაცაშვილიც თან გა|ა1ტანეს მხარშეკრული. სხვას გზაზედ წაუძღვა ბაცამვილი. ერთს უბრალოს კლდის თავს მივიდნენ და დასხდენ. ბაცაშვილი შეეხვეწა: „საბელმა ძალი მიყო, ცოტა მამიშვითო“. მოუშვეს პურს ჭამა დაუწყეს და იმასაც აჭამეს. მოიკეცა საბელ, ერთი აქათ რომ კაცი უჯდა, იმას თვალებში უკუჰკრა, ერთი –– მეორესა, ეს კაცები გულაღმა დაეცნენ. თვითან იმ კლდეში ჩავარდა და წავიდა. ესენი ვეღარ ჩავიდნენ, დაბრუნდენ. ეს ჯარისკაცი ბაცაშვილი | იმავ დღეს დედოფალს შეIე1ყარა. დაიწყეს სიარული. იმ დღეს პანკისის თავს დადგა. პეტრიაშვილი ჩამოვიდა თავის სახლში, პური და ღვინო, სასმელსაჭმელი წაიღო. იმავ ღამესვე მივიდა. მეორეს დღეს თუშეთს თავის შვილს ერეკლე ბატონისშვილთან მივიდა. მეორეს დღეს 3 ბატონის შვილს C. 4 ჩოხა C. პანკოლი C. 6 ესენი (2-ჯერ) #. 7 საცა ყარაული C. აქა-იქა ფეხს C. 8 გამომიდაებაო C. არეულ C. 9 ფეხი C. აქა-იქა C. 10 აარია C. 15 შანაეზ(შაჰნავაზ) 8, მიგვარეს C. 17,18 წუხელს C. 19 ქართველიც C. გაატანეს C. 20 წაუძღვა #. 22 მომიშვითო C. 23 პურის C, 8. მოკეცა C. 27 და ჯარისკაცი C, 8. შეეყარა C. 1) ერეკლე (გამოტოვებუ– ლია) C. 114 C 6-=
- 11:
8 1თ
- ტ 17.
,: 69 1172 1101 1173 ციხით საფიცარი სთხოვეს უვნებლობისა, რომ ციხეს მოვცემთო. საფიცარი წაიღე". ციხეში მყოფნი რომ ჩამოდიოდენ, მეფემ დედოფლისა იკითხა: „სად არისო?“ მოახსენეს, „სამი დღე არის, წასულაო“, ტყვილი ეგონა. აქეთ-იქით კაცებე დააფრინეს, ეგების დაიჭირონრი თუშეთი|თ) კახი კაცი ჩამოვიდა: „ბატონისშვილის დედაო გუშინ თუშეთს მოვიდაო“, ქართველნი დაბრუნდეს, ქალაქში ჩამოვიდენ და კახთაგან გაახეიბრეა, ბატონისშვილი ერეკლე ამ ზამთარს თუშეთს დაჰყო და რა გზა გაისხნა, დე|I(დიანათ იქივ რუსეთს I მივიდა. და რა შაჰნაზარ-ხან იმერეთი|თ) გარდმოეყვანათ, ისრევ ბრმა ბაგრატ გაებატო!|ნებინათ და მუხრანის ბატონისშვილის პატარას ქალს დაჰპირებოდენ, რომ შერთონ. ამასობაში დადიანი და მეფე შეიბნენ. და დადიანის! იმერელთ დაირჩინეს. იმასაც მუხრანის ბატონის კოსტანტილეს ქალი ედგა, ეს წაართვეს, ბაგრატს შერთეს და ბაგრატ მეფის და, გოშმაძის ნაკოლარი თინათინ დადიანს შერთეს, დააფიცეს ის, დადიანათ გაგზავნეს. და ბაგრატ მეფედ იყო, და დარეჯან დედოფალი ახალ– ციხეს იყო და მისი ძმისწული ქეთევან გვერდსა ჰყვანდა. და იქით დადიანი სთხოვდა და აქეთ არჩილ-ხან, კახი ბატონი. და დარეჯან დედოფალს იმერეთში ბევრი ერთგული, თავისი გაზდილე თავადღისშვილნი ჰყვანდენ და თვითონც მრავალი თვალ-მარგალიტი ჰქონდა. ფაშა მოიმადრიალა, ხონთქრის კარზე კარგი ფეშქაში I გაგზავნა. იმერეთი ბაგრატს წაართვეს და ამას მოსცეს, ურუმის ლაშქარი გამოატანეს და უომრათ ქუთათის გააბატონეს, და ბაგრატ ლეჩხუმს გარდახვეწეს. და ანბავი მოსდიოდა, ბაგრატს ველშეკრულს მოგ |1ვრითო. თავის კერძს საბატიოს კაცისშვილებს დასტური მისცა: „ყველანი თავისას წადითო! როს გიხმო, მაშინ მოდითო“. სეხნია ჩხეიძემ და დედოფალმან ქუთათის ციხე ხონთქარს მისცეს და იენგიჩრები დააყენეს. ეს უფრო იწყინეს იმერელ-
3 დედოფალსა C. 4 ჰკითხა C. რად არისო C. 7 მივიდაო C. 10 გაიხსნა
C. 12 შვილს C. 15, 16 კონსტანტილეს C. 16 ბაგრატს შერთეს (გამოტოვებულია) C. 17 გოშომის C. 21 სთხოვა C. 23 თვითანც 8, თვითანაც C. 26 მისცეს C. რაშქარი #. 29 ხელშეკრულს C. 31 როს (2-ჯერ) #ტ, 8, C. 115 10 15 20 25 30 10 15 20 25 30 თა, ამაზე იმერელთა თქვეს: „ჩვენ ჭუჭუნას-შვილს ყმობას ღა დედოფლის ყმობას რა გვრჯისო? მემკვიდრე ბატონისშვილ გვყაო4. და სეხნია ჩხეიძე და პხვლედიანმა ხოსიამ პირობა შეკრეს. ეს დედოფალმან შეიტყო და მოიხმო. და ესენიც ჯარით მივიდნეს. ხოსია ახვლედიანმა ჯერ ძუძუზე დაადგა დედოფალსა და მერმე ერთი წიგნი და|სწერა, მაჯაში || ჩაიდვა, რომ „არც ვიყო შენი ერთგულიო და კიდეც რაც ხელიდამ გამამივიდეს, ისე გიმტერო“, დედოფალმა რომ ფიცი მოუდვა, ახვლედიანმა მოახსენა: „როგორც შეგჯერდებოდეო, ისე წიგნი დასწერეო და ისრე შემოგფიცაო“, დედოფალმა წიგნი დაწერა, მისცა. ადგა და ხატი რომ ხელში ჩაუსვენეს, დედოფლის წიგნი ახვლედიანმა მუხლს ქვეშ ამოიდვა, თვითან რომ წიგნი დაეწერა, ის ამოიღო და ჯელთ დაიჭირა და შეჰფიცა: „რაგვარაც ამ წიგნში ეწეროსო, ისეც ერთგულ ვყო და კიდეც ისე გავათავო“. ამ ფიცის ვერ მიხვდენ. დედოფალი II ქუთაის|ს) გარ იდგა. მეორეს დღეს ხოსია ახვლედიანი, სეხნია ჩხეიძე შუადღეს უკან შევიდნენ. სოფრონ გენათელი და დედოფალი ამათი მიმდეგი ვეზირობდენ. შეუხდენ, ჯერ სოფრონ გენათელსა ჰკრეს შუბი და გაიყვანეს და დასჭრეს ლეკურითა, დედოფალს გულს თოფი ჰკრეს. და ორმა იმისმა მხლებელთ II მოიტაცეს, ციხისაკე წაიყვანეს კინკილით. მადამდი ფაშა და ციხის თათრები მოდგომილ ჰყვანდათ ახვლედიანს და სეხნია ჩხეიძეს. მხლებელი და საქონელი ციხეში იყო დედოფლისა. ციხის კართან რომ მივიდა, იმ დროს შუბი შესცეს და მოკლეს დედოფალი, ჭუჭუნაშვილს ვახტანგს თავი გააგდებინეს, საქონელი და მხლებელი აიფორაქეს, რომელი თვითან დაიჭირეს, რომელი ფაშას მისცეს. დედოფალი ქუთათის ყოვლადწმინდის დეკანოზმა ყოვლადწმინდის კარისბჭეში დამარხა და ჭუჭუნაშვილი. მერმე დედოფალი წელიწადზედ ამოიღეს, გელათს დამარხეს. ბაგრატ –– თავიანთის მემკვიდრე ბატონისშვილი გააბატონეს ცოტას ხანს უკან. 1 ჭუჭქუნაშვილის C. 2 ბატონის შვილი 8, ბატონიშვილი C 6 და მაჯაში C. 10 დაწერეო 8, C. 11 ღასწერა 8, C. 13 ხელთ C. 16 ქუთათის C. ხორა #, ხორა (ხოსია?). 17 ახვლედიანმა C. 20 დედოფალშ /#, 8. 21 ციხისაკენ C. 22 კინკილთ C. მაჰამდი C. მოდგომილი C. 25 მისცეს C. 27 რომელი თვითან (2-ჯერ) #. 116 8I
- II.
C7
- 1
103 I ქორონიკონსა ტ“უზ (?)276 შეიტყუა შოშიტა რაქის ერისთავმან საფიცრით სეხნია ჩხეიძე და ღალატით მოკლა. 176 რა დარეჯან დედოფალს იმერIწეთი|) მისცეს, | თავისი ძმისწული ბატონი თეიმურაზის შვილისშვილი ფაშას მზევლად ახალციხეს მისცეს. იქ დარჩა, 1667 ქორონიკონსა ტ“ნე (355) შაჰ-აბაზ-ყაენი მოკვდა??, მისი შვილი შაჰ-სულეიმან დაჯდა. ახალი ჯელმწიფობა იყო და აღარვინ რას იკითხევდა. კახს ბატონს, მეფეს არჩილს კახნი და ალავერდელი გრიგოლ შეადგა და ბატონის თეიმურაზის შვილისშვილი ქეთევან შეერთო, და|ა)ჯერეს. არჩილ მამას, მეფე შეჰნავაზს დაუჟინა: „სხვა ცოლი არ მინდა მის მეტიო“. შაჰნავაზ მეფემ ფაშას თექსმეტი ქესა გაუგზავნა. 1668 ქორონიკონსა ტ“ნვ, X356) აღდგომა|ს|), მარტსა კ“ბ +22), ახალციხიდამ მოიყვანა, და შეირთო და ქორწილი ქნა კახმა ბატონმა არჩილ ბატონის თეიმურაზის შვილისშვილს ქეთე177 ვანზე, ტბილისს ქალაქს. კახთ შეექნა დიდი გახარება. და სა– ცა კახნი ტყვეთ იყვნენ და ან დაფანტულნი, სრულ მოასხმე- <= 71 ვინეს და თავიანთ მამული მისცეს. იყვნენ ლხინსა და ნადირობასა. I მოსვენებამ შეაზარა და ისრევ აშლა მოინდომეს. ასრე მოახსენეს: „კახეთის ბატონს გეძ(ა)ხიანო და სრულ ერისთავს უჭირა||ვსო, შენ რისაღა ბატონი ხარო“?. ესეები შაჰნაზარ-ხან მამას მოახსენა და მამამ ასრე უპასუხა: „ჩვენგან არა აქვს მიცემულიო და არც წაირთმევენო“. იმან მოახსენა: „ყაენს კახეთი ჩემთვის მოუციაო. მე ჩემსას არას დავანებებო, ერისთავი თქვენი ყმა არისო, თქვენ უბოძეთო. და ამაზედ მამა-შვილი კიდეც მოვედითო“. მოსვლა ბატონისშვილის ერეკლესი -–– კახეთში რომ ყა– 1671 ენთან წამოვიდა, | ქორონიკონსა ტ“ნთ (359)2?%. ანბავი მისის მოსვლისა რუსეთით, ყაენთან წიგნი მოეწერა: „თქვენ კარზედ მოსლვა მინდაო, ღა ერთი უვნებლობის რაყამი გვიბოძეთო4“. 104 2 საფიცარი, საფიცარით C. 5 ასალციხეს M#. 7 დაჯა C. ხელმწიფობა C. 8 აღარავინ C. იკითსევდა #/. 10 დააჯერეს C. 11 შაჰნავაზ C. თექვსმეტი C. 16 ტფბილსს C. 22 ესები C. 24 წამართმევენო C. 28 შვილის (გამოტოვებულია) C, 8. 29 ამბავი C. 30 მოწერა C. კარზე C. 31 მოსვლა C. 117 10 15 20 25 30 10 15 20 25 ვი ფიცხლავ მოსანდო რაყამი მისწერეს და ჯულფელის ხოჯა გრიქორას ველით გაუგზავნეს. რა რაყამი მოუვიდა, რუსეთით წამოვიდა და თუშეთის გზით კახეთში გარდმოვიდა. შმაჰნაზარ-ხან I კახეთში ბატონობდა, და ბატონისშვილის ერეკლეს და, ქეთევან დედოფალი თან ჰყვანდა. და ოცი წელიწადი იყო, და-ძმათ ერთმანერთი არ ენახათ. რა ნახეს, დიდი სიხარული შეექნათ მათ და მათს ქვეყანას. მრავალი საჩუქვარი მიართვეს, სიძემ ცალკე და დამ ცალკე. და ყაენისაგან ჭჯმალი და ხალათი მოუვიდა კახეთით. სიძე და ძმანი დიდის ტირილით გაიყარნენ და ვითაც მემკვიდრის ბატონისშვილი იყო, კახთ თავადნი და აზნაურნი თან გაჰყვნენ. რა შირვანს მოვიდა, ყაენის ბძანება მოვიდა შირვანის ხანზედა: „ათას თუმანი მიართვით ბატონისშვილსაო. თუ დასაკლისი საქმე ჰქონდესო, გაირიგოსო და წამობძანდესო“, ხალაფ-სულთან-ნაზირის ძმისწული მეჰმანდრათ მიაგებეს და დიდის პატივით ყაზმინს მოვიდა. ყაენმა ბძანება ქნა: „ბოქაულთუხუცესი გააგებოს, და ვინცა-ვინ ბედნიერს ყაენს ერანის ბატონისშვილები | ახლდენ, ყაზმინს ჯარით მიეგებონ და ქალაქში შემოიყვანონო“. რა მობძანდა, მეხუთეს დღეს კიდევ ათასის თუმნისა გაუგზავნა.. და მეშვიდეს დღესა ყაზმინის ჩწი|)ლ-სუთუნში მეჯლისი იქნა. ბატონისშვილი ერეკლე კარგათ მორთული თვითა5 და ჯარმოკაზმული მობძანდა კარამდისინ. ზეინალ-ხან ბოქაულთუხუცესი მიაგებეს და მეჯლისში რომ შემოვიდა, ამის ტან||ად სრულობას და სახით „სსიტურფეს გაჰკვირდნე-ნ. და წააყენეს, ჯემწიფის ფეკს აკოცნინეს დღა კემწიფეს მარჯვენა მხარეს ყველას ზევით დასვეს. და ჯემწიფემ სამჯერ ანბავი ჰკითხა –– უწინ რუსეთის კპემწიფისა და მერმე | თავისი თუ, „რუსეთს როგორ შეექცეოდიო“, მერმე, „გზაზედ გაირჯებოდიო“, უწინვე ნახვაზედ ვემწიფემ შეიყვარა თავად დიდგვა- “ა 1 და (გამოტოვებულია) C. ჯულფელს C. 2 ხელით C. 8 საჩუქარი C. 9 ხმალი C. 11 და თავადნი C. 13 ყაენის ბძანება მოვიდა (გამოტოვებულია) C. 14, 15 საკლისი C. 18 გააგებეს C. 20 შემოიყვანონ C. 21 თუმანის C. 22 ჩლ. რუთუნში C, ჩილ სუთუნშიგ LL. 24 მიბრძანდა C. კარამდისნ C. ბოქაული უხუცესი C. 25 იმის C. 27 ხელმწიფის C. ფეხს C. ხემწიფეს C. 28 ხელმწიფემ C. 29 ხემწიფის C. 30 შექცეოდიო C. 31 ხემწიფემ C. დიდ გვარშვილობ ისათვის 8. 118 თ I! M 180 Mბ 181 წ8 106 რიშვილობისათვის და მერმე ნამეტნავად კარგტანადობისა, სახეშვენიერობისათვის, | წელიწადში ორი ათას ხუთასი თუმანი თეთრი და დღეში თორმეტი ჭიქა შირაზის ღვინო ულუფათ გაუჩინა, სხვას პატივსა და მირთმევას გარდაისათ279, ყაენი ყაზმინით მაზანდარანს წაბძანდა თეჰრანის გზითა, ვითაც ჯალაბობით მივიდოდა. ბატონისშვილის ულუბეგ თალიშის ბატონისშვილი მეჰმანდრათ უჩინეს და გილანის გზით დიდის პატივცემით მა– ზანდარას მიიყვანეს და ნადირობითა და ლხინით და ღვინის სმითა და დიდის პატივცემით შეაქციეს და: იქით ისპაჰანს მობძანდეს. კახელის ჯანიშინობა კახაბერს გორჯასპის უბოშეს და რუსეთით კემწიფის ელჩიიყ რომ ბატონისშვილის დედას თან მოჰყოლოდენ კახეთის მიცემის შუამავლობისათვის, ისინი გაისტუმრეს და რუსეთს ვემწიფეს მ-სწე#“ეს, ამხელათ კახეთის ჯანიშინობა ბატონისშვილის ერეკლეს ყმა– სა და ნათესავობით ბაგრატოვანს კახაბერს გორჯაასპის მივეცითო და ბატონისშვილი | ერეკლე დიღის პატივით კარზედ შევინახეთო, რომ ჩვენი ზნე და საქციელი ისწავლოსო და მას უკან კახეთის ბატონობას უბოძებთო. გორჯასპი რა კახეთს მივიდა, კახთ თავიანთ დაუდერაგო– ბა I არ დაიშალეს: ზოგნი მოუდგნენ და ზოგთ ურჩობა დაეწყოთ. აგათოს შვილის ველით ხუთასი თუმანი თეთრი და ოცი ტყვე ყაენისათვის გამოეგზავნა და კარისკაცნიც ტყვით მოეკითხა და აფხაზ გიორგის ჯელით სამოცი ლეკის თავი და თორმეტი შავარდენი ყაენისათვის გამოეგზავნა. ასე ადვილათ გორჯასპისაგან კახეთის დაჭირვა და ზავთის ქნა სარდარ– სა და განჯის ხანსა და ნაპირის ბატონებს ეჯავრა და ასე თქვეს: „ჩვენ რაღა პატივი დაგვედებისო?". და შეიყარნეს ჩერქეზიშვილი მამუკა და გორჯასპის თოფი ჰკრეს და არ მოკვდა. ზოგ-ზოგმა კახმან საბატიოს კაცისშვილებმან, რომ გორჯასპის ღალატშიგ ერივნენ და უწინაც 2 ორი ათას თუმანი თეთრი ნ. 5 წაბრძანდა C. ფირისქუს გზით მაზანდარის ნ. 7 უღუბეგ #, C. 10 სმით C. იმით ისპაჰანს C, 8. 11 კახელის (კახეთის) C, 8. 12 რუსეთის ხელმწიფის C. 13 შუმავლობისთეის C. 14 ხემწი- ფეს C. 15 ამხელას 8, C. ბატონის შვილს 8, ბატონის შვილს C. 21 მიულგ22 ხელთ C. 24 ხელთ C. 29 ჩერქეზიშვილ C. 30 კახმამ 8, კახმა C. 31 ღალატშიე C. 119 10 15 20 25 10 15 20 .25 განჯის ხანისათვის I პირობა მიეცათ -- „შენ ბატონათ გითხოვთო", სარდართან არზა მოსწერეს და ჯანდიერის-შვილი ოხია ყორჩის ველით გამოუგზავნეს და აბაზ-ყული-ხან განჯის ხანი კახეთის ბატონათ ითხოვეს. და სარდარმან კახთ მონაწერი წიგნი ბედნიერს ყაენს გაუგზანა და კახეთი | აბაზ-ყული-ხანს მისცეს და გორჯასპის ხალათი და ქისიყის მოურაობა უბოძეს. მაგრა განჯის ხანმან არ «მისცა და სხვარიგათ გაასინჯვინა და შვიდს წე- 'ლიწადს სარდარი ყარაბაღში დადგა და ვერვინ რა გაიგო, თუ რასთვის დგას. ამასობაში იმერეთის მეფის ბაგრატის შვილს უფროსიერთი თავადნი –– რაჭის ერისთავი მისის მოყვრითა და ლორთქიფანიძე თავის მოყვრითა და ჯიჯავაძე თავისის მოყვრითა და უფროსიერთი ოდიშარნი გურიელს შეეყარნეს და მეფის მოკვლა და გურიელის გამეფება მოინდომეს. ·აბაშიძენი და წერეთელნი და ჩხეიძენი და I არგვეთის საბატიოს კაცისშვილნი ერთგულათ მეფეს მოუდგნენ, მაგრა ესენი | ცოტანი და გურიელს ჯარი მრავალი ახლდა, შეუპოვრად მეფეს მოუხდა. ესენიც თავდაუზოგავათ დახვდენ. ვითაც გურიელი მტყუანი და ფიცის გამტეხი იყო და არას საქმით კაცს არ' დაინდობდა და ღმერთი არა სწამდა, სიდედრი ცოლად შეირთო და ნაქორწილევი ყმაწვილი, თავისი უგუნური და დაუნ(ა)შ(ა|)ვებელი სიძე მოკლა იესოს ნაბძანები აქ მიეცა და მე– ფემ გურიელი და რაჭის ერისთავი და მათნი კერძნი თავადნი და აზნაურნი შეიპყრეს და ციხეებში ტყვეთ გაგზავნეს და რაც სხვათათვის ექნა, ღწ/მერთ)მან მათაც გარდაახდევინა. ხიდი არის გადებული ზღვათა შიგა, რომ სამადლოთ საჭმელი ჩაჰყარო. ღIმერ)თი ერისთავის ათას ზომას ვმელზედ მოგვცემს. ყოვლი ხელოსანი თავის ველის მიზდს ღირსა. 1678 ქორონიკონსა ტ”ივ (366) მოსვლა რუსეთით ელენე დედოფლისა, ზღვით შირვანს გამოსვლა. 1 ხანისთვის C. 1, 2 გითხოეთო 8. 3 ხელთ C. გაუგზავნეს C. 7 მოურობა 8, C. 9 ვერავინC. 10 რასათვის #. 12 მოყვასითა C. 14 ოდი სარნი #. 16 არაგვეთის C, 8. 18 მრავალი შეუპოვრად ახდა C. 19 გურიელ C. 22 საქორწილევი C. უგნური C. 23 ნაბძანები C. 24 გურიელ C. 25 ციხებში C. 28 ერისთვის C. ხმელზედ C. მოგ(სემც 8, 29 ხელს C. 120
- 10.
C 7პ ჩ. 10
- 1ზ
სს 184 8 108 (C 74
- 185
ანბავი მათის მოსვლისა "შირვანის ბატონს 'საულეიმანყაენისათვის მოეწერა. ბძანება იქნა ჰჯემწიფისა: | უსუფ-ბეგ მეჰმანდარ-ბაში ჩაფრათ გაგზავნეს და ბატონი დედოფალი დიდის -პატივითა ისპაჰანს მოაბძანეს და დღეში ასი მარჩილი «ულუფა გაუჩინეს და თავის შვილს ერეკლესთან დააყენეს და დიდი პატივი მიაპყრეს და ყოვლს კარგს დღეში შიგნით დაჰპატიჟებდენ, დიდს პატივსა სცემდენ და მრავალს მოართმევდენ და თათრობას შეეპატიჟებოდენ და დედოფალი უარს იტყოდა. არ იქნებოდა, აღარ გა|ა|1თათრეს. დღა ქართლში გიორგი მეფობდა და კახეთში განჯის ხანი აბაზ-ყული-ხან ბატოIIნობდა. ერეკლე და დედა მათი ყაენის კარზედ იყვნენ და მღთის მეტი მშველი არსაით გაჩნდა. მაგრა ყაენი გურგი-ხანს | უწყრებოდა. ქართლის თავადები თავს არ უდებდენ და ურჩობდენ და არაგვის ერისთავი, თქვეს, წამლით მოაკვდინესო და ამავ საწამლავის შიშითა იასონ, ძმა მისი, უკუუდგა, საერისთო უკუიჭრა და ქვეშ-ქვეშ განჯის ხანის საქმით ყაენს ბირება და ლაპარაკე დაუწყო. და სომხითის | მელიქი ყაენმან კარზედ ითხოვა. ეს ანბავი ლუარსაბ თავის ძმას გიორგი მეფეს მისწერა და გაუკითხ|ა|ვათ კარავში მჯდომს თოფი აკვრევინეს და ქამარ-ბეგმელიქი მოაკვდინეს. ეს ანბავი ყაენს, დიაღ, ეწყინა. და იმერეთის მეფეს ალექსანდრეს? პულაზაშვილის ჯელით ყაენთან არზა მოეწერა: „მამა-პაპა ჩვენი ვემწიფის მოსამსახურე– ნი ყოფილანო, ერთი რაყამი გვიბოძოსო, ჩვენი ფეშქაში ყაენის კარზე მოუშონო“. ერთი რაყამი ქართლის მეფესა და ერთი ერევნის ხანს მისწერეს: „როსაც იმერელ მეფის ფეშქაში წამოვიდესო, მეჰმანდარი გამოატანეთ, კარზედ მოიყვანონ“. იმერელ მეფის კაცი ახალციხის ფაშამ მოაკვდინა. ესეც გურგინ–ხანს დაჰბრალდა. კაცნი და წიგნნი გურგი-ხანს რუსეთს თავის ძმასთან არჩილ-ხანთან გაეგზავნა. ისიები შამხალს დაეჭირა და ყაენისათვის მოეწერა, ესეც იწყინა. და გურგინ-ხან თავის შვილს ბაგრატს ჩერქეზის ქალი შერთო და 2 ხემწიფისა C. 4 ას მარჩილი C. 12 მშველი (მშველელი) 8, C. 14 უნდებდენ C, 8. 18 მელქი C. 19 ლუარსაბ (2-ჯერ) #. 19, 20 გაუკითხავათ C. 22 პულეზაშვილს ხელთ C. 23 ხემწიფის C. 25 მეფისა C. 27 გამოატანთ C, 8. 31 გაგზავნა C. 32 ყაენისთვის C. 121 10 15 20 25 10 15 20 25 თვითან მიქელაძის ქალი შეირთო. |, ესეც ყაენმან უწყინა და ძმა და შვილი სთხოვა. და ყაფლანის-შვილი, გურგინ-ხანის ბიძა ბარათიანთ სარდარი თამაზ-ბეგ, რომ გიორგი მეფისაგან მრავალი სიIIკეთე და სიმდიდრე სჭირდა, დისწულს წამოუვიდა, თა:ვრიზს სარდართან მოვიდა და ყაენს არზა მოსწერა: „განჯის ხანის თავსდასხმა და ნაპირის ხანების ამოწყვეტა და ყარაბაღის დარბევა 'მოინდომაო და ჩვენ ამისთვი წამოუვედით და ჯემწიფის ორგულობაში არ გავერივენითო და ღონე გა:აუწყდაო და იმა და შვილი გამოგზავნაო“ „ამ ამბავზედ ლევანს და ბაგრატს არცარა პატივი დასდვეს და არც ინახვინეს. ამაზედ ეს ანბავი მოვიდა, იასონ ერისთავი თავის სახლისკაცს მოაკვლევინესო და გიორგი მეფე საერისთოში შეუხდაო და გამოაქციესო. ეს კიდევ უფრო უწყინეს და ბატონისშვილს ერეკლეს?ზ! ქართლის მეფობა მისცეს და ნაზარ ალიხან დაარქვეს და მისივე მოხმარებით არაგვის ერისთვობა გიორგის ოთარის შვილს მისცეს | და აჰმედ-ბეგ მიქრის "უზბაშის ხელით გურგი-ხანს მისწერეს: „ქართლის მეფობა თეიმურაზ | მეფის შვილის, დავითის შვილს ერეკლესათვის მიგვიციაო და შენ კარზედ წამოდიო“. და კოჯორზედ ეს ამრიგი რაყამი მიუვიდა, წაიკითხეს და ყაენს არზა მისწერეს: ,ბძანება ვემწიფისა გათავდესო“. მეჰმანდარი სთხოვეს და თვითან ჯალაბობრივ მანგლის(ს| მივიდნენ და ყაენისაგან მეჰმანდარი გამოუგზავნეს. მეჰმანდრის მოსვლამდისინ გურგი-ხან აიყარა და აჩაბეთის ხევში მივიდა. ამასობაში ნაზარ ალი–ხან თბილის ქალაქში მოვიდა და გიორგი მეფე ჯალაბობრივვ რაჭის ერისთავს შეეხიზნა. ქართველნი სრულ მოუვიდნენ პატრიარქის მეტი. და ეს ანბავი ყაენს მოუვიდა, და ზოგი რამე იარაღი მურასა გიორგი მეფისაგან დანარჩომი ჭე|Iმწიფისთვის გამოეგხავნა. ღა ვემწიფეს გიორგი მეფის რაჭას გარდასლვა და პატრიარქის არმოსლვა ,დიაღ, ეწყყუ)ინა და ძმები და შვილი დაუჭირვინა. ლევან და ბაგრატ ჰერათს გაგზავნეს | და ლუარ1 და თვ!თან (2-”»ერ) #. 8, 9 ზემწიფის C. 13 მოაკვლევინეს C. 16 დაჰრქვეს C. 17 მირაზ C. 18 ხელთ C. 19 ფეის #, ფეის (მეფის) 8. ფემს (მეფის) C. შეილს C. 21 წაუკითხეს C. 22 ხემწიფისა C. 25 აჩაბოთის C. 26 თბილს C. 30 ჯემწიფისათვის 8,C. 31 ხემწიფეს C. გარდასვლა C. 32 არ მოსვლა C. 33 და (გამოტ.) C. 122
- 16
C 75 C 76 +M 189 I8 111 1676 1678 1682 1683 საბ ქირმანს გაგზავნეს და კათალიკოზობა დიასამიძეს რუს- თველს იოვანეს უბოძეს და რაც გიორგი მეფისაგან დანარ- ჩომი, ან კარზედ გამოეგზავნა და ან ქართლში დარჩომოდა, საძრავი და უძრავი, და ჯოგი, და ცხოვარი, და ძროხა და სხვა მორთულობა, ვემწიფემ სრულ ნაზარ ალი-ხანს უბოძა და ამ წყალობის რაყმები მეფის ერეკლესათვინ ებოძე- ბინათ. და მეფის დედა, ელენე დედოფალი და მეფის სახლი და ბატონისშვილები ყაენს ებძანებინა, დიდის პატივით ქართლს წავიდნენო. გასტუმრებაში ანბავი მოვიდა: „არჩილ მეფე რუსეთით დვალეთს მოვიდაო“, ამ ამბავზე, ვითაც არჩილი დედოფლის სიძე იყო, ამათი გაშვება მოიშალა, კიდევ სხვა ანბავი მოვიდა, რომ არჩილი და გიორგი რაჭას შეიყარნენო და იმერეთსა ეჭიდებიანო. ყაენის ბძანება იქნა, რომ ქართლისა და კახეთეს ლაშქარი: იმერეთს მეფეს მიაშველეთო ღა თუ გაჭირდეს, ჰადრბიჯანის ლაშქარი მიეშველოსო. ქორონიკონსა ტ”იდ (364) მეფე შაჰნავაზ ისპაჰანს წაბძანდა, თიბათვეს კ ე (25). ამავე ქორონიკონსა თვესა ენკენისთვესა მეფე შაჰნავახ მიიცვალა ხოშკაროს?%2, I ამავე ქორონიკონსა, ამავე თვესა, ენკენისთვესა კ. ბ (22) მიიცვალა მუხრანის ბატონიშვილი პატრიარქი დომენტოი2?83, I ქორონიკონსა ტ“ივ (366) მეფე შაჰნავაზის ძის ლევანის მეუღლე, გურიელის ქაიხოსროს ასული თუთა მიიცვალა თხვესა| ოკდომბერსა ი“ა (11) ·ტფილის ქალაქს. ამავე ქორონიკონსა მიიცვალა ასული ყაფლან ბარათაშვილისა, მეფის არჩილისა და მეფის გიორგისა და ლევანის დედა, მეუღლე მეფის შაჰნავაზისა, როდამ თვესა თიბ(ა!)- თვესა ი“ხ (17) ტფილის ქალაქს. ქორონიკონსა ტ“უ (370?)2? 90 მიიცვალა დედოფალი მარიამ თI(ვეს)ა L-..) ტფილის ქალაქს. ქორონიკონსა ტ“უა (3719)2% დედოფალი თამარ, მეუღლე 4 ცხვარი C. 5 ხელმწიფემ C. 8 ბატონი შვილები C. 11 არჩილ C. 14 ქართლსა C. 16 ჰადრიბეჟანის C. 19 თეეს 8, C. 26 ოკტომბერსა C. ტფილის C. ქალაქს (გამოტოვებულია) C. 28 დაი ქალაქს, და მეთის გიორგისა დაი C. 32 თ“ა (გამოტოვებულია) C. 33 ტ“უა (ტეა?) 8. 193 10 15 20 25 10 15 20 გიორგი მეფისა წითელით ავათ გახდა: მიიცვალა ქრისტიშობისთვეს დ” (4) ტფილის | ქალაქს. გიორგი მეფე2% ერწოს ნოდოკრასა და ჩეკურში დადგა ქართლის ლაშქრით. ერეკლე მეფემ შეიტყო; დაიწყო სია- რული. მარტყოფს მივიდა. ხატი მღთეებას რაც შერჩომოდა, კახნი და ქართველნი, იმითი კაცი გაგზავნა. კახნი დაიბარა. იქიდამ აიყარა და ვაგრანეთს იქით, თილთუბანს დადგა. მეორეს დღეს კახნი შემოეყარნენ, ერთი კვირა დადგნენ. მოციქული გიორგი მეფემ გაუგზავნა: „შენ შენს ადგილს დასჯერ-– დიო, მე ჩემი დამანებე, შევრიგდეთო". ერეკლე მეფემ არა ქნა; მოციქული გალახა, თავსდასხა მოინდომა ერეკლე მეფემ, ავი გზა იყო და ვეღარ მივიდა. აიყარა ერეკლე მეფე, იორის პირი აიარა, ჟალეთს დადგა. იქიდამ უნდოდა გორანაზე გარდასულიყო, თავს დასხმოდა. კაცი 'მიუვიდა. გიორგი მეფე აიყარა. იქიდამ ძაგნაკორას ჩაიარეს. | რასაც მოხვდენ, კიდე დაარბივეს. არაგვს გავიდნენ. არაგვის პირს დადგნენ. იმავ ღამეს ერეკლე მეფეს I კაცი მუუვიდა: „გიორგი მეფე წავიდაო“. შვაღამის დროს ერეკლე მეფეც გამოუდგა; ერწო გარდაიარა, ძაგნაკორას მივიდა და იქ დადგა. ნაღარები დააყვირეს. ერეკლე მეფე გაღმა იდგა, გიორგი მეფე –– გამოღმა. ჟინვანს მივიდნენ. არაგვს გაღმართი და ჟინვანი ერეკლე მეფემ დაიჭირა. მერმე გიორგი მეფემ კაცები შეა- პარა. ჟინვანიც აიღეს, კაცებიც დახოცეს. აიყარა ერეკლე მეფე. 1 გიორგის C. წითელათ 8. 1, 2 ქრისტეშობის C. 3 ხოდოვრასა C. 13 უალეთს (თისტალეთს) C. უალეთს (VCI „ალეძ,ს) 8. 14 მოუვიდა C. 15 მაღსაკორას C. 16 კიდე (გამოტოვებულია) 8, C. 17 მოუვიდა C, მუუვიდა (მიუ) 8. 18 გამო– უცგა 8, C.