Мельнича

←

Мельнича (1929)
by Шахов Егор Александрович

→

Гижан кад: 1929, Йӧзӧдан во: 1929. Ӧшмӧс: Ордым. 1929. №4.

336855Мельнича1929Шахов Егор Александрович

— Батьӧ, кытчӧ нӧ мунан? — юалӧ батьыслысь Пильӧ. Батьыс доддясьӧ кытчӧкӧ, мешӧкъяс додь тырыс сӧвтӧма. Ступенясигмозыс Пильӧлы шуыштіс:

— Мельничаӧ, пиӧ.

— Менӧ мельничаад он тшӧтш нулы?

— Ветлам нӧ, окота кӧ. Сӧмын эн дӧзмы, дыр ӧд ӧчередсӧ лоӧ виччысьны.

Недыр мысти ая-пиа мӧдӧдчисны мельничаӧ. Туй чӧж Пильӧ тёльгысьӧ, юасьӧ батьлысь.

— Час, пиӧ, воам да синнад аддзывлан, — шуыштлас батьыс, дышмымӧныс нин лоӧма Пильӧлӧн юасьӧмыд.

— Батьӧ, гымалӧ, буракӧ? Кӧтӧдас мешӧкъястӧ.

— Тайӧ, пиӧ, мельничаыд кылӧ бузгӧ, регыд нин тыдовтчас...

Воисны мельнича дорӧ. Батьыс вӧвсӧ сувтӧдіс пыртлысян ӧдзӧс дорас, заводитчис пыртлысьны.

Мельничаад зэв ыджыд зыкыс, велавтӧгыд Пильӧ сёрнисӧ весиг оз кыв. Йӧзыс зэв уна. Кодкӧ пыртлысьӧ, кодыс петкӧдчӧ, мукӧдъяс виччысигмозыс рос вӧчӧны, кодыс сідз олӧ, — быдӧн виччысьысьяс.

Пырис Пильӧ мельнича пытшкас. Видзӧдӧ — восьса вевта ящик кодьын ыджыд гӧгрӧс из бергалӧ. Тайӧ — изки. Изкиыслӧн шӧрыс розя. Изки весьтас нёль пельӧса, ёсь пыдӧса кумли сувтӧдӧмаӧсь. Ӧти дядьӧ мешӧкъяссӧ лэптӧма да кумлиас сюсӧ кисьтӧ. Кумлиыслӧн улыс векни, пыдӧсыс восьса, сэті и лэччӧ сюыс ичӧтик пу кӧшӧ, пу кӧшсянь — изки розьӧ.

Мешӧкъяс пыртлӧм бӧрын Пильӧ батьыскӧд лэччисны пызь кумӧ. Сэні дивӧыд!.. Пызь пуркӧдӧ. Изки кӧлеса, шестерня бергалӧны. Кутшӧмкӧ дядьӧ пызь ларысь чӧлйӧн пызьсӧ лэпталӧ да мешӧкӧ сӧвтӧ, пидзӧснас муркӧдӧ мешӧксӧ, мед унджык тӧрас, топыдджык лоас мешӧкъясыс.

— Видзӧд, Пильӧ, кыті пызьыд лэччӧ, — индӧ батьыс. — Аддзан, йирксяньыс чурвидзӧ гыркса жӧлӧб кодь? Сэті и лэччӧ пызьыс. Со шестерня бергалӧ, вылыс помнас изкисӧ тшӧтш бергӧдлӧ. Шестернясӧ со кос кӧлеса бергӧдлӧ, коді тай ва кӧлесаыскӧд ӧтпомысь. Тонӧ ва кӧлесаас жӧлӧб кузя ваыс локтӧ да вылыс пӧвъясас киссьӧ, сійӧн и бергалӧ кӧльӧсаыд. — Пильӧ шензьӧмӧн видзӧдӧ гӧгӧр.

Ая-пиа петісны ывлаӧ да пондісны прудсӧ тӧдмавны. Сэні васӧ зэв джуджыда помӧма. Поньӧд вывтіыс ваыс ньӧти оз пет, ставнас пырӧ ва ӧшиньӧд мельнича пытшкас ва кӧлеса вылӧ.

Локтіс на дінӧ мельник, босьтіс паськыд зыр кодь воропа пӧв, тупкис ва ӧшиньсӧ. Сэсся перйис кык пӧв пруд поньӧдсьыс. Мельнича лӧнис.

— Мыйла нӧ мельничасӧ сувтӧдісны? — чуймис Пиля.

— Сизьдысьны кӧ кӧсйӧны-а, — шуӧ батьыс. — Лок, пиӧ, пыралам, видзӧдлы, кыдзи сизьдысьӧны.

Пырисны. Сэні заводитчӧмаӧсь кумлисӧ косявны. Первой кумли вывсьыс перилӧсӧ босьтісны, сэсся пельӧсъяссьыс тувъяссӧ перъялісны да стен бердланьыс сёръяс кузя бокӧ вештісны. Изкиыд быттьӧ нёль пельӧса ящикын коли. Мельникыс пельӧсъяссьыс пызьсӧ кураліс, сэсся изки дор пӧвъяссӧ перъялісны. Кымынкӧ дядьӧ босьтісны зоръяс. Мельникыс изки розяс кыз зор сюйис да ставӧн тшӧтш заводитісны изкитӧ сувтӧдны. Мый лэптасны, водзӧсӧ оз усь: изки розь шӧрад сюйӧм зорйыд бертӧ, оз лэдз усьнысӧ. Кокньыдика и лэптісны изкитӧ. Уліас мӧд изки вӧлӧма, сӧмын оз бергав сійӧ. Улыс изки шӧрас кӧрт пом йылын весьтысь кузьджык мында кӧрт палич.

— Тайӧ нӧ, батьӧ, мый?

— Тайӧ шапка. Этійӧ чурвидзан кӧрт помыс шестерняыскӧд ӧтпомся, сійӧн и бергалӧ. Кӧрт помас пысалӧны шапкасӧ; шапкаас крукалӧны наросьнӧ кодйӧмӧн вылыс изкисӧ, сійӧн и вылыс изкиыд бергалӧ.

Изки дзик нин шылясьӧма, ӧдва нин пинь туйыс тӧдчӧ. Босьтісны сизьдысянъяс да заводитчисны колсйыны, визьяс вӧчавны. Сизьдӧм бӧрад сідз жӧ ставсӧ бӧр тэчисны. Мельникыс восьтіс ва ӧшиньсӧ, изки бара пондіс бергавны, изны.

Тадзи Пильӧ тӧдмаліс, синнас аддзыліс мельничаын изӧм. Ті нӧ волінныд энӧ на?

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States (and not published in the U.S. within 30 days), and it was first published before 1989 without complying with U.S. copyright formalities (renewal and/or copyright notice) and it was in the public domain in its home country on the URAA date (January 1, 1996 for most countries).
This work was in the public domain in Russia on the URAA date January 1, 1996, according to the Law 09.07.1993 No 5351-1 which was enacted on that date:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 50-year protection term was applied;
and the creator died before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996).

The author died in 1938, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 85 years or less (if applicable), or the copyright term is 94 years or less since publication (if applicable).