Lafbirleşmelerin bölümneri

Lafbirleşmelerin bölümneri
(Temel lafların gösterilmesinä görä)

Bakarak ona, angı söz payıydır temel (belliedilän) laf, biliner dört türlü lafbirleşmeleri:

• 1. İşlikli lafbirleşmeleri deniler o lafbirleşmelerinä, angıların temel lafı işliktir, iştenniktir yada hal iştenniiydir.

• Örnek:
• a) kiyat yazmaa, Şiir okumaa, Alma toplamaa (temel laflar nışannanmış)
• ä) Kiyat yazan, türkü çalan, sokaktan geçeräk

• Örnään 1-inci sırasında, temel laflar yazmaa, okumaa, toplamaa işliktir, onnardan koyuler soruş ne? belliedici laflara kiyat, şiir, alma. Örnään 2-nci sırasında temel laflar yazan, çalan, geçeräk iştenniktir hem hal iştenniiydir, onnardan koyuler soruşlar ne? hem neredän? belliedici laflara kiyat, türkü, sokaktan

• 2. Adlardan lafbirleşmeleri deniler o lafbirleşmelerinä, angıların temel lafı olur olsun adlık, nışannık yada sayılık:

• Örnek: Meraklı roman, koyu maavi, pek gözäl, bobasından balaban

Bu lafbirleşmelerindä temel laflar roman, maavi, gözäl, balaban. Onnardan var nicä koymaa soruş belliedici laflara : roman nesoy? nicä? meraklı, maavi nesoy? koyu: balaban kimdän? bobasından.

Bu esaba görä adlardan lafbirleşmeleri var nicä olsun:

• a) Adlıklı, açan temel lafı adlıktır yada sayılıktır : kara beygir, çavdar samanı, taştan ev, annaşılı soruş, beş kişi, vakıdın biri, çakıllı yol, üklü araba.

Bu lafbirleşmelerindä temel laflar adlık hem sayılık beygir samanı,ev, soruş, kişi, biri, yol, araba. Belliedici laflar kara, çavdar, taştan annaşılı, beş, vakıdın, çakıllı, üklü. Temel laflardan bellidici laflara soruş koyuler.

ä) Nışannıklı, açan temel lafı nışannıktır: pek eşil, altından paalı, demirdän çetin, baldan tatlı

• 3. Aderlikli lafbirleşmeleri. Onnarda temel lafı aderliktir : bişey islää, herbiri aramızdan, bişey-bişey uşaklar için, bukadar büük, bundan başka.

• 4. İşhallıklı lafbirleşmeleri: Onnarın temel lafı işhallıktır.

• Örnek: heptän geç, pek çoktan, dübüdüz geeridä, pek erken, taa yukarı.
• Angı lafbirleşmelerinä deniler işlikli lafbirleşmesi?
• Örnek veriniz
• Angı söz payları temel lafı olerler adlıklı lafbirleşmelerindä?
• Kendi örneklerinizdä gösterin.
• Nışannıklı lafbirleşmelerinä neçin adlıklı lafbirleşmesi deerlär?
• Kendi örneklerinizdä inandırın.
• Angı lafbirleşmelerinä deniler aderlikli lafbirleşmesi?
• Örnek veriniz.
• İşhallıklı lafbirleşmelerindä angı söz payı temel laf oler?
• Kendi örneklerinizdä bulun.