daárna. Ni asawana pinagakubna dagiti im-imana sigagawwawa ket kinunana:
—Kasinsin, dina kam kasasáo ita iti latin; ammumon saan kam a pilósopó a kas kenka; kasaunakam iti saó ti taga log wenno sao ti kastila, ngem patigmaanannakami.
—Ilala pay, ta saanyo nga ammó ti sao ti latin, kasinsin; dagiti pudpudno iti sao ti latin agbalinda nga ulbod iti sao ti tagalog, kas pagarigan: contra principia negantom fustibus est arguendum,6 iti sao ti latin, toy, pudno a kas ti daydi daóng ni Noe; inpakatko iti naminsan iti tagalog, ket siak ti inda minalmalo. Iso ti gapona, a nakail-ilala ta saanyo nga ammo ti latin; iti saó ti latin matarimaán kuna amin.
—Ado met ti ammumi nga "oremus", "parcenobis" kada "Agnus Dei Katolis", ngem ita, wenno di tayo agkakaawatan. ¡lkkam ni Tinóng iti maysa a saó a panupiat tapno dida bitbitayen!
—¡Dakes, dakes unay ti inaramidmo, kasinsin, a nakigayyem iti dayta a bumaro! —kinuna daydi lumalatín. Dagiti nasingpet isuda ti agikaro iti basol dagiti managbasol; nganngani ipatigmaanko kenka nga aramidemón ti testamentom Vae illis! ¡Ubi est fumus ibi est ignis! Similis simili gaudet; atqui Ibarra ahorcatur, ergo ahorcaberis ... 7
Ket inna pinagwingwingiwing a siluluksaw ti ulona. —¡Saturnino, ania ti kukuem? —inpukkaw ni Kapitana Tinchang, a sipupunno iti kigtot.— ¡ay, Diosko! ¡Natayen! ¡Mangayabkay iti mangngagas! ¡Tinóng! Tinónggoy! Umarayat dagidi dua nga annakda ket isuda a tallo aganug-ugdan.
—¡Maysa la a panagkapoy, kasinsin, nagkapoy laeng! No siak, adadda kuma a rinagsakko no . . . no . . . ngem dakes a gasat ta nagkapoy laeng. Non timeo mortem in catre sed super espaldonem Bagumbayanis8 ¡Mangyegkay iti danom!
—Saan ka a matay! —isangsangit daydi babai, —saan ka a matay, ta umaydakanto tiliwen! ¡Ay, no matayka, sa ket umay dagiti sosoldado, ay! ay!
____________________
- 6 Pang-or ti pakisao iti di umanamong ka dagiti an-annuruten.
- 7</sup ¡Así da pay—! No adda asok, adda apoy. Tumunggal maysa sapulenna ti kapadpadana; gapo ta bitayenda ni Ibarra, no kasta, bitayenda met
- 8</sup Diak kabuteng ti matay iti katre, ngem kabutengko ti mabitay sadi Bagumbayan.
— 460 —
