Бур Ань

by Лебедев Михаил Николаевич

Важся олӧм коми йӧзлӧн
Ӧнъя кодь эз вӧв.
Кынӧмпӧтсӧ сэки корсьны
Сьӧкыд вӧлі зэв.
Му эз гӧрлы, нянь эз кӧдзлы
Пемыд коми морт.
Парма пытшкын, гажтӧминын
Вӧлі сылӧн горт.
Ветліс сійӧ шыӧн, черӧн
Вӧравны быд лун.
Сюся корсис кыянторсӧ,
Быттьӧ лэбач-тун.
Сюрліс сылы кӧр да йӧра,
Паныдасьліс ош.
Тӧдіс сійӧ: он кӧ вуграв,
Мырсьӧмыс оз вош.
Шыӧн йӧраӧс кӧ сутшкан,
Яйыс лоас дась.
Ошкӧс помавны кӧ кужан,
Вуран шоныд пась.
Низь да тулан — дона куяс —
Шедасны кӧ сэн,
Кыйсьысь нимкодясьӧ, шуӧ:
«Аттьӧ, ыджыд ен!»
Мукӧддырйи, шудтӧм кадӧ,
Нинӧмтор оз сюр.
Кыйсьысь гортас тыртӧг локтӧ,
Ӧшӧдӧма юр.
Яй ни чери сылӧн абу.
Кыдзи овны тадз?
Тувйӧ рушкутӧ он ӧшӧд.
Лоӧ сёйны кач.
Мутшкӧ качсӧ шудтӧм кыйсьысь,
Дольӧ ӧтитор:
«Шондібанӧй, Войпель енмӧй,
Бурмӧдчан тэ кор?»
Пӧтджык морт тшыг мортлы некор
Нинӧмтор оз сет:
«Кутшӧм мог пӧ меным корсьны
Мӧдлы кынӧмпӧт!»
Пармапытшса коми йӧзлӧн
Чорыд вӧлі лов.
Быдӧн ӧткӧн-ӧткӧн тільсис,
Ӧтувйӧн эз ов.
Сӧмын кевмысьысьяс сэні
Гажӧдчисны пыр.
Паськыд рушку налӧн вӧлі
Голяӧдзыс тыр.
Кыдзкӧ ӧтчыд Нюрдор сиктӧ
Локтіс тӧдтӧм ныв.
Медся ичӧт чомйӧ пырис,
Шуис сэтшӧм кыв:
«Олад-вылад, чойяс, вокъяс,
Чолӧм тэныд, пӧч!
Он-ӧ менӧ, муса войтыр,
Шонтысьыштны лэдз?»
Ставныс шыасисны: «Шонтысь,
Ветлысь-мунысь морт.
Кытчӧ мӧдін? Кысь нӧ ачыд?
Кӧн нӧ тэнад горт?»
Шонді югӧр моз том нывлӧн
Ӧзйис сэки син:
«Лёккӧд вермасьны ме петі,
Кытчӧдз судзсяс вын.
Вывті уна коми йӧзлӧн
Чукӧрмӧма шог.
Тайӧ шогсӧ гажӧ пӧртны —
Ӧти менам мог.
Кӧн ме чужи, кытысь локті —
Ловъя морт оз тӧд.
Сідз жӧ тӧдтӧмӧн ме коля
Тіян водзын мед».
«Пӧрччысь, шойччы, — кайтіс пӧчӧ, —
Шонтысь, рочакань.
Он кӧ висьтась, тэныд нимтӧ
Пуктам ми: Бур Ань!»
Пуксис гӧстя, кисӧ шонтіс, —
Кӧдзыд вӧлі сэк.
Пӧчӧ сёйны сійӧ вайис
Косьтӧм чери пӧк.
Нюрдор сиктын кутіс тырны
Больгӧмӧн быд чом:
«Лёккӧд вермасьысь пӧ воис,
Ачыс вывті том!»
Быдӧн видзӧдлыны мунӧ
Нывлысь чужӧмбан:
«Татшӧм дивӧыд пӧ миян
Эз на вӧвлы тан!»
Ӧшинь улын йӧзыс жуӧ,
Ывлаас оз тӧр.
Гӧгӧр шуштӧм, пемыд стен моз
Сулалӧ сьӧд вӧр.
Пуяс пӧвстті ветлӧ-мургӧ,
Шутьлялӧ вой тӧв.
Некор шойччыны Бур Аньлы,
Оз позь овны чӧв.
Петіс ывла вылӧ сійӧ,
Лэптіс веськыд ки:
«Талун, муса чойяс, вокъяс,
Сёрнитыштам ми.
Важӧн тӧда нин ме, кыдзи
Мырсьӧ коми йӧз,
Кыдзи тіян гӧгӧр гартчӧ
Шоглӧн зэлыд гез.
Тӧда: вывті нин ті шоча
Аддзывланныд гаж,
Тӧда: чужӧм вылад тіян
Оз и ворслы ваш.
Долыдлунсӧ тувсов шонді
Тіянлы оз вай.
Онӧ кывзылӧй ті, кыдзи
Сьывлӧ колипкай.
Весиг мукӧддырйи тіян
Кынӧмыд оз пӧт.
Татшӧм олӧм абу олӧм —
Помтӧм мисьтӧм вӧт!
Вайӧ ӧні, дона ёртъяс,
Висьталӧй ті мем,
Мыйла жугыля да гӧля
Колльӧдад ті нэм?»
Юрсӧ гыжйыштіс да шуис
Ӧти пӧрысь пӧль:
«Кыдз нӧ, нылӧй, он ло жугыль?
Кыдз нӧ он ло гӧль?
Менам пиӧй дас лун чӧжӧн
Кӧр ни кӧч эз кый.
Тадзнад, кач вылад кӧ усян,
Нимкодясьныд мый?»
Ӧдйӧ-ӧдйӧ сэтчӧ содтіс
Варыш нима зон:
«Шудыд абу кӧ, мый вӧчан,
Сойыд кӧть и ён?
Кытысь тэныд долыдлуныд,
Кынӧмыд кӧ тшыг?
Пуыд сісьмӧмла кӧ усьӧ,
Сійӧс он нин пык».
Гӧрдов тошсӧ водзӧ мыччис
Наян синма морт:
«Коді кыдзи, ме тай пыр на
Тырта ассьым норт.
Ӧкмыс йӧра таво кыйи,
Косьті уна яй.
Ачыс вӧралысьыд мыжа,
Нинӧм оз кӧ вай!»
Кыськӧ кевмысьысь сэн босьтсис.
Вылас руч ку пась:
«Разьтӧм гӧрӧдъяссӧ, — шуис, —
Ентӧг он нин разь.
Колӧ Войпель енлы сетны
Медся дона ку.
Ентӧ бурӧдан кӧ, некор
Шоглуныд оз су».
Кывзіс, кывзіс, сэсся юрнас
Пыркнитіс Бур Ань:
«Аддза ӧні, мыйла тіян
Олӧм абу шань.
Коді гӧльджык, сійӧ мыждӧ
Ассьыс шудтӧмлун.
Кисӧ лэдзӧма да лёккӧд
Вермасьны оз мун.
Коді судзсянаджык, гӧльлы
Отсӧгсӧ оз сет:
Мед пӧ гӧльыд кӧть и кулас,
Ме пӧ ачым пӧт!
Войпель ен вылӧ ті ставныд
Ыштад лун и вой.
Чайтад, енмыд яйсӧ заптас,
Сӧмын дасьсӧ сёй.
Эз на некор Войпель енмыд
Тшыгъялысьӧс верд.
Сылысь бурсӧ коми войтыр
Эз на аддзыв, дерт.
Коді шудтӧм, аслыд шудтӧ
Войпельлысь эн кор.
Сысянь зэр моз эз на киссьыв
Мортлы нинӧмтор.
Сылӧн служитысьяс йӧзсӧ
Вильӧдӧны век.
Со тай кевмысьысьыд тайӧ
Кутшӧм гӧрд да тшӧг!
Колӧ ӧтувтчӧмӧн, ёртъяс,
Корсьны югыд туй.
Ӧтув олысь костад лёкыс
Нырсӧ оз нин сюй.
Гӧльлы гӧльӧс колӧ тӧдны,
Озырыс кӧ тшап.
Шудтӧм войтыр, юртӧ лэпты,
Весьшӧрӧ эн ляб!
Эм на выныд тэнад сояд,
Мывкыд, абу йӧй.
Югыд туй вылад кӧ петан,
Шог пиад он вӧй!
Садьмы, збоймы, коньӧр котыр.
Эн ло вывті рам!
Ентӧг шудтӧ аслыд дорны
Тырмас тэнад сям!»
Тайӧ кывъяссӧ зэв гора
Шуис тӧдтӧм ныв.
Кодӧс лэптіс, кодлы чушис
Сылӧн мелі кыв.
Гӧльлӧн надзӧникӧн пондіс
Вежӧрмыны юр:
«Збыль пӧ ӧтувтчӧмыд ваяс
Уна пӧлӧс бур!»
Скӧрмис кевмысьысь да зепсьыс
Кыскис лэчыд пурт:
Тупкы вомтӧ, вижля-дзодзув,
Пучӧй моз эн дзурт!
Тэ ног некод оз кут овны,
Больӧдчы кӧть эн!
Дзик пыр тані менам киӧн
Виас тэнӧ ен!»
Пуртнас сутшкыны Бур Аньӧс
Кӧсйис енлӧн пи.
Вылӧ лэптысис нин сылӧн
Небыд яя ки.
Воча кевмысьысьлы сувтіс
Варыш нима зон.
Пуртсӧ нетшыштіс да шуис:
«Вешйы, тшӧгӧм пон!
Татшӧмторнад тані ёна
Йӧз водзад эн дур.
Ме кӧ ӧвтышта, тэ ачыд
Он-ӧ татысь тюр!»
Шызис-гызис кывзысь-чукӧр,
Лыбис ыджыд зык.
Ен дор олысьяслӧн лёкла
Вомсьыс петӧ быг:
«Эн тэ кевмысьысьтӧ вӧрзьӧд,
Сійӧ миян ай!
Кывзӧй, ёртъяс, тайӧ нывтӧ
Вӧтлам татысь вай!»
«Огӧ вӧтлӧ, огӧ вӧтлӧ! —
Горзӧ уна гӧль. —
Татшӧм велӧдӧмсӧ миян
Эз на кывлы пель!»
Лунтыр вензьӧм сэні муніс.
Матын вӧлі тыш.
Быдӧн равзӧ, быдӧн индӧ
Мӧда-мӧдлысь мыж.
Бӧръяпомас бара воссис
Кевмысьысьлӧн вом:
«Войпель водзад тайӧ нылыд
Ичӧтик на ном.
Энӧ полӧ, коркӧ сылысь
Лэдзам на ми сюв.
Йӧзсӧ дзикӧдз сійӧ дзугас,
Оз кӧ регыд кув!»
Тадзи шуис, сэсся пышйис
Озыръяслӧн ай.
Томджык войтырыслысь скӧрмӧм
Казяліс на тай...
Куим вежон Нюрдор сиктын
Велӧдчис бур йӧз:
Кыдзи мисьтӧм курыд шоглысь
Косявлыны вез;
Кыдзи корсьны парма пытшкын
Мортлы долыдлун;
Кыдзи гажа ӧтув уджӧн
Пальӧдлыны ун.
Уна гӧльлы юрас пырис
Вӧвлытӧм на мӧвп:
«Тывйӧн тывйӧ он кӧ йитчы,
Паськыда он кӧвт».
Весиг пӧрысьяслӧн сёрни
Вежсис, лои мӧд:
«Збыль пӧ кокньыдджыка тадзнад
Шедас кынӧмпӧт».
Ноксьӧм-уджалӧм Бур Аньлӧн
Весьшӧрӧ эз вош.
Лёкыс коксӧ сэтысь нуис,
Быттьӧ повзьӧм ош.
Гӧльыс гӧлькӧд ӧтув кыйсьӧ,
Олӧмсӧ оз ёр.
Мӧда-мӧдкӧд сэсся бурӧн
Юкӧ кыйӧмтор.
Сиктын тшыгъялӧмыс чинӧ,
Пинясьӧм оз кыв,
Вежа ягын гора шыӧн
Кевмысьысь оз сьыв.
Нёльӧд вежон Нюрдор сиктын
Бур Ань эз нин ов.
Мукӧд йӧз вӧсна на висис
Сылӧн сӧстӧм лов.
Нюрдор сиктсалӧн кӧ муртса
Югдыштіс юр вем,
Коньӧр мырсьысь парма пытшкад
Вель на уна эм.
Колӧ выльлаӧ нин мунны,
Шойччыны оз позь,
Лёккӧд мукӧдлаын колӧ
Кыпӧдлыны кось.
Бара восьлалӧ нин сійӧ,
Мудзӧмсӧ оз тӧд.
Кутшӧм сиктӧ-грездӧ пырас,
Велӧдтӧг оз пет.
Сылӧн велӧдӧмыс восьтӧ
Войтырыслы син:
«Дерт пӧ, шыбитам кӧ важсӧ,
Содас миян вын!»
Ен дор олысь дӧзмӧ, скӧрмӧ,
Быгзьӧ сылӧн вом;
Кӧсйӧ кевмысьыськӧд ӧтув
Нывлы вӧчны пом.
Ӧти арся лунӧ нора
Шувгис коми вӧр;
Енэж вывсянь шлявгис-киссис
Йи кодь кӧдзыд зэр.
Татшӧм лунӧ оз и петав
Чомйысь кыйсьысь морт,
Тарлӧн, сьӧлалӧн оз лэптысь
Лэбзьӧм вылӧ борд.
Ошлы, кӧинлы да ручлы
Муса кобувин.
Вой тӧв пушкӧмысла муыс
Эрдъяс вылас кын.
Сӧмын сьӧлӧмас Бур Аньлӧн
Яра ломзьӧ би.
Парма пытшті сійӧ мунӧ,
Оз и кынмы ки.
Корис сійӧс ылі сиктӧ
Гӧля олысь йӧз.
Он тэ сувтӧд сійӧс, зэрӧй,
Кӧть тэ кыдзи рез!..
Код нӧ тайӧ куткырвидзӧ
Понӧль саяс сэн?
Мыйла, нылӧй, ӧтнад мунан?
Дорйысь тэнад кӧн?
Чеччис мусьыс куим кырныш,
Куим руч ку пась.
Ставныс равӧстісны: «Сюрин!
Он нин пышйы тась!»
Куим кевмысьысьлӧн пуӧ
Морӧс пытшкас лёк.
Нывсӧ кыйӧдны да вины —
Вӧлі налӧн мог.
Налы сійӧ эз и удит
Шуны воча кыв.
Би моз югнитісны черъяс...
Кулі ветлысь ныв.
Чужӧмбансӧ сылысь мыськис
Арся кӧдзыд зэр.
Шувгис сы вылын зэв нора
Бӧрдігтырйи вӧр.
Эз нин восьлав сэсся сылӧн
Парма пытшті кок.
Коранінӧ, ылі сиктӧ
Эз нин сійӧ лок.
Кусі гӧльлӧн югыд шонді —
Помасис Бур Ань.
Эз вӧв некод коми муын
Сыысь бур да шань.