Gretchen Grosser's Fertälstere in dän GA, 2009

<< Haudsiede
<< Uursichtssiede Gretchen Grosser's Fertälstere in dän GA

- 19.12.2009 - Hillichäiwend hiet bie uus uk Tjukkebuuks-Äiwend

Die Äiwend wude in ‘t Seelterlound so nammt
Puffert wude bloot bie uutergewöhnlike Foarkuumen boaken

Do Tweelwe, dät is ju ganse Tied, sietdäm ju Sunne hiere Traalpunkt anronnen häd bit tou dän Dai, wan ju wier uume kumt. Düsse Tied fangtoun mäd Middewinter un duurt tweelich Noachte truch bit tou’n Träikööntjedai, dän 6. Januwoar. Do oolde Düütske tälden ätter Noachte un Wintere, nit ätter Jiehr un Deege. In düsse Weendenge fon ju Wintersunne tou‘n Suumerglanz steegen do Goadde, besunners Wodan, wier tou do Moansken appe Wareld addeel un säägenden aphiere Uumtoach Täärpe un Fäildere. Hillich waas dan ju Tied, mäd’n oold Woud „Jul“ benammd, un fierd wude se truch Uumtoachte, Opfere un Fästmäile. Man, uk as „Rasender Gott“ roasede Wodan in ‘n Stoarm truch de Lucht ap sin oachtebeenige Schimmel Sleipnir un Skoaren fon sien „wütend Heer” joageden bääte him ien. Uk wuude düsse wüülde Joageräi as in’n Woain foarbieluukend toacht. Een Erinnernge an düssen heedniske Gloowe fon ju wüülde Joageräi Wodans häd sik in ‘t Seelterlound noch loange heelden. Loange wai wude altied noch kweeden: Die Woain joaget of Woain un Gefoulge unner Suusjen un Bruusjen mäd Swiepeknalljen, „Hussa”-Roupen un Huundebliekjen luuke deerwai. Uk ju oolde Rägel fon uus Ooldfoahr-Foahren, mäd do Fästmäile tou ju hillge Jultied bietoudreegen, fiende wie in dän Tjukkebuuks-Äiwend, dät is die Äiwend foar Wienachten (Middewinter). An dän Äiwend buuk smoals ju Määme do Pufferte. Ju Moangelse wude mäd Gäst riesje lät. Wan do tjukke Pufferte kloor wieren, wuden se mäd Siroop un Buutere uurstrieken. Uumdät die Puffert bloot bie uutergewöhnlike Foarkuumen boaken wude, so heerde hie tou do säildene Läkkerbiete fon dät Foulk. Die Tjukkebuuks-Äiwend, die fon dät Full-Ieten sin Noome häd, tjoonde as Ärsättenge foar ju uurswaine in Gebruuk weesende Wienachtsskoankeräi. Geskoanke tou Wiehnachten wieren tou ju Tied nit in Moude, do wieren in ‘t Seelterlound sogoar gans uunbekoand.

Gräitje uut Roomelse

- 02.12.2009 - Do hieden wie ju Bescherung

Wierrum uus Määme do so ferträitelk waas
An düssen Eeuwend hieden wie Wuchtere uus bloot inne Klatten

Ju Geschichte häd mien Sweegerske Hermine mie fertäld: Wie hieden fröier altied ful Besäik in uus Huus. Uus Määme broachte appe Disk, wät ju deer hiede. Die Tee- of Koafjepot wude so moonige Deege goar nit koold. Un, wan ju Jagd inne Häärst ounfäng, dan waas wät los! Do Jägere hoalden uus Baabe ou, un dan geen dät tou de Foan ien. Uus Baabe waas uk Jäger. Appe Jagd gunge, waas sien een un alles. Uus Oolden geen nit so oafter seeuwends uut, as wie noch littjet wieren. Man, dän Jägerball lieten jo sik nit nieme. Deer moate kuume, wät deer wüül. Jo kuden ja rauelk gunge, Opa waas ja noch bie uus. Die kude mäkkelk ap uus paasje. Dät tjoude hie sik wäil tou. Insen sunt wie oaber gans lälk weesen. Opa kuude gans un goar nit moor mäd uus räide. Iek mout uk noch kweede, wie wieren mäd fieuw Wieuwljude in Oaler fon tweelich bit tou fieuw Jiere. An düssen Eeuwend hieden wie Wuchtere uus bloot inne Klatten. Dät eene wüül just mäd dät spielje, wät dät uur inne Hounde hiede. Dät waas een Krietschken un Bläärjen. Fillicht wieren wie uk wäil al tou wuurich, wüül’n dät oaber fon säärm nit wiete. Wie doasten daach do langer aape blieuwe, un dät waas ja wät. Wät hääbe wie uus Opa wäil grääsich fäksiert! Man, uus Opa, die wüül uus wier bliede moakje. Him is uk wät ienfaalen. Sien Sweegerdochter waas ja al in ‘t Täärp weesen un hiede foar hiere Bäidene wät bie’t Kristkindken bestoalt. Dät liech in en Holtkuffer in ‘t Hofäk so as altied inne Nowämber, ätterdäm dät Swinnejäild roat hiede. Opa stuud ap uut sin Kroakstoul un geen appe Toal. Ättern Schoaft koom hier wier inne Köakene un broachte en fullen Kuurich mäd Spielseeken mee. Do ferdeelde hie ätter’t Oaler so unner uus Wuchtere, as hie dät wäil meende. So wude dät daach noch en gans plesierdelken Eeuwend foar uus, oaber uk foar uus Opa. Hie fäilde sik daach uk noch insen wir as Kristkindken. Hie saach ju groote Bliedskup, ju hie sien Bäidensbäidene moaked hiede. Ju Bescherung koom ja wäil en goudet Mound tou ädder, man Opa kude wier sitten gunge, sien Fäite inne Broatougend steete un rauelk sien Bouk tou Eende leese. Wie Wuchtere hieden uus Ferkoierskup, wie spielden. Mien littjen Sustere wieren al ap ‘t Sofa iensliepen, as uus Oolden wier ienkoomen. Dät ferschräkte Gesicht fon uus Määme sjoo iek däälich noch. Ju is an dän Eeuwend nit ounfangt, mäd uus goude Opa tou remänterjen. Dät doaste ju ja uk nit. Wie leeuwden ja aal noch an ‘t Kristkindken, ofwäil iek do al en poor Jiere ättere Schoule geen. In ju betüümde Tied waas dät läip, dät uus Määme noch insen wier bie ‘t Kristkindken wät foar uus bestaale moaste. Hieden wie domoals man al en Fernseher häiwed, dan hiede uus Opa nit al inne Nowämber Kristkindken spielje houged.

Gräitje uut Roomelse

- 28.11.2009 - Wierrum konnen wie eenfach nit moor täiwje?

Wiehnachtskäärdele rakt dät eerst Wiehnachten
Dät is sun gjucht Geheimnis unner uus Monljude

Düsse Geschichte hääbe iek moal annewaine leesen. Ju gefaalt mie goud, uumdät ju uus wier moal fertäld, dät uus alles nit fäl genouch gungt: „Al Eende Oktober moaste Hannes an Wiehnachten toanke, besunners wan hie truch ju Koophalle geen. Al siet eenige Wieke grinsden him do Sukkeloade-Wiehnachtskäärdele juun. „Kriege iek aan fon do?“, fräigede hie Määme. „Hannes, deeruur hääbe wie ja wäil al hunnertmoal boald. Wiehnachtskäärdele rakt dät eerst Wiehnachten.“ Oh, dät waas nit ju gjuchte Tied weesen foar sun wichtige Froage. Am bäästen täiwde hie noch een Wieke, dan wüül Baabe mäd Hannes ienkoopje. Een Wieke leeter, dät sälge Koophuus, dät sälge Regoal. „Baabe, koopest du mie sun Wiehnachtskäärdel? Geleebananen iete wie daach uk dät ganse Jiehr.“ „Iek weet nit Hannes, wät kwät Määme dan deertou? Kon dät nit wät uurset weese as uutgereekent sun Wiehnachtsmon, Hannes?“ Toumoal koom Hannes een Idee. „Waast du wät, Baabe? Du koopest die sun Pakkung Sukkeloadenhaate un mie sun Wiehnachtsmon uut Sukkeloade.“ Die Ienfall waas eenfach Spitse, uumdät Baabe daach so jädden düsse Haate eet, oaber do fällen ja wisse uk unner dät Oktober-Ferbot. Baabe laachede: „Dät is nu ja sun gjucht Geheimnis unner uus Monljude. Dan man tou, säik die aan uut un fonsäärm uk aan foar Lisa.“ Fon wäägen – Geheimnis unner Monljude. „Lisa, kum in uus Koomer!“ Ienkieksk, as Lisa nu ja moal so waas, koom ju fluks ounloopen. „Hier“, kwaad Hannes, „foar die.“ Hie heelt hier do bee rood-gouldene Sukkeloaden-Wiehnachtskäärdele wai. „Is dan al Wiehnachten?“ , fräigede Lisa. Ju noom ju Figur un suusde uut dän Koomer un ruup: „Määme, kiek moal, wät Hannes mie skoankt häd.“ Nu geen dät oaber loos. Dät schuul foar uus Baabe nu oaber ‘n Problem wäide. Lisa koom tourääch un stoalde hieren Sukkeloaden-Wiehnachtskäärdel ieuwenske hiere Barbie-Puppe. „Wolt du dän nit apiete?“ fräigede Hannes ferwunnert. „Noa, dän iete iek eerst Wiehnachten, wan hie hilked is.“

Gräitje uut Roomelse

- 21.11.2009 - Naagens wät moor lain as in Doodesanzeigen

Altied Bloumen, un nit eerst ap Greewe
Deerfoar mout älk säärm ädder genouch suurge, wan hie nit wol, dät in sien Doodesanzeige lain wäide mout

Bloot aal so uuremäite goude Ljude stierwe. Dät wät man inne Dodesanzeigen wies. Wät wäide do Ferstuurwene deer beproalt. „Naagens wät so fuul lain as in Dodesanzeigen“, kwaad Helmut moal tou mie. Dät faalt mie uk altied wier ap, wan iek dän Doden koand hääbe. Iek toanke dan wäil, do Früünde schuuln ljauer ju Anzeige wäägelät hääbe. Un wät wäide dan Bloumen koopet foar ju Beerdigung, sogoar en grooten Druust kumt mäd dät Huusholt mee in ‘t Grääf. Ful Doode sunt deer mee bie, do hääbe tiedlieuwends naan Bloumendruust skoankt kriegen. Ap dän Wai fonne Säärkhoaf ättere Säärke tou wät dan oafter sik uur dän juust unnere Gruund broachte Moansk unnerheelden un oafter uur niks Goudes. Dät is Goad wäs Tonk nit immer so. Insen waas iek deer säärm mee bie, as wäl een al loange appe Säärkhoaf lääsend Wieuwmoanske so beproalde. Oalerk fertälde Maria: „Iek bän jäärsene mäd Rääd unnerwains weesen, so as alle Deege. Do bän iek uk ieuwen ap ‘n Säärkhoaf weesen, uk bie dät Grääf fon dien Määme. Wät toanke iek altied wier jädden an ju ljoowe Christine tourääch. Bie Wiend un Weeder koom iek älke Dai bie Jou un broachte jou ju Post. Immer hiede Jou Määme wät foar mie kloor stounden. Wo oafter hääbe iek bie Jou mee tou Middai ieten. Wät häd mie dät immer gouddäin, iek moaste ja mäd Rääd unnerwains. Autos koomem bie de Post ful leeter. Wan neemens inne Köakene is, häd jou Määme tou mie kweeden, dan kriege die säärm wät, du waast ja, wier wät is. Dät kon iek nit ferjeete. Maria wüül dät aal noch aal so as fonsäärm ouwänkje, aber Oalerk foont dät nit so selbstverständlik. Maria koand dät nit uurs, dät is dälich in hiere Huus uk immer noch so as tou Määmes Tieden. Dät is daach froaier, wan me in goude Erinnerung is un blift, uk wan me dan dood is. Dät lait oaber uk wäil an uus säärm, wie mouten deerätter lieuwje, uum bloot noch beproalt tou wäiden. Deerfoar mout älk säärm ädder genouch suurge, wan hie nit wol, dät wildäge in sien oaine Doodesanzeige lain wäide mout.

Gräitje uut Roomelse

- 14.11.2009 - Dät waas tjuusterch an aan Dai in Novämber

Wieruum die Mon do so grääsich bliede waas
Dän Mon stuud ap dän Äkker un wiste nit moor, wier hie waas

Dät waas ‘n Dai! Ju Sunne hiede dät dälich nit roaked, truch dän tjukke Dook tou kuumen, dän ganse Dai nit. Juun Eeuwend wai wude dät aal noch läpper. Me kude neen Hounde foar de Oogene sjoo. Un iek moaste noch addeel in ‘t Täärp. Wie hieden Chorprobe. Failje doaste iek deer nit, waas ja boalde Wiehnachten, un wie moasten noch ful üübje foar dät Adventskonzert. Bie ‘t Sjungen moaste iek altied wier deeran toanke, wo iek wäil wier ätter Huus toukoom. Dät is en loangen Eende fonne Säärke bit ätter Hollnerfoan, un iek moaste ja uk altied an ‘t Säärkhoaf foarbie. Do waas iek oaber gans bliede, as min Mon buute bie mien Rääd stude un mie ouhoalje wüül. Mon, wät waas iek bliede. Nu hougede iek neen Nood moor tou hääben. Wie bee sunt dan tou Fout ieuwenske uus Reede an ätter Huus ronnen. An ‘t Fiehren waas uk goar nit tou toanken. Wie moasten so al appaasje, dät wie ap uus Paad bleeuwen un nit juun do Peele deerieuwenske statten. Tou ju Tied roate dät bie uus noch neen Sträitenlaampen, ochwät, nit moal en Sträite. Dät roate bloot uus Sounddom. Un dät waas so tjuusterch, pikketjuusterch! Dät waas gans uunheemlik, un dät wude noch läpper, as wie ieuwenske Akkewülkes Huustoumoal fon wieden häär en Stämme bölkjen heerden. Nit uuttoutoanken, wan iek nu alleenich weesen waas! As wie wät fäärekoomen, saachen wie een gans littjet Lucht, wät aal apun deelgeen. Dät waas wäil wäl, die deer mäd ‘n Taaskenlucht wänkede. Un dät noodelke Roupen wude aal fäller. Wie ronnen noch en Aantje fääre, bit wie ap glieke Hööchte fon dät Lucht wieren un ruupen twisketruch altied wier: „Wie kuume!“ Wie sätten uus Reede an ‘n Peel, pakkeden uus anne Hounde un geen mädnunner uur dät loange Spaal ap Onnols Dannen tou. Immer wier heerden wie: „Hälpt mie!“ So wieren wie dan al gau bie dän Mon, die bäkouwe liekap midde ap dän Äkker stuud un nit moor wiste, wier hie waas. In dän tjukke Dook hiede hie sik totoal ferdwääln. Oh, wät waas ju Bliedskup groot, as Toni uus inne Ierme fäl. Wo loange hiede hie wäil al bölked, oaber bie sun Weeder waas ja uurs neen Moanske unnerwains.

Gräitje uut Roomelse

- 07.11.2009 - Gräitje waas uk ätter Winschoten meefiehrt

Ju Koafjefoahrt eended mäd Tumulte
Do Sakkerlotere hieden wäkke ap ‘t Jak hääbe moast

Deeruur stuud sun loangen Artikel fon Edgar Behrendt Middewiek in „Der Wecker“. Iek hiede uk sun Ienleedenge kriegen. Duusent Euro hiede iek wonnen, un uut uunbekoande Gruunde wieren do mie noch nit uutbetoalt wuden. Ju Summe un Zinsen siet 1. Moai 2009 waas mien Kundenkonto goudskrieuwen wuden. Deerfon wude uk noch wät ouleeken, man foar mie bleeuwen noch 946,72 Euro. Nu waas oaber die lääsde Termin. Jo roaten mie ju lääsde Gelägenhaid, dät Jäild an 26. Oktober persönlik im Großraum vom Saterland in Ämfang tou niemen. Deertou skuul iek dan noch aan Express-Kaffee-Automat kriege. Dät waas oaber noch nit alles. Wät foar Läkkeräien skuul iek uurs noch aal kriege. Alleenich wüül iek nit fiehre, un deeruum fräigede iek mien Sweegerske Hermine, of ju un min Bruur nit mee wüülen. „Noa“, kwaad ju, „wie sunt juust eerst mee weesen mäd sun Foahrt un hääbe uus Snuute ful fon dät Wierk. Wie wieren noch man juust in Hilter ankeemen un hieden uus Fröistuk iennuumen, do koomen do Drägunere, die Spouk hiede bumsdie aan Eende. Die Kärel waas noch nit moal deertou keemen, sien Weere uuttoupakjen. So wieren wie dän Dai gau wier in Huus, man wie hieden een froaie Häärst-Foahrt truch uus Heimatlound moaked.“ „Mon Hermine“, oanterde iek. „iek skäl boalde duusent Euro ouhoalje, kriege noch ful flugge Seeken deertou, sogoar een holich Swien, und dät kon iek ja goar nit alleenich mee ätter Huus kriege, uumdät dät ja nit moor loope kon. Jie kuden mie daach hälpe un wie konnen uus ja alles deele.“ Man noa, ju wüül nit. Nu kon iek mie so gjucht foarstaale, dät dät daach wäil froai weese kuud hiede, wan wie meegeen wieren ätter Winschoten. Spietelk, dät wie dän Spoas nit mee belieuwet hääbe. Man goud, dät sukke drieste Fähntjer deer mee moanken weesen sunt. Do Sakkerlotere hieden wäkke ap ‘t Jak hääbe moast. Alle Ljude sunt wisse so meefiehrt, uum moal uut de Bude tou kuumen un hääbe fonsäärm nit leeuwt, wät deer ferspreeken wude. Iek fonsäärm uk nit. Man, sun Uutfluch gans uumesunst truch ju häärstlike bunte Natuur is ja uk so gans fluch. Dät kon me ja rauelk meenieme. Man do Rabauken skäln wiete, dät in Aastfräislound un uk nit in’t Seelterlound so dumme Ljude woonje. Iek wol nit hoopje, dät iek noch insen wier so fon do Ljude ienleeden wäide. Skuul dät daach weese, dan mouten wie mädnunner wier meefiehre un Rabats moakje. Sun Rolf un uk sun Thomas konnen so mäd Ferlust ätter Huus gunge un kriege wildäge noch Haue so gans uumsunst deertou. Dan heere jo fillicht ap mäd sukke Ienleedenge fon „Dr. Schneider & König, Finanzdienstleistungen“.

Gräitje uut Roomelse

- 31.10.2009 - Oubeskeed fon Sefa -

Die littje Fugel waas deerbie
Uus Heergoad hiede düt Moanske een kostboar Geshoank mee inne Wääse lait

Sefas Määme koom fon ‘t Lound. Mie tinkt, ju kuud wäil ‘n Suster fon dän hillige Franziskus weesen hääbe. Juustso ljoof hiede ju uk alle Dierte. Do Fugele wieren hiere bäästen Früünde. Ju koande sogoar hiere Sproake. Dän Buchfink, die dät ganse Jiehr truch hiere Tuun flutterde un altied so häl soang, hiede ju besunners in hiere Haat sleeten. Ju suurgede foar dän äärme Buchfink, die jiehreloang mäd bloot een Been truch hiere Tuun huppede. Sefas Määme koande uk ful Bloumen, Gäärssoarten, Boome un Struuke un uk aal dät Uuntjuch, dät ju uut hiere Lound juude moaste. Uus Heergoad hiede düt Moanske een gans kostboar Geskoank mee inne Wääse lait: Hiere Bliedskup. Düssen blieden Sinn beheelt ju hiere Lieuwend loang. Deertou koom hier groot Fertjouen ap Goad. Fulst tou stuur waas ju Oarbaid in Huus ap ‘t Lound, fulst tou stuur foar sun minnelk Wieuwmoanske. Oaber ju hiede aan iesern Wille un waas wuddelk een haatfuchtich Moanske. Aan gans joopen Skaade fäl an hiere soogenuntrietichste Gebuursdai ap hier. Ädder smäidens is do an düssen Dai hiere Mon un Sefas Baabe inne Kriech faalen. Dät durde loange, bit hiere Natuur truch dät Tjuusterge briek. Sefa waas domoals oachte Jiehre oold un hääd mäd hiere Määme truurt un roart. Gans kroank waas ju fon dät groote Leid, ju kude un moate goar nit moor spielje, ju wüül do bloot noch bie hiere Määme weese. Ju Tied heelt alle Wuunden. Wät fraude Sefa sik, as hiere Määme wier laachede un uk soang! Middlerwiele waas dät Wiedewieuw nu füftich Jiehre oold wuden. An aan tjuustergen Oktoberdai wude Sefas Määme waibroacht. As hiere Sarg inne Gruund lät wude un die Pestoor dän Säägen spriek, koom ju Sunne truch do Wulken un soande Sefas Määme ‘n poor fjuuntelke Stroalen as lääsde Gröitnis ätter. Juust in düssen Ogenblik flooch ‘n littjen Fugel, aan Buchfink, uut do tichten Dannen un sätte sik ap dän Sarg fon ju Määme. Sien Läid steech kloor uumehooch. Träie soang hie sien sälwerne Strophe. Dan ferswoont hie wier inne Buske. Moonich wäkke rullden do Troonen uur de Sooken.

Gräitje uut Roomelse

- 24.10.2009 - Inne Hauptseeke gungt dät uum dät Seeltersk

Früünde ap Besäik
Pyt broachte alles wier tougjuchte, wät Gräitje inne Rodulten taid hiede

Min Mon un iek fraue uus altied uuremäite, wan uus Früünde uut Wästfräislound bie uus ap Besäik kuume. Jo blieuwe maasttieds ‘n poor Deege bie uus, un wie konnen uus dan ful fertälle, inne Hauptseeke gungt dät uum ju seelterfräiske Sproake. So hiede iek mie lääsde Moal inne Häärst uk deerap ienstoald, dät Sieuwke un Pyt kuume. Dän Koomer foar do bee moakede iek tougjuchte un koopede uk luuter flugge, swäite Seeken ien, uum do bee gjucht tou ferwoanjen. Dän twäide Dai ferbroachten Pyt un iek an min Computer. Hie broachte alles wier tougjuchte, wät iek middlerwiele aal wier so inne Rodulten taid hiede. Leeter sieten wie bee uus so juunuur, as Pyt toumal kwaad: „So, Gräitje, nu wollen wie man wier raisje.“ „Wät“, oanterde iek, „Jie sunt man eerst juust deer, wie hääbe uus bee deerap fraud, dät wie nu masse Tied foarnunner hääbe. Wie wüülen daach uk noch mädnunner ätter Sikke in Wietsound!“ „Noa, Gräitje“, meende min Fjuund, „wie mouten wier ätter Huus, Corry kumt!“ „Waneer kumt ju dan?“, wüül iek nu jädden wiete. „Tuunsdai, un dan mouten wie alles in uus Huus süüferscheen hääbe.“ „Mon, Pyt, dälich is eerste Täisdai. Deertou kumt, dät schäl in Huus scheen weese, nit bloot, wan Besäik kumt!“ Pyt sien Oogene luurden ätter buppen in dän Timpe uur mien Kontordoore. Iek wiste wäil, wät hie deer blouked hiede. „Hougest deer goar nit eerste wai tou kiekjen“, meende iek nu, „ju Spinnschärdelse blift deer hoangjen. Iek bän ,umweltfreundlich‘. So wäide uus Fljoogen ienfangt.“ Do keek Pyt truch in mien Schap un kwaad bedröiwed: „Un dien Bouke!“ Iek kude do bee nit aphoolde, jo sunt juun Eeuwend wier ap Mildaam anfiehrt. Mien Bouke stounde nu gans fain liek in mien Schap, un ju Spinschärdelse hääbe iek oaber daach wächfeeged.

Gräitje uut Rommelse

- 17.10.2009 - Gräitje wol nit mäd de Moude fon dälich gunge

Wieruum ju dät aal goar nit liede mai
Wieuwljude wiesje, wät jo foar Holt foare Doore hääbe

Dät kon apstuuns mintwaine rauelk Moude weese, man iek mai dät nit liede, wan Pullovere, Blusen of Kloode so joop uutsnieden sunt. So mai iek mie nit ounluuke. Oaber in ‘t Fernsehen un uk alle Deege bie uus sjucht me altied wier, dät Wieuwljude sik so sjoo läite un wiesje woollen, wät jo foar Holt foare Doore hääbe. Dät lät oaber goar nit fain, foar aal ‘n nit foar allere Doamen mäd ‘n kruusen Hoals. Jo stounde nit tou hier Oaler un wollen uunbedingt läite as ‘n jung Wucht. Iek säärm knoopje mien Blusen jädden so wiet ticht, as dät ieuwen gungt. Dät stoant nit bloot mie alleenich ful beeter. Knu ap uus Uutfluch wieren wie juust uut dän Bus stiegen, as Lenchen ap mie toukoom un sunner tou fräigjen twäin Knoope fon uus Uniform-Shirt eepen moakede un tou mie kwaad: „So lät dät ful beeter!“ Goud, dät iek mie gans waasken hiede. Uurs hiede mie dät wäil so gunge kuud as Siskoa, ju mäd hiere Häärm ättern Jägerball gunge wüül. Deerfoar hieden do bee sik al loange foardäm näie Klamotten kooped. Häärm hiede ‘n fluggen Ansuch kriegen, un Siskoa liet sik ‘n swottsieden Klood säie. Snäiwndeeges, as die Ball waas, fäng Siskoa al smäidens oun tou rustjen. Mäd’n Krulltoange moakede ju säärm uut hier foaksig tään. Hier dät, wät me deer noch so fon moakjen kon. Juun äddern Äiwend wai stuud ju foar’n Speegel un troalde sik, uum sik so fon alle Sieden tou bekiekjen. „Ju Moite häd sik loont“, kwaad ju tou sik säärm un hieren uutstaffierten Kärel fräigede ju: „ Häärm, nimmst du mie so mee ättern Jägerball? Bekiek die moal dien Siskoa! Is ju nit fluch? So nimmst du mie sicher wail mee?” Hie keek un meende: „Do bee bupperste Knoope fon dien Klood, do moak man ticht, Siskoa!” „Noa, dät lät daach niks, dät is apstuuns neen Moude, man mout wiesje, wät me häd”, weerde ju sik. Somäd wude hiere Häärm düütliker. „Äntweder, du moakest do bee Knoope ticht of du moast die ‘n Hoandbreet japper waaske, Siskoa!“ Mai weese, wät wol. Iek luuke mie so oun, as iek dät liede mai. Uur Wieuwljude skäln mintwaine rauelk Dekoltees bit tou’ Nauel hääbe un Suumerkloode mäd Stöawele ounluuke un loange Buksen. Iek nit. Iek mai mie säärm ljauer in ‘n Rok liede.

Gräitje uut Roomelse

- 10.10.2009 - „Der zerbrochene Krug“ un Skoulroat Diekgerdes

Fritz wiete nix, wät rood un stoomerte
„Wie wollen deer man nit fuul Allamm uum moakje“

Ful Ljude wiete nit, dät „Die litje Prins“ ‘n wunnerboar Bouk is mäd ‘n ienst Märchen foar groote Ljude. Man, wan iek dan fertälle, dät deer uk oane stoant ,Man sjucht bloot mäd dät Haat goud. Dät Upperste is foar do Ogene nit tou sjoon’ of ,Wan du bie Noacht do Stierne bekikst . . ’, dan wiete do maaste Beskeed. „Dät stoant ja toumäts in Doodesanzeigen of ap Doodenbielden“, kweede ful dan fluks. Man nit alle Moansken interessierje sik foar glieke Seeken. Die eene mai düt, die uur dät. So geen dät uk dän Sköiler Fritz. Die moate ljauer Foutbaal spielje as leese, un sogoar sin Koaster un toulääsd uk noch die Kultusminister wisten uk nit, wieruum dät geen. Ju Geschichte gungt so: Skoulroat Diekgerdes kummt inne Klaase, uum tou kiekjen, of do Sköilere wäil wät leerd hääbe. Toueerst ropt hie Fritz ap un fräiged him: „Wät waast du uur dän ,Zerbrochenen Krug‘?” Fritz wät rood un stoomert: „Iek waas dät gans sicher nit.” Die Skoulroat kikt dän Koaster tou un fräiged uum sien Meenenge. „Also Fritz, die waas dät gans bestimmt nit, deerfoar lääse iek mien Hounde in ‘t Fjuur”, kricht hie tou Oantwoud. Resigniert ferlät die Skoulroat dät Fäild un mäldet dän Fal dän Direktor. „Iek bän gans bestat fon düssen beduurliken Foarfall”, kricht die Skoulroat nu tou heeren, „oaber wie wollen deer man nit fuul Allamm uum moakje un deeruur swiegje. Hier hääbe Jie tjoon Mark. Deerfoar konnen Jie Jou sääfst een näie Kruke koopje, un dan läitet uus man gau düsse Seeke ferjeete.” Skoulroat Diekgerdes rakt ap, sticht wier in sien Auto un fiehrt wier ap Ait an. Hie kwät tou sik säärm, wan nit moal die Koaster weet, dät ,Der zerbrochene Krug‘ een Lustspil fon Heinrich Kleist is, wo skäl dan die littje Fritz dät wiete. Nu skäl dät oaber noch läpper kuume. Eenen Deeges träft Skoulroat Diekgerdes dän Kultusminister un fertäld him uk, wät hie läästens inne Schoule belieuwed häd. Deerap kwaad die Kultusminister: „Also, ätter mien Meenenge waas dät die Direktor, die ju Kruke stukken moaked häd, uurs hiede hie Jou silläärge nit do tjoon Mark roat.“

Gräitje uut Roomelse

- 26.09.2009 - Wieruum düt toumoal fäst tou Eende waas

Bääsjemäämes Gebuursdai in Säptämber 1946
Gau wieren do Tebak-Ploante uut Bääsjes Tuun uutriete

Ätter ‘t Roomelster August-Määrked roate dät foar uus Bäidene noch wier moal een groote Feroarigaid. Bääjemääme fierde alle Jiehre mäd aal hiere Früünde un Noabere hiere Gebuursdai. Wie Bäidene frauden uus ap düt Fest alle Jiehre uuremäite. Dän Äiwend foar dän eerste Säptämber koomen wie aal bääte Bääsjemäämes Huus bienunner. Wie moasten ja dän Kroakstoul fon uus Bääsjemääme bunt moakje. Deerfon doaste uus Oma jo niks meekriege. Ju geen al ädder genouch, wan ju uus dät Tuunpaad uumhoch huppjen saach, in hiere Koomer, uumdät hiere Stoul uk fräi waas. Appe Toal moakeden wie dän Stoul dan fain tougjuchte mäd Bloumen, do wie uus deerfoar aal uut hiere Tuun plukked hieden. Dät skul ja aal stilkens weese as groote „Überraschung“ foar uus ljoowe Bääsjemääme. Die so fersierde Stoul bleeuw appe Toal stounden, bit wie dän uur Dai mäd alle Mon wierkoomen, uum tou grätlierjen un uus littje Geskoanke tou urreeken. „Wät wunnerierde Bääsje dan uur dän bunte Stoul, un wie aal wieren mäd hier deeruur bliede. Dan stuud ju al boalde ap un geen mäd uus ätter buten. Hiere groote Drachtenskoarte waas ful mäd Aapele, aal fon hiere oain äntende Boome. Smoals greep ju sun Hoanteful un smeet do wied uur ‘t Gäärs, un wie Bäidene moasten do apsäike. Älk wüül moor hääbe as die uur. Dät sluukske Griepen waas so as dälich bie’n Karneval dät Bumsegrappen. Wät waas dät foar ‘n Bliedskup! 1946 mout dät weesen hääbe, as Bääsjemäämes säksunsoogenste Gebuursdai so ap moal oubreeken wude. „Bäidene, kuumet gau häär, do Dregunere kuume!“, ruup uus ju, „hälpet gau mee, wie mouten do Tebak-Ploante uutriete un wächbrange.“ Tebak ploantje doaste me wäil, iek weet oaber nit moor, wo fuul. Taljans hieden oaber een gans Spaal deermäd besät. Gans gau wieren do Ploante uut Bääsje hiere Tuun uutriete, appe Eedkoare pakked un inne Foan in ‘n druugen Sloot broacht. Wät hiede Bääsjemääme domoals foar’n Nood: „Dät is duusentmoal miss, wan do Dregunere dän Tebak fiende, Bäidene, nu gunget man gau wier ätter jou Huus tou.” Dät wüül’n wie oaber uk jädden fluks appe Steede, wie hieden as Bäiden ja uk so groote Nood foar Skändarme. Ap Hosokke sunt wie truch Umme Heede ronnen, uum gau wier bie Baabe un Määme tou weesen. So kuden do Dregunere uus niks moor. Oaber Georg un Horst, do bee Wäänte uut Schlesien, do nu bie Taljans woonden, kreegen ountäld: „Wenn die Polizei euch fragt, ihr wisst nichts.“ Do bee konnen ja nit Seeltersk baale, oaber Horst kon dälich noch kweede: „Duusentmoal mis, do Dregunere kuume.“ Dan toanke wie wier an do masse Tebaks-Ploante, do wie ätters wier mäd ful Moite ätter Huus tou hoald hääbe. Do hoangeden dan mäd de Kop ätter unnern loange in’t Eedskäin tou druugjen. Ful Arlarm uum niks. Do Dregunere sunt goar nit keemen.

Gräitje uut Roomelse

- 19.09.2009 - Dät kummt deerfon, wan me nit noa kweede kon

Wät Gräitje knu mäd do Fernsehljude un dän litje Prins aal in hiere Stoowe belieuwed häd
Wan dät aal foar uus Seeltersk is, wät Gräitje niks to fuul

Wan Du fon uurs wäl wät moaked hääbe wolt, dan fräige dän, die al ful uume Oore häd. Die täld die dät nit ou un kummt so oafter in Stress. So gungt mie dät apstuuns uk. Sogoar lääsden SundaiÄttermiddai hiede iek Besäik fon two Wieuwljude uut Lilienthal, do wät uur dät Seeltersk Bruukdum wiete wüüln. Een hoolwe Uure skuul dät bloot weese, man dät wuden two. Ju Susanne hiede iek ferspreeken, iek wüül hier Kopien uut een Bouk fon Julius Bröring touseende. In aal mien Drokte bän iek deer dan uur wäch keemen un liet hier een ganse Tied leeter eerst do Bleede toukuume. So ruup knu uk Tobias Hartmann fon’n NDR in Hannover an, hie wüül mie 14. Säptämber ättermiddeeges uum tjo Uure apsäike. Fonsäärm waas iek deermäd uk wäil ienfersteen. An düssen Dai waas hie dan wier an’t Telefon un meende, dät wät wäil sun bittje leeter wät, dät wie kuume. Iek waas deerfon uutgeen, dät hie alleenich kummt. So fräigede iek ätter. „Noa, meende die Mon, iek brange noch wäl mee.“ Bit do bän iek altied deerfon uutgeen, dät bloot dät NDR-Radio mäd mie baale wol. So juun fieuw Uure wieren do Herren immer noch nit deer. Min Gregor meende: „Die klingeln bestimmt an der falschen Haustür und nicht bei uns auf dem Hof.“ Deeruum geen iek ätter buten, un juust in dän Ogenblik koomen two Autos in uus Sträiete fieren, een groot un een littjet. „NDR – das Schönste im Norden“ stuud an do Woaine. Iek wänkte do Ljude ap uus Hoaf, un al gau steegen fjauer junge Monljude uut. Nu eerst wude iek gewoahr, dät dät Fernsehen ätter mie tou koom. Oh Goad, noa, iek waas so as altied, hiede mie nit äkstroa stylt un moaste do Fernsehljude so begröitje. Mäd junge Ljude is dät oaber goar neen Problem, dät geen gans goud, wie dieden so, as wan wie uus al loange koanden. Gau wude uus Stoowe tougjuchte rukt. Die Fernseher moaste nu mäd sien Gesicht een Wooge bekiekje. Dät geen nit uurs. Dät speegelje sik, un dät moate die Kameramon nit. Een groot Lucht wude apstoalt, dät keek uk anne Wooge. Un dan waas deer uk noch aan „Alfoans“ mäd sun grooten Wuschelstok mee bie. „Wieruum is deer sun tjuk Plüüsk uumetou“, fräigede iek. Jä, dät skäl wäägen dän Wiend weese. Man, bie uus inne Stoowe is ja naan Wien! Hie moaste laachje. Nu hiede iek al en gans Stuk uut dän seeltersken „Die litje Prins“ foarleesen, do fäng toumoal dät Lucht oun, gans fäl tou knatterjen. „Mon, o Mon, iek toachte, nu moakje do sogoar dän Prins sien bee Vulkoane ätter, do Fjuur späie. Failt bloot noch, dät jo mie mien Bude oufakelje. Man noa, dät waas nit so, ju Laampe waas tou heet wuden, deer moaste een näie häär. Nu moaste iek min Läptop tougoang moakje un so dwo, as wan iek drok deermäd tougoang bän, seelterske Fertälstere tou skrieuwen. Iek waas noch deermäd tougoang, as twäin fon do Kärele ätter buten geen wieren, die Kameramon un die Alfoans. Toumoal studen jo foar mien Stoowenfinster. Die Mon heelt dät Filmrör ap mie un dän Interfiefer tou. Dät liet maast so, as wan jo ap uus skjooten wüülen. Noa, dät dieden jo nit. Ättern Skoft koomen do bee wier binne un meenden: Dät is aal prima! Iek hääbe tou dän Alfoans kweeden: „Dät waas nu daach so reewe weesen, wan Jie mäd Jou tjukke Wuschel-Mopp mie bie düsse Gelägenhaid ieuwen do Finsterruten fon buten skeen moaked hieden.“ Jä, dät aal häd wäil so two Uure duurt, do waas dät aal foarbie. Wanner die NDR dät brange wol, weet iek noch nit. Tobias rakt mie foarhäär Beskeed. Dan is dät aal sicher as altied in ‘t Fernsehen in two Minuten gedäin. Iek hääbe oaber nu al Nood, dät deer womuugelk wät ferkiert häärruur broacht wät. Kuumenden Moundai, ättermiddeeges, kumt wier ‘n Kärel. Die is fon dät Magazin „Mox“. Die wol wät wies wäide uur dän seeltersken Prins, oaber mie uk knipsje. Deer mout iek mie dan oaber ätter hääbe. Wät is dät aal een Gedruus um sun littjen Prins. Oaber, iek fraue mie deeruur, uuremäite! Wan dät aal foar uus Seeltersk is, wät mie niks to fuul, un iek kweede silläärge nit noa!

Gräitje uut Roomelse

- 12.09.2009 - Säptämbermound skäl uk Seelterskmound weese

Uk wie Seelterfräisen woln jädden bie düsse Aktion flietich meemoakje
Do Seelter skuuln fersuumje, uus nu uk tou besinnen, uum wät appe Beene tou brangen

Apstuuns kon me in ‘n General-Anzeiger naitou alle Deege wies wäide, dät in’n Säptämber in ful Täärpe in Aastfräislound wät ap Plattdüütsk ounbeeden wät. Ful Ljude moakje sik grääsich Moite um hiere Sproake, un dät is froai, wan dät uk annuumen wät, nit bloot in’n Säptämber, un dät Foulk dan uk sik aprisked un meemoaked.

Wie Seelter skuuln fersuumje, uus nu uk tou besinnen, uum wät appe Beene tou brangen. Oaber nit bloot düsse Mound is deerfoar deer. Noa, dät ganse Jiehr truch woln wie uus besunnere Sproake pleegje un bruuke, wier dät bloot ieuwen gungt.

Foar naitou urdel Jiere waas iek inne Reha in Twiskenoahn Uumdät iek in sun kuute Tied two näie Beene kriegen hiede, doaste iek in dän littje Fräisenruum mien Ieten iennieme un hougede nit dät wiede Wai in een uur Huus uur de Sträite wäch tou huppjen. Deer heerde iek ja äigentlik ja uk wäil so oder so wai, as Fräise, dät koom mie daach wäil tou, of nit?

So siet iek toueerst gans alleenich an aan Twäin-Mon- Disk. Oaber al gau siet mie een näe Wieuwmoanske juunuur, dät nit goud heere kon. Iek moaste gjucht luud mäd hier baale. So mäd läiweloa fertälde ju mie, dät ju hiere Bäidenstied in Bärssel ferbroacht häd. Hiere Baabe häd deer een Bauunnerniemen häiwed. „Dan köant Jie doch sicher uk Platt snakken?“, fräigede iek hier. Jee, fonsäärm kude ju dät, un nu moaten wie bee uus noch ljauer liede un hieden uus ful tou fertällen fon fröier un aleer. Dät kreegen uk ja wäil do uur 15 „Rehalisten“ mee.

Un wät meene Jie wäil, toumoal boalden aal mädnunner plattdüütsk, bit ap een Wieuwmoanske uut Bremen. Ida uut Näiwräis waas so bliede, dät ju nu so baale kude as altied un Annemarie meende: „Gretchen, wassest du man al veertain Doage eer koamen, dan waas dat väl pläsierdelker weesen.“ Anita meende noch, dät me inne Stääd Lier nit Platt boald, wäil oaber in Loga. Wät kon me daach uk ferwoant weese! Ju säärm boalde nu oaber daach uk siembääst platt, ofwäil ju uut ju groote hoochdüütske Stääd Lier kumt.

An min Noaberdisk siet ‘n Urologe uut Düsseldorf in’n Rullstoul. Fon nu an waas hie bliede, wan hie mie moal appe Goang of buute tou sjon kreech. Hie wüül sik wier in sien Heimatsproake mäd mie unnerhoolde. Nu wude iek wies, dät hie Rheiderlounder is. Nu, wier hie kroank is, koom hie wier ätter Aastfräislound tourääch un wol nu uk wier hier woonje. Sundeeges kreech hie Besäik fon sien Suster un Mon uut’n Schwarzwald. Wie koomen uus toumäite, un hie stoalde mie sin Besäik foar.

Mäd uus Urologe, iek weet nu nit moor, wo hie mäd Noome hat, boalde iek platt. Iek oanterde twisketruch oaber uk ap Hoochdüütsch, uumdät Froamde deerbie wieren. Man, die “Schwarzwälder“ funkede deertwiske un kwaad: „Baalet daach so fääre, iek mai dät daach so jädden heere.“ Ju Schwarzwälderin uut Rheiderlound kude bloot noch Hoochdüütsk ferstounde. Uumdät ju so dum is, häd ju hiere Määmesproake ferlädden. Is dät nit benoarlek!

Gräitje uut Roomelse

- 05.09.2009 - Besäik uut de Pfalz in’t Seelterlound

So littjet kon uus Wareld weese

Fergeene Wieke Fräindai waas dät. Do ruup Kaiders Lisbeth mie an. „Gretchen, iek hääbe hier n’Kärel bie mie sitten. Die wol wät uur’t Seelterlound wiete. Iek hääbe him al ful fertäld. Man, nu weet iek niks moor. Hie wol düsse Deege uk jädden ätter die toukuume“, liet ju mie wiete. „Seend him man fluks häär, deegesuur hääbe iek neen Tied, un nu sitte iek buute un kon niks dwoo. Die Moaler is bie uus an’t pinseljen“, kwaad iek tou Lisbeth. Neen tjoon Minute leeter koom n’jungen Wäänt bie uus uume Huustimpe, dät is noch naan Kärel, säkstien Jiehre is hie eerst oold. Hie koom ätter mie tou un fäng fluks oun, Seeltersk mäd mie tou baalen. Hie fertälde mie, dät hie ap’n Tältplats an’n Hollner See kampiert. Hie kon so goud Seeltersk baale bienaist beeter as so moonich aan Seelter. Hie bruukt so fuul oolde Woude. Iek koom uut’t Wunnerieren nit uut. In Skäddel is hie uut de Bus stiegen un häd toueerst een Huus blouked, wieran “Seelter Hierloaden“ stuud. Deer moaste hie ja fonsäärm fluks ienkiekje un wüül seeltersk baale. „Dän Mon hääbe iek oaber nit fersteen, die häd so oarich boald“, fertälde Heinz mie. Dät waas ja wäil Plattdüütsk, wät hie tou heeren kriegen häd bie Heiner Woaten. Dan is hie fääre geen un träffde ap two Wieuwljude anne Sträite un heerde, dät jo mädnunner Seeltersk baale. Do Wieuwe boalde hie an. „Ju eene waas Tüülke Maria, ju Suster fon dän Boas fon’t Seelterlound sien Määme.“ Do wiste iek wäil, mäd wäl hie boald häd. Heinz Amberger hat die Wäänt. Hie woont in Becherbach, tichte bie Kaiserslautern. Hie gungt noch ättere Skoule. Sien Määme is nit so gans mäd sien Sküüfken ienfersteen. Hie skäl ljauer foar de Skoule wät dwo Hie spielt Klavier un mai bloot klassische Musik, jädden Bach of Mozart. In Mathe is hie sljucht, man in Moaljen un Biologie is hie uuremäite goud. Biologie wol hie uk studierje. Un nu kumt: „Iek oarbaidje uk bie de seelterske Wikipedia mee, deer hääbe iek al masse Dierte un Ploante ap Seeltersk beskrieuwen“, kwaad Heinz. „Dät is ja interessant“, meende iek. „Iek hälpe deer uk so of un tou. Aan Kärel häd mie knu fräiged, wo Glühwürmchen ap Seeltersk hat“, fertälde iek Heinz. „Gretchen, dät waas iek.“ Wät n’Toufal of wät foar’n Vorsehung fon Goad! Iek hääbe mie altied wunnert, wät foar’n Heinz uut Seelterlound oarbaided deer wäil mee? Wät skrift hier foar’n goud Seeltersk! Nu weet iek Beskeed. Seeltersk häd Heinz gans alleenicht truch’t Internet leerd. Hie is mäd Pyt Kramers Grammatikbouk ounfangt. Pyt häd him uk so ful hoalpen. Bie Kröger Heini is die Wäänt uk weesen. Deer is hie uk ful wies wuden. Uur Houngste hääbe jo sik uk unnerheelden. „Wät hat Zügel as Seeltersk“, fräigede die Wäänt mie. „Töagel un uk wäil Siele un wät die Houngst inne Bäk häd, hat Toom“, kwaad iek nu. Wilst iek dät fertälde, hiede Heinz n’Hangstekop ap’t Päpier broacht mäd Toom un Siele, juustso, as dät weese mout. „Wan Du moal wät moalt hääbe wolt, dät dwo iek dät jädden foar die“, meende hie. Un deerap kuume ich sicher moal tourääch. Nu moaste iek him noch wät ap’t Beend baale. Iek hääbe uut “Die litje Prins“ ju Steede mäd dän Foaks leesen. Dät waas intwiske al wäil Bäädegungenstied un Heinz wüül ap sien Tält tou. Nu fräigede iek him, of hie al tou Äiwend ieten häd. „Noa, oaber mien Määme häd mie Tütjensoppe meeroat, un deerfon moakje iek mie glieks een“, kreech iek tou Oantwoud. „Kumm mee binne, wie iete mädnunner uus Noachtmäil, dan bän iek uk nit so alleenich.“ So sieten wie bee al gau bienunner anne Disk un eeten Griesbräi mäd n’Stuk Swottbrood. Nu wüül iek him mäd’t Auto an’n See brange. Man noa, dät wüül hie nit. „Iek gunge mäd mien Fäite“, meende hie. Dän Sundai deerap ruup Heinz mie ättermiddeeges an. „Duurt iek noch insen wier bie Die kuume“, fräigede hie. Fonsäärm doaste hie dät. Wie hääbe uus wier fein unnerheelden un mädnunner fäspert. „Iek moate daach uk noch wäil jädden heere, wo dät klingt, wan Bäidene Seeltersk baale.“ Iek toachte fluks an uus Chor-Maria, un deer hääbe iek him waistjuurt. N’Ploan fon Googel Earth hiede hie bie sik, iek hääbe Helmers Huus ankjuust, un hie is losgeen. Maria wunneriert juustso as iek, dät sun jungen Wäänt uut de Pfalz so klak Seeltersk boald. Hiere Dochter Lena häd him dan uk wäil jädden wät ap’t Beend boald, befoar Ju him dan oaber daach mäd’t Auto ättern See broachte. „Deer, kiek moal, een Woaterhanne mäd Suukene“, kwaad hie tou Maria, as jo unnerwains een Oante mäd Pielis tou sjoon kreegen. Sicher nit bloot iek fraue mie deeruur, dät in Toukumst daach wäil wäl moor deer is, die uk Seeltersk skrift un uus Sproake so jädden liede mai. Wie mouten uus oaber wäil uk skoomje, dät Froamde sik moor foar uus Sproake interessierje un wät deerfoar dwo as wie Seelter säärm. Wie woakje wildäge wäil eerst ap, wan’t aal tou leet is.

8. August 2009 Gräitje uut Roomelse

- 18.07.2009 - Dät hiede noch läpper kuume kuud

Wieruum Gräitje sun Nood kreech

Nu is dät al uur füüftien Jiehre häär, dät iek tou Kur in Blieskastel weesen bän. Iek hiede noch silläärge nit fon düsse Stääd wät heerd un koande ju goar nit. Dät is so wied fon uus wäch. Iek koom eerst ättern gansen Dai Suchfoahrt in dät flugge Saarlound an. Iek träfde dät deer uurmäite goud. Ju flugge Gägend un uk dät Kurhuus fällen mie rein wät tou. Do Anloagen rund uum dät groote Huus tou waas een Feroarigaid. Wät blöiden do Bloumen un Struuke in alle bunten Faawen. Dät groote runde Bättken mäd do froaie wiete Rousen fäl mie altied wier in’t Ooge. Prachtich! Wät iek oaber gans un goar nit liede moate wieren do uurhoundniemende Wüüld-Ploanten un –Bloumen moanken do Bättkene. Luusemeelden studen pielap twiske do Rousen un keeken buppe uur doch wäch. Am ljoofsten waas iek fluks dän eerste Dai in mien Kur ounfangt tou juuden. Immer wier, wan wie tou’n Ieten geenen, moaste iek mie noch sun flugge Staude bekiekje. Ju stude midde in sun grooten “Innenhof“ in n’grooten juuroablen Pot. Smäidens waas ju gans risk, man middeeges inne Sunne liet ju Ploante mäd hiere littje jeele Blöiten alle Juuken hoangje. Insen fräigede iek moal n’Wieuwmoanske, dät ieuwenske mie geen, of ju weet, wo ju Bloume hat. Noa, ju wiste dät nit. Iek oaber uumso beeter. Dät waas daach wuddelk Franzosenkruut. Do fjauer Wieke geen gau uume. Min Mon waas mie foar ju lääsde Wieke ätterkeemen, so geen ju ferblieuwene Tied noch gauer foarbie. Poor Deege noch, dan schuul dät wier ap Roomelse angunge. Nu hiede iek en Formuloar kriegen, dät iek jädden uutfülle schuul, wo mie dät in Blieskastel gefaaln häd, wät fluch waas, wät nit. Ädder genouch hiede iek dän Säädel kloor un wüül dän dan foar uus Ouraise in n’Kasten smiete. Min Gregor meende oaber: „Dän koast du wäil al nu wächbrange. Din Noome stoant deer ja nit aape.“ So wude dät dan uk. Dän uur Dai smäidens waas groote Aprägung unner aal do Raumpflegerin. Jo lieten Kurljude wiete: „Eine Dame aus dem dritten Stock hat sich beschwert.“ Nu moasten do Doamen aal do Bättkene scheen moakje. Dät Franzosenkruud wude fluks uutrieten. N’Woain fierde foar un broachte Bloumendruuste, gans flugge Gerbera in Orange. Mon, o Mon, wät hiede iek nu n’Nood. Ju Doame uut dän trääde Stok waas ja iek. Wan dät nu uk noch hääruutkuume schuul wilst do lääsden Deege! Iek hiede oaber Gluk. Uurs hiede iek fillicht noch wäkke mäd de Stok kriegen. So dul wieren do Wieuwljude.

Gräitje uut Roomelse

- 11.07.2009 - Dät gans uurse atomsichere Oai

Wierfon Gräitje goar niks sjo un heere wol
Goad bewoare uus foar sun Atom-Mallör

Iek kiekje nit fuul fern, man ju Tagesschau un uk Foutbaalspille. Do lääsde Deege fangt ju Sendung immer mäd dät Atom-Mallör in Krümmel oun. Dan gunge iek ruut uut mien Stoowe. Deerfon wol iek niks sjo un heere. Dät is een groote Gefoar. Dät Diert schäl ouskaltet wäide, oaber waneer. Fillicht dan, wan ‘t aal tou leet is. Wie konnen uus dan naagends ferkjoope, un dät is fillicht uk ful beeter, wan wie dan aal mädnunner fluks wääge sunt. Oaber iek hääbe moal een Geschichte fuunden. Iek hääbe ju ouskrieuwen ap Seeltersk. Ju hat „Dät gans uurse Oai“: Krischan stoant inne Tuun un strikt ju Poute. Do kumt deer aan un kwät: „Na, dät is wäil dien oaine Huus un din oaine Tuun? „Jee“, kwät Krischan, „dät is mien oain, un deer däd me ja jädden wät an. Schäl uk noch wät mäd mie meegunge.“ „Dät is dät ja man“, kwät die uur, un hie fangt in sien Aktentaaske oun tou fummeljen. „Noa, läit man“, kwät Krischan, „fersichert sunt wie juun alles!“ „Hier, kiek die dät moal oun!“, kwät die uur. Hie kricht ‘n Bielde uut sien Taaske. Sun Oart Oai, man gjucht goud. „Dät paased fain in din Tuun!“ Un nu kricht Krischan daach wät Näies tou heeren. „Düt is beeter as dät Oai fon Columbus. Dät gungt nit stukken un stoalt sik altied alleenich wier ap. N’ Oai uut Beton, ‘n Doore uut Stäil un mäd Bläi juun do Stroalen. Binne is alles foar sun tjo, fjauer Wieke: Twiebak, Vitaminpillen, Flaask in Döisen un Woater sääd.“ „Un wät schäl dät?“, fräiged Krischan. „Wan do Sirenen gunge, un dät is neen Probe, un du heerst dän gjuchte Atomalarm – wät dan? Hääst du düt littje Oai in din Tuun, dan fluks roun, Schott ticht, un dan läit kuume, wät deer wol! Läit ju Bumbe man tichtebie faale, dan blift hier neen Huus un naan Boom, neen Stuk Fäi un naan Fuugel. As wan dät aal wächwait is. Bloot düt littje Oai, mai dät uk wakkelje un truudelje, dät blift!“ „Un wan ‘t foarbie is?“, fräiged Krischan, „wät kriege iek dan tou sjoon?“ „Toueerst sjucht dät uut as appe Moune; oaber läit, dien Ieten räkt noch foar fjautien Deege fääre un dan fint sik sääfst n’näien Ounfang.“ „Oolde Noah in sin Kasten hiede noch sien Familie un sien Fäi. Un wät hääbe iek, wan iek deer alleenich uutstiege uut mien Oai: Un nu heer tou: Iek heete Krischan, Khristianus, Kristenmoansk, un uus Familie is groot.“ „Foar die säärm koast du suurgje“, kwät die Fersicherungsmon, „foar aal kon neen Moanske nit suurgje.“ „Iek weet nit gjucht“, kwät Krischan, „iek kanne deer aan, die toankt deer gans uurs uur: Jesus Kristus.“ Sun Oaikuud me mie skoanke. Iek wol dät nit hääbe. Iek wol dan daach nit lifalleenich uut mien Hüüsken kjoope un bloot noch fernäilde un ferseuchte Tschernobyl-Loundskup foarfiende. Goad bewoare uus foar sun Atom-Mallör.

Gräitje uut Roomelse

- 04.07.2009 - Sik Respekt ferskaffje

Bäidene fäksierden hiere Koaster mäd Bliedskup
Foar aal’n do groote Wäänte dieden wät jo wüll’n

Juli 2009, Koaster Boschenhenke is al tachentich Jiehre dood. Knu hääbe iek mie ap ‘n Säärkhoaf mäd Koawenjans Hans uur düssen Mon unnerheelden. Hie waas uk die Koaster fon sin Baabe. So wiste Hans, wo dät fröier in Skoule deerhäär geen. Boschenhenke lait in Roomelse ap dän oolde Säärkhoaf. Tou sien Schoulbäidene häd hie wäil oafter kweeden: „Wenn ich auf dem Friedhof liege, und ihr geht an meinem Grab vorüber, dann denkt: da liegt er, den wir zu Tode gequält haben.“ So moonich aan fon sien Sköilere, as die dan leeter wät moor Ferstand kreech, hääd wildääge deeran touräächtoacht. Sien Sköilere, do dälich noch lieuwje, kweede: „Boschenhenke waas sun gouden Koaster. Hie häd sien Bäidene so jädden wät biebrange wäild, hie kude sik oaber nit truchsätte. Foar aal’n do groote Wäänte dieden mäd him, wät jo wüül’n. Ättere Hoolf-Schoultied koomen jo goar nit wier binne un spielden aal fääre. Boschenhenke stuud inne Doorkesiene un ruup: „Kinder, kommt doch herein!“ Ful stöörden sik nit deeran, jo bleeuwen eenfach buute. Dät Leerden wude nit moaked. Boschenhenke koom deer goar nit bääte. Inne Klasse waas dät altied so luud, dät geen deer häär. Wan düsse Koaster sik goar nit moor tou hälpen wiste, dan häu hie mäd sin Stok deertwiske. Insen waas die Stok moal wier kuut. Hermann, min Baabe, wude lossoant, ‘n näien tou hoaljen. Die Wäänt koom dän ganse Foaremiddai nit wier. Middeeges stuud hie dan foare Doore mäd ‘n grooten riesenen Boom. Wan Bäidene ättersitte moasten, stuud hiere Koaster striedewied inne Doorkesiene, Ierme uutsprat, uum düsse Bäidene aptouhoolden. Theo waas twiske sien Beene truchkreepen. Uur Dai fräigede sin Koaster him: „Eilers, warum bist du gestern nicht hiergeblieben? Deerap kwaad die Wäänt: „Du hest mie ja goar nich möit!“ So eenfach waas dät! Wan dät inne Schoule so tou Kier geen, koom uk wäil ju Huushollerske mäd ‘n Struukbäisem. Dan geen dät rund uure Boanke wäch. Pestoor Kokenge moaste uk toumäts hoald wäide, uumdät hie dan iengreep. Boschenhenke stuud maast un streek sik mäd de Hounde foare Kop loangs. Sien Hounde wieren ful fon Ielt fon aal dät Wrieuwen un Wrosseljen un Innunnerfooldjen deermäd. Ful Bäidene hääbe in ju Tied inne Schoule niks leerd. Dät häd loange Jiere so tougeen inne oolde Schoule. Oaber äntelk hääbe dan daach eenige Oolden fon do Bäidene iengriepen. Do hääbe dän Toustand hiere Schoulroat mäldet. Boschenhenke waas läip kroank deerbie wuden. Hie kude eer in Pension gunge. Sien Näärwen wieren totoal kaputt. Koaster Boschenhenke is bloot 64 Jiere oold wuden.

Gräitje uut Roomelse

- 27.06.2009 - As wie ‘n näien Koaster kreegen

Skoule moakede Spoas
Bie froai Weeder geen dät hääruut in do froaie Natur

So häd Lukas Mariechen mie dät fertäld: Iek koom ättere Ferien in ‘t trääde Schouljiehr, as Koaster Niemöller 1922 ätter Roomelse koom. Hie hiede ja wisse al bie Kobs Läine, wier hie inne Kost waas, deerfon heerd, wo dät bie uus inne Skoule deerhäär geen un wo die lääsde Koaster Boschenhenke fon sien Sköilere fäksiert wuden waas. Niemöller stuud nu foar uus. Iek kon mie noch äntsinne, wät sien eerste Woude wieren: „So habt ihr also immer in den Bänken gesessen!“ Älk liech of siet so as hie wüül. Fon nu of an wude dät uurs. Dät geen nu alles sachtsinnich tou, böalked wude nit moor. Wie moaten fon ju eerste Uure an Koaster Niemöller liede, un nit bloot iek fraude mie nu ap Skoule. Nu hieden wie uk Natur- un Erdkunde. Deerfoar hiede uus Koaster ful uurich. Bie froai Weeder geen dät hääruut in do froaie Natur. Niemöller noom smoals sien Fuugele- un Ploantebouk mee, un dan geen dät ap Oosternboarch an. Twiske Akram Geert un Akram Härm liech sun Stuk Lound, wät nit beoarbaided wude. Deer wiesede uus Koaster uus dan Ploante un leerde uus, wo jo hieten un wierfoar of wierjuun do goud sunt. Wie lusterden tou, wo do Fuugele soangen, un Niemöller kuud uus tälle, wo smoals die Fugel hiet, die deer juust soang. Altied sneeundeeges sunt wie uur en ganse Tied ätter Umme Heede tou geen. Dät waas uk ap Oosternboarch, so Göttken juunuur (nu Dockmann). Ljude hieden deer wäil altied Sound wächhoalt, un deeruum waas deer nu sun fräie, lieke Steede. Deerap hääbe wie mädnunner dät Ooldenburger Lound apteekent mäd älke Stääd un Täärp, Äi un Meer. Foar do Meere un Äie wieren äkstroa littje Goate moaked, wier fonsäärm uk Woater oane waas. So leerden wie bliede spieljend. Uus Koaster wiesede mäd sin Stok ätter sun Steede, un wie tälden him, dät deer Ait lait un wieder in ‘t Suude Damme un naibie die Dümmer See. Uur ju ganse Tied, wier wie dät in Sound abbauden, is nit insen wät stukken moaked wuden. 1926 wude Koaster Niemöller fersät. Tildes Joop weet dät noch so as däälich, dät do Schoulbäidene so bedröiwed uum him huuld hääbe. Hie häd dät säärm blouked, as hie 1926 as I-Männken ättere Schoule koom. Nu kreegen wie Arlinghaus as Koaster. Dät roate wier Haue in uus Schoule, fertjoont oif nit unner dät Motto: „Wen der Herr lieb hat, den züchtigt er.“

Gräitje uut Roomelse

- 20.06.2009 - Die Äidbäiekouke waas skäild

Gräitjes froaie Kommunionklood koom in ‘n Plunnesäk
Ju Foahrt stuud unner naan gouden Stiern: Eerst floog ‘n littjen Steen inne Autoskieuwe un denn moaste Gräitje späie

Ädder genouch tou’n Wieten Sundai hiede mien Fadderske, Tante Adele, mie ‘n Paket soant. Wät was dät foar’n Bliedskup, as iek säärm dät uutpakje doaste. Göitjen foar mien Kommunionklood liech in dät Paket. Dät was Samt, in sun froai Blau, gans wunerboar! Mien Bääsjemääme säide mien Klood, un Wieten Sundai geen iek gans stolt mäd mien froaie Samtklood ättere Särke tou mien eerste Heilige Kommunion. As wie wier ienkomen fon ‘t Hochamt, moaste iek fluks ‘n Skoarte foarbiende, uumdät iek nit dät goude Klood beklaarde. Iek hääbe mie dän Dai nit besmeert, un so kude dät Klood in mien Skap kuume. Inne Suumer hieden wie Gelägenhaid, mäd uus Unkel Hermann ätter Molbergen tou fiehren. Blau-Wiet Roomelse spielde deer Foutball. Oh, wät was uus Määme bliede, ju fraude sik ap dät Wiersjon mäd hiere Früündin Maria. Säärm hieden wie do noch neen Auto. „Hermann, kum wät eer ätter us tou, wie drinke dan bie uus noch Tee. Maria kricht dät in een un ‘n hoolwe Uure nit gedäin, foar uus wät appe Disk tou brangen“, kwaad us Määme tou hiere Bruur. So hääbe wie foardäm Tee droanken un Äidbäiekouke ieten. Iek doaste dan eerst mien Fjauerhochtiedsklood ounluuke, un dan geen dät al gau los in Richtung Molbergen. Ju Foahrt stuud unner naan gouden Stiern. Eerst floog ‘n littjen Steen inne Autoskieuwe un bie älke Meter wude dät Gat inne Skieuwe gratter, bit uus Unkel niks mor sjoo kude un dät ganse Glääs kuut hauen häd. Kuut foar uus Ziel kom dät twäide Malör ap uus tou. Iek moaste toumoal späie. Sun grooten Gulp Äidbäiekouke liech ap mien goude Samtklood. Määme remänterde: Wieruum hääst du nit kweeden, dät die eeuwel is, dan hieden wie daach uutstiege kuud.” Oaber, iek hiede goud meekriegen, dät wie anne leete Kaante wieren wägen dät Foutbaalspil un toachte: Dät schäl wäil goudgunge, wie sunt ja fluks deer. So is uus dät geen. Unkel Hermann koom tou leet ätter sien Foutbaalspil un mien Kommunionklood waas keetich. Iek weet noch seküür, wo wie wier ätter Roomelse toufiehrt sunt suner Schieuwe. In Markhuusen waas an düssen Sundai Schützenfest un deeruum wieren ful Ljude unerwains un keeken ferwunnert ap dät Gefährt sunner Finster. Unkel Hermann wänkede do Moansken truch dät groote Gat bliede tou, ofwäil sien Auto stukken waas. As wie wier ienkoomen, häd Määme mien Fjauerhochtiedsklood fluks appe Steede waasken. Ätterdäm loundede dät goude Stuk in ‘n Plunnesäk. Dät häd mie spiet!

Gräitje uut Roomelse

- 13.06.2009 - Gräitje waas aan flotter Steilwandfahrer

Wieruum die Vauwe dul wude
Min Theo waas die Glimmstängel bie ju rabioate Foahrt uut sien Muule faalen

Nu bän iek al wier moal an ‘t Aprüümjen un Wächsmieten. Alle Skaploaden hääbe iek mie nu foarnuumen. Un kiek, deer koom min eerste Führerskien mie toumäite, dän iek al gans loange fermissje. Iek hääbe deeruum ja al loange n’näien. „Skäl iek dän nu wächsmiete?“, fräigede iek min Suun. „Noa, Mama, dän dou man in een Folie un häfte dän in din Ordner ou“, meende uus Harald. „Waast du noch Mama, as du moal sun läige Muure hoochfiehrt bääst“?, fräigede min Wäänt. Dät weet iek ja fonsäärm noch gans seküür, as wan dät eerst jäärsene geböard waas. Fjautich Jiehre is dät nu al häär, as iek äntelk bie ‘n twäiden Anloop min Führerskien kreech. Dät waas wät! Älke Boskup wude nu mäd Auto ferwoart. Min Theo koom altied jädden mee as „rühriger Beifahrer“, so nammde hie sik säärm. Insen, sundeeges hoalden wie uus Dochter fon Boaljene ou. Seküür liekuut kude iek do al goud fiehre un uk wäil gans fäl, oaber, as iek uume Timpe tou in uus Sträite ienfiehre wüül, do geen dät nit so goud. Iek hiede mien Auto goar nit addeel skaltet un fiehrde so in ‘n trääde Goang uum ju Ecke tou. Ap ju smälle Sträite koom iek mäd Zaster mien Sweegerske toumäite. Ju siet in hiere näie hellblaue Vauwe un waas al boalde bie mie. Ju hiede mie oaber gans sicher niks däin. Iek troalde dät Stjuur ätter gjuchts, uum hier uuttouwieken. Ansteede tou brämsjen, mout iek wäil aal moor Gas roat hääbe. Mien oolde Koare wude do toumoal so dull un wüüld un fiehrde aal noch gauer. Mäd Karacho geen dät eerst moal sun littje Steenmuure uumehooch, dan reet dät fälle Auto dän Wierträid stukken, aan Peel fäl uure Kop, un toumoal waas, Goad wäs Tonk, dät Fiehren däin. Juust foar Gregers Huusmuure bleeuw die Woain stounden. Een Gluk, uurs wieren wie in Maria un Josef hiere Släipkoomer loundet. Min „rührige Beifahrer“ waas die Glimmstängel bie ju rabioate Foahrt uut sien Muule faalen. Min Mon waas do uk wäil läip dul ap mie. Hie soachte sien noch baanjende „Ernte 23“ fonne Gruund ap un ruup bie ‘t Uutstiegen: „Du Steilwandfahrer“, wilst uus littje Wucht gans bedröiwed huulde. Oma Greger hiede wildäge ju Fernäileräi ap ‘n Sundai in hiere Tuun truch do Finsterruten bekieket. Nu stuud ja ap eenmoal ieuwenske mie mäd’n Spoade inne Hounde un kwaad: „Ach jee, die scheenen Sträuchla!“ Un wät skuul iek kweede: „Och jee, min froaie Woain?“ Die hiede sien ganse Snuute stukken.

Gäitje uut Roomelse

- 06.06.2009 - Skjoote mäd ‘n Slingerlappe

Wieruum die Hoone kräide

Inne Skoule noom die Koaster inne Religions-Uure ju bibliske Geschichte fon David un Goliath truch. Do Sköilere wuden wies, wo die littje David dät Smieten mäd ‘n Slingerlappe truch loang Üübjen leerd hiede. Die Koaster hiede uk Reewen meebroacht un wiesede, wo sun Skjooter moaked wät. Hinnerk un Härm hieden sik dät gjucht goud bekieket. Ättere Skoultied moakeden jo sik säärm sun Slingerlappe un fersoachten uk, deermäd genau tou treffen. Nu hieden do bee altied hiere Buksentaasken ful fon littje Steene. Do wuden uk appe Skoulwai ferskeeten. Toumäts träfden jo wäil moal ‘n Boom, man maasttieds geen dät an ‘t Ziel foarbie. Insen, as do bee Wäänte mädnunner uut de Skoule keemen, saach Hinnerk bie de Wiendmäälne dän groote bunte Hoone fon Tüütmuller. Die Hoone stuud juust unnert Finster un kräide. Die schuul dät nu hääbe. Hinnerk skoot, dät geen oaber an dän Hoone foarbie un so tou ju Rute ien un uk ju Laampe, ju binne appe Finsterboank stude, waas nu kuut un kleen. Die Hoone kräide fon dät Geklöater nu aal noch fäller. Hinnerk ron so gau as hie kude ap ‘t Huus an. Tüütmuller koom uut sien Määlne loopen un hiede Härm al bie de Oore tou pakjen. „Iek hääbe dät nit däin“, jammerde Härm un wiesede ätter Hinnerk, die al bie de Klompke- Tille waas. „Oach so“, kwaad Tüütmuller, „dät is die littje David mäd de Slingerlappe, dät wol iek him noch wäil ouleere!“ Uur Dai smäidens kreech Hinnerk fluks een goude Loage fon sin Koaster. Deertou moaste hie noch dän Skoade wier goud moakje. Hie moaste betoalje, aan Mark foar ju Finster-Rute un noch twäin foar ju Laampe. Seküür smiete mäd sun Slingerlappe kuden do Wäänte do noch nit. Man, bloot een poor Jiehre leeter, 1914, do wuden Hinnerk un Häärm Suldoat. Nu moasten jo mäd ‘n Ruur skjoote. Dät hieden jo beeter leerd un üübed. Inne Krieg geen dät uurs tou Kier as tou David un Goliaths Tieden. Hinnerk fäl fluks de eerste Tied, un Härm moakede fjauer Jiehre foare mee. Hie koom heel wier un häd düsse Geschichte so fääre roat.

Gräitje uut Roomelse

- 30.05.2009 - Mias Pingsterboom

Die Fersprecken
Bernd is in Kurlound faaln

Wunnerboar Weeder waas ‘t ap Pingster. Ju Sunne skeen, un do Fugele soangen uume Wädde. Boukene un riesene Boome studen so prik tou mäd hiere hälgräine Loof, un do Aapelboome hieden en wietrosa Klood oane. „Duurt iek ‘n Pingstertour moakje?“, fräigede iek middeeges. Foar ‘t Rääd statte iek ‘n poor riesene Takken un fiehrde los. Alle boukenen Paade waas iek al bieloangs keemen. Mäd de Tied wude mie dät uk tou loangwielich so alleenich. Wildäge doaste Ollendieks Sefa mee. Ap dän Wai waas iek sowieso al. Bit Ollendieks waas dät nit moor wied. Sefa wüül jädden mee un doaste dät uk. Ju moakede hiere Rääd bunt, un wie trieden los, truch Mäskentäärp bit ätter Carum un wier tourääch. As wie bie Schulzes foarbiekoomen, sproang Lenchen in ‘n Hinkepinke hääruume. Wie stegen ou un keeken tou. Die Bernd stuud inne Köakendoore. Sien roode Primanermutse skeeuw appe Kop. „Na, Mia, hääst uk ‘n Pingsterboom kriegen?“, fräigede hie. „Noa, iek nit, uus Sefi häd aan kriegen.“ Uus Sefi waas al oold, ju waas al füftien Jiehr. „Täiw man, touken Jiehr, brange iek die aan.“ Ju Tied geen wai. Dät wude Wiehnachten, wude Paasken un dan Pingster. As iek apwoakede, sproang iek uut mien Bääd, reet do Gedienen biesiede: Naan Pingsterboom? Niks! Bie Sefi stuud aan. „Wät groote Ljude kweede, deer kon me sik nit ap ferläite“, toachte iek. Tjoo Jiehre geenen wai. Von dät Skoulwucht wude ‘n jung Wucht. Inne Krieg, 1942, hääbe Bernd un iek dan hilked. Gans toufällich koomen wie insen moal ap dän Pingsterboom tou baalen. „As iek alwen Jiehre oold waas, hääst du mie en Pingsterboom ferspreeken, broachst hääst du mie naan.“ Hie meende: „Wan die Krieg is moal tou Eende gunge schuul, dan krichst du din Pinksterboom, un wan iek dän alleenich uut de Foan sliepje mout.“ Twoo Mounde, befoar die Krieg tou Eende geen, is hie in Kurlound faaln. Min Pinksterboom hääbe iek nit kriegen.

Plattdüütsk: Maria Schulze Seeltersk van Gretchen Grosser uut Roomelse.

- 03.05.2009 - Die lälke Näästroower waas naan Akster

Fugelmäämen huulje
Dät moasten wie ja fonsäärm sjoo

Nu sunt do Fugele al siembääst tougoang, hiere Nääste tou bauen, of sitte uk al stoadich ap hiere Oaiere of fodderje uk al hiere littjen Bäidene. Dät waas ju Tied, wier Joke uk al loange spikulierde, wier wäil sukke Nääste tou fienden wieren. Soboalde Oaiere tou sjoon wieren, klatterde die sloanke Wäänt so kittich as en Katteker, do Boome uumehooch un noom smoals do AksterFetter Texte, Duuwen of Rouke un Kudderhannen do Oaiere eenfach wäch. Lichter waas dät fonsäärm uk foar him, do Nääste fon Petrieshannen, Kiewiete un Fäsoane uuttoniemen. So ron Joke dan boalde gans stolt mäd ‘n Kraalebeend fon uutpuustede Oaiere uume Hoals tou häärruume. Dät waas so loang un geen toumäts bit an sin Nauel. Insen koom hie fon sun Roowertour wier ien un ruup uus tou sik häär. „Kuckt mal, da oben bei Euch auf dem Dach ist ein Vogelnest! Da sind auch Eier drin.“ Dät moasten wie ja fonsäärm sjoo. Wie stoalden gau ‘n Laadere an dät läige Staaldak un ronnen do Ponnen uumehooch. Dät klöaterde, uus Baabe koom deeruum ätter buuten. Hie waas an remänterjen: „Jie sunt ja wäil des Donners, woln jie wäil fluks addeel kuume?“ Un so studen wie al boalde wier unnern. „Läitet jou daach niks wiesmoakje. Sun dummen Fugel rakt dät nit, die eenfach sien Nääst so fräi ap Dak baud. Dät häd Joke ‘n Fugel, die sik sofuul Moite moaked häd, wächnuumen un ap uus Dak sät. Ju Läiwerke is nu so ferträitelk, un ju huult nu wildäge. Dät moaten mien Sustere un Bruure un fonsäärm uk iek ja goar nit hääbe, dät ju Läiwerke nu su truurich waas un roarde. Do wieren wie uk gans un goar nit moor ougunstich ap dät loange Kraalebeend mäd sofuul uutpuustede Fugeloaiere.

Gräitje uut Roomelse

- 16.05.2009 - Die Hoandwierksbusse in Amsterdam

Wät waas die Heer „Kannnitverstaan“ foarn ‘n rieke Mon
‘n Moansk kumt moal in ju Loage, uur do Dinge inne Wareld ättertoutoanken

‘n Moansk kumt wäil moal oafter in ju Loage, uur do Dinge inne Wareld ättertoutoanken, so dät hie mäd sien Los toufree is, uk dan, wan him dät nit altou bääst gungt. So keem uk ‘n suddüütsken Hoandwierksbusse, die neen Woud Plattdüütsk ferstude, truch ‘n Misferstounden tou ju Iensicht, as hie ap Wonderskup waas un deerbie Amsterdam besoachte mäd do groote froaie Bauten, groote Skiepe un flietige Ljude. Een fluch Huus fäl him besunners ap. Dät hiede säks Schossteene ap ‘t Dak, froaie Gesimse un gans hooge Finstere, ful besät mäd Tulpen, Hyazinthen, Stiernbloumen un Levkojen. As die Mon deer so stoant un den kunstfullen Bau bekikt, fräiged hie aan Kärdel, die fon ju hoochdüütske Sproake neen Woud ferstude un uk neen Tied hiede. Die snutterde him kuut ou mäd: „Kannitverstaan“. Plattdüütsken hiede dät wäil loangsoam ätterboald „Kann nit verstaan”. Un so leeuwde die Hoandwierksbusse, dät die rieke Mon „Kannitverstaan“ hiet. So geen hie dan truch alle Sträiten kjuus un quer, bit hie an dän Meerbusen koom. Dät waas dät eerste Moal, dät die Wäänt so groote Skiepe tou sjoon kreech, dät eene noch gratter as dät uur, Tjooun Fjauermaster. Oaber een Skip, dät grootste un fluchste, ‘n Fieuwmaster, dät just fon Aastindien ienronnen waas un nu uutleeden wude, deer kude hie sik goar nit sääd an sjoo. Kisten un Ballen wuden an Lound broacht, Säkke mäd Sukker un Ries, Pieper un Koafjeboone. Nu moaste hie daach eenfach ‘n Hoafenoarbaider fräigje, die juust een Kiste appe Skullere hääruutdruuch, wo die Mon wäil hat, dän dät Skip heert. Die Oarbaider oaber wüül sik nit loange mäd ju sweere Kiste appe Skullere aphoolde un kwaad eenfach: „Kannitverstaan“. „Neen Wunner”, toachte die Hoandwierksbusse, „sun Mon mäd sun groot Unnerniemen, die kon sik wäil sun groot Huus baue un so faine Bloumen in gouldene Potte inne Finstere staale.” As hie nu wier touräächgeen, waas hie daach sun bittje truurich, dät hie säärm sun äärmen Mon unner so fuul rieke Ljude inne Wareld waas. Wan hie dät daach uk insen moal so goud hiede. Wilst die Hoandwierksbusse so ättertoachte uur sien Lieuwend, kumt ‘n Liekenwoain mäd ‘n groot Gefoulge uum ju Sträitentimpe. Fjauer, swott behoangede Houngste luuke dän Woain loangsoam foarbie, as wan jo wisten, dät jo ‘n Dooden ättern Säärkhoaf fiere. Dän Hoandwierksbusse wude dät gjucht truurich uum’t Haat un hie bleeuw deeruum andächtich mäd sin Houd inne Hounde stounden, bit uk dät ganse Foulk an him foarbie waas. Hie sloot sik dan bääte an un fräigede dän Lääsde: „Dät mout wäil ‘n gouden Früünd fon jou weesen hääbe, uumdät jie so truurich un meeliedich meegunge?“ Düsse Mon waas juust an ‘t Uutreekenjen, wät hie düt Moal wäil an sin Ballen Boomwulle fertjoonde un kwaad, uum nit fääre stört tou wäiden, „Kannitverstaan“. Do fällen uus Hoandwierksbussen uut Suddüütslound uk ‘n poor tjukke Troonen uut sien Oogene, un him wude sweer un licht uum sien Haat. „Du äärme Kannitverstaan“, toachte hie, „wät hääst du nu fon aal din Riekdum? Een Hänneklood kriege iek uk as äärme Mon ounleeken, un iek wäide uk in ‘n Huusholt ätter ‘n Säärkhoaf broacht.” Mäd sun Toanken geen hie mee bit an dät Grääf. Hie saach dän Heer Kannitverstaan in sin Doabe sakjen un waas fon ju Liekenpretenje moor oungriepen as fon sun moonige düütske, ofwäil hie nit een Woud fon dät Holloundske ferstude. Dan geen hie in sien Herberge, wier me Düütsk ferstude un ferteerde mäd gouden Appetit ‘n groot Stuk Limburger Sies. Wan him dät ätters in sien Lieuwend moal wier stuur fäl, dät so fuul Ljude riek un hie so äärm waas, toachte hie an dän Heer Kannitverstaan, an sien groote Huus, an sien groot Skip un an sien koolde Grääf.

Gräitje uut Roomelse

- 02.05.2009 - Sun Fuugelbuutje smoakede so goud

Wieruum düt Brood fon uus so nammt wude
Dät waas een Leeuwerke

Wät wieren wie bliede, wan uus Baabe uus sun Buutje uut de Foan meebroachte. Dät smoakede uus so froai, uumdät deerap ja en littjen Fuugel soangen hiede. Deeruum hiet dät so, sun Buutje kuude me uurs naagens kriege. Wieruurs sät sik dan wäil ´n Fuugel ap ´n Buutje? So wude uus dan fertäld, uumdät jo neen Brood inne Swinneommer smieten wude.

Oafter koom dät nit foar, dät uus Baabe sun Buutje inne Taaske hiede, wan hie fonne Oarbaid ienkoom. Maasttied eet hie aal dät Swot-Brood, dät wie him ättermiddeeges ap Freers Foan ätterbroachten, ap. Bloot, wan dät Weeder altou woorm waas, smoakede him dät Ieten nit so, un dan koom hie uk eer wier ätter Huus. Wie Bäidene fertöörnden uus uk wäil uum sun Buutje, älk wüül ja een gliek groot Stuk deerfon hääbe. Dät Swotbrood krauelde sik ättere Midde tou foar Druugigaid, fon Buutere waas niks moor tou sjoon, un ju Ploate Skinke waas uk fonne Sunne oarich littjet wuden.

Jädden hieden wie domoals wäil moal sjoo wäild, wo die littje Fuugel ap sun druuch Buutje siet un sjoang un dät Buutje goar nit säärm apfriet. Dät waas sicher die Fuugel, die so hooch inne Lucht soang, wan Baabe an´t Eedgreeuwen un Switten waas. Dät waas een Leeuwerke, ju häd gans sicher hooch uur uus Fuugelbuutjene soangen. Wan wie as Bäidene inne Foan wieren, hääbe wie dät säärm heerd, man blouked, dät die Fuugel ap sun Buutje siet un soang, hääbe wie silläärge nit.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=136724&source=75

- 25.04.2009 - Do Marienbloumen

Jo sunt al loange wier deer

Mie fäl foar Loangewiele niks uurses ien, as ‘n poor Bloumen in mien Noose tou steeten Iek mai so jädden Marienbloumen liede. Do sunt so toai! Wo oafter wät do Bloumen suumerdeeges bie ´t Roasenmjoon do Koppe ouhauen, un dät duurt dan nit loange, un jo sunt noch froaier wier deer. Toumäts stounde jo as säidet in ´n Top bienunner, un dät sjucht so froai uut. Wie läite do dan uk so stounde.

Wät konnen wie fon do littjen Blöimkes leere? Wie konnen uus een Biespil deeran nieme. Nit uus unnerkriege läite, sunnern toai weese un altied wier apstounde.

Tomme Bloumen hieden uusen fröier nit in hiere Tuun, älke fräie Steede wude mäd Fruchte besät. Wie hieden so bloot Wüüld-Bloumen un masse Gänseblümchen, so heete do ja Hoochdüütsk.

Iek waas noch neen tjoo Jiere oold, as iek foar mien Määme buute bääter uus Skäin Marienbloumen plukked hääbe. Iek broachte hier do inne Köakene, wier ju juust mäd min littje Bruur tou dwoon hiede. Iek waas deeruum wier ätter buuten geen un soachte noch moor Bloumen. Dan geen iek kemoudich sitte un reet aal do wiete Bleedere ou un toulääst liegen bloot noch littje jeele Kullerken in mien Skoot.

Mie fäl foar Loangewiele nu niks Uurses ien, as ´n poor deerfon in mien bee Noosepüüpen tou steeten, so fuul as deer man oungeenen.

Loange hiede iek mie ferwielt, bit toumoal Määme ätter mie uutkeek. Ju saach, wät iek uutfreeten hiede. So tjukke Noosepüüpen hiede iek noch silläärge nit häiwed. Ju greep mie, pakkede mie as sun Meelpüt unnern Ierm un ron mäd mie truch Umme Heede ätter uus Bääsjemääme tou. Möie Anno un Marie wieren uk inne. Mäd een Hiernäddele pröakelde Möie Marie mie do jeele Bloumen wier uut mien Noose uut, ju unnerdääs uk ounfangt waas, gans läip tou bläiden. Iek böalkede deerbie mien Äilend uut.

Poor Wieken leeter, 24. April 1937, stuud bie uus ´n littjet Wucht ap, mien Suster Angela. Ju koom mäd ´n rood Paad unnere Noose appe Waareld, un nu hiet dät altied, wan wäl dät Littje bekeek, dät iek und do Marienbloumen deeran skeeld weese skuuln, an dät roode Paad unnere Noose fon mien Suster. As iek littjet waas, leeuwde iek dät ja fonsäärm, un dät diede mie ja grääsich läid. Man ätters, as iek säärm Bäidene hiede, waas iek unnerdääs ja wäil wies wuden, dät so wät bloot in do eerste Mounde, wan me ap uursen Fout is, geböarje kon un nit noch in do lääsden Deege.

Gräitje uut Rommelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=136420&source=75

- 11.04.2009 - Seelterlound un Seeltersk nu ap Internet

Die Beiträge gibt es in der Deutschen, Saterfriesischen, Niederländischen und zum Teil in der Friesischen Sprache

Seelterlound - Dät rakt een näie Seelterlound-Websiede in´t Internet. Aan Ienwooner fon uus Meente häd dän Ienhould fon masse in´t Internet ferstraide Sieden uur dät Seelterlound un uus Toal in moundeloange Oarbaid to een groote Seelterlound-Siede tousoamenfoatet un ätter Sachthemen ordnet. Deer stounde Artikkele uur dät Seelterlound, ju Geschichte fon dät Seelterlound, Bielden fon´t Seelterlound, die Foan un ju Foan-Kultivierung, fon kulturelle Gruppen un Vereine, ju seelterfräiske Sproake, do Schriftsteller un Sprachforscher fon dät Seeltersk, do fräiske Sproaken un noch ful moor. Uk do Fertälstere fon Gräitje uut Roomelse inne GA siet dät Jier 2000 sunt ap düsse Siede wierroat un konnen deer leesen wäide. Do Begjuchte rakt dät in Düütsk, Seelterfräisk, Holloundsk un eenige uk in Fräisk. Ju Websiede wät stoadich aktualisiert un altied wier wät touroat. Foar aal, do dät Seeltersk nit ferstounde, dätsälge noch insen in Hoochdüütsk:

Es gibt jetzt eine neue Saterland-Website im Internet. Ein Einwohner unserer Gemeinde hat den Inhalt unzähliger im Internet verstreuter Seiten über das Saterland und unsere Sprache in monatelanger Arbeit zu einer großen Saterland-Seite zusammengefaßt und nach Sachthemen gegliedert.

Es stehen dort Artikel über das Saterland, die Geschichte des Saterlandes Sehenswürdigkeiten im Saterland, das Moor und die Moorkultivierung, die kulturellen Gruppen und Vereine, die Saterfriesiche Sprache, die Schriftsteller und Sprachforscher des Saterfriesischen, die friesischen Sprachen und noch vieles mehr. Auch die Geschichten von Gräitje uut Roomelse, im GA seit dem Jahr 2000, sind auf der Seite wiedergegeben und können dort nachgelesen werden.

Die Beiträge gibt es in der Deutschen, Saterfriesischen, Niederländischen und zum Teil auch in der Friesischen Sprache. Die Website wird ständig aktualisiert und ergänzt.

Die Seite ist zu finden unter der Internetadresse: www.saterland.hyves.de/blog/ oder über die Internetseite der Gemeinde Saterland: www.saterland.de. Wer sie anklicken möchte, wählt im Menü zunächst „Kultur und Sport“, dann die „Saterfriesiche Sprache“ und scrollt ganz nach unten. Dort findet er den Satz „Weitere Informationen über das Saterland und die saterfriesische Sprache erhalten Sie hier“ und klickt auf das blau hervorgehobene „hier“.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=135715&source=75

- 21.03.2009 - Foar Poagen: Fout fon dät Gas-Pedoal

„Quäle nie ein Tier zum Scherz, denn es fühlt wie du den Schmerz“

Uumdät düsse Dierte ap hiere Kaierskup tou hiere Laichwoater kuume un nit doodfiert wäide, sunt an ful Steeden Richelläien apstoalt. Deerfoar stounde Ommere inne Gruund, wieroun do Kröten faale, wan jo an dän Träid loangs huupje, uum aan Uutgoang tou fienden. Fon Naturfrüünde wäide düsse Poagen dan älke Mäiden ouut düsse Ommere hoalt un uur de Sträite broacht. Fon deer uut loope jo dan fääre ätter hieren Ploats.

Wät is dät froai, dät me sik so uum düsse Dierte sofuul Oarbaid moaked, uumdät jo uurlieuwje. Deerbie wäide masse Poagen tuchtet. Iek hääbe moal in Fernsehen blouked, dät aan Koch fon ´n Määrked mäd ´n Nättaaske koom, ful mäd lieuwjende, tjukke Pudden, do hie ätters in sien Restaurant sien Gäste servierje wüül. Oh Jasses, wo kon me bloot, wät wüül iek wäil späije, wan iek sun Poagestilte iete skuul.

Dät däd mie oaber dälich noch so läid, dät wie fröier as Bäidene uus sun Spoas mäd Poagen moaked hääbe. Do koomen uum düsse Tied uut de Nieden un wüülen ättere Poagendoabe, ju fröier deer waas, wier Bernd un Edith Scholz woonje un in dät Dreieck deerfoar, wier nu bloot boare Gruunde is. Die Doabe waas so ful fon Poagenglidderske, so ticht as roode Grütze. Die Määlnedomm waas tou ju Tied smoals ful fon Poagen.

Nood foar Autos hougeden do Dierte domoals nit tou hääben, deer fierde ja nit een. Oaber foar uus! Wie hääbe do Pudden so kwällt. Wan sik deer do maaste Huukepak dreege lieten, dan hääbe wie deer mäd Stokke aphauen, so dät die tjukkere Poage härrunnerfäl. In ju Glidderske sunt wie mäd Stokke roungeen un dän appe Domm smieten. „Wie hääbe Pudden fangt, do mäd´n Sträispier inne Iers appuusted un dan ap´n Peel sät“, fertälde mie Hubert, „un deer sunt do dan doodgeen.“ Angelika, Luise un Leni hääbe sogoar moal een läbändige Pudde sloachtet, uutnuumen un dan an een litje Laadere hoanged as ´n Swien.

Wie hääbe domoals goar nit wist, wät wie dieden. Deerbie hat dät daach: „Quäle nie ein Tier zum Scherz, denn es fühlt wie Du den Schmerz.“

Die Poagedoabe is nit moor, ju Niedene druuchlait, un deeruum rakt dät bie uus uk naan Stork moor, die bie uus inne Bäidenstied alle Jiere sien Junge bie Böhmanns in dän eekene Boom groot moakede.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=134498&source=75

- 14.03.2009 - Iek moate al immer ful ljauer in Wucht weese

Ju „Wecker“-Redaktion fraut sik, wan Wuchtere un Wäänte wät tou hiere Kolumne in hiere „Wecker“ kweede. „Nu moal eerdelk, Wuchtere: Moaten Jie ljauer n´Monmoanske weese?“ wäide wie Wieuwljude fräiged. Noa, iek nit. Dät waas foar mie uk gans fein sunner Emanzipation.

Lääsden Sundai waas ja die internationale Frauentag. Foar glieke Gjucht bruuke wie nu ja nit moor appe Sträite tou gungen, do hääbe wie ja al loange. Wie wollen dän Frauentag jädden so begunge as uus rußlounddüütske Wieuwljude dät al altied dwo un dät goar nit uurs kanne Jo wäide ferwoant an düssen Dai gans besunners.

Do fierje dän Dai gratter as wie dän Muttertag. Gleichberechtigt wieren jo al ful langer as wie. Siet ju Oktober-Revolution 1917 hougeden Wieuwljude nit moor wägen hiere Gjuchte tou kämfjen. Wie Wuchtere konnen uus ja fraue, dät wie nit in Indien appe Wareld keemen sunt. In do lääsden twintich Jiere sunt deer tjoon Millionen Wuchtere äntweder oudrieuwen of fluks ättere Geburt dood moaked wuden. Dät is ja juust so, as wan bie uus fluks ättert Uutkjoowen uut hiere Oai do Höönkene wächsmieten wäide. Bie düsse Dierte doogje do Wäänte niks, uumdät jo neen Oaiere lääse konnen.

Fröier inne Familien wuden oaber uk oafter do Wäänte foarleeken. Johanna Diekhoff häd apskrieuwen, dät hiere Bruur n´Ponkuke mäd´n Oai boaken kreech. aMarie, ju Faune in hiere Huus, liet eenmoal smäidens sun gouldjeelen Ponkuke ap sin Täller gliede. Deerätter kreech Johanna sun smoachtichtäänen, sun wietbleeken ap hieren Täller. Do wude dät littje Wucht dul un ruup: „Dän mai iek nit, deer is goar neen Oai oane, un in dän Dee hääst du Woater ounjeeten.“

„Uursaan krichst du nit. Wuchtere hougje neen Oai in hiere Ponkuke, Wäänte wäil. Do mouten stäärk wäide, un ätters mouten jo as Monljude dät Jäild fertjoone.“ „Un wät mouten do Wuchtere?“ fräigede Johanna. Deerap liet Marie hier wiete: „Wie mouten bloot ap n´Brüdigam täiwe, un dan bruuke wie bloot do Bäidene appe Wareld brange!“ So waas dät, älke Jier een Bäiden, uk wäil moal two, wan´t goud geen.

Ful aller as fjautich Jiere wuden sukke Määmen oafter nit. Do Babies wuden boalde immer anne Brust groot. Do Wieuwljude hieden ful Oarbaid mäd sun Hutte ful Bäidene un kreegen oafter hiere Geräk nit.

Dälich is dät aal Goad wäs Tonk uurs. Ful Wuchtere steete do Wäänte dälich uk sunner Oai in n´Ponkuke oafter in n´Säk. Jo sunt ehrgeiziger un hääbe Berufe, wierfon ful Kärele dröömje.

Do wollen nit bloot deerfoar deerweese, uum Bäidene tou kriegen.Deertou kumt noch, dät Wuchtere eenfach ful froaier läite.

Dät wiete jo uk wäil un Jörg Heeren, die Wecker-Kärel, kwät uk: Wuchtere sunt eenfach flugger! Deeruum, wie wollen nit mäd jou Kärele tuuskje!

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=134063&source=75

- 07.03.2009 - N' Poapst is daach uk blott n' Moansk

Foar sien Raise inne Moai ätter Israel wonskje Gräitje him, dät hie heel wier ätter Huus kumt

„Wir sind Papst“, stuud dät inne Bild-Zeitung an 20. April 2005, aan Dai ätter ju Woal fon Kardinoal Ratzinger tou ´n Poapst Benedikt XVI. Wie aal sunt bliede, dät nu äntelk ätter boalde fieuwhunnert Jiere moal wier ´n Düütsken Poapst weese duurt.

An Ratzingers Steede hiede iek mie foar sun stuuren Boantje goar nit moal tou Verfügung stoald. Alleenich wan iek mie foarstaale, in sun hooch Oaler noch so fuul tou oarbaidjen. Dan hääbe iek leesen, dät uus Poapst al smäidens ädder uum säks Uure an sin Gebetsdisk sit un do Bräiwe läst, do an him soant wuden sunt mäd ju Bidde foar do Ljude tou beedjen, dan weet iek eerst, wo goud iek dät hääbe. Säks Uure, dät is foar mie, midde inne Noacht.

Apstuuns däd mie uus Poabst Benedikt besunners läid. Do Zeitungen stounde ful, masse Ljude sunt grääsich dul ap him, uumdät hie do Pius-Biskuppe wier in uus Säärke apnieme wol un aan is deer mee moanken, die eenfach kwäd, dät nit aan Jude vergast wuden is. Bloot tjohunnertduusend sunt so uumebroacht wuden, meent hie. Gans läip is uk, dät uk hie, so as alle Poapste duunfehlboar weese mout, un deerbie is hie daach uk bloot ´n Moansk.

Inne Bibel stoant: Säärm die Gerechte faalt soogenmoal an ´n Dai, un Petrus waas uk fehlboar. Hie häd sin Herrn träie ferleugnit. Nu häd Benedikt sik uk moal fersäin, so as wie aal dät ja uk wäil moal dwo, un iek mai him deeruum uumso ful ljauer liede, uumdät hie so is as wie. Hie mout oaber bloot eenfach deertou stounde. Die Gerechte faalt soogenmoal deeges un stoant dan wier ap, so hat dät inne Bibel. Wan iek säärm nu oaber Poapst weese schuul, dan moate iek mie oaber nit altied so läip ferkloodje moute. Die ganse juuroable Sierroat kude mie nit gefalle. Iek look dan bloot dät sljuchte Ornat in Kardinoalrood oun. Dät mai iek jädden liede. Ju Tiara wüül iek uk nit appe Kop hääbe. Ju ferkoopede iek un roate dät Jäild foar: Misereor of Brot für die Welt. Dän Stab moate iek uk nit immer bie mie hääbe, die is uk uus Poapst Benedikt oafter inne Wai, eenmoal nimmt hie him, dan mout hie him wier uut´e Hounde reeke, dät heelt iek goar nit aal foarnunner, ofwäil iek boalde tjoon Jiere junger bän.

Noa, wät kweede iek. Poapst wüül iek so un so goar nit wäide, dan hiede iek tofuul Stress un sicher masse Ferträit. Kude iek ja uk goar nit, Wieuwljude kuume ja fonsäärm glukkelk nit ap dän Stoul in Rom, bloot Kärele. Iek beedje foar uus Poapst Benedikt, dät alles een goud Eende find. Foar sien Raise inne Moai ätter Israel wonskje iek him, dät hie heel wier ätter Huus kumt.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=133701&source=75

- 21.02.2009 - Een Kleinod - Neukamperfehn

Mie is apfaalen, dät iek allerweegense platt-düütsk fräige kude

Dät is al wät häär, as inne Zeitung aan Artikel uur Neukamperfehn steen häd. Ju Gemeinde koande iek nit, bie uus rakt dät wäil Kamperfehn, un dät heerd tou Ait. Neukamperfehn is een idyllisk Kleinod in´t Haat fon Aastfräislound, so stuud dät in dän Artikel.

Nu hääbe wie ju Steede oaber kannen leerd, un dät koom so: Uus Steelpe fonne Gausjoodpot waas stukken. Gregor kwaad: „Wie konnen beeter ´n näien Pot koopje as ´n näie Steelpe, die is dät juurste.“ Iek bän ja ´n gouden E-bayer. Deer hieden jo ´n „Fargo“-Pot, die wüül een Famielje uut Hesel los wäide. Iek kreech dän Tousleek. 6,80 Euro schul dät Porto kostje. Do meende min Kärel: „Deer konnen wie wäil waifiere, dät is ja tichtebie. So moakje wie een littje Uutfoahrt. Wie fierden ap Hesel an un foonden ju Sträite nit. Wie moasten fräigje. Un dät nit bloot eenmoal. So is dät nu moal, wan aal do oolde Noomen ferlädden gunge wägen ju Eingemeindung, so as bie uus. Deer hat dät uk bloot altied wier: Saterland 1, 2, 3 of 4. Deertruch wieren wie ap eenmoal in Stiekelkamperfehn. Wie moasten wier moal fräigje. Deerbie is mie apfaalen, dät iek allerweegense plattdüütsk fräigje kude un uk plattdüütsk Oantwoud kreech. Dät waas egoal, of iek oolde oder junge Ljude un Bäidene fräigede.

Wie sunt ful Wieken ap- un deel fiert, bit wie dan äntelk daach bie dät Huus ankeemen sunt, wier die Pot tou koopjen waas. Uk deer kude iek uk Plattdüütsk baale. Die Pot foar soogen Euro waas as näi. An Diesel hääbe wie truch uus Irrfoahrten wäil moor ferbruukt as 6,80 Euro. Man wie wiete nu, wier Neukamperfehn lait un wät dät foar een fain Täärp is mäd so früüntelke Ljude, do aal Plattdüütsk baale. Iek weet nit eerst sietdäm, wo wichtich dät is, wan iek fräiged wäide, wier iek woonje, dät iek dan kweede: in Roomelse un nit in Saterland 1. Wan iek ´n Bräif wächseende, is mien Adresse uk altied: 26683 Roomelse. Wie hääbe twonoomige Sträitenskildere kriegen, wieruur wie aal bliede sunt, oaber wäl fon uus rakt sien Adresse wäil mäd: 26683 Roomelse an. Iek leeuwe, bloot iek alleenich.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=132925&source=75

- 14.02.2009 - Sun Hutte ful Bäidene

Geerd is ´n Sakkerloter

Dät duurt wäil nit weer weese! Dät Wieuwmoanske, al säks Bäidene appe Wareld broacht häd, kreech nu toumoal noch oachte deertou, säks Wäänte un two Wuchtere. Düsse Määme woont apstuuns bie hiere Oolden. Wo wollen do mäd sun Hutte ful fon littje Bäidene tougjuchte kuume?

Dät is uunferoantwoudelk fon sun Dokter, die düt Moanske kunstlik befruchtede. Säks Embryone häd hie hier ienploantet, two fon düsse sunt tou Twillinge wuden. Nu gungt dät düssen Mon anne Kroage, dät is uk nit moor as gjucht. Nu schäl hie man deerfoar suurgje, dät düsse uunscheeldige Bäidene ordentlik groot wäide.

Ap sun Idee fon kunstlik Iengriepen is Wülm nit keemen. Hie is so ferträitelk, dät sien Wilma un hie nit moal een Bäiden hääbe, wilst sin Noaber Geerd un sien Gerda, do uur him woonje, al oachte Bäidene mädnunner hääbe, insen kreegen jo sogoar two bloot in een Jier. Nu sunt do bee Kärdele mädnunner buute an´t Sneefeegjen. Bie ju Gelägenhaid nimmt Wülm sik ´n Haat un fräiged sin Noaber: „Geerd, nu fertäll mie daach moal, du hääst oachte Bäidene, iek hääbe nit moal een. Wät schäl iek bloot moakje, dät wie uk ´n Bäiden kriege?“

Geerd uut ju Bupperwoonung is ´n Sakkerloter, hie weet Beskeed. „Du besuurgest Fichtennadel-Brausetabletten, friske Bäädwääske, Massageoulje, aan Bäisemsteel un een Kinokoarte.“ „Wät schäl dät dan?“, fräiged Wülm. „Paase ap“, kwät Geerd. „Eerst boadest du dien Wilma, dan wrifst du hier mäd ju Oulje ien, laist hier in dät frisk beleekene Bääd, nimmst dan dän Bäisemsteel, kloppest deermäd träie unner ju Däkke, un dan gungst Du in ´t Kino.“

Noa, noa, dät häd Wülm nit moaked. So wät wüül hie sien Wilma un sik säärm nit andwo, uk an een kunstlike Befruchtung häd hie nit moal toacht. Do bee hääbe sik een littjet Wucht uut ´n Waisenhuus hoalt.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=132432&source=75

- 07.02.2009 - Bliedskup heert mee deertou

Gesuundigaid kon moanges ful Jäild kostje

Naitou ap alle Koarten of in Bräiwe, do wie so tou Gebuursdeege of uk wäil tou Noomensdeege kriege, wät uus foar aaln Suundigaid wonsket. Wan me goud appe Beene is, kon me moor moakje, oarbaidje, uutgunge of doansje. Wät dät betjut, wan me gesuund ist, fäilt me eerst, wan man kroank wuden is. Deerfon kon iek een Läid sjunge.

Jiehreloang hääbe iek mie hääruumekwällt. Wät hääbe iek foar Pillen ferbruukt, Hangstesoolwe un Voltaren. Iek waas toumäts so fertwieult. Dät hoalp oaber alles niks, iek moaste inne Reparaturwerkstatt. Nu bän iek sunner Piene un fraue mie deeruur uuremäite un bän deerfoar uus Heergoad tonkboar.

Wie hääbe dät nu ful beeter as fröier do Ljude. Do roate dät noch nit sofuul Medizin uut de Aptäik, do Ljude hoalpen sik säärm. Lungenkroanke kreegen sogoar Tee uut Skäipköatele. Mien Tante Marie droank Gas, bloot uum wier gesuund tou wäiden.

Wät nutzt uus alles Jäild un Goud, wan wie nit gesuund sunt. Wan man oaber kroank wät un niks inne Knippe häd, is dät uk läip. Gesuundigaid kon moanges ful Jäild kostje. Alleenich al do Euros, do wie toubetoalje mouten, gunge in ´t Jäild. Ful Pillen mouten sogoar gans alleenich fon uus betoalt wäide. Ju Kroankenkasse uurnimmt dät nit moor. Deeruum läitet uus man alles dwo, uum fit tou blieuwen.

Wie schäln nit tou fuul iete of drinke. Mäd Drinken is bloot Bjoor un Fusel meent. Man uursuume, touminst twäin Liter Woater, schäln wie deeges tou uus nieme. Wät is dät foar´n Pulsk, man wan dät meehälpt, gesuund tou blieuwen, suupe iek dät Quantum. Wan iek wäl Gesuundigaid wonskje, föigje iek altied: Bliedskup deertou. Ieuwenske Gesuundigaid is Bliedskup gans wichtich. Wan die Frohsinn nämlik ferlädden gungt, dan is me al kroank. Deeruum sjunge iek as Ständken uk immer dät Läid: Viel Glück und viel Segen auf all deinen Wegen, Gesundheit und Frohsinn sei auch mit dabei.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=132118&source=75

- 24.01.2009 - Stille Noacht nit bloot tou Wiehnachten

Paul waas näischierich und sleek sik sinnich ju Trappe addeel

Düsse Geschichte hääbe iek moal annewaine leesen: „Goude Noacht“, kwaad ju Määme, as ju dän littje Paul ap Bääd broachte un him noch n´Swäiten roate. Deer liech hie nu in sein littje Läsekant mäd ju Tiger-Bääddääke un hiede sin Frottee-Släipansuch oane. „Goude Noacht“, oantwoudede hie, „wieruum is Baabe noch nit wier deer?“ „Hie häd dälich Spätdienst. Släip nu!“ Ju moakede dät Finster n´Glieuwe wied eepen, knipsede dät Lucht uut un ferliet dän Koomer. Dät waas tjuusterch. Of un tou koom die Schaade fon n´Boom anne Koomermuure, wan een Auto foarbiefiehrde.

Paul koande dät. Hie hiede neen Nood. Un daach kuud hie nit släipe. Him wude ap eenmoal uunmundich heet unner sien Tigere. Deeruum geen hie ätter dät Finster un moakede dät gans eepen. Sien Oolden hieden ju Bäiden-Sicherung an sin achte Gebuursdai hääruutnuumen un him kweeden, dät hie nu groot is. Paul waas stolt deerap. Nit fuul fon sien Früüne woonden in n´twäiden Stok un hieden neen Bäiden-Sicherung an hiere Finster.

Paul knäide sik ap sien Bääd, stutte sin Kop mäd bee Hounde un fäilde dän koolde Steen fonne Finsterboank an sien Ällebogen, as hie an´t Finster huukede. Hie keek runner. Buute waas dät fain köil, die lichte Wiend waihde him in´t Gesicht, un hie saach, wo sik ju Gediene mäd do littje Oanten licht in Soach bewägede. Hie keek noch n´Wiele ätter do Autos, do appe Sträite foarbiefiehrden. Hie uurliech, of do Foahrer him wäil deer an´t Finster sjoo kuden un bemärkde dät groote blaue Auto fon sin Baabe, die fonne Oarbaid koom. Dät heelt anne Sträite, wier hie altied parkede, uns in Baabe steech uut. As die Baabe ounfäng, dät Tuunpaad tou betreeden, koom toumoal n´uursen Kärel, dän Paul noch silläärge nit blouked hiede, uut Pauls Huus. Die Mon knoopede sik juust dän Jikkel ticht, un as Baabe him gewoar wude, böalkede hie him an, dät hie sik dät al loange toacht hiede un sukke Seeken. Paul fräigede sik, wierhäär Baabe düssen Kärel koande. Die Froamde ronn an Baabe foarbie un ferswoont. Die Baabe fersoachte eerst goar nit, him aptouhoolden. Die Froamde hiede niks kweeden, of Paul hiede dät nit fersteen. Kuut ätterdäm die Baabe truch ju Huusdoore geen waas, heerde Paul him roupen „Iek hääbe´t wist! Iek hääbe´t wist!“ Paul ferstuud nit, wieruum Baabe so dul waas. „Fillicht häd hie n´sljuchten Dai bie sien Oarbaid häiwed “, toachte hie. Hie heerde Baabe immer noch brulljen. Paul waas näischierich un sleek sik sinnich ju Trappe addeel. Juust as hie truch ju Doorglieuwe luurde, heerde hie sien Määme sinnich kweeden: „Dät Bäiden släpt, dät Bäiden släpt!“ wilst Baabe brullde. Dät waas die Moment, in dän Baabe sien Määme wäkke anne Bäk häu. Deerätter waas dät dan rauelk. Baabe un Määme stierden sik woudlos an. Paul waas ferschräkt. Hie hiede wäil al oafter blouked, wo two Bäidene sik häuen, deerbie roate dät uk wäkke anne Bäk. Oaber nit sukke Sleeke. Inne Schoule wude ätter sun Haue prügeld of huuld. Dät scheen nu oaber so, as wan Määme dät goar nit seer däin hiede, ju waas uk ferschräkt un geschockt. So ungefäär fäilde sik nu uk Paul. Baabe stutterde een Äntschuldigung, ju oaber neen Wirkung hiede. Määme troalde sik uume un ronn inne Släipkoomer. Paul heerde, wo die Koai uumetroald wude.

Paul un Baabe studen appe Goang, trännt truch ju anliende Doore. Bee röögeden sik nit. Paul troalde sik uume un geen ap Bääd, hie waas gans kaputt, wüül oaber fon Baabe bie´t Spionierjen nit erwischt wäide. As Baabe mäd n´Släipsäk in sien Zimmer koom, kroop hie ap Paul sien Sniggen-Sofa, uum tou släipen.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=131395&source=75

- 10.01.2009 - Ju Wiehnachts-Buntmoaskeräie is foarbie

„Iek weet uk so, wierap dät Wiehnachten ankumt“

Dät hääbe iek in uus „Wecker“ leesen, dät Edgar fon sien Meeoarbaidere fäksiert wuden is, uumdät hie liekhääruut kweeden häd: „Iek hääbe goar naan Wiehnachtsboom!“ Deertou hiede iek bit nu naan Moud, tou kweeden: „Wie hääbe al uur twintich Jiehre goar naan Wiehnachtsboom.“

Dät konnen do maaste Ljude nit ferstounde. Man iek ferbiende mäd ´n Dannenboom neen Wiehnachten. Iek mai ful ljauer, dät bie uus tou sjoon is, dät ´n Krippe apbaud is. Dät is dät wichtigste an Wiehnachten, dät Bäiden inne Krääf. Oaber nu, wier mien Bäidene groot sunt, hääbe iek uus Krippken an een junge Familie ferskoant. Iek weet uk so, wierap dät Wiehnachten ankumt.

Nu hääbe iek bloot een läbändige Bloume, ´n Wiehnachtsstiern appe Finsterboank un buute an uus fieuw Meter hooge Nordmann-Danne hääbe wie sofuul Swätigaiden foar uus Fuugele hoanged. Dät is een Feroaraigaid, truch do Ruten tou kiekjen un tou sjoon, wo do littjen Maisken an do Knullen hoangje, pikje un Karussel fiere. Toumäts kumt uk een littjet Rotkehlchen. Foar mie is dät so een groote Bliedskup! Dät is nu min Wiehnachtsboom.

Nu is Wiehnachten foarbie. Do Kristboome inne Stoowen fange an tou näddeljen. Jo sunt ja uk al loange foar dät Fäst ouhauen wuden. Jo konnen ja nit moor uurs. Fröier stuud sun Danne inne Stoove, ju bloot an do fjauer Hochtiedsdeege bät wude. So kude ju stounde bit Maria Lichtmess. Oaber dälich mout ju al gans nöödich ruut uut de Bude.

Wie wieren dälich ap Besäik bie Waltraud un Hinni. Bie´t Moin-Tällen hiede hie gans koolde Hounde. „Iek hääbe juust uus Wiehnachtsboom uut ´t Finster smieten. Trietich Euro hääd die kostet, un nu lait hie al bute. Wie moasten him al ouplunnerje, uumdät hie al so näddeljde. Wan dät ätter mie gen, dan hieden wie naan Wiehnachtsboom, man mien Wieuw wol dät so,“ meende Hinni.“

Kiek so is dät nu! Fröier stuud die Boom ful langer un wude uk nit al so adder ouhauen. Do wude uk altied wier nunner´n Wiehnachtsboom soangen, aal do frommen Läider. Wäl sjungt dan noch?

Iek toanke noch so jädden an dän Äiwend in uus Bääsjehuus an Kööntje. Angela un Bertus wieren dan uk deer, un dan wude mädnunner soangen, aal do Säärken-Läider, gans uut fulle Kääle: „Menschen, die ihr wart verloren“ un „Auf Christen, singt festliche Lieder“. Dät waas dan sun pläsierdelken Äiwend.

Wier is dan so wät dälich noch in Moude? Die Wiehnachtsboom is juur, stoant bloot noch so dum hääruume un moaked ful Oarbaid. Die wät bunt moaked un al fluks deerätter ouplunnert. Kiek, un deeruum sunt Eddi un iek een Meenung. Ljauer goar naan Boom.

Iek unnerstutsje deeruum juusso jädden mien Zeitung, do General-Anzeiger, in hier Anliegen, tou Wiehnachten 2008 un uurwiesje dät Jäild foar een Nordmann-Danne, ju iek nit kooped hääbe, an dät Hospiz in Lier.

Edgar, wie bee skoomje uus nit, uumdät wie naan Kristboom bunt moaked hääbe!

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=130625&source=75

- 03.01.2009 - Dat Mallör ap Ooldjiehrseeuwend 1945

„Düt Moal nit. Uus Bertus liech al uum oachte Uure ap Bääd“

Wie Düütske doasten do nit al wier skjoote. Wie hieden in dän twäide Wareldkrieg al genouch Pulver ferskeeten. Oaber, Ooldjiehrseeuwend sunner Ballerjen, dät waas daach niks, un wät kuden do jungen Wäänte deerfoar, dät wie dän Krieg ferlädden hieden. Dät näie Jiehr, äntelk sunner Krieg, wüül´n jo daach mäd Knalljen begröitje.

Die oolde Heer Steenblok ferwoarde noch sun bittje Swotpulwer. Dät hiede Hans glukkelk fon him kriegen. Dät moaste nu oaber aal stilkens foar sik gunge. Inne Junkelge träfde sik ju littje Klikke ieuwenske Snieders Huus. Bertus broachte een Moalkkanne mee.

So wüül´n do Wäänte al alles kant un kloor sätte. Jo koomen oaber nit mäd dät Spil tougjuchte. Dälich meent Willi, dät Pulwer waas wäil tou sluf weesen. Deeruum heelt Hans uk aan Swieuelstikke an ´n Stuk Päpier, wilst sien Kumpele inne Huuke uum him tou sieten. Toumoal roate dät een groote Stichflamme. Appe Gruund hiede noch een Hülse mäd Swotpulwer lain, un ju hiede nu hiere Wirkung däin. Aal mädnunner hieden ´n Pliete oukriegen, man Bertus am maasten. Hie saach do bienaist uut as Jul Brynner, neen Hiere moor appe Kop, do Oogenhiere wieren uk noch mee ousoangt, un ju Flamme waas him in´t Gesicht sloain.

Nu toachte nit aan fon do Wäänte moor an Skjooten. Dät waas noch neen oachte Uure seeuwends, dät näie Jiehr noch loange nit deer. Ju Schäddeler Schwester moaste fluks kuume, Bertus iensoolwje un ferbiende.

Willy liech uk al in sien Huus ap Bääd. Sin Baabe schoolt him uut: „Jie Bukäntere, seeuwends uum oachte Uure al beseepen! Wät deer uurs noch aal koom?“ Deerbie hieden do Wäänte noch naan Druppe Fusel anne Muule häiwed.

So as dät wüül, koom dän uur Dai smäidens ädder die Dräguner. N´ Woain waas ap een Huus sät wuden, un een Wieuwmoanske klieuwde ap hiere Skiethuus fääst, uumdät die Bril mäd Karbolineum ienstrieken wuden waas. Dät schuul „der Junge von Heinrich Schneider“ däin hääbe. So stuud dät ap dät Päpier fon dän Dräguner.

„Düt Moal nit“, ruup Snieders Määme, „uus Bertus liech al uum oachte Uure ap Bääd. Hie häd een Alibi.“ Die Dräguner keek noch tou Bertus sin Koomer ien, wieruut die him as ´n Astronaut toumäite luurde. Bloot noch sun bittje fon sien Muule waas tou sjoon. „Was haben Sie denn gemacht?“, fräigede die Dräguner. „Ich bin auf die Kochmaschine gefallen“, oanterde Bertus, un deermäd moaste die Skändarm toufree weese.

Düt Moal koom die anne ferkierde Adresse, ofwäil Bertus uurs allerweegense mee moanken waas, wier dät wät uuttoufreeten roate. Man, nu waas hie uut ´n Fertkier leeken. Eerst moal moaste sien Zifferblääd wier heel wäide, oaber dät häd do uk noch ´n ganse Skoaft duurt, bit Bertus sik buute wier sjoo läite doaste.

Gräitje uut Roomelse

http://www.ga-online.de/index.php?id=275&uidx=130225&source=75