سنڌ جي مختصر تاريخ/سبق ٽيھون
ٽالپر اصل بلوچ ھئا ۽ بلوچستان ۾ رھندا ھئا. نادر شاھ بادشاھ بلوچستان وٺي پوءِ سنڌ ۾ آيو، تنھن وقت ڌاري اُھي سنڌ ۾ آيا. ٽالپر جو نالو انھي کي ڏلي خان کان مليو، جو سندن وڏو ھو. سندن پھريون ڏاڏو ھوتڪ خان ھو، جو ڪڪي خان جو پٽ ۽ شاھي خان جو پوٽو ھو. ۽ ٽالو خان ڪڪي خان جو ڀاءُ ھو. ھوتڪ خان کي ست پٽ ھئا جن مان مشھور ٻه ڄڻا ٿيا، ھڪڙو ماڻڪ خان ۽ ٻيو شھداد خان. ماڻڪ خان جو پٽ الھيار خان ھو ۽ انھن جو اولاد ماڻڪاڻي سڏبو آھي، جي ميرپورخاص ۾ رھندا آھن ۽ ٽنڊوالھيار به انھيءَ الھيار جي پٺيان سڏبو آھي. مير شھداد خان کي ٻه پٽ ھئا، مير چاڪر خان ۽ مير بھرام خان. مير چاڪر خان جو اولاد خيرپور وارا مير آھن ۽ شاھپور مير چاڪر واري انھن جي نالي پٺيان آھي ۽ شھدادپور ۽ قبا شھداد اھي مير شھزاد جي نالي پٺيان آھن. ۽ مير بھرام خان جو اولاد حيدرآباد وارا مير آھن. مير چاڪر جو پٽ مير سھراب ھو، تنھنڪري خيرپور وارن ميرن کي سھراباڻي مير به سڏيندا آھن. حيدرآباد وارن کي شھداداڻي ميرن مان مير شھداد جي پٽ بھرام خان کي ٽي پٽ ھئا، ھڪڙو مير بجار خان، جنھن جو اولاد بجاراڻي مير آھن جي ٽنڊي غلام حسين ۾ ويٺا آھن، ٻيو مير صوبدار خان جنھن جو اولاد حيدرآباد وارا مير آھن جي سنڌ جا مکيه حاڪم ھئا، ۽ ٽيون مير محمود خان جنھن جو اولاد محموداڻي مير آھن، جي مير محمود جي ٽنڊي ۾ ڦليلي تي ويٺل آھن.
پھرين سنڌ ۾ مير شھداد آيو. اھو پنھنجي چاچي مير صوبدار سان تڪرار ڪري رسي سنڌ ۾ آيو ھو ۽ ميان نور محمد ڪلھوڙي وٽ اچي رھيو. انھيءَ کان پوءِ ٿورو ٿورو ڪري ٻيا سندس مائٽ اچڻ لڳا. انھيءَ وقت ڌاري ڪلھوڙا پيري مريدي به ڪندا ھئا، جيئن مٿي ڪلھوڙن جي بيان ۾ به چيو ويو آھي. ٽالپر بلوچ انھن ڪلھوڙن جا اچي مريد ٿيا. ٻنھي کي سنڌ جي ڏکڻ يا لاڙ وارا ماڻھو سرائي سڏيندا ھئا، جو ھو سنڌ جي سري يا اتر کان آيا ھئا ۽ ھو ٻولي به سرائڪي ڳالھائيندا ھئا جا پنجابيءَ جھڙي آھي. ٿورو ٿورو ٿي ٽالپرن کان بلوچڪي ٻولي ھلي ويئي ۽ ھو پنھنجن ڌڻين ۽ مرشدن واري سرائڪي ٻولي ڳالھائڻ لڳا.
ارڙھين صدي جي پڇاڙي ڌاري مير شھداد ميان نور محمد ڪلھوڙي وٽ وڏو درجو پاتو ۽ دھليءَ جي بادشاھ انھيءَ کي وڏي جاگير ڏني. مير شھداد مئو به اُتي ۽ شاھپور جي ويجهو رکيل آھي، جنھن کي قبا شھداد چوندا آھن. سندس پٽ مير بھرام سندس جاءِ تي مقرر ٿيو ۽ اُھو ميان نورمحمد جي مرڻ کان پوءِ به ڪلھوڙن سان ايماندار رھندو آيو ۽ ميان غلام شاھ سان گڏ رھيو. انھيءَ کان پوءِ ميان سرفراز وٽ ھو، جنھن ھن کي ۽ سندس پٽ مير صوبدار کي مارايو ۽ انھيءَ کان پوءِ ميان عبدالنبي مير بھرام جي ٻئي پٽ مير بجار خان ۽ انھيءَ جي پٽ مير عبدالله خان کي مارايو، جيئن مٿي بيان ڪيو ويو.