Кӧрт

←

Кӧрт (1930)
by Худяев Иван Ефимович

→

Гижан кад: 1930, Йӧзӧдан во: 1930. Ӧшмӧс: Ас муын. Мӧскуа, 1930. Лб. 26-30.

336834Кӧрт1930Худяев Иван Ефимович

Коді кӧрттӧ эз аддзыв? Кымын тор вӧчӧны кӧртсьыд! Пурт, чер, гӧр, ӧжын, коса, чарла, кокан, гогин, — быдлаӧ мунӧ кӧрт. Пондамӧй тӧдмавны кӧртсӧ бурджыка.

Пуктӧй кӧрт тув уль инӧ. Недыр мысти кӧртыд пондас сімны.

Сім кӧрттӧ, тӧдӧмысь, ті быдӧн аддзывлід. Кӧрт дозъясыд сімасны, розявлӧны, пондасны виявны.

Мыйысь перйӧны кӧрт? Кӧрт сімысь вӧлӧм перйӧны. Му пытшкын уналаын эм зэв уна кӧрт сім. Сім весьттіыс мусӧ кодйӧны, сімсӧ, изъясӧс моз, жугӧдлӧны, перйӧны му вылӧ, сэсся сотӧны зэв ёна шом сорӧн, гырысь пачьясын. Пачыс шусьӧ домнаӧн. Домна лун и вой оз кусӧдлыны. Домнаын кӧрт сімысь артмӧ чорыд кӧрт, сылӧ, кизьӧрӧн петӧ ортсӧ. Сійӧ петӧм кизьӧр кӧрт шусьӧ чугунӧн.

Кизьӧр чугун кисьталӧны аслыспӧлӧс дозъясӧ, дозъясын чугун кӧдзалӧ, артмӧны пӧртъяс, дозъяс, утюгъяс, чугун чуркаяс. Дозъяс, утюгъяс вузалӧны, чуркаяс бара шыблалӧны мӧд пачӧ. Сійӧ пачас чугун бара сылӧ, пачысь петӧ кӧрт.

Чугуныд чорыдджык кӧрт дорсьыд, рӧшкыд. Тьӧткалӧн усьӧ киысь чугун доз — сюв-сяв жугалас. Шыбитӧй кӧрт — нинӧм кӧрткӧд оз ло.

Мыйла эськӧ абу ӧткодьӧсь чугуныс да кӧртыс?

Чугун пытшкас вӧлӧма ичӧтика шом. Сійӧ шом вӧснаыс чугуныд рӧшкыд. Кысь нӧ эськӧ веськалӧ чугун пытшкас шомыс? Домнаысь. Сімтӧ сотігад шыблалӧны шом сорӧн. Сэки сотчигас шомыс пырӧ кӧрт пытшкӧ, артмӧ чугун. Сэсся чугунтӧ сотігӧн шомыс сотчӧ, кольӧ сӧстӧм кӧрт. Мукӧддырйи чугун пытшкысь оз став шомсӧ сотны, этшаник кольӧны, артмӧ чорыд, ён кӧрт, мӧд ногӧн шусьӧ уклад.

Уклад зэв уна кӧлуйӧ пуктӧны: чер, пурт, коса, чарла, гӧр амысь. Уклад сьӧкыда ныжмӧ, омӧльджыка йирсьӧ. Уклад неуна рӧшкыдджык кӧрт дорысь. Сы понда мукӧддырйи ёсь уклад дорышъяс чирссьӧны. Кӧртысь да укладысь дорччысьяс вӧчалӧны быдсяма коланторъяс.

Коми муын чугун вӧчӧны Нювчим заводын. Войдӧр ещӧ вӧлі вӧчӧны Кажымын да Нючпасын; ӧні сійӧ заводъяссӧ мыйкӧдыра кежлӧ дугӧдісны уджалӧмысь. Кӧрт сім эм уналаын Коми муын. Ӧні сійӧ сімъяссьыс кӧртсӧ оз на перйыны.

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States (and not published in the U.S. within 30 days), and it was first published before 1989 without complying with U.S. copyright formalities (renewal and/or copyright notice) and it was in the public domain in its home country on the URAA date (January 1, 1996 for most countries).
This work was in the public domain in Russia on the URAA date January 1, 1996, according to the Law 09.07.1993 No 5351-1 which was enacted on that date:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 50-year protection term was applied;
and the creator died before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996).

The author died in 1933, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 90 years or less (if applicable), or the copyright term is 93 years or less since publication (if applicable).