Il gigant egocentric

by Oscar Wilde

Mintga suentermezdi cur ch’ils uffants vegnivan or da scola, gievan els en il curtin dal gigant a far termagls.

Quest curtin era grond e spezialmain bel, cun pastg verd e lom. Qua e là cuchegiavan bellezza flurs or dal pastg, gist sco stailettas, e dudesch persichers creschivan lien. Quels purtavan la primavaira flurs deliziusas en rosa e perlmut e l’atun fritgs en abundanza. Ils utschels sesevan en las plantas e chantavan uschè dultschin ch’ils uffants faschevan bainduras in paus durant lur gieus per tadlar lur chant. «Quant cuntents che nus essan qua!», clamavan els in a l’auter.

In di è il gigant returnà a chasa. El era stà a visitar ses ami, l’um-luf da Cornwall. Set onns era el stà tar lez. Cur ch’ils set onns èn stads passads, aveva el raquintà tut quai ch’el aveva da dir e quai n’era betg gist bler. Uschia è el sa decidì da returnar en ses agen chastè. Cur ch’el è turnà, ha el vis ils uffants faschond termagls en ses curtin.

«Tge faschais vus qua?», ha el sgrignì cun vusch brutta ed ils uffants han fatg prescha da fugir.

«Mes agen curtin è anc adina mes agen curtin», ha ditg il gigant, «quai mintgin che sto chapir. Jau na lubesch a nagin da far termagls lien, cun excepziun da mamez.» Curt suenter ha el erigì in aut mir enturn il curtin ed ha fermà ina tavla da scumond cun scrit si:

Nagin dretg d’access.

Scumandà d’entrar!

El era propi in gigant egocentric.

Ils povers uffants na pudevan far nagliur pli termagls. A l’entschatta han els fatg termagls sin via, ma la via era plain pulvra e crappa. Quai na plascheva insumma betg ad els. Cur che la scola era a fin, gievan els savens bufatg enturn ils mirs e discurrivan dal bellezza curtin davos quest mir.

«Co che quai era bel da far termagls en quest curtin!», schevan els in a l’auter.

Alura è arrivada la primavaira. Dapertut vesevan ins pitschnas flurs e pitschens utschels. Ma en il curtin dal gigant egocentric regiva l’enviern. Ils utschels n’avevan nagin gust da chantar, damai ch’ils uffants n’eran betg là e las flurs avevan emblidà da flurir. Ina giada ha ina flur mirvegliusa chatschà il chau tranter il pastg ora, ma cur ch’ella ha vis la tavla da scumond, è ella stada mal per ils uffants ed è spertamain sa retratga per durmir.

Ils sulets ch’avevan plaschair da quai eran la naiv e la schelira. «La primavaira ha emblidà quest curtin», clamavan els plain gust, «uschia pudain nus star qua sur onn.» Cun ses mantè grond ha la naiv cuvernà il pastg e la schelira ha colurà tut las plantas cun argient.

Els han envidà il vent dal nord ed al supplitgà da star da cuminanza – ed el è vegnì. Enzuglià en ina pel spessa tgulava el l’entir di per il curtin enturn e suflava davent ils sturs dals chamins. «Quai è propi in lieu simpatic», era el entusiasmà, «ideal d’envidar la granella.»

Uschia è er vegnida la granella. Mintga di stgadanava ella durant trais uras sin il tetg dal chastè, fin che tut las tievlas eran empaglia. Silsuenter filava ella per il curtin enturn, uschè spert sco ch’ella mo pudeva. Ella era vestgida tut en grisch e ses flad era sco glatsch.

«Jau na sai betg chapir, daco che la primavaira na vul betg vegnir», scheva il gigant mintga giada ch’el guardava viadora en ses curtin fraid ed alv. «Jau sper che l’aura sa midia.»

Ni la primavaira ni la stad èn arrivadas. L’atun ha purtà fritgs d’aur en mintga curtin, ma en il curtin dal gigant n’ha el purtà nagut. «El è memia egoistic», ha manegià l’atun. Uschia regiva l’enviern en il curtin: il vent dal nord, la granella, la schelira e la naiv sautavan vinavant tranter las plantas.

Ina damaun giascheva il gigant alert en letg. Qua ha el udì ina fina bella melodia. La melodia era uschè dultscha ch’el ha pensà ch’i sa tractia dals musicants dal retg. En vardad dentant chantava be in pitschen maset avant sia fanestra. Igl era dentant uschè daditg ch’el aveva udì in utschè a chantond en ses curtin ch’el carteva d’udir la pli bella musica dal mund. En quest mument ha la granella smess da sautar sur ses chau, il vent dal nord n’ha betg pli tgulà e tras l’ala d’ina fanestra è entrà in’odur deliziusa. «Jau crai che la primavaira saja finalmain arrivada», ha ditg il gigant. El è spertamain siglì en pe ed ha guardà da fanestra ora.

Tge ha el vis?

El ha vis in maletg tut aparti bel.

Tras ina fora pitschna en il mir eran ils uffants sa ruschnads ed uss sesevan els sin la roma da las plantas. Sin mintga planta seseva in uffant. Las plantas sa legravan talmain da puspè vesair e sentir ils uffants ch’ellas han cumenzà a flurir e cun lur roma fina embratschavan ellas ils uffants. Ils utschels sgulavan enturn e chantavan dal gaudi, las flurs chatschavan lur chau or dal pastg verd e rievan. Insumma era quai in maletg miraculus.

Mo en ina part dal curtin regiva anc adina enviern. Gist en quella chantunada dal curtin sa stendeva in mattet quai ch’el pudeva. El era uschè pitschen ch’el na pudeva betg sa stender fin la roma da la planta. Uschia curriva el enturn e bragiva pitras larmas. La planta era anc adina plain schelira e naiv ed il vent dal nord tgulava anc adina. «Raiva si, mattet», ha ditg la planta ed ha sturschì sia roma uschè lunsch engiu sco mo pussaivel, ma il mat era simplamain memia pitschen.

Il cor dal gigant e daventà lom, cur ch’el ha vis quest mattet e sias stentas. «Tge egoist che jau sun stà», ha el ditg. «Uss chapesch jau pertge che la primavaira na vuleva betg vegnir. Jau vi auzar quest mattet en il spitg da la planta ed alura vi jau allontanar il mir. Mes curtin duai esser ina plazza da gieu per tut ils uffants.» El deplorava davaira quai ch’el aveva fatg.

Bufatg è el sa schluità dad isch-chasa ora ed è entrà en curtin. Ma cur ch’ils uffants al han vis, èn els fugids quai ch’els han pudì ed en il curtin è puspè returnà l’enviern. Mo il mattet n’era betg fugì, perquai che ses egls eran plain larmas, uschia ch’el n’aveva betg vis a vegnind il gigant. Lez è vegnì bufatg natiers ed ha auzà ad aut il pitschen, uschia ch’el ha cuntanschì il rom da la planta.

En quest mument han ils brumbels cumenzà a traglischar or da la roma e las flurs èn s’avertas. Ils utschels èn sgulads natiers ed han chantà, il mattet ha stendì sia bratscha enturn il culiez dal gigant ed ha fatg ina strocla. Cur ch’ils auters uffants han vis ch’il gigant n’era betg pli nausch, èn els currids enavos e cun els è er turnada la primavaira.

«Quai è uss voss curtin, mes chars uffants», ha ditg il gigant. El ha prendì in grond mogn ed ha destruì il mir. Da mezdi, cur che la glieud gieva sin fiera, han els vis ch’il gigant fascheva termagls cun ils uffants en il pli bel curtin ch’els avevan vis fin qua. L’entir di han ils uffants fatg termagls e la saira èn els stads tar il gigant per dar buna notg.

«Ma nua è voss pitschen camarat», ha el ditg, «quest mattet che jau hai mess sin la planta?» Il gigant aveva tut spezial gugent quel, damai che lez aveva dà ina strocla ad el.

«Quai na savain nus betg», han respundì ils uffants, «el è ì davent.»

«Schai ad el ch’el duaja en mintga cas turnar damaun», di il gigant. Ma ils uffants han respundì ch’els na sappian betg nua ch’el abiteschia ed insumma, els n’hajan anc mai vis el avant. Qua è il gigant vegnì tut trist.

Mintgamai suenter scola vegnivan ils uffants e faschevan termagls ensemen cun il gigant. Ma il mattet ch’el aveva uschè gugent nagin che n’aveva vis. Il gigant era amicabel cun tut ils uffants, ma laschava encrescher per il mattet e discurriva savens dad el. «Quant bel fissi da vesair el ina giada», scheva el adina puspè.

Ils onns èn vargads ed il gigant è daventà vegl e caduc. El na pudeva betg pli sa participar als gieus dals uffants e seseva savens en ina gronda sutga, entant ch’el observava ed aveva plaschair dal curtin. «Jau hai bleras bellezza flurs», scheva el, «ma il pli bel èn ils uffants.»

Ina damaun d’enviern, el era gist londervi da sa vestgir, ha el guardà or da fanestra. El n’odiava betg pli l’enviern, la fin finala saveva el che la primavaira be dormia e che las flurs fetschian simplamain in paus.

Tuttenina ha el fruschà tut surstà ses egls. El ha guardà e guardà. Pelvair, quai ch’el veseva era in daletg. Ella chantunada dal curtin traglischava ina planta en cumplaina fluriziun. La roma era dad aur ed ils fritgs d’argient. Sut la planta steva il mattet ch’el amava uschè fitg.

Plain plaschair è il gigant festinà da stgala giu e viador en il curtin. El è currì sur il pastg ed è s’avischinà al mattet. Ma cur ch’el era damanaivel, è sia fatscha vegnida cotschna sco burnida e tut ravgentà ha el clamà: «Tgi ha ristgà da vulnerar tai?» En ils mauns dal mat eran nodas da guttas e nodas da guttas aveva el er vi da ses pes.

«Tgi ha ristgà da far mal a tai?», ha el clamà. «Di a mai, sinaquai che jau al possia mazzar cun mia spada.»

«Lascha tia spada nua ch’ella è», ha respundì il mattet, «quest qua èn las nodas da l’amur.»

«Tgi es ti?», ha vulì savair il gigant ed in curius sentiment da schenadadad è vegnì sur dad el. El è crudà per terra avant il pitschen. L’uffant ha fatg bucca da rir ed ha ditg al gigant: «Avant lung temp has ti laschà far termagls mai en tes curtin, oz duais ti vegnir tar mai en mes curtin, pertge che mes curtin è il parvis.»

Cur ch’ils uffants èn turnads suenter scola per far lur gieus, han els chattà il gigant sut la planta cuvert cun finas flurs alvas.

Indicaziuns bibliograficas

Oscar Wilde. The Selfish Giant. Cuntegnì en: The Happy Prince and Other Tales. Londra 1888.

Licenza