لەیلا و مەجنوون/01
Appearance
بە نام ئەو کەس بە كن فيكون | عالەمش جە کەتم عەدەم کەرد بیروون |
مەحزی خاتران سيد الكونين | موحەممەد فاتح خەیبەر و حونەین |
حەمد و سەنا و شوکر پەی ئەو زات پاک | هەم سەڵەوات لەسەر پادشای لولاک |
ئەر تەوفێق دەرۆ بینای بیهتەرین | جە دمای مەکتووب خوسرەو و شیرین |
عەجەبتەر جە سڕ سیحری سامیری | واچۆم وەسف عەشق قەیس عامیری |
یانیهای مەجنوون مەفتوون لەیلێ | دەیری دێوانەی دەشتی دوجەیلێ |
وێڵی و مەحروومی جە شادی و | هامڕازش چەنی وحووش و تیوور |
عەشق مەجازی، بەعدەن حەقیقی | واچۆم جە تاریخ جە ڕووی دەقیقی |
بە واتەی حەکیم دانای نیزامی | گەنجەوی، ئەلیاس بن یووسف نامی |
شاعیری شەریف شەفیع دەستوور | ئەر پەرسۆ تاریخ ئی نامەی مەستوور |
غەین و قاف و نوون، دالی ئەبجەدی | حیساب کەرۆ حەرف وێنەی عەسجەدی |
هەزار و یەکسەد، پەنجا و چوارەن | ڕەوشەنتەر جە سووی شوعلەی وەهارەن |
جە هیجرەتی خاس شای خيرالانام | وە ڕەوەزی ئەو بۆ، سەڵەوات و سەلام |
عیبرەت بۆ پەرێ ئەبنای ڕۆزگار | واتەی قوبادیش مانۆ یادگار |
خانا هەم جە سەر، خانا هەم جە سەر | نگادارت بۆ خواوەند جە سەر |
پشت و پەنات ۆ دەهەندەی داوەر | لوتفش چەنی تۆ دایم بۆ یاوەر |
تۆم سپەرد بە زات شای شاهان جە سەر | وە دەستگیرت بۆ دایم پەیغەمبەر |
تاج سلێمانی هەم جە سەرت بۆ | حەزرەتی حەزر وە ڕەهبەرت بۆ |
عەلی شای مەردان هەم جە پشتت بۆ | قەبزهی زولفەقار شەب نە مشتت بۆ |
سوورەت بەرائەت وە تیغبەندت بۆ | دیدەی بەدگاران دوور جە دڕەندت بۆ |
ئەخی جوبرەئیل باڵ کێشۆت وە سەر | نگەهدارت بۆ دەهەندەی داوەر |
آية الكرسي وە ئەسپەرت بۆ | مانگ و خۆر هەردوو چرای سەرت بۆ |
سوورەت ياسين و والشمس پەنات بۆ | انعام كافها وە ڕەهنمات بۆ |
انا فتحنا بۆ وە دەستگیرت | القاحه و نون نەشۆ جە ویرت |
هەم قدافلح ڕەختی بەرت بۆ | «طه و تبارك» تاج سەرت بۆ |
«معوذتين» بازووبەندت بۆ | قل هو الله احد گەردەنبەندت بۆ |
جە لای سوڵتانان حەرفت ڕەواج بۆ | دەستگیری دەستت ئیمام ڕەزا بۆ |
بە وێنەی نادر بەرز ئیقباڵت بۆ | زۆری ڕوستەمی نەوەی زاڵت بۆ |
قەڵەمت قودرەت قووەی قەزاش بۆ | بەڵقەیسی چۆڵگەرد جە تۆ ڕەزاش بۆ |
زەرەر ناوەری تا دێرزەمانە | ئەیمەن بای بە لوتف یەکتای یەگانە |
شەرحێ جە ئەحواڵ مەجنوون بەیان کەر | جوانی و جەماڵ لریلش عەیان کەر |
ڕوواتی عەرەب، دانایان دەور | ئەو تاریخوانان شەفیع تەرز و تەور |
مەواچان جە دەور حوکمش ڕەوان بی | عەبدولمەلیک نام ئیبن مەڕوان بی |
سوڵتان عادڵ ئەمەوییان بی | دوشمن سەرسەخت عەلەوییان بی |
بەدبەختی پەی وێش، پەی ئەهلی زەمان | ساز دابێ، پەنام بە زاتی سوبحان |
سەنەی شەست و پەنج تا هەشتادوشەش | هیجرەتی ڕەسوول شای ڕەفڕەفی فەرش |
یەک بزورگزادەی شيخ القبايل | شمشێر وە کەمەر، زەڕیین حەمایل |
نام ئەو مەلووح بن موزاحیم بی | جە عامرییان زی مەراحیم بی |
جە شێخنشینان دەورەی خەلیج بی | جە گرف چت دارا، موحتاج وە هیچ بی |
سێ فەرزەندش بێ، هەر سێ شەهزادە | وردتەر جە گشت مەکتەب نەهادە |
جە هەفت ساڵی تا وە دە ساڵ یاوا | شیعر و شاعیریش وە عاڵەم تاوا |
جوانی و جەماڵ، عەقڵ و کەماڵش | زیهن و زەکاوەت، حوسن و خیساڵش |
بڵندیی هیممەت، سەخا وجوود ئەو | مەشهوور بی نە عام دایم وجوود ئەو |
نام ئەو قەیس بی دانا و دیاری | شایستەی سەریر پەی شەهریاری |
مەشی وە مەکتەب چەنی هامفەردان | جە کناچە و کوڕ عەرەب نژادان |
پەی تەحسیل عیلم، عیرفان و ئەدەب | قاعیدەی قانون شاهان عەرەب |
مەهدی ئیبنی کەعب ڕەبیعی نژاد | جە عامرییان مەردێ بی ئازاد |
یەک کناچەش بێ بە نام لەیلێ | بە حوسن و جەماڵ، ڕشتەی سوهەیلێ |
بە شوعلەی جەماڵ خورشید ماهێ | وێنەی سەهی سەرو، نزارەگاهێ |
شۆخ کەمان وە نێش غەمزەی کەمێنە | سوراخ مەکەردەش سەد هەزار وێنە |
یەک ئاهووچەشمێ، غەزاڵنازێ | جەهانێ مەکوشت وە عیشوەسازێ |
مانگ عەرەب بی وە ڕوخ نمایی | تورک عەجەم بی وە دڵ ڕووبایی |
زڵفش وێنەی شەو، ڕوومەتش چراغ | یا مەشغەلەی شەمع جە مینقاڕ زاغ |
فەندوق دەهانێ، سەرو سایەیێ | چون تونگی شەکەر، شیرین مایەیێ |
شەکەرشکێنێ، بە خاترخواهێ | لەشکەرشکێنێ، وە نیم نگاهێ |
پووشیدە پەردەی جای زیندەگانی | شاشیعر عینوان، بەیت جوانی |
تەعوێزی کەمەر گشت هامنشینان | شایستەی کەنار گشت نازەنینان |
زەنەخدان جە عیقد عارەق جەمین | هەم جە حەڵقەی زڵف موشکی عەبیرین |
گوڵگون وە خوون بی وە شیر پەروەردە | سورمەش جە سەودای مادەر ئاوەردە |
جە گونای ڕاسش بی موشکین خاڵێ | زیاد کەرد وە جەماڵ جەواهیر لاڵێ |
جە هەر دڵێ بی جە هەواش مەیلێ | گیسووش وێنەی لەیل، هەم نامش لەیلێ |
جە زەکاو جە هۆش، شیعر شاعیری | هامڕازش ڕەفێق قەیس عامیری |
بە مەحز زانای هۆش و فام و دەرک | وەردشان شەربەت عەشق عوسرەت بەرگ |
جە وەقت وانای مەستوورەی کیتاب | حرووفش بە ڕەمز مەکەردەن خیتاب |
یاران وە حیساب پەی عیلمخوانی | ئەوان پەی حیساب عەشق جوانی |
یاران جە لوات مەعنی مەپەرسان | ئەوان جە سوورەت مەعنی مەپەرسان |
یاران جە علووم ئەوراق مەوانان | ئەوان حەرف جە ڕەمز عوششاق مەڕانان |
یاران مەوانان ئەوساف ئەفعال | ئەوان مەوانان شەرح وەسف حاڵ |
یاران شومارەی پێشین پەی وێشان | ئەوان هەر خەریک شومارەی وێشان |
قەیس مەوات «ئەلف» ئاڵای باڵاتەن | «بێ» چون بازووبەند بازووی ئاڵاتەن |
«ت» تاتای زڵفان سیای قەترانی | «ث» ثابتی مەیل عەشق جوانی |
«ج» جوانی و جەماڵ «ح» حەیای و حوجبەن | «خ» خاڵ و خەیاڵ، خەم وە ڕووی لەبەن |
«د» دیدە و دەهان، دەماغ عیشقەن | «ذ» ذەلیلی زام مەینەتان مەشقەن |
«ڕ» ڕەویەی ڕەئفەت ڕای عاشقانەن | «ز» زوخاونۆشی ڕای موشتاقانەن |
«س» سینەی مەحبووب، سەندووقچەی زەڕەن | سافتەر جە سەفحەی سەنگ مەڕمەڕەن |
«ش» شەرم و شکووهـ، ێوەی جوانی | «ص» صافیی سدوور، سیدقی ڕەوانی |
«ض» ضوء ضمير ڕەوشەنی دڵەن | «ع» عەرضەی عوششاق دەروون چون گوڵەن |
«غ» غونچەی غەبغەب، غەواس ژیرەن | نە عومقی دەریای دۆس دڵگیرەن |
«ط» طاقەتم تاق تەوق گەردەنەن | «ظ» ظوڵم و زۆرت تا ڕۆی مەردەنەن |
«ف» فاکیهەی فەرد میوەی مەحبووبەن | «ق» قوڵف مەخزەن قەڵای مەحجووبەن |
«ک» کان کۆی زەڕ دەریای یاقووتەن | «ل» لەرەی زڵفان دەرو لیمووتەن |
«م» مەودای موژان دڵشکاوتەن | «ن» نازکی ناز نیای چاوتەن |
«و» وەڵگ جوانی خەزانبیزتەن | «هـ» هەر چەمەڕای ڕای ئازیزتەن |
«لا» لام ئەلف لاڵ بام پەرێ سەردی مەیل | «ی» یاقووت لەب یاقووت بێز لەیل |
لەیلێ جە ڕووی ناز وە عیشوەبازی | وە سی و دوو حەرفەی فارسی و تازی |
وات «ئەلف» ئاڵای ئاسک ئەبرووتەن | «ب» بەزم باڵای باش شکووتەن |
«پ» پام وە پابەند پەری ڕوخسارەن | «ت» تا زیندەنان تاسەی دیدارەن |
«ث» ثابت قەدەمپەی وەفای یارەن | «ج» جەور و جەفات وە جەستەم بارەن |
«چ» چابوکی دەست چەرخ چەمانت | «ح» حاڵزان حاڵ، ناو هامدەمانت |
«خ» خۆشیی خولق و نازک خەیاڵیت | «د» دوودی دەروون لەیل زوغاڵیت |
«ذ» ذیکرم ذەلیل بەردەی نام تۆن | «ڕ» ڕووم نە جەماڵ جەمین جام تۆن |
«ز» زووخ زامان زەخم دڵچاکم | «ژ» ژار مارەن ژین و خوراکم |
«س» سەودای عیشقت، ش شۆخیی شێوەت | «ص» صەدر گوفتار صیدق حەق پێوەت |
«ض»ضياي ضمير زامنی عەهدت | «ط» طاعەتی طەوف طوغرای زەڕمەهدت |
«ظ» ظلیل و سایەی زوڵم و زۆر و عیشق | پەخشەن وەسەر شان لەیل مەینەت مەشق |
«ع» عەقڵ و عومر و عەشق و عەهدمەن | عەیش و عەهد شیر زەڕین مەهدەن |
«غ» غوبار غەم غەبغەبت وە دڵ | «ف» فەڕ و شکووهـ تۆن نە فەوق گوڵ |
«ق» قەد و قامەت، «ک» کەریمی تەبع | «گ» گرانقەدریت، «فێ» مابەین جەمع |
«ل» لەعل لەبان، لاڵ بەخش ئەشعار | «م» مەشق مۆبەت مەحبووبی شعار |
«ن» نازکیی تەبع، نامووس و نامت | «و» وەعدە و وەعید، وە فیکر و فامت |
«هـ» هیلال قەوس هەردوو دیدەی مەست | «ی» یەشم یاقووت گوفتارت پەیوەست |
«لا» وە لاڵ بەخشی لێوی لاڵ تۆ | لاڵ بام بێ دەسم پەی ویساڵی تۆ |
وەی تەور و شێوەی شیعر و شاعیری | مەفتوون بەین قەیس و لەیلی عامیری |
ڕشتەی ئیختیار بەرداشان جە دەس | عاشق بین وە هەم شۆخ شەیدای مەس |
مەلووح مەهدی بەڵکە خاس و عام | زاناشان بەوان هەر دوو بە ناکام |
لوان بە یانە، گۆشەنشین بین | مەحرووم نە جەماڵ جام جەمین بین |
هەردوو بە ئەشعار پەی یادگارێ | مەنویسان جە هەم چەند ڕۆژگارێ |
ئاخر بە واتەی بەدی بەد گوان | وە کوللی قەتع بی ڕای ئاما و لوان |
جە شۆڕش عیشق بەخت سەرنگوون | هامسەران وە قەیس مەواتن مەجنوون |
مەجنوون چون نەدی ڕوخسار لەیلێ | ڕاهی بی نەڕای هەر چەمێش سەیلێ |
مەگێڵا وە دەشت، کەش و کۆهـ بازاڕ | دیدەی پڕئەسرین، دەرد دڵ ئازار |
مەوانا سروود بە گریە و زاری | وەزیع و شەریف، شەهری و بازاڕی |
مامان مەردان نە دەورش سەف سەف | وە مەجنوون مەجنوون لێش مەدان وە کەف |
تا خوێشان ئەو زانان بە حاڵش | واتەن بە مەلووح بەدی ئەحواڵش |
نەواردەی تەعام وێلی بیابان | زەحیفی و زەردی و شێتی و شتابان |
واتەن مەر بە وەسڵ لەیلێ بۆ شەفاش | وەر نە ڕۆبەڕۆ فێشتەرەن جەفاش |
مەلووح وات بە قەیس، عەیبەن پەری تۆ | چون مەبۆ لەیلێ پەی هامسەری تۆ |
هەرچەند وە نیسبەت جە یەک نژادین | تۆ سازادەنی ئەو فەردێ عادین |
بە غەیر جە لەیلێ، عەرەب کناچان | جەو فێشتەر مەحبووب هەر جاهـ مەواچان |
ماوەڕۆم پەرێت بە ماڵ و بە زەڕ | غەنی مەکەرۆم عارەبان بەڕ |
عەلاوە عەرەب ڕەسمش بەی تەورەن | عاشق و مەعشووق وەسڵشان جەورەن |
مەوردی توهمەت قەرار مەگیران | مربان وە تانەی هامسادە و جیران |
تۆیش شەهزادەن، لەیل فەردێ عادی | کەفائەت جە بەین نییەن پەی شادی |
ئی خەبەر وە گۆش بابوی لەیل یاوا | واتەنی بە جەنجەر جەرگش شکاوا |
قەیس ئەژنی بە گۆش واتەی ئەبەوی | کەردەش فەرامۆش شادیی دنیەوی |
شادی تەبدیل دا بە شین و فوغان | یاوا بە گەردوون نایرەی دوخان |
پەی فیراق لەیل ماڵا وە سەردا | ڕوو نیا وە ڕای کۆهـ و کەمەردا |
گاهێ کۆی تۆ باد، گاهێ پەی دوجەیل | گاهێ کۆی ثەوبان پەی فیراق لەیل |
مەگێڵا پەی شەمع وێنەی پەروانە | دەشت و دەر مەکەرد، دەیری دێوانە |
مەوات غەیر جە لەیل وە کێ بدۆم مەیل | هامڕاز و هامدەرد دڵ و دەروون کەیل |
هەر ئێد خاستەرەن چەم بڕێزۆ سەیل | لافاوش بشۆ وە هەوارگەی لەیل |
سەوز کەرۆ گیا، بیابان خەیلێ | بۆ وە سەیرانگا مەنزەرەی لەیلێ |
لەیلێ دمای تۆ مەیلم بە کێ بۆ | باڵای کێ بدیۆم شێوەی تۆش لێ بۆ |
شەرت بۆ دمای تۆ لیباسم ڕەش بۆ | بیابانگەردیم نەسیب و بەش بۆ |
لونگ مەجنوونیت بکەرۆم وە کۆڵ | هامڕاز بۆم چەنی وەحشیان چۆڵ |
نەبۆم وە ڕەفێق دایرەی بەشەر | مەئنووس بۆم بە وەحش تا يوم المحشر |
بیابان و چۆڵ کەردم بە یانە | لاقەید بۆم جە قورب خوێش و بێگانە |
گاهـ زەلیل زام، مەگرەوا بە زار | زەعیف و زوێر، زویر دڵ ئازار |
گاهـ ماوەرد بە یاد خوردەساڵی وێش | چەنی لەیل مەشین وەلای بز و مێش |
گاهـ دەورەی تەحسێڵ مەدرەسەی علووم | گاهـ شیعری شیرین لەیلەکەی مەتڵووم |
وەی تەورە لیباس نەتەنەش ڕێزا | هەوای سەرد و گەرم مەحبووبیش بێزا |
مەدیا وە ئاهوو، غەزاڵان هەرد | پەی پەی مەکێشا هەناسان سەرد |
مەوات چون لەیلەن بەر و سینە چەم | دەم و نافەی ناف، دیدە و خاڵ و مەم |
مەگەر دەست و پاش نیەن وێنەی لەیل؟ | باریکەن پەی تەی دامەنەی دوجەیل |
شێوەی شیرین تەرز شۆخی خەرامان | مەدیا بە لاوە ماچی لەیل ئامان |
چەنی گورگ و شێر، بەور و گەوەزنان | مەئنووس بی دایم وێنەی هاموەزنان |
چەنی قەل و داڵ، کەبووتەر و زاغ | ماهی و مار و مۆر، مەکەرد دەرد و داغ |
گاهـ گاهێ ماما چون دێوانەی وێڵ | ڕاش مەگناهـ وەتەن، وە خێڵخانەی خێڵ |
ئەویش دوور جە خێڵ چەنی گەلـلەی مێش | دووراودوور مەدیا وە بێگانە و خوێش |
برا و خواهەران، مادەر و پدەر | جە دەرد هیجران قەیس دەربەدەر |
شەب و ڕۆ خەریک زاری بین یەکسەر | خەمین و خەمبار خەستەی خاکبەسەر |
ئاخر شین گرتەن ئەو قەیس خەستە | وە حەڵقەی زەڕین دەست و پا بەستە |
بەردەن وە یانە وە میهرەبانی | وە نەسیحەت و شیرینزبانی |
نە زاد نە تەعام، نە خەو نە خوراک | ئێختیار نەکەرد دڵەی دەروون چاک |
مەواتەش لەیلێ لێو بە شەکەردخەند | پەری عەشق تۆ هامن شیم وە بەند |
داخۆم حاڵ تۆ پەری من چوونەن | خاترم جەمەن، خاترت خوونەن |
ئی هەواڵ سەخت وە لەیلێ یاوا | وێنەی غەزاڵان وەلەدەی ساوا |
ڕەم کەرد جە سادی، وە خەم بی مەئنووس | جە وەسڵی وێش و قەیس مەبی مەئیووس |
نویسا وە قەیس هامدەرد دەردم | هامڕاز دەروون، هامفەرد فەردم |
وێڵ بیابان سەعرای چۆڵەکەم | یار وەفادار مەینەت کۆڵەکەم |
من ئەژنیم بە گۆش گیرۆدەی دەردی | لێڵاویم لێڵ بۆ لێم گلەمەندی |
دڵەی من وە دام دووری تۆ بەندەن | خەڵاسیش نیەن مەر وە گیان کەندەن |
ڕای ئامام نییەن تا بەیۆم وەلات | بووم بە هامزەنجیر پەی دەرد و بەڵات |
دەس بە دامانم کووتا و ناتەوان | جە ترس بابۆم بێ دەس و دوان |
هەرخەجاڵەت بام چیم دەسەڵاتەن | وە بەرزیی باڵات غەمم خەڵاتەن |
حەیفەن پەرێ تۆ چون دوڕڕ مەکنوون | ناهالەن بیشەرم مەواچان مەجنوون |
تاسەخوارت لەیل خاتمەی کەلام | مەکیانۆ وە لات سەد هەزار سەلام |
نامەش دا بە دەس یەک مەحرەمی ڕاز | بەردش وە لای قەیس دۆس دڵنەواز |
قەیس بە شەوق دڵ نامەش ستانا | بە دیدە و بە دڵ سەرانسەر وانا |
وەخت بی جە شادی زاڵەترەک بۆ | گیان دۆ بە قاسید، موژدەش گەرەک بۆ |