Хам алганыы
| ← Ыяш кезерде йөрээл салыры | Тыва улустуң алгыш-йөрээлдери (Өг-бүле биле холбашкан йөрээлдер) |
Аарыг кижиге хам алгыжы → |
| Чаяан чылы: 1990. |
Хам алганыы
Хам хамнаарда, тускай дериин, идик-хевин кедип алгаш, ширээге артыштыг саваны салгаш, саң салыр. Ол дузалакчы ээреннерин кыйгырып, оларның-биле сүмележип чугаалажыр. Дүңгүрүн тудуп алгаш, элээн каккылааш, өрү-куду шурагылааш, дүңгүрнү шаккан дириг амытанны серге кежи болза сергени, хүлбүс болза хүлбүстү өттүнер. Хамнап тургаш каарган-даа, хек-даа бооп оларны өттүнер. Тонунуң эгиннеринде чүү барыл, ол ыт-кушту шуптузун өттүнүп, илбиленип-шидиленип, арын-бажын бырыштырып, карак-кулаан алараңнадып, коргунчуг үннер-биле алгыргылаар. Оон ол "аарыг кижиниң сүнезинин аза-бук алыр деп тур" — дээш, олар-биле демиселин өрү-куду шурап халып тургаш, көргүзер. Хамнап тургаш ол аарыгның чүүден болганын чугаалаар. Аарыы берге кижи болза, хам чөдүрүп, аза-букту сывыртап, "эки сүнезинин төрелдериниң кайы-бирээзинче киирип бердим" — дээр.
Хамнаарын доозуп тура, дүңгүр кагар орбазын улустуң баарынче октааш, канчаар дүжеринден хамаарыштыр ол кижиниң байдалын чугаалаар. Орбаның дүктүг талазы өрү дүжерге, үүгү дээр. Тас талазы өрү дүжерге, төөрек дээр. Ол ынчап тура-ла тапкылааш, эзеп-эзеп, чоорту оожургап сериир.