तरुण तपसी/03
म पनी मुनिवाक्यमाधुरी
मुहुनीको वश बेसरी परी।
चुपचाप थियें शनैः शनैः
फिर निस्के मुनिका कुरा उनै।।1।।
बित्यो वर्षा, प्यारो जलन जलधारा छरिछरी
हरी ग्रीष्मज्वाला, सकल पृथिवी शीतल गरी।
पखेरामा लागी तुहिनगिरिको शङ्कर सरी
बस्यो यद्वा लेट्यो सुखमय हँसीलोपन धरी।।2।।
कुवा, खोलानाला, सर, दह तथा ताल, तटिनी
सबै सङ्ले झल्के, अति विमल ऐनामय बनी।
जहाँ हेर्दा नीलो गगनतल चुर्लुम्म सकल
डुबेको देखिन्थ्यो मुनिमन सरी स्वच्छ विमल।।3।।
खुले उद्योगीका शुभ दिवस जस्तै दश दिशा
निशाभन्दा राम्रा दिवस, दिनभन्दा अझ निशा।
शरत्को शोभाले सब मलिनता दोष दबियो
अहा द्यावापृथ्वीमय भुवन यो कञ्चन भयो।।4।।
तपस्याको छाया भुवनभर पारेर सबमा
बढूँ सुस्तै सुस्तै, पर पर चढूँ नील नभमा।
म भन्थें त्यो वेला पलपल ठुलो साहस धरी
बिचैमा चौतर्फी पशु धुरिन आये गरगरी।।5।।
कहाँ मेरो त्यस्तो तपनियमको सिद्धिसपना
कहाँ छोटा पेटू अधम पशुको त्यो पशुपना।
शिँगौरी खेल्दै ती निहुँपिहुँ झिकी लाखन थरी
निशाना मैलाई गरि खनिन आये वरिपरि।।6।।
कुनै मुन्टै टोकूँ भनि नयन दिन्थे उपर ती
कुनै खेल्दै चल्दै घुसुघुसु धकेल्थे मकन ती।
कुनै दल्थे, मल्थे, हरकिसिमका युक्तिबलले
कठै यस्तै चालासित कठिन धेरै दिन चले।।7।।
यताको यो बोधा, तल पयरमा कीट कठिन
तिखा दाह्रा धस्थे हरकिसिमले जीवन लिन।
झुकी त्यो मौकामा जिनतिन कडा आत्मबलको
सहाराले सारा मरि मरि सहें घात खलको।।8।।
कतै छाला लत्क्यो, बलसित कतै चर्र चिरियो
कतै पल्ट्यो आलो उकुच, उसमा सूच भरियो।
कतै तर्क्यो मर्क्यो, तन सब भयो घायल अति
मलम्पट्टी गर्थी फगत बिचरी नर्स नियति।।9।।
कठै त्यो वेलामा कठिन जुन सङ्कष्ट सहन
परेथ्यो, त्यो ऐले पनि बहुत गाह्रो छ कहन।
परीक्षा हो वा त्यो परहितमहामन्त्रजपको?
थियो यद्वा दीक्षाविधि नियम त्यो तीव्र तपको।।10।।
ममा त्यो वेलाको विकट खत वा दाग अझ छन्
कसैले जान्दैनन्, मनुज सब अन्धा अबुझ छन्।
कुनै जान्दो हो ता मनुज परपीडा अलिकति
मलाई के पर्थ्यो उस बखत त्यो घोर फजिती।।11।।
हजारौं ती धक्का रगडहरु खाँदै हरघडी
अडी काँपी काँपी कठिनसितs: पुर्लुङ्ग नलडी।
किशोराऽवस्था त्यो जिनतिन बित्यो व्याकुल बनी
हटे सुस्तै सुस्तै नियतिगतिले ती पशु पनी।।12।।
नयाँ बढ्दो चढ्दो वय, मधुर पानी पवनको
सुबिस्ताको साथै धृति र बल उत्साह मनको।
उपाधिज्वालाको प्रशम, सब यो सिद्धितरिका
जुट्यो, जस्ले गर्दा पिर सब भुलें जन्मभरिका।।13।।
हवाको, पानीको, धरणिजननीको रसबल
लिँदै, प्यूँदै, गर्दै पल पल सबै अङ्ग सबल।
म त्यो चौबाटोमा अटल बलियो आसन कसी
जमें, मेरो भित्री हृदय हुन थाल्यो अति खुशी।।14।।
थियो मानू मेरो उस बखतको भाग्य हँसिलो
बहन्थ्यो चौतर्फी चमचम सफा कान्ति रसिलो।
चरा तेही मेरो मधुर मुहुनीको वश परी
परी जस्तै झर्थे प्रणयसित गर्दै चिरिचिरी।।15।।
कुनै सुस्तै झुल्थे चहचह गरी चट्ट शिरमा
कुनै खेल्थे, डुल्थे, कलरव गरी मस्त सुरमा।
कुनै भन्थे राम्रो किसिमसित हामी सब चरा
यसैमाथी पारौं अब गुँड बनायेर बचरा।।16।।
चुचो ठाडो पारी वरपर निहारी गम गरी
कुनै भन्थे भारी श्रुतिमधुर झारी रसझरी।
खुला यो चौबाटो, बहुत घचिलो ठाम छ सब
यहाँ चल्छन् लाखौं शठ पथिक गर्दै कटुरव।।17।।
गुणी, ज्ञानी, ध्यानी, ऋषि, मुनिहरूसम्म सकल
चरामाथी गर्छन् हरतरहको बन्धनछल।
यहाँ बस्ता हाम्रो उपर पछि पर्ला कि खतरा
भनी गर्थे कोही बहस बहुतै नीतिचतुरा।।18।।
कुनै भन्थे यस्को रुचिकर जटामण्डल जब
हुँदै जाला बढ्दै गगनतलचुम्बी अनि सब।
सबै भन्दा माथी बसिकन गरौंला चहचह
झुली गाना गाई रसिकगुरु गन्धर्वसरह।।19।।
कुनै मेरो बढ्दो वयमधुरिमाको वश परी
परी जस्तै नाची पलपल ठुलो कौतुक गरी।
गला फारी भारी प्रणयसित गर्थे कलरव
म त्यो सुन्दा भन्थें, अब सफल भो जीवन सब।।20।।
छरीता फुर्के ती बहुत रसिला सुन्दर चरी
जती खेल्थे झिक्तै मधुर सुरसङ्गीतलहरी।
उती मेरो अन्तःकरण उनको रङ्गरसमा
डुबी गोता लिन्थ्यो, पलपल थियो दिव्यसुषमा।।21।।
म तेही लीलाले विकसित भयेकै समयमा
ठुलो शङ्का पारी चटुल चिडियाको हृदयमा।
कुनै चङ्गा आयें गगनबिच खेल्दै लडिबुडी
थियो जस्को डुब्दो बहुत धमिलो जीवनघडी।।22।।
हवामा बिस्तारै ढुलु र मुलु गर्दै तल झरी
जटामा त्यो अल्झयो अलिछिन बन्यो लर्कन सरी।
उदेकाई थालें सरल मनले गम्न म पनि
विधाताले टाँस्यो यसरि कुन विज्ञापन भनी।।23।।
जटामा त्यो त्यस्तो किसिमसित उल्टो मुख गरी
ढलेकै वेलामा विधिवश चल्यो आँधि र हुरी।
त्यसैले त्यस्लाई हरकिसिमले जर्जर गर्यो
भयो टुक्रा टुक्रा, फतफत सबै त्यो तल झर्यो।।24।।
थिये खाली दोटा करङ बिचराका, तिनि पनि
उडायो कौवाले लगिकन बनाऊँ गुँड भनी।
जटामा अल्झेको फगत रिलधागो अलिकति
रह्यो बाँकी, त्यस्ले फनफन घुम्यो मस्तक अति।।25।।
कहाँ त्यो चङ्गाको ललितगतिशोभा गगनको
कहाँ त्यस्तो चाँडो विकट दुरवस्था पतनको
विधाताले मानू क्षणिकतम उत्थानपतन
क्रियाको झल्कायो झलक करुणासाथ मकन।।26।।
अहो हेर्दा हेर्दै अबुझ दुनियाँ लाखन थरी
मसीनू धागोमा कठिनसित गर्दै थिरिथिरी।
उही चङ्गा जस्तै छिनभर उडी बन्धन चुँडी
बिलायेको देखें गगनबिच खेल्दै लडिबुडी।।27।।
लटाईको धागो तरलतम सङ्कल्प मनको
कका मस्कायेको उभयगति सुर्के पवनको।
सदा उड्दो तृष्णामय गगनमा कौतुक गरी
चमत्कारी चङ्गा सकल दुनियाँ नै हरि हरि।।28।।
कुनै ज्यादा माथी नयनयुगले भेट्न कठिन
कुनै ती लत्रेका तल तल धुलोमा जिनतिन।
कुनै थोरै माथी गननबिच भर्ने फुलजडी
अनौठाको शोभा हृदयबिच भास्यो उस घडी।।29।।
उता हेर्यो नौलो गगनतलमा लाखन थरी
उनै नङ्गा चङ्गा हरबखत गर्दै फिरिफिरी।
उडेका देखिन्छन् तर सब चुँडिन्छन् निमिषमा
थियो कस्तो कस्तो क्षणिक तिनको केलिसुषमा।।30।।
यता कोही ठाडो किसिमसित निस्क्यो, फिर उता
उठ्यो अर्कै चक्रो लिइकन कडा घातकटुता।
बडो बाङ्गो टेढो गतिसित दुवै खूब भिडिये
कठै भिड्दा भिड्दै गति शिथिल भो, चट्ट चुँडिये।।31।।
उभिण्डो भै लर्के तलतिर, बिपत्तासित गये
नयाँ निस्के आये, अलिछिन उडे, त्यै पथ लिये।
सदा यै ढाँचाले निमिषभर विश्राम नगरी
चलेको देखें त्यो चटकमय लीला हरि हरि।।32।।
अहो आफू भिन्नै बसिकन ठुलो खायस गरी
ठुला साना चङ्गा त्यस किसिमले लाखन थरी।
उडाई चौतर्फी चटचट चुँडालेर यसरी
बिपत्ता गर्ने त्यो कुन सकस होला हरि हरि।।33।।
त्यसै वेला यौटा विधिनियमको दर्पण बनी
चुँडेको चङ्गा झैं शिथिल रविको मण्डल पनि।
गये ढल्दै ढल्दै, तल तल हुँदै, कत्ति नअडी
गुते अग्ला अग्ला हिमशिखरले कान्तिपगडी।।34।।
झर्यो मैलो पर्दा भुवनभर अर्कै प्रकृतिको
विवेकाऽऽलोकश्री रहित मनझैं मन्दमतिको।
म डुबें त्यै कालो तमजलधिमा त्यो समयमा
घुम्यो त्यै चङ्गाको चटक सब मेरा हृदयमा।।35।।
यसरि हृदयहारी भावगम्भीर भारी
सरस सरस सानू सूक्तिनिस्यन्द झारी।
मुनिवर बनिहाले मौनभावाऽभिराम
अलिछिन मन मेरो चक्करायो तमाम।।36।।