Jejdyrkec Hapla a Hantykhryst
W rjanych, dobrych časach, hdyž "naše Serbstwo z procha stawaše", hdyž naši dźědojo a naše wowki so z dobrymi Serbami začuwachu a jich dźěći hišće njejězdźachu w škleńčanych wozykach, ani nic po železnicy do Drježdźan, ani nic z kolesami na wulěty do swěta, ně, hdyž naši stari a młodźi Serbjo radšo pěši khodźachu, šikowanje pomałku, z wěstosću a swědomitosću hladajcy šebi dom a hospodaŕstwo - tehdy beše w Starej Cyhelnicy pola Kukowa staruška serbska ćetka žiwa, kotraž bě něhdźe wot Kulowa sem do našeje wsy so wudała. Powšitkownje rěkachu jej "Jejdyrkec Hapla", dokelž bywaše nastajnosći z jeje prěnim a poslědnim słowom: "Mój Jejdyrko tola, ach mój jejdyrko haj!" a "mój jejdyrko!" prědku a "mój jejdyrko!" zady.
Tale Jejdyrkec Hapla bě wam skoro tajki original, kaž njebočički "Jejkacy Handrij". Tón je wam tež stajnje a wšudźe jenož peši khodźił,a njedźiwajcy toho daloko wokoło po Serbach přišoł, často tež do Němcow tu a tam; čas žiwjenja pak njeje jenički raz ze železnicu jěł, samo nic do Drježdźan. Tam měješe pječa bratra - kaž su nam to "Serbske Nowiny" powěłe - bratra, kotryž měeše wot njeboh Handrija něhdźe pjeć stow hriwnow požčenych. Jejkowy Handrij dojědźe sebi po nje pěši - z kijom, z karu, dokelž bě jemu šibały bratřik swój dołh w samych lutych drobnych pjenježkach wupłaćił. A luby naš Handrij, kaž ničo z toho, wotwjezy sebi swój pokład z residency do Małeho Wjelkowa - na karje. Bě tajki prawy samotaŕ. Trodlojkaty khodźeše swjatk a pjatk; a tola měješe něšto, štož by jemu dźensa někotryžkuli najwosobniši panik abo naduty pachołk zawidźał - šwarnu hromadku pjenjez!
Tajka originalna ćetka bě tež Jejdyrkec Hapla. Wona drapaše a škrabaše njewustawajcy wšudźe wšitko hromadźe, štož so na brjóžkach, pućach a na sćežkach waleše: kóždu hałužku, kóždy kiješk, kóžde pjerko, kóždu trawičku, kóžde zeličko, kóždy powjazk, kóždy banćik - wšo so jej přihodźeše, wšo bě spomožne k jeje drobnemu hospodaŕstwu. A swoje ćežko zasłužene kroški kopješe w starych nohajcach a zamkaše zamoženje do stareje molowaneje křinje, kotruž bě po wowcy namrěła.
Kaž Jejkacy Handrij wšemu z puća khodźeše, štož by so z "domfom" hnało a wozyło přeze wšě hory a doły, tak tohorunja naša cyhelńska ćetka ćěkaše přede wšěm rohatym, křidłatym nowotaŕskim žiwjenjom. We wonym času bě mjenujcy čłowjeska mudrosć wunamakała prěnje kolesa, a swět započa kolesować. Jězdźachu na zastaŕskich dresinach, kiž měwachu prědku jara wulke a zady małuške koleso. Ale naša luba Hapla znaješe jenož swoje kolesko při kołwroće abo to při swojej karje.
Běše to raz w lěću. Stara Hapla dźěše "na běrtl" do bunow. Tu přihna so nadobo wot klóstra wulke rjebłate mužisko - traš z Kamjenca, khiba hišće něhdźe z wotkal dale - na tajkim wysokim kolesu. Z cyłym wotmachom ćěrješe po nimale nahłej horje dele přez Staru Cyhelnicu: raz, dwaj - raz, dwaj - raz, dwaj! - Hopsa! Zhubiwši runowahu wali so ryćeŕ-kolesowaŕ, tak dołhi hač bě, do přěrowa při "běrtlu". Jejdyrkec Hapla hlada a hlada, zo mohła sej woči wuhladać: mužisko přileći z kolesom - raz, dwaj - raz-dwaj - raz, dwaj; - kolesko poskoči: hopsa! - měri do přěrowa! běži, pada, a muž wala so přez hłowu: hopla! - Jejdyrko tola, tajkule kekliju cyhelński swět hišće widźał njebě. - Wša wustróžana ćěka luba Hapla přez puć humpotajcy do wsy, křico, wrěšćo a wołajo so Bohu tak a hinak: "Ach, ty mój jejdyrko, ty mój jejdyrko, mój knježicko, pomhajće, lubi ludźo, ćěkajće, ćěkajće, to-je sudny dźeń! - do Cyhelnicy je přijěł "Hantykhryst", ach, mój jejdyrkecy haj, haj, "Hantykhryst", křidłaty, rohaty, lětacy "Hantykhryst"! -
Na krik a haru su naše wjesnjanki bórzy do hromady. - "Štó, što? Antikhryst!" zastróžana praša so Nowakec Lena.
Humpoštec Hanzlk bě sebi runje w zahrodcy před woknami hrajkał a tež cyłej kekliji přihladował: Wulke koleso, małe kolesko, kosćaty muž, teptacej nozy frfrfr - hopsa! Wšo tole hromadźe běži křiž na křiž brbrbr - kolesowe wokřidło wjechluje z "wysokim" ryćerjom. Aw, jawjaw! a nadobo: Hopla, do hrjebje! - Tajke něšto bě wězo tež Hanzlk prěni króć zawohladał. A nětko wón nóžkuje, štož móže, k zběžawšim so na Hapline wołanje žónskim a woła: "Maći, maći! Tamłe w hrjebi jedyn muž z karu leži!" -
A bórzy so wukopa, hdyž mužisko so z přěrowa wudrapa a ze swojej "karu" ke Khrósćicam ćěrješe, zo to njeběše někajki Antikhryst, ale Wonječan Njelepec Bosćij, kiž bě před wjele lětami do krawcow šoł, w Drježdźanach Němcam wjele lět kholowy płatał a z tym telko pjenjez našił, zo bě sebi tajku "mašinu" - dresinu kupić mohł. Nětko bě do Serbow přijěł na "wysokim konju" a z wulkim titułom "Vełociped-Agent", štož najzrozumliwišo po serbsku rěka: "Knjez Nobel, fiksnóžkowaŕ a wuskočny dohrjebjesopřezhłowumjetaŕ." A našej lubej Hapli běše knjez Nobl prěnju "probu swojeho kumšta" pokazał. Jejdyrkec Hapla je "hejgn" potom prajić dyrbjała: "Derje tola, zo je Bóhl'byknjez mojeho Michała k sebi wzał, tón bě tež tajki fikshornčeŕ a wuskočny ptačk, a štó wě, hač mi tež wón njeby raz z tajkej karu wujěł!" -
- Author: Jan Bryl (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-125.html