Kak je so stało, zo sym serbski nawuknył
Běše wjecor. Ćišina wšudźom wokoło mje, wonka na wulicach a w mojej jstwičcy, hdźež sedźo w knižkach a nowinach čitach. Na poslědku hišće knihi do rukow wzach, w kotrychž so wo tym .a tamnym a tež wo starych Serbach, jich rěči, wašnjach, skutkach a t. d. powědaše. Na kóncu swojeje rozprawy spisaćel praji: Haj wšak, tutón serbski lud, mały zbytk wulkeho serbskeho naroda, je něšto prawje zajimawe, - kak romantiscy klinča na přikład serbske narodne spěwy na kćějatych brjohach slěborneje Sprewje, ;ale to je było; nimo! nimo! - poł sta lět so wjacy minyć njemóže, zo je poslědnje serbske prědowanje z klětki wjesneje cyrkwički, poslědni nutrny serbski kěrluš, poslědnja wot stareje wowki powědana bajka, poslědnje serbske słowo doklinčało! Nimo! Nimo! -
Čitach tute słowa, a čitach zaso, - a ja zacuch něšto w swojej wutrobje kaž wichor, kaž swjaty hněw! Zawěrno, sylzy ronjachu so mi po licomaj, horce sylzy. - W tamnym wokomiku Knjezowu blizkosć začuch. W mojej wutrobje hłós boži wołaše: Knjez je telko za mnje činił, njechaš tež ty raz něšto za njeho činić?
Swjatki běchu blizko: na prěnich swjatkach běše Knjez sam wšitke rěce tuteje zemje poswjećił, tak zo přez prědowanje božeho słowa wšitke narody w swojej maćeŕnej rěči jeho wulke skutki słyšachu. Kóžda narodnosć, kóžda maćeŕna rěč je wot Boha postajena, wot Boha data, ta dyrbi so zdźeržeć a wostać, dóniž so kralej wšitkich narodow lubi. - A spodownje, nazajtra dostach brožurku, w kotrejž faraŕ Imiš z wutrobu hnujacymi słowami wo duchownej nuzy mjez Serbami pisaše, w kotrejž nutrnje prošeše, zo bychu pomocnikojo, dźěłaćerjo do Knjezoweje winicy přišli k nasyćenju hłódnych a lačnych po wěrnosći, po božim słowje, kotrychž je wjele w serbskim kraju. - Zaso tamny hłós w sebi słyšach, zaso so prašach: Njemóžeš ty sam pomhać, njepłaći Knjezowe powołanje k misionstwu a přede wšěm w samsnym wótcnym kraju tež mi? Ale ach, kak móžach ja pomhać, ja rodźeny Němc, kiž sym cyłe žiwjenje mjez Němcami był; kak móžach tak daloko dóńć, zo móhł serbski duchowny być, serbski prědować!
A tola! boža móc je w słabym mócna, tak sebi prajich; započń w božim mjenje, a wšitko so derje radźi. Wobroćich so na fararja Imiša a prošach jeho, zo by mi na rnoje prašenje wotmołwił, hač je móžno, zo rodźeny Němc, kiž hewak dobre dary wot Boha, dobru wolu a dosć wutrajnosće ma, serbsku rěč tak dospołnje nawuknje, zo mohł pozdźišo jako duchowny w Serbach skutkować. Za někotre dny dóstach luby, přećelniwy lisćik, toho wopřijeća: "Haj, započńće w božim mjenje a Bóh Knjez žohnuj Waše skutkowanje; w wulkich prózdninach pak přińdźće ke mni, do serbskeho seminara." Tuto wotmołwjenje dostach kónc měsaca jułija, do serbskeho seminara buch na 24. dźeń měsaca awgusta přeprošeny, tuž wosta mi krótki čas jednoho měsaca za nawuknjenje započatkow serbskeje rěčnicy. Tutón čas pak sym dźěłał dźeń wote dnja, haj hišće dołho w nocy; nawuknych serbske słowa, kaž małe dźěćo, skłonjowanja a časowanja, a spytowach w Hórnikowej wubjernej čitancy čitać a přełožeć.
24. žnjeńca do serbskeho seminara, do hodźijeskeje fary zastupich; w zahrodźe dźowka dźěłaše, mje witaše a na moje němske prasenja němski wotmołwješe, z dobom pak stejo wosta a so mje khětro njesćeŕpliwje prašeše: "Nó, könn'se denn gar nichts wend'sch?" Ja wotmołwich: "Nó haj, něšto hižo móžu, ale mało." Ale nětko, luby čitarjo, hdyby ty ju słyšeć mohł, to dźěše kaž młynske koło; štó wě, kajke rjane a krasne powědancka je mi powědała, rjane su zawěsće byłe, škoda jenož, zo nico zrozumić njemóžach. Kak nutrnje, z kajkeju wo prawdźe wótcowskej lubosću a dobrotu knjez faraŕ a knjeni mje powitaštaj - to wopisać njemóžu, ale wot prěnjeho wokomika začuch: tu namakam lubosć, kaž hewak jenož hišće w staršiskim domje, a ženje njezapomnju, wšitke swoje žiwe dny nic, na tamne wutrobne serbske powitanje w Jězusowym mjenje, tam w róžowej zahrodźe hodźijskeje fary. - Kak bohaće sym bože žohnowanje zhonił w tamnych dnjach prěnjeho přebywanja w serbskim seminaru, kajki krasny čas, kajke wjesołe studium! Hižo za krótki čas móžach sobu powědać a so rozrěcować, třeću njedźelu při swjatym wołtarju liturgisku božu słužbu a na poslědku serbsku katechesu měć. To bě wjacy, wjele wjacy, dyžli běch so nadźijał. A Bóh Knjez, kiž je tutón dobry skutk we mni započał, tón je jón tež dale wjedł. W času swojich prózdninow,. na universiće a wšudźom, hdźežkuli, hdyžkuli a kažkuli móžach, dale serbski studowach, a hdyž za lěto druhi raz do lubeje módrohorateje Łužicy a do hospodliweje hodźijskeje fary přińdźech, bu mi přez božu hnadu spožčene, lubym Serbam bože słowo w maćeŕnej rěči prědować. Što sym tutón krasny dźeń swojeho prěnjeho serbskeho prědowanja začuł, so wuprajić njeda, ale sylzy sym zaso ronił, druhe, hac tamny wječor, kiž je za wšón khód mojeho žiwjenja tak wažny był, - horce dźakne sylzy. -
Hišće njejstej so dwě lěće minyłoj, zo sym swoje serbske studije započał; hdyž dźensa wróćo hladam, dyrbju so sam prašeć, kak je to wšitko tak dźiwnje přišło, kak je to móžno było?! To pak wěm: Bóh luby Knjez je mje sam k tomu powołał. Ja sam ničo činił njejsym, khiba mały dźěl swojeje swjateje přisłušnosće, a kajke zbože, kajku spokojnosć a radosć sym w tom namakał a kóždy dźeń namakam, - njech druzy praja, štož so jim lubi, - za cyły swět a jeho krasnosć to njedam.
Sym na kóncu swojeje małeje rozprawki; kaž je so stało, tak sym powědał. Z jednym słowčkom pak chcu hišće na tutym měsće swojemu wysokočesćenemu, nutrnje lubowanejnu rozwučowarjej w lubej rjanej serbšćinje wutrobny horcy dźak wuprajić. Česć a khwalba pak Tomu, kiž w słabym mócny jě! Česć Bohu Knjezej dajće! -
- Author: Jan Wałtar (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-183.html