سنڌ جي مختصر تاريخ/سبق ٻٽيھون
ٽن ڀائن مان مير غلام علي خان رئيس يا وڏو ھو ۽ ٻيا سندس ڀائيوار ۽ صلاحڪار ۽ مددگار ھئا. ورھ کن جي اندر مير ٺاري خان جو مير غلام علي خان سان جھيڙو ٿي پيو ۽ ھو لشڪر وٺي مير سان وڙھڻ لاءِ ڪاھي آيو. جنگ ۾ مير ٺارو ڦٽجي قيد ٿي پيو. ڪن ڏينھن کان پوءِ مير ھن کي معافي ڏئي عزت آبروءَ سان ميرپور روانو ڪيو.
ٻئي سال ۾ شاھ شجاع الملڪ، جو زمان شاھ جي قيد پوڻ ڪري بادشاھ ٿيو ھو، سو وڏي لشڪر سان سنڌ تي چڙھي آيو. مير غلام علي خان به پنھنجو لشڪر وٺي شڪارپور ڏي ھليو. نيٺ صلح ٿيو ۽ ميرن ڏھ لک رپيا بادشاھ کي انھيءَ وقت ڏنا ۽ آئيندي پنج لک سالياني ڏيڻ جو انجام ڪيائين.
قلات ۾ به اڳوڻو خان محمد نصير مري ويو ۽ سندس ڀاڻيجو محمود خان حاڪم ٿيو ھو، تنھن سان به مير صلح ڪيو ۽ کانئس سنڱ وٺي ھن سان عزازت ڳنڍيائين. ھوڏي بھاولپور جي خان محمد صادق ناسازي شروع ڪئي تنھنڪري سنڌ جو لشڪر مٿس ڪاھي ويو. خان لاچار ٿي صلح ڪيو ۽ سندس پٽ بھاول خان اول ۾ حيدرآباد آندو ويو، جو ٻارھن مھينن کان پوءِ وري موٽائي موڪليو ويو.
ساڳئي سال ۾ ڪڇ ۾ ڏڪار پيو، اتي جا ماڻھو سنڌ ۾ اچي پنھنجا ٻار ٻچا وڪڻي اَن وٺڻ لڳا. ڪڇ جي راو ۽ انگريز سرڪار جي لکڻ تي مير غلام علي خان انھن ماڻھن کي اَن خيرات ۾ ورھائي ڏنو ۽ وڪڻل ٻار ٻچا ھٿ ڪري وري موٽائي موڪليا.
سگهوئي پوءِ ميرن ۽ انگريز سرڪار جي وچ ۾ ھڪڙو عھدنامو ٿيو جنھن موجب ميرن انجام ڪيو ته سندن وڪيل ھڪٻين وٽ ايندا ۽ رھندا ۽ مير فرينچ توڻي آمريڪن ماڻھن کي سنڌ ۾ رھڻ نه ڏيندا.
سن 1811ع ۾ مير غلام علي خان شڪار ڪندي مري ويو ۽ اگرچه مير محمد جي نالي پٽ به ھوس ته به حڪومت باقي ٻن ڀائن ھلائي ۽ انھن مان به وڏو مير ڪرم علي خان رئيس ٿيو. ھي مير ڏاھو ۽ سخي ۽ علم دوست ۽ انصاف وارو ھو. سندس ڏينھن ۾ ايران ۽ خراسان ۽ ايران جي بادشاھ سان به ھن دوستي رکي. ڪڇ سان تڪرار ھئڻ ڪري ميرن ڪڇ تي ڪاھيو پر انگريز سرڪار جي دست اندازيءَ جي ڪري صلح ٿيو.
پنجاب جو راجا رنجيت سنگھه ملتان وٺي سنڌ تي ڪاھي آيو پر انگريز سرڪار جي دست اندازيءَ ڪري ھو موٽي ويو ۽ ميرن جو لشڪر شڪارپور کان موٽي آيو.
ھنن ميرن جي وڏن ٻن فوتي ڀائن جي پٽن مير صوبدار ۽ مير محمد فساد شروع ڪيو ۽ ملڪ جو حصو گهرڻ لڳا، تنھنڪري ھنن کي ڪي پرڳڻا جاگير ۾ مليا. نيٺ 1828ع ۾ مير ڪرم علي خان ڪنھن به اولاد کان سواءِ وفات ڪئي ۽ فقط مير مراد علي خان حڪومت ڪرڻ لڳو.
ھن مير نئي سر انگريز سرڪار ۽ ايران جي بادشاھ ۽ ڪڇ جي راو ۽ پنجاب جي راجا رنجيت سنگھه ۽ مسقط جي امام ۽ مڪي جي شريف سان دوستي رکي وئي. ھن مير جي ڏينھن ۾ شاھ شجاع الملڪ سنڌ ۾ آيو، نيٺ 12 لک رپيا وٺي موٽي ويو. انگريزن سان به تازا عھدناما ٿيا جن موجب انگريزن کي سنڌ ۾ اچڻ وڃڻ جي رخصت ملي ۽ طرفين جي وچ ۾ واپار جاري ٿيو ۽ سنڌو نديءَ تي واپاري آڳٻوٽ ھلڻ لڳا.
سن 1833ع ۾ مير مراد علي خان وفات ڪئي. انھيءَ کي چار پٽ ھئا مير نور محمد خان، مير محمد نصير خان، مير محمد خان ۽ مير يار محمد خان.