دیوانی حاجی قادری کۆیی/مەسنەوی
1
[edit]| ئودەبا چاکە لێم نەبن دەرهەم | لەم قسە و لەم حیکایەتەی دەیکەم |
| ئیددعای هەر سەنایعێک ناکەن | تاکو نەیخوێنن، ئیمتیحانی نەکەن |
| پێی دەڵێن حیلەباز و کەززابە | شێخ نەبی خاریجە لە ئەم بابە |
| خانەقا و شێخ و تەکیەکان یەکسەر | پێم بڵێن نەفعیان چییە ئاخەر! |
| غەیری تەعلیمی تەنبەڵی کردن | جەمعی ئەملاک و خەزنە کۆکردن |
| دەفعەیەک ئیمتیهانیان ناکەن | تێ بگەن زەهرەیا نە تریاکن |
| لە مەحەککی بدەن ئەگەر وەکوو زەڕ | تێ دەگەن ڕێگرن وەیا ڕەهبەر |
| دەخیل شێخ و مێخ مەبن ئەبەدا | هیچ کەسێ ڕزقی هیچ کەسێ نەدا |
| ئەی خەریکی ڕمووز و ناز و نیاز | ئەوروپا فەننی گەیوەتە ئیعجاز |
| قوللەیی ئیفلی لە ئەفلاکە | عەکسی ئەو گەردشی لە ژێر خاکە |
| کورەیی ئەم زەمینەیان پێوا | خاتری تۆ بێ چوونە جەووی سەما |
| قسەیێ ئەمڕۆ دەیگرن لە زوبان | ساڵێ تر بۆت دەکەن بەبێ نوقسان |
| سەد و پەنجا لوغەت زیاد دەکەن | ساڵێ بۆ ناوی سەنعەت و بۆ فەن |
| چینی ئاتەشپەرستن ئێستاکەش | گەبری بێ دین و هیندوویی ڕوورەش |
| بۆ چی فەرموویەتی نەبیی ئەمین: | اطْلُبُوا الْعِلْمَكم وَ لَوْ بِالصِّين |
| نێر و مێ لەم حەدیسە فەرقی نییە | گەر مەلا نەهیی فەرموو دینی نییە |
| تۆ وەرە فەننێ فێر بە چیتە لەوە | گاورە، هیندووە، وە یاخۆ جووە |
| لازمە خول بخۆی وەکوو بەرداش | هەموو قەڕنێک دەگۆڕێ ئەمری مەعاش |
| تەنبەڵی کاری حیز و بێ خێرە | دەستی ماندی لە سەر زگی تێرە |
| ئەهلی جەننەت نە شوان و گاوانە | ساحیبی فەنن و عیلم و عیرفانە |
| فایدەیی گەر بدایە زیکر و دوعا | دەبووە قاروون گەدایی سەر ڕێگا |
| هەرچی بێ بەهرەیە لە کەسبی کەماڵ | دەبتە دەروێش و مارگر و حەمماڵ |
| لە حەدیسا هەیە حەبیبی خودا | گوتی: الكاسب حبيب اللە |
| موسحەفی خووایە عالمی برسی | بە دوو نانی دەدات و ناترسی |
| سۆفی وەک تیشنە بوو لە زیکری هەتاو | سەد نوێژی دەدا بە کاسەیەک ئاو |
| شیعی وەک تیشنە بوو لە سینە زەدەن | بە دوو قەترە دەدا حوسەین و حەسەن |
| بە قسەی موخبیر و موەرریخی کۆن | میللەتی چینە چارسەد ملیۆن |
| سەربەسەر دەوڵەتی هەموو ژاپۆن | زۆر بە زەحمەت دەگاتە چل ملیۆن |
| ئەهلی ژاپۆن بە فەنن و سەنعەتی چاک | سەیری چۆن چینی گرت و کردیە خاک |
| ئیتتیحادی بە ئیتتیفاقی ئەنام | سوپەرە بۆ حەوادیسی ئەییام |
| کوردی ئێمە نەزان و پاشکەوتن | پێکەوە پووش و ئاگر و نەوتن |
| بێ ئەگەر دەستی یەکتری بگرن | وەک سکەندەر جیهان هەموو دەگرن |
| خواردن و سەتری عەورەت و سوکنا | باعیسی ژینە بۆ گەدا و پاشا |
| حاڵەتی وایە چی لەسەر خاکە | غەیری عیسا دەڵێن لە ئەفلاکە |
| ئەو هەموو مەدحی بادە و دڵبەر | نووسراوە لە سەد هەزار دەفتەر |
| وەکوو خەمسەی نیزامیی گەنجە | کە لەلای خەڵقی کیمیا و گەنجە |
| یا وەکوو بەیتی شیرن و فەرهاد | شیعری حاجی لە بەر کرایە بە یاد |
| ئێستە میللەت دەبوونە ساحیبی جاهـ | یا نە هەمتایی اولیاءاللە |
| کێ دەڵێ کوردەکان بە ئیدراکن | بەسە ئەم نەقسە گوێ لە من ناکەن |
| لە قسەی ساغی من خەلەل دەگرن | واهیمەی شێخەکان لە دڵ دەگرن |
| ئەوی موحتاجی نان و پیوازە | یا هەتیوبازە یا نە مێبازە |
| حەیفە بۆ مەردی ساحیبی تەمیز | هێندە باسی مەکانی پیسی و میز |
| عیشقبازی و هەوایی دەروێشی | میللەتی خستە فەقر و بێ ئیشی |
| ئەو کەسەی دەوڵەمەندەکی چاکە | بەندەیی ڕۆمییانی ناپاکە |
| هەموو مردووی میان و سمتی خڕن | بەیتی مەدداحیان بە جان دەکڕن |
| بەیتی من چونکە کەڵکیان دەگرێ | لە غەریبی و بێکەسی دەمرێ |
| تا لە ژێر باری ڕۆمییان نەمرن | زەحمەتە قەدری بەیتی من بگرن |
| یا نە وەک ئەهلی مەغریب ئێستاکی | چییە ناوت؟ دەڵێ: خریستاکی |
| باوکم ئەحمەد بوو ناوی، فیکرم دێ | خەڵقی لادێ بوو، دایکی من فاتێ |
| حاجی سا بەسیە سەدهەزار دەفعە | پێم گوتی: ئەم قسانە بێ نەفعە |
| ڕۆژی ئەووەل لە بەندە و ئازاد | خدمەتی خەڵقە قیسمەتی ئەکراد |
| لێی گەڕێ قەومی تۆ هەموو مارن | دز و حیز و پیاوکوژ و هارن |
| مڕی ناوداری ورچی ناو دارە | ڕاستیان خوارە، خواری خونخوارە |
| باوکە هەر چۆنێ تۆ دەڵێی وایە | زەن دەکەن ئەم قسانە خۆڕایە |
| قوڕی کام جێ بکەم بە سەر خۆدا | ئەمە لێم بوویتە عیللەتی سەودا |
| بە قسەی چاکە دەستیان دەگرم | تەرکی ناکەم بە لۆمە تا دەمرم |
2
[edit]| یا ئیلاهی بە ئایەتی مونزەل | بە چوار یاری ئەحمەدی مورسەل |
| بێنەوایانی موڵکی کوردستان | هەر لە گاوانی تا دەگاتە شوان |
| لە خەوی جەهل و مەستی و غەفڵەت | بە خەبەر بێن بە نەغمەیی ڕەحمەت |
| پاکی دەرچن لە کاری نابەمەحەل | ڕۆمی ڕافڕێنن بۆ دەری ئەسفەل |
| حاجییە شیعرەکانی وەک کاوە | ڕۆژێ دەبییێن درەفشی هەڵداوە |
3
[edit]| ئەو ڕۆژە بە ئەمری حەیی مەننان | ئەم عالەمە پاکی بوو بە تۆفان |
| دەییاری نەما لە جینسی زی ڕووح | غەیری ئەمە هاتە کەشتیی نووح |
| ئەو ڕۆژە گەییشتە وەقتی مەعهوود | وەستاوە لە سەر چیایەکەی جوود |
| هەر سێ کوڕی کردیانە مەسکەن | ئەو جێ و مەکانە میسلی گوڵشەن |
| ئێستاکە جزیرە بێ موحابا | مەعموورەیی ئەووەڵە لە دونیا |
| ئەولای سەحیحیان بە بورهان | کوردن لە مەکانی جەددی خۆیان |
| سوککانی بیلادی ڕوبعی مەسکوون | بالجمله لەمانە مونشەعیب بوون |
| بێ تەفرەقە بوون موتیع و هەمدەنگ | هەم مەشرەب و هەم لیباس و هەم ڕەنگ |
| ئایین و مەزاهیب و ڕەسایل | وا کردیە فیرقە و قەبایل |
| وەک خەڵقی نەچوونە موڵکی ئەدنا | جێی باوکی خۆیان کردە مەئوا |
| ئارێ بە حەدیس و نەسسی قورئان | حوببی وەتەنە دەلیلی ئیمان |
| حادیس نییە، ئەسڵە گفتوگۆیان | مەورووسە لە دەوری جەددی خۆیان |
| ئێستاکە کە وا جەماعەتی «وان» | ئەسڵن بە نەسەب کەریم و شوجعان |
| مونقادی عەجەم، موتیعی ڕۆمن | مەحکوومی خەڕات و حیز و دۆمن |
| تەقسیری ئەوان نییە ئەمانە | هەرگیز بە تەعەججوبی مەزانە |
| ڕەسمێکی قەدیمە دەوری گەردوون | خەسمی نوجەبایە، هەمدەمی دوون |
| حاجی ئەمنیش میسالی کوردان | کەوتوومە کەمەندی نەفس و شەیتان |
| لەم حەبس و کەمەندە فیکری دەرچوون | مومکین نییە، من یەکم ئەوان دوون |
| مەوقووفە بە ڕۆستەمی عینایەت | موحتاجە بە هیممەت و هیدایەت |
| دەرچم لە ئەسیری میسلی بێژەن | ڕاهی بوو بە قووەتی تەهەمتەن |
| ئەی بێ بەدەل و شەریک و تەنها | ما اعظم شانئک تعالی |
| تەعیین بکە ڕۆستەمی دیرایەت | تەوسەن بدە خوسرەوی عینایەت |
| تا کورد و ئەمن لە دەستی دوونان | دەرچین، هەر ئەتۆی ڕەحیم و ڕەحمان |
4
[edit]| تا ڕێک نەکەون قەبیلی ئەکراد | هەروا دەبنە خەرابەئاباد |
| ئەنواعی میلەل لە گەورە تا چووک | خەمڵیوە مەمالیکی وەکوو بووک |
| یەک بەرگن و یەک زوبان و یەک ڕەنگ | بێ غەیبەت و عەیب و عار و بێدەنگ |
| دنیا بە تڕان دەخۆن و دەیدەن | هەر چۆنێ مەرامیانە دەیکەن |
| هەر کوردن ئەگەر چی پاکی مەردن | پاماڵی زەمانە، میسلی گەردن |
| هەر مانەوە بێنەوا و مەزڵووم | وەک بوومی خەرابەزار، مەشئووم |
| گەر باعیسی ئەم دەپرسی کامە | شەرتێکە کە بۆ هەموو تەمامە |
| ئەو شەرتە بە کوللی ئیتتیفاقە | گەر مەرعەش و وانە گەر عێراقە |
| قەسرێکە یەساغی ئەو نیفاقە | گەر وا نەبێ بابی هەر بە تاقە |
| سەد شێخ و مەلا و میر و خانی | بۆ لەززەتی عەیش و زیندەگانی |
| لەو لاوە ئەوان بە حیلەسازی | لەم لاوە ئەمان بە تەقڵەبازی |
| قوڕیان بە هەموو وڵاتەوە دا | تا موڵک و ڕەعییە پاکی فەوتا |
| یەکیان ئەمی تۆ دەکەی نەیان کرد | غەمیان نەبوو کورد ئەگەر هەموو مرد |
5
[edit]| تاجی بسم الله الرحمن الرحیم | نامە سەر بۆ دەفعی شەیتانی ڕەجیم |
| ماجەرایێکم هەیە بێ بێش و کەم | هیچ درۆی تێ دا نییە با بۆت بکەم |
| بانیی نۆتاقی قوببەی بێستوون | کەعبەکی بۆ ئێمە کردە ڕێنموون |
| قاسیدی پەیغامی فەرمووی: من ینی | مسجدا یبنی له بیت كما |
| باز فەرمووی سەربەسەر ڕوویی زەمین | مەسجیدە بۆ زیکری رب العالمين |
| یەعنی هەر ماڵێ کرا بێ بۆ خودا | کەعبەیی عولیایە بۆ زیکر و دوعا |
| شکڵی تەکیە و خانەقاهی شێخەکان | واقیعەن ڕەنگینە ئەمما بۆ ڕیان |
| لەم هەموو شێخ و موریدانەی ڕیا | فەردەکی ناچێتە مزگەوتی خودا |
| مەسجید و میحراب و مینبەر بێکەسە | هەر مەپرسە حاڵی چۆنە مەدرەسە |
| شەیخەنا گەر ئەم قسەت نایێتە گوێ | سەیری وا چۆڵە کەری تێدا بگێ |
| ناکرێ بەم های و هوویە دەفعی ڕووس | هەر وەکوو شێخی بوخارا و ئەندەلووس |
| میسلی ئێوە پاڵیان دا بە دوعا | ئاخیری کافر بە ڕیشیاندا ڕیا |
| پشتیان دا هیممەت و شەیخ و خەتی | تا فەڕانسز پاکی کردە میللەتی |
| مەرقەدی ئەقتاب و قوببەی ئەهلی ڕاز | بۆتە جێگەی گاگەل و مۆڵگەی بەراز |
| هیند و داغستان و قازان و قەزم | خێوە و هیند و بوخارا و خواڕەزم |
| یەک بە یەک وەک ئێوە بوون و زێدەتەر | سەربەسەر بۆ باری کافر بوونە کەر |
| موعجیزە و کەشف و کەرامات و دوعا | بۆ چی نەیبوو فەخری عالەم مستەفا |
| جیسمی نوورین و ددانی گەوهەرین | ئەو شکا، ئەمیان بووە جێگای برین |
| سەبحە و میسواک و خەرقە و تەیلەسان | بوونە پابەندی جیهادی غازییان |
| ئەم هەموو شەهبازە بوونە کوندەبوو | خەڵوەکێشان و چلە سوودی چ بوو |
| سەیری ناکەی تایفەی ئەو شێخەکان | وەک سەحابە و عادەتی پێشینیان |
| ڕووت و پێخاوس بە زەرگێک و مەتاڵ | باوکی بۆ دوو پوول دەردەینێ لە چاڵ |
| قەسری دین، بنج و بناغەی مەحکەمی | شیر و تیرە دیرەک و تاق و خەمی |
| موسبەتە فەرمووی حەبیبی کیبریا | من نەبیی شیرم لە مەیدانی وەغا |
| گوڵشەنی پڕ میوەیی باغی مەعاد | وا لە ژێری سایەیی تیغی جیهاد |
| کێ گوتی: میسواکە تیرم یا عەسا | نێزەمە گورزی گرانم مونتەشا |
| یا کەمەندم ڕوشتەیە، تیغم تەبەر | پۆست و کەشکۆڵ و دەفە و تاج و کەمەر |
| کام حەدیس و ئایەتی موعجیزنوما | هاتووە بۆ ڕەغبەتی ڕەقس و سەما |
| ئەم ئیشاراتە بە جێگایە و بە ڕێ | نەک وەکوو چاوبەستە تەڕکی بن بەڕێ |
| داری دنیا هەر کەسێکی تێی گەیی | میوەیی خامی هەیە و میوەی گەیی |
| پەندی من خامی دەزانن خامەکان | شیرن و پوختەی دەزانن پوختەکان |
| تاکی دونیا مایە پوختەی هەر هەیە | لەم کەر و خامەی کە هەن باکم نییە |
| با بڵێن: ئەم شێتە قەحبە مردووە | چەند وەڕیوە، چەند وڕێنەی کردووە! |
| حەق تەعالا واقیفی ئەحواڵمە | خالصاً للهِیه تەرقیمی ئەمە |
| بەیتەکان عەیبی مەکەن خوار و کەچن | مەقسەدم لەم بەند و باوە دەربچن |
| وەرنێ ئەم دونیایە نەفسی نەفسییە! | گەر لە بەر ئێوە نەبێ باکم چییە! |
| من لە تۆفانا بەڕی خۆم دەردەکەم | وا مەزانە دامەنی خۆم تەڕ دەکەم |
| ئێستە هەرچیم پێ بڵێن عەیبی نییە | چونکە ئینسان عیلمی غەیبی پێ نییە |
| ئاخیری چی وەحشییە ماڵی دەبێ | جاهیلیش ئەو ڕۆژە دێ حاڵی دەبێ |
| ئەم قسە با لێرە بێ ماندی بووم | بۆت بکەم باسێکی بۆیان کردووم |
| پێی گوتم: ئەحبابەکی ساحیب حەشەم | سەرگوزەشتێکم هەیە با بۆت بکەم |
| بازی خەو ئیمشەو لەبەر بێ هەمدەمی | بوو بە نەسری ئاسمانی حەوتەمی |
| زاغەکەی شەو باوەشێنی شاپەڕی | شەمعەکەیی کوژاندەوە وەقتێ فڕی |
| بەیزەکی جێما لەگەڵ دەرکەوتنی | ئاسمان زەرد و سپی بوو دامەنی |
| ماهی بێ میهرم لە دەرگا هاتە ژوور | ماتەم و شین و خەمی کردم بە سوور! |
| کورت و کرمانجی کە گرتم بە ڕەزا | خستم و باقی وەکوو بەیتی ڕەزا |
| چونکە زانیم ئیش کە کەوتە گفتوگۆ | بێ سەر و پێیە وەکوو چەوگان و گۆ |
| ئاخری نایێ وەکوو ڕووبار و چۆم | یا شەڕەجوێنی لەنێو خەڕڕات و دۆم |
| چی پیاو بێ تێ دەگا ڕۆمی چییە | باسی ڕمبازی و سواربوونێ نییە |
| ئیتتیفاقی دڵبەرێکی بێ کەدەر | حاجی ئەنواعی لیباسی کردە بەر |
| بێ جیاز و مارەیی دەیدا بە شوو | لەم هەموو کوردانە داخوازی نەبوو؟! |
| عاقیبەت دەیخوازن ئەمما ئەو دەمی | پیر بووە، نازێ کەل و کۆمە دەمی |
| ئەو زەمانی بوونە ئاردی نێو دڕک | پارەیەک ناکا دوو سەد جار بێتە ڕک |
6
[edit]| شێخ بزەینی قسەی وەکوو جافە | خۆ کەرامەت نییە ئەمیش لافە |
| ئەو وەکوو ئێمە نین بە ئیدراکن | ساحیبی نوسخەیی گەلێ چاکن |
| وەکوو بەهرام و خوسرەو و شیرین | لەیل و مەجنوون و چەندی وا ڕەنگین |
| هەمویان ڕەمز و کانیی عیرفانن | فێری بن چونکە خزمی خۆمانن |
| مەم و زین و دیوانی شێخی جزیر | گەلێ چاکن بە سەهلی بێننە گیر |
| ئەم دووانە ئەمێستە تەرجەمەیان | زۆرە حەتتا لە نێو فەرەنگستان |
| وای بخوێنن لە وەجهی موحتاجی | وا بزانن بە خۆیەتی حاجی |
| هەم ڕەواجی بدەن لە هەر لاوە | تێ نەگەن مردووم، بڵێن: ماوە |
| قەت تەسەوور مەکەن تەرەفداری | غەیری غیرەتکەشی و غەمخواری |
| من کەسێکم زەمانەیی ناکەس | دایبڕیوم لە قەوم و قیلە و کەس |
| هەر منم ئێستا وارسی عیسا | بێ ژن و ماڵ و بێ کوڕ و مەئوا |
7
[edit]| خۆ دەزانن سولالەیی ئەکراد | لێرەوە بگرە تا دەگاتە قوباد |
| هەموو عالیم، هەموو شێخ و میرن | زیرەک و ژیر و ئەهلی تەدبیرن |
| وەسەتی پانی پازدە ڕۆژ ڕێیە | پڕ لە ڕەشماڵ و خانە و دێیە |
| بە درێژی لە قاف کە ڕابوردن | تا بە شیراز و ئیسفەهان کوردن |
| شەهسەوارن، پیادەیان ئازان | بەردی نیشان و کوڵکی مەیدان |
| دان و بەخشینان لە لا باوە | خوونی مەیدانیان لە کن ئاوە |
| بە شەجاعەت هەموو وەکوو ڕۆستەم | بە سەخاوەت هەموو وەکوو حاتەم |
| لە وەفا سموەئیل و ئیسماعیل | عەهد و پەیمانیان چیای قەندیل |
| گوردی شانامە پاکیان کوردە | کافی ئەم سافە کافی ئەو وردە |
| لە شەڕا زۆر دەفعە قەوماوە | ڕۆمییانیان چلۆن جەواب داوە |
| حاجی دەمرێ لە داخ و هاوارە | کوردی بێچارە دەبنە ئاوارە |
8
[edit]| حاکم و میرەکانی کوردستان | هەر لە بۆتانەوە هەتا بابان |
| یەک بە یەک حافیزی شەریعەت بوون | سەییدی قەوم و شێخی میللەت بوون |
| سەیید و شێخەکان لە ترسی ئەوان | مونزەوی بوون و زاکیری ڕەحمان |
| هەر کە فەوتان ڕیای ئەوان دەرکەوت | سەیری چۆن بوونە پووش و ئاگر و نەوت |
| یەکێ لەم لاوە ڕوو دەکاتە عەجەم | دوو لە ئەو لاوە دەبنە دوژمنی هەم |
| دوو هەزار ژن فەساد کرا لەم لا | بوونە قاتیل ئەوانی تر لەو لا |
| یەک بە یەک بوونە نائیبی هەمەوەند | ساحیبی مارتین و ماری گەزەند |
| میللەتیش هێند کەرن وەکوو جاران | دەستیان ماچ دەکەن دەڵێن قوربان |
| گەر لە سەحرا مەلا نەمردایە | گورگەشین با کەری بخواردایە |
| شێری دڕڕەندە وەک لە بێشە نەما | گورگ و مام ڕێوی دێنە ڕەقس و سەما |
| من لە غەمخواری ئەم قسانە دەکەم | وەرنە پەشمە لەلام هەموو عالەم |
| ئەم قسەی ئێستە عەیبی لێ دەگرن | ئەو دەمەش دێ کە ئێوە بۆی دەمرن |
| ئەم بە ئەو، ئەو بە ئەم دەڵێ کاکە | سەیری قانوونی حاجی چەند چاکە! |
| هەر چلۆنێ ئیشارەتی فەرموو | وەک کەرامەت هەمووی وەها دەرچوو |
9
[edit]| خوسرەو و کەیقوباد و ئەسکەندەر | وەکوو کیسرا و کاوس و قەیسەر |
| هەموو تێ چوون و پاکی فەوتاوە | نە سیلاح و نە سککەیان ماوە |
| واقیعەن وایە وەک بەیانم کرد | هەر کەسێ زا بە ناعیلاجی مرد |
| مەرگ و ژین میسلی سێبەر و تاوە | ئەوی باقی بمێنێ هەر ناوە |
| چونکە هەرچی لە داری دونیایە | ئەووەڵی ئاوە، ئاخیری بایە |
| سەد شەهەنشاهـ و پادشا مردن | سەیری کە کوردی ئێمە هەر کوردن |
| میللەتە باقی، مابەقی فانی | هەر لە جافی هەتا بە گۆرانی |
| حەسرەتم هەر ئەمە لە دنیا دا | حاجی دەمرێ بە دەوریان ناگا |
| گەر بە دەورانیان بگەییایە | هەموو حاڵی دەبوون چ دەریایە |
| چ بە مەنسوور و گەوهەری کوردی | چ بە نەزم و کینایەتی وردی |
| سەعدی ئەییامی خۆی نەبوو نانی | وەکوو من بوو گەڕۆک و بێ خانی |
| ئێستە خەڵقی لە حەسرەتی دەمرن | بەیتەکانی لە زێڕ و زیو دەگرن |
| ئاخیری ڕۆژەکیش دەیێ وەعدی | خەفەتم بۆ بخۆن وەکوو سەعدی |
| قازیی نەسر و موفتیی نازیم | تێ دەگەن تا مودەڕیس و عالیم |
| بۆ تەسیحەی زوبانی کوردانە | شیعرەکانم دەلیل و بورهانە |
| یەعنی تا ماوە شاعیری غەڕڕا | عارف و عامی داخی بۆ ناخوا |
| لاکین ئەو ساعەتەی بە ڕەحمەت چوو | قوڕ دەپێون دەڵێن: چ حیکمەت بوو! |
| پەشمە حاجی وەرە وەکوو جاران | بێرەوە سەر حیکایەتی کوردان |
10
[edit]| شەهسەواری بەلاغەتی کوردان | یەککەتازی فەساحەتی بابان |
| مستەفایە تەخەللوسی کوردی | غەزەلی کردە بەر بوتی کوردی |
| ناوی ساحیبقڕانی خاسسی ئەوە | چونکە لەم عەرسە ئەسپی ئەو بەدەوە |
| ئەو کە نۆشی شەرابەکی تاڵی | نالی لەو عەرسە دا بووە تالی |
| نالی ئوستادەکی گەلێ چا بوو | خدری ئابی حەیاتی مەعنا بوو |
| یەکێ تر بوو موحەممەدی فیکری | موویی دەنگاوت بە تیرەکی فیکری |
| یەکێ ڕەنجووری ئەهلی کەرکووکە | فیکری بیکری هەموو وەکوو بووکە |
| یەکی تریان ئەمین بەگی دزەیی | دز نییە شاعیرێکە جەربەزەیی |
| کەیفی حاجەت نییە بکەم باسی | ئەم کتێبەی بخوونی دەیناسی |
| سالیم و مەشوی، شێخ ڕەزا و خەستە | شاعیرن هەر چواری بەرجەستە |
| وەک وەفایی کەمە لە شوعرایی | خەتی وەک بەیتی چاک و ئەسپایی |
| لە کون و قوژبنی کەلاوەی دەهر | چەندی تر هەن میسالی گەنجی گوهەر |
| سەبکی جامین و غیرەتی سەلمان | بەیتیان ون بووە وەکوو خۆیان |
| مەلکەقۆڕ و حیماری و کیسەشکەل | قِس مِن اسمائِهِم و لا تَسأَل |
| شیعریان جوانە بەس نییە کوردن | گەرچی بەدناون و گەلێ وردن |
| بە فیدایان دەکەم سەد ابن یمین | چونکە دەربەستی غیرەتی کوردین |
| لە جزیرە یەکێکە شێخ ئەحمەد | ساحیبی ناو و مورشیدی ئەرشەد |
| ئەوی جامی گوتوویەتی ئەمەیە | لەو قسە و مەدحە مەقسەدی ئەمەیە |
| پیر مردی بدیده‌ام ز جزیر | نیک مردی بدیده‌ام ز حریر |
| ئەحمەدی خانی ساحیبی مەم و زین | شاهبازی فەزای عیللیین |
| خەلەفی ئەو دەبن لە گۆدینگان | لە جزیر پێی دەڵێن فەقێ تەیران |
| شاعیری ئێرە گەرچی زۆر ماون | ئەم دوو سێیەن کە وا لە پێش چاون |
| چەند ئەوەندەی کە عەرزی ئێوەم کرد | شوعەرامان هەیە بە دەستوبرد |
| شاعیری کۆن و تازەیی کوردان | کە لە تەعدادی عاجیزە ئینسان |
| ئەوی خۆم دیومە یا نە خۆ ئەسەری | ئەمەیە بۆت دەڵێم بە موختەسەری |
| مەعدەنی عیلم و عالیمی عامیل | قوتبی دەوران و مورشیدی کامیل |
| هەر لە ئەووەڵ جەنابی مەولانا | نەقشبەندی ڕەواقی ئیللەڵڵا |
| غەوسی سانی و حاتەمی مەزهەب | عەبدوڕەحمانی خالسی مەشرەب |
| وەکوو بەیتووشی شاعیری عەرەبی | تا قیامەت نە کەس بووە و نە دەبی |
| شاعیری جاف و نەزمی ئەترافی | مەولەوی و خانە کافییە و شافی |
| ئەوی سەرخێڵی عێلی ئەوزانە | لە عەشایر مەلا وەڵەد خانە |
| خۆ مەلا مستەفای بێساران | بێ نەزیرە لە نەزمی کوردستان |
| مەلکەمان مەلکەمووتی مەعنایە | یەعنی هەر چۆنێ حەز بکا وایە |
| وەک مەلا خدری ڕوودباری نییە | شیعری ئابی حەیاتە تاریی نییە |
| حیکمەت و نەزمی میرزا یەعقووب | وەک فلاتوونە لەفزەکان وەک کووب |
| یەعنی فیکری لە ئاسمان بەدەرە | باعیسی عەیشە، دافیعی کەدەرە |
| حەسەنی باوکی فەقێ ئۆمەر | کوڕی ئۆمەر، موحەممەدی سەروەر |
| مەنجەڵی نەزمی گەورە و گچکەن | بۆ خەیاڵاتی عەینی سێ کوچکەن |
| شاعیری زەنگەنە نییە حەددی | وەکوو شوجعانی ناکرێ عەددی |
| چونکە مەجمووعی تەبعی مەوزوونە | سینەیان میسلی ئاینە ڕوونە |
| ئینتیخاب ناکرێ لەبەر چاکی | وەک لە شەڕدا سوار و چالاکی |
| دوو وەحیدن موحەممەد و ئەحمەد | یەکێ کۆماسییە یەکێ دەربەند |
| هەمەوەندیش کە خزمی خۆمانن | شاعیری زۆرە پاکی دەیزانن |
| چونکە تیژی زوبانیان یەکسەر | کەوتە نووکی ڕم و دەمی خەنجەر |
| بێ کتێبن، ئەمە لە وان دوورە | مەردی ئازا لە ناقیسان دوورە |
| دەشتی کەرکووک و کێوی هەورامان | شاعیری زۆرە بێ حەدد و پایان |
| سادە هەر ناویان بکەم ئیملا | ئەم کتێبە بچووکە بەش ناکا |
| هەر لە شیرازەوە هەتا بابان | پاکی یەک نەزمە پێی دەڵێن گۆران |
| هەر لە مووسڵ هەتا حەدی بابان | بەیتیان کردووە وەکوو جافان |
| بەسیە بێ عاری ئەی گەلی خزمان | لەم هەموو بەیتی میللەتی خۆمان |
| ئەگەر ئێمە و سنە و سولەیمانین | ناوی یەکیان بە چاکی نازانین |
| وەک موحەممەد حەنیفە بەیتی مەتین | نییە ئیللا حەساری قوستەنتین |
| بەیتی دمدم کە قەدری نازانن | پاکی سیحری حەڵاڵی کوردانن |
| وەکی شانامە گەر بنووسرایە | لێت موعەییەن دەبوو چ وەستایە |
| ئەسپی ڕەش بەیتی تا بڵێی چاکە | نەزمی یەگجار سوار و چالاکە |
| ئەسپی شەش پێیی قەهرەمانی عەجەم | مەحزی کیزبە بە ئیتتیفاقی ئومەم |
| چونکە نووسراوە خەڵکی دەیخوونن | لەم هەموو بەیتی ئێمەدا کوورن |
| وەرە ئەمجا لە حەسرەتان مەمرە | چوار پەلی ئەسپی سوننییان مەگرە |
| وەکوو بەیتی حەتەم لە دەعوادا | نییە، فیردەوسی سەد کلک بادا |
| ئەم فەسیحانە پاکی بێ ناون | باعیسی پێت بڵێم نەنووسراون |
| دوو عەلین شاعیرن وەکوو حەسسان | بەردەشان و حەریرە مەسکەنیان |
| یەکێ هەمنامی خۆم بە خۆم دیبووم | شێخ وەسانی بوو مەردەکی مەعلووم |
| وەکوو من بوو بە زاهیری جاهیل | باتینەن شاعیرێکی زۆر کامیل |
| ئەحمەدی کۆر لە شاری سابڵاغە | بەیتەکی داغە، بەیتەکی باغە |
| ئەمە مەجمووعی شاعیری غەڕڕان | هەروەکوو مەسنەوین لە نێو کوردان |
| هەموویان بێ نەزیر و یەک وەزنن | قابیلی بەزم و لایقی ڕەزمن |
| غەیری دمدم لەمان بە نەزمە جودا | بێ سەدا تەپڵی نەزمی دەنگ نادا |
| بە ڕەوانی میسالی ئابی ڕەوان | ئیرتیجالین هەموو بەبێ دامان |
| کوللی بەیتێکی دووهەزار فەردن | مانگەکی پێ دەوێ لەبەر کردن |
| ئەمە هەر کوردە لایقی تەحسین | بێ کتێب و موعەللیم و نووسین |
| کامە منداڵ و شێتی لێ بگری | هەر کە بیستی بە جارێ دێتە بەری |
| ئێستە مەعلوومی بوو هەموو میللەت | ئەی مەلای دەرس و موفتیی ئوممەت |
| ئێمە بێ غیرەتین و بێ عارین | ئەوی نەیخوێندووە لەمە عارین |
| قەید و تەزبیب و شەرح و حاشیەکان | بوونە سەددی مەعاریفی کوردان |
| حاسڵی ئێمە وەک دەکەم تەخمین | کرمی ئاوریشمین و مێش هەنگوین |
| نییە ئارام و ڕاحەتی و خەوتن | شەو و ڕۆژێ هەتا دروستی دەکەن |
| کەچی ڕۆمی کە ئێمە دەیناسین | وا دەزانێ کە ئێمە نەسناسین |
| یا نە ئێرانییەک کە مەعلوومە | دایکی موتعە، باوکی مەوهوومە |
| ئەمە دەیکاتە کاسە دەینۆشێ | ئەو کەوای لێ دەکات و دەیپۆشێ |
11
[edit]| سلام الله مني کل يوم | لە ئەسحابانی ساحیب غیرەت و دین |
| لە بێ عاری هەموویان کەوتە یادم | ڕمووزی ئیتتیفاق و ئیتتیحادم |
| لەبەر دووری لە ئەقران و لە ئەمسال | لە کوردانم دەپرسی ضرب الامثال |
| لەبۆ ئەم یەک دوو ئەشعاری ڕەش و ڕووت | هەتا پەیدا بوو ڕۆحم گەییە سەر لووت |
| دەفەرمووی ئەم عەزابە بۆچ دەکێشی | چ مەلزوومە ئەگەر چاوت نەیێشی |
| قوڕی کوێ کەم بەسەر خۆما لە غوربەت | خەوم نایێ لە داخی موڵک و میللەت |
| ئەگەر وەک من خەبەردار بن لە دەوڵەت | لە حەیفان خۆ دەخنکێنن بەبێ پەت |
| چوار ملیۆنە کوردستان نفووسی | بە قیسسەی ئەهلی تەخمینی کە نووسی |
| هەموویان شێری بێشەن حاتەمی جوود | لە شەڕدا کێوی جوودی و بەحری مەمدوود |
| وەلاکین فایدەی چی هەرج و مەرجن | لە دەعوادا لەگەڵ یەکتر بە مەرجن |
| لە گوێی گا نووستوون هەرچەندە شێرن | وەکوو کەروێشکی چاوڕاماو و کوێرن |
| ئەوی ئەعلایە سەردەستەی شکارە | ئەوی ئەدنایە بەستەی زولفی یارە |
| ئەوی ئازایە شەهنامە دەخوێنێ | ئەوی مسکێنە گەنم و جۆ دەچێنێ |
| ئەمانە بێ شعوور و گێژ و وێژن | موتیعی لۆتی خوێڕی و هەرزەبێژن |
| کوڕێکی وا نەبوو هەستێتە سەر پێ | بزانێ خەڵقی چۆن کەوتوونە سەر ڕێ |
| بکا سەیری جەریدە و حاڵی میللەت | کتێبی تازە و تەئریخی دەوڵەت |
| بزانێ تا چ قەوماوە لە ئەتراف | سەراپا ئاگرە ئەتراف و ئەکناف |
| ئەگەر کارێک نەکەن لەم بەینەدا زوو | مەمالیک کاتەکی زانیت لە دەست چوو |
| گەمی سەحرا و دەریا دێتە جەولان | بە غەیری پێکوڕەی فەوجی سواران |
| بە تەرخانی بەسەر ناچێ، لەمەوپاش | لە هەر لاوە دەتانهاڕن وەکوو ئاش |
| لە ژێر پێدا دەچن حەیف و مخابن | گەدا بن ئێوە، دوشمنتان بە شا بن |
| بە غەیری ڕۆمی و ئینگلس و ڕووسی | بێ حەددن دەوڵەتان ناویان بنووسی |
| لە جێی خۆیان هەڵستاون بە غیرەت | لە دنیا ناوی خۆیان ناوە دەوڵەت |
| سەراپا ساحیبی سککە و سوپاهن | وەکوو جەم ساحیبی تەخت و کولاهن |
| لە تەدبیری ئومووری موڵکی خۆیان | شەریکن پینەدۆز و شاهـ و گاوان |
| لە هەر وەقتێ یەکێکی بێتە هاوار | لە جوتیار و شوان و ئەهلی بازاڕ |
| لە جۆشین و لە نێشا مێشی هەنگن | بە من چی کافرن یا نە فەرەنگن |
| وەکوو بیستوومە بۆ دەفعی مەسائیب | ئەمە تەدبیری کورت و فیکری سائیب |
| لە دەشت و دێ و ویلایەت ببنە ئەحباب | وەکوو شەخسێکی واحید بن لە هەر باب |
| لە بۆتان تا بەبان و سەرحەدی ڕەی | لە ئەولاتر وەها نۆش بێتە سەر دەی |
| ببینە یەک لە تەعلیم و لە نووسین | جل و بەرگ و زوبان و ڕەسم و ئایین |
12
[edit]| شاعیر و شێخ و خواجە دەربەدەرن | لە قسەی بێ نەتیجەدا دەمرن |
| باسی زولفی درێژ و چاوی بەخەو | نەبڕاوە بووە تڕی خوسرەو |
| قەید و تەزبیب و حاشیە و ئیعراب | هەموو با بردی بوونە مەوجی سەراب |
| سەفەر ئەندەر وەتەن چ کەڵک دەگرێ | سەیری ناکەی شەمەندەفەر دەفڕێ |
| بە قسەی سادە برسی تێر نابێ | عەمەلە عیززی دین و دونیا بێ |
| ئاسنی سارد بە فوو نەرم نابێ | بە تڕانیش حەمام گەرم نابێ |
| تەلغرافیش تەلێکە بێمایە | موخبیری ڕوویی کوللی دونیایە |
| جەوهەری فەردی ئەو موجەززا بوو | یا نەبوو، حاسڵی چ پەیدا بوو |
| گفتوگۆ حاسڵی هەمووی بایە | عەمەلیاتە نانی تێدایە |
| عولەمامان بە قەولی بێ سەر و پا | پاکی خنکا لە بەحری وشکی هەوا |
| سەنعەتێک فێر نەبوون لە پاش تەحسیل | سەیری چۆن بۆ مەناهی بوونە دەلیل |
| یەک بە یەک بوونە خاینی دەوڵەت | خاینی موڵک و دوشمنی میللەت |
| تا تەعیناتی کۆر و لاڵ مابوو | لە گەلێ دێیەکان مەلای چا بوو |
| ئەو دووانە بە ڕەحمەتی خوا چوون | شارەکان بێ مەلا و مودەڕیس بوون |
| بەڵێ وایە لە ئەلزەمی ئەشیا | ئەووەلەن خواردنە، دووەم سوکنا |
| سێیەمی سەتری عەورەتە ئەنجا | مەشغەلەی لا إله إلّا اللّه |
| پشتیوانی بینای شەرعی مەتین | شیر و بەخشین و خامەیی ڕەنگین |
| بەو شەشە دین موحافەزە دەکرێ | یەکێ مرد لەم شەشانە دین دەمرێ |
| عەجەبا بۆ چی ئەهلی موڵکی عێراق | ئیتتیفاقی بەدەل دەکەن بە نیفاق |
| بۆ ئەمیرانی غەیرە دەبنە گزیر | نەک لە خۆیان یەکێکی بێتە ئەمیر |
| ئێستەکەش فرسەتە گەلی یاران | کەپەنەک بۆ چییە لە پاش باران |
13
[edit]| کوردەکی کۆیی کەوتەوە یادم | پێم گوت: ئایا چلۆنە ئوستادم |
| وەکوو بیستی بە میسلی هەوری بەهار | هاتە گریان و پێی گوتم: ئەی یار |
| عالیمی چاکمان هەموو فەوتان | ئەهلی فەتوا موسافیری مەوتان |
| تاکەی قورعان بخووندرێ بە سەدا | رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ أبدا |
| ئەوی ماون لە لێوی کەنداڵن | جاهیل و بێ وقووف و منداڵن |
| نییە ابن الاثیرێ بێتە کەمان | بەردی ابن الحجر بکاتە نیشان |
| پاک بە ئەنواری عالیمن موحتاج | بێ دەلیلە ئەمێستەکێ مینهاج |
| کەس نەماوە بە غەیری کاک ئەحمەد | شەیخی مەعرووف و عالیمی ئەرشەد |
| چاکە ئێستا دەکا لە بۆ کوردان | تەرجەمەی شەرع و ئایەتی قورئان |
| واقیعەن خزمەتی لەبۆ خوایە | چ دەبوو گەر بە کوردی نەبوایە |
| هەر کە وای گوت وەها موکەددەر بووم | وام دەزانی کە وا لە دین دەرچووم |
| گوتم: ئێستاش لە سەر کەری ماوی | چا بوو مستم نەدا لەنێو چاوی |
| کوردی ئاخر بڵێ چییە عەیبی | هەر کەلامی حەقە نییە عەیبی |
| لەفزی کوردی بڵاو نەبوو گرد بوو | وا لە مابەینی ئێمەدا تێ چوو |
| لە فەساحەت بڵا موعەڕڕا بێ | چ قیامەت! بە ئەرمەنیش نابێ؟ |
| بە زوبانی کەچ و خەتی خواری | بە جەریدە و کتێبی خەڵواری |
| چوونە ڕیزی موعەززەماتی میلەل | وەقتە خۆیان حیساب بکەن بە دووەل |
| یا لەگەڵ فارسی چ فەرقی هەیە | بۆ چی ئەو ڕاستە، بۆ چی ئەم کەچەیە |
| با وجوودی ئەگەر بکەی دیققەت | تێ دەگەن کام لە کامییە سیرقەت |
| چونکە ئێمە قەدیمترین لە ئەوان | بە تەواریخی جوملەی ئەدیان |
| ئاخر ئەم عەقڵەیان هەبوو بۆیێ | گەر سولەیمانییە وەیا کۆیێ |
| بوونە ئوستادی فارسی و تازی | تا گەیشتن بە فەخرەکەی ڕازی |
| چونکە سەرمایە ماڵی خەڵقی بوو | وەقتێ مردن هەموو بە هیچ دەرچوو |
| ئەمە مەعلوومی عاقڵە و منداڵ | نییە عەیبی موناقەشەی ئەمسال |
| وەک مریشکێ کە عەقڵی نەیهێنێ | بێت و هێلکەی مراوی هەڵبێنێ |
| وەک بگاتە کەناری جۆگەلەیەک | نایەتە شوێنی، بمرێ، جۆجەڵەیەک |
| جێی ئەمە وشکە، جێی ئەوی ئاوە | تێ دەگا قینگ دڕانی پێ ماوە |
14
[edit]| لە جوملەی ماجەرای دووری ویلایەت | ئەمەش باسێکە خۆشە وەک حیکایەت |
| شەوێ دانیشتبووم بێ شەمع و میسباح | ئەتۆی هێناوە یادم کاکە فەتتاح |
| گوتی: با کاغەزێکی بۆ بنێرین | موحیببی سادیقە و هەمڕازی دێرین |
| منیش ئەم نامەیەم نووسی بە تەعجیل | شڕ و وڕ وەک خەرار و کۆنەزەنبیل |
| بە بێ تەسوید و تەشیهـ و موبالات | وەکوو بەیتی بلە هەر چۆنێ بۆم هات |
| بەڵام ئەفکاری خۆمە نەزمی کوردی | لە خومخانەی خەیاڵی ساف و وردی |
| عیباراتی «دەری» و «تازی»م نەهێنا | دەزانێ ماڵی خۆمە مەردی دانا |
| لە بەر پیری ئەمەندە بێ حەواسم | دەڵێی ئەرکانی ئیسلامی ئیناسم |
| سەر و ڕیشم سەراپا بۆتە لۆکە | بە شەو هەمڕازمە پشمین و کۆکە |
| غەریبی غوربەتی کردم بە ئەوتان | سەراپا ئەرزی لێ کردوومە زیندان |
| وەلاکین تۆ كريم ابن الكریمی | بە ڕەحمەت بابی ئەشعاری یەتیمی |
| ئەتۆ ماوی لە نوققادی ویلایەت | ئەوانی تر هەموو بوونە حیکایەت |
| ئەگەر نالی بوو لێرە ناڵی ئاوێت | دڵی کوردی بووە گەردێ لە بەر پێت |
| منیش کاتێ دەزانی پێم هەڵەنگووت | ئەجەل بای سەڕسەڕە ئێمەش پەڕ و پووت |
| کە نامە گەییە ئێرە مۆرمان کرد | من و فەتتاحی دانا زەرفمان کرد |
| جەلیمان نووسی ئەرقامی وسوولی | بە ئوممێدی قوبوولی بێفزوولی |
| ڕەفیقانم لە کۆیە ئاشنا نین | وقووفی حاڵی ئێمەی بێنەوا نین |
| سەلامێکە دیاریمان دیارە | لە دار و بەردی ئەو دار و دیارە |
| خوسووسەن ئاستانەی ئەرجومەندی | جەلیزادێکە عەبدوڵڵا ئەفەندی |
| چ عەبدوڵا عوبەیدوڵڵاهی ئەحرار | موسەغغەر بەندەیێکە زەڕخڕیدار |
| بە نیسبەت تۆ عوبەیدیللاهی نەهرێ | وەکوو بزنی گەڕە، مەهجووری دەیرێ |
| زەکاوەت کانییێکە تۆی دەراوی | خەتی ئیقراری نووسیوە زەهاوی |
| مەلایێکی فەقێیانە ویقارت | بەیانت ئاوە، گردە ئیقتیدارت |
| علوومت کافییە و شافی بە واجیب | لە کۆی تۆ دەبتە حاجیب ئیبنوحاجیب |
| لە داخی تۆ دەسووتێ نەفتەوەیهی | وەکوو بێ زەرد بووە ڕووی سیبەوەیهی |
| لە مەیدانی فەساحەت تۆ موجەللی | حەریری تالییە و سەعدی موسەللی |
| بە غەیری جەددی ئێوە کێهە دانا | لە کوردستان ئەساسی عیلمی دانا |
| وەرە با بێینە سەر باسی نیهانی | بە یادی عەیش و ئەییامی جەوانی |
| بە فیکرت دێ زەمانێ چووینە باڵەک | بە پێخاوسی نە کەوشم بوو نە کاڵەک |
| لەبەر پێم دڕک و دار و شاخ و باری | وەکوو مەخمەر بوو نەرمی یا نە قاری |
| کە چووینە سینگوڕە سینەم گڕی بەست | وەکوو قەندیلی سەرگەردان، وەکوو مەست |
| دەڵێن ئێستا هەواری گورگ و شێران | وەکوو قەلبی حەسوودی تۆیە وێران |
| چکاوە ئاوی پڕژ و گۆلەشینی | نەماوە هەر لە کۆتر تا شەهینی |
| گەرووی شێخی لە لوقمەی کۆچ و باران | موعەڕڕایە میسالی ڕۆزەداران |
| ئەمە دنیایە نامینێ هەتا سەر | لەبۆ ئازا و دانا، حیز و ماکەر |
| مەڵێ ئەم قیسسەیە بێ ڕێ و جێیە | لە ترسی تۆ نەبێ هێشتا لە کوێیە |
| لە دەردی دووری و جەوری زەمانە | گەلێ نەزدیکە زۆر دووری مەزانە |
| لە خۆم ئاگر هەڵێنم وەک چنارۆک | لە چاوم گریە دەربێ وەک حەمامۆک |
| بە سەد قەید و هەواشی دەردی دووری | بەیانی ناکرێ غەیرەز سەبووری |
| لەمەوپێش شەممەیەک عەرزی ئەتۆم کرد | بڵاوە فیکر و عەقڵم، وەسوەسەی کرد |
| کەوا بوو چاکە جامەی خۆم قەبا کەم | بەری دەست هەڵبڕم ڕووی خۆم لە خوا کەم |
| بڵێم ئەی ڕازیقی مێشوولە و فیل | بە هەققی جوبڕەییل و هەم سڕافیل |
| هەڵیکەی بەیرەقی کوردی لە دەوران | لە مابەینی کەکۆن و هەیبەسوڵتان |
| لە شەرق و غەربەوە تا قیتعەیی کۆ | لەبەر گۆچانی ئەمرت بێ وەکوو گۆ |
| دەزانی زەحمەتە تەعدادی یاران | بە سەد هاوین و زستان و بەهاران |
| دیارە دۆستدارانی ئەمن کێن | لە خۆشناو و لە ئاکۆ و دەشتی بیتوێن |
| لە ئێمە هەر کەسێ پرسی تەمامی | وەکیلی موتڵەقی سەرفی سەلامی |
| وەکوو من تۆش بنووسە بێ تەئەممول | جەوابی نامەکەم مانەندی بولبول |
| غەرەز دەستخەتتی تۆیە، ناعیلاجی | بڵا مەعنای نەبێ وەک بەیتی حاجی |
15
[edit]| لە مەیدانی بەهارا شارەکەی کۆ | قوبەی کیشمیری دا بەر شەق وەکوو گۆ |
| لە مابەینی کەکۆن و هەیبەسوڵتان | نسێی ئێوارە و سایەی سبەینان |
| لەلام زیللی هومایە چەتری سەنبەر | چ جایێ سێبەری سەر و سنەوبەر |
| بەهاری بۆ گوڵ و بۆ میوە پاییز | نەزیری گەر بڵێم نابێ بە جاییز |
| بە ڕەنگی ئاسمان تامی نەباتە | بە سافی کەوسەر و ئاوی حەیاتە |
| نموونەی جەننەتە شیوی ڕەزانی | بەهاری شامە ئەییامی خەزانی |
| گوڵی حاجیلەکانی دەشت و هاموون | نەکەی بیدەی بە نەرگسجاڕی گەردوون |
| لەسەر کێوان گوڵووک و لالەیی سوور | یەدی بەیزایی مووسایە لەسەر توور |
| لە خونچەی نەو دەمیدەی باغ و ڕاغی | دەڵێی گەردوونە هەڵگیرسا چراغی |
| دەماوەندیش بە نیسبەت شاخی ئێمە | بەهاری چەشمەساری وشکەدێمە |
| لە ڕێگای ئەورووپایی گەرچی وەستان | لە تەسویری وەکوو کەر پاکی وەستان |
| لە کن بیتوێنی ئێمە دەشتی لاجان | وەکوو ڕێی بانەیە، هەورازی بێجان |
| ئەهالی ڕۆستەمن وەقتی شەجاعەت | لە حاتەم زێترن وەقتی سەخاوەت |
| کوڕی غیلمانە، کچیان عەینی حووری | نەزەربازن وەلاکین دوور بە دووری |
| بە نیسبەت عیسمەتی مێردی لەگەڵ ژن | ئەقالیمی ترن سەرسۆری بێ بن |
| موسافیرپەروەر و یاری غەریبن | ئەوانن وا لە هەر عەیبێ بەری بن |
| لە دینداری فەقێیان وەک چیایە | مەلای بۆ گەنجی دین حاجی قەڵایە |
| مەکەن مەنعم هەمووی ڕاستە مەقالەم | بە بورهان و حەدیسی فەخری عالەم |
| وەتەن مەحبووبەیێکە حوجرەئارای | نیشانەی دین و ئیمانە تەمەننای |
| لە ئادەم بگرە تا دەورانی ئێستا | یەکێکە حاجی لەو خاکە هەڵستا |
| کە خەمخواری بکا بۆ میللەتی خۆی | لە بەینی گەورەکان و شێخی بێپۆی |
| زەمانە تووشی دەرد و غوربەتی کرد | غەمی کۆیێ پەرێشانی هەمووی کرد |
| بە قەددی ئاوەگردە دەردی دووری | نەزیری ئێچقەڵایە بێ حوزووری |
| دوو ئاغای ماوە وەک بیستوومە ئەخبار | ئەمین ئاغا و هەم ئاغەی ساحیبی کار |
| ئەمین و پشتیوانی قەسری میللەت | نیگەهبانی خەزێنەی دین و دەوڵەت |
| لە دنیادا ئیلاهی هەر بمێنن | بنەی بێ ئیتتیفاقی هەڵقەنێنن |
| لە قۆچ پاشاوە تا ئێستا ئەمیرێک | لە کۆی پەیدا نەبوو یاخود وەزیرێک |
| لەبەر بێ ئیتتیحادی بوونە مسکێن | لە ئاخیردا وەکوو زانیومە هەڵدێن |
| لە مابەینی کڵاوسوور و کڵاوڕەش | پەرێشان و دیارن میسلی گای بەش |
| لەبەر ئەم ناتەبایی و کینەجۆیی | لەلای ڕۆمی زەلیلن مەردی کۆیی |
| وەکوو بیستوومە ئەی یاری نکووپەی | لە تەئریخی جەم و ئەسکەندەر و کەی |
| بە شیر و خامە دەوڵەت پایەدارە | ئەمن خامەم هەیە، شیر نادیارە |
| نە بەیداغی هەیە نە تەپڵ و کووسی | ئەمەندەی پێ کرا بێ چارەنووسی |
| وەزیفەی خۆم بە جێ هێنا تەمامی | بە شیر و دەوڵەتە میللەت نیزامی |
| ئەوا خۆی کردە مەهدی حاجی قادر | نە نادر شای هەیە و نە شاهی نادر |
16
[edit]| وەرە سەیری بزانە لاوی کۆیی | مەهە دانیشتووە یا سەروە ڕۆیی |
| هەیاسە و پەستەکی لای نێوە شانی | کەوای شیرداخ و فێس و جامەدانی |
| بە یەغمای داوە خەرقەی شێخی هیندی | ڕەدا و تەیلەسانی نەقشبەندی |
| کە بیستی سەیدی دڵ لەم دەورە باوە | لە پەنجا جێوە شەستی زولفی ناوە |
| دڵی ویستم دوو چاوی، دانی خۆشە | دڵم نایە دڵی بشکێ، نەخۆشە |
| گرینم وەک شەوی پایز بەتاوە | گوڵێکم بوو لە باغاندا نەماوە |
| مەڵێ غەم گەورەیە یا گریە وردە | ئەمە گەرداوە، ئەویان ئاوەگردە |
| بەسە ئەی خامە با ئەم باسە پەی بێ | وەرە سەر باسەکی وا فایدەی بێ |
| ئەمانە قیسسەیێکە زۆر کراوە | وەکوو ئاوی شەوێ تامی نەماوە |
| گەلێ ساڵە ئەهالی شارەکەی کۆ | شەو و ڕۆژێ لەگەڵ شێخانی بێپۆ |
| میسالی ئاگر و ئاگرپەرستن | دەسووتێن و هەمیسان دەیپەرستن |
| لە عەهدی «کەر نەبی» تا دەوری «گا کوێر» | لە گوێی گا نووستوون، زۆر حەیفە بۆ شێر |
| لەکن خۆتان فڵان ئیبنی فڵانن | لە دنیا ئایین و ئۆین دەزانن |
| کەچی کەچ مەشرەبێکی بێ دیانەت | بە حیلە مل دەنێتە بەر عیبادەت |
| شەریعەت گەر بزانی یا نەزانی | وەکوو کەر دەچنە بن باری گرانی |
| لە مەش تەنها نییە سووچ و خەتاتان | لە کەسبیش غافڵن میسلی مەلاتان |
| لە بەغدا بۆ چی خۆرما بێت و لەیموون | لەبۆ دەرمان لە شار بێ ڕۆنی زەیتوون |
| لە دەوری کوللی باغی شاری کۆیێ | دووسەد بن داری زەیتوونی بە جۆیێ |
| لە ئێوە کامەتان بوو یەک دوو بارێک | بکاتە کیسەیەک یاخود خەرارێک |
| دوو پێی لێ دا لە کۆلا میسلی دۆشاو | وەکوو ڕۆن ڕۆنی زیتوون بێتە سەر ئاو |
| وەیا کەی نێژراوە چەند نەمامەک | لە نارنج و توورونج و هەر مەقامەک |
| بزانن شین دەبێ، نابێ، بە بەر دێ! | لە جێگای گەرم و ساردی چی بە سەر دێ! |
| بەراو و ئەرزی ئێوە کیمیایە | دوڕ و گەوهەر گەزۆ و مازووی چیایە |
| مەعادین خاتری تۆ بێ لەگەڵ کان | گەنمتان زێڕە حەتتا زیوە زیوان |
| ڕەژووی واپۆڕ و خوێ و نەوت و گۆگرد | لە کێوی ئێوە دا کۆیە وەکوو گرد |
| لە بەینی میللەتی خۆتان بەیاری | بکەن تەقسیمی شاخ و دار و باری |
| دەوەن ئاخر دەبێتە داری گەورە | مەڕی لەڕ خدمەتی بۆ گۆشتی چەورە |
| لە دنیادا ئەوی باقی بمێنێ | لە عوقبادا گوناهی پێ نەمێنێ |
| عەتایە و حوسنی خوڵق و ئیتتیحادی | ئیتاعەی عالمانە و شێخی هادی |
| خەریکی کاسبی و کاری حەڵاڵە | بە غەیری ئەم ئەوانی تر بەتاڵە |
| ئەوانەی موڵکی خۆیان کردە دەوڵەت | وەکوو بت دەیپەرستن جەمعی میللەت |
| میسالی ئێوە بوون یاخود وەکوو من | ئەوان بۆ چی پیاون ئێمە وەک ژن |
| سکەندەر بۆ چی چار چاو و دوو سەر بوو | فەرەیدوون فیل و کاوە شێری نەڕ بوو؟ |
| لە دونیا هەر کەسێ هەستا بە هیممەت | فەرەیدوونێکە، ئەسکەندەر مرووەت |
| لە سایەی شیعرەکانی وەک فەرەیدوون | دەمێنێ حاجی تا دەورانی گەردوون |
17
[edit]| هەر کوردە لە بەینی کوللی میللەت | بێ بەهرە لە خوێندن و کیتابەت |
| بێگانە بە تەرجەمەی زوبانی | ئەسراری کتێبی خەڵقی زانی |
| یەکسەر عولەما درشت و وردی | نایخوێننەوە دوو حەرفی کوردی |
| ئوستادی خەتن لە ئەم سیانە | وەک دی لە زوبانی خۆی نەزانە |
| مومکین نییە دەربچێ لە چەنگی | حەتتا ڕەقەم و خەتی فەرەنگی |
| ساحیب کوتوب و پەیامە هەر کەس | ئێمە نەبێ بووینە قەومی چەرکەس |
| کاکە ئەمە موئمینین، نە ڕووسین | بۆچ کفرە زوبانمان بنووسین؟ |
18
[edit]| میللەتی بێ کتێب و بێ نووسین | غەیری کوردان نییە لە ڕوویی زەمین |
| سێ قەبیلە حەقیر و بێ ڕوومەتن | کورد و دۆم و یەهوودی گومڕاهن |
| دۆم و جوو چاکە ئیتتیفاقی هەیە | کوردە بێ غیرەتی و نیفاقی هەیە |
| جینگەنەی ئێرە با وجوودی کەرن | هەروەکوو دۆمی ئێمە دەربەدەرن |
| لێوە عاقڵترن بە سەد مەنسەب | کوڕی خۆیان دەنێرنە مەکتەب |
| ئێستەکێ ئامیرانی کوردستان | هەر لە بۆتانەوە هەتا بابان |
| لەم هەتیوانی مەکتەبەن یەکسەر | کوردەکان بار دەکەن وەکوو ماکەر |
| وا دیارە هەتا کوو دنیا بێ | کوردەکان حاڵیان دەبێ وا بێ |
| جوو چ قەدری هەیە لەنێو کوردان | غەیری لێدان و جوێن و تێهەڵدان |
| حاڵەتی ژێرەدەستی هەر وایە | نۆکەری کاری چاکی بۆ نایە |