Ang napulog usa ka bulan nga iyang pagpuyo sa Madrid, tipon sa mga politiko sa Cafe nga walay katungdanang gihuptan; ang pila ka pakigpulong nga hidunggan niya didto ug didto, ang mga sinulat sa supak sa pamunoan nga iyang nabasa, ug kadtong tanang kinabuhing logaynon nga atong makita, bisan sa mga tupihanan, diin hangtud ang mga manunupi magpahayag sa ilang baruganan, ug sa mga piging diin mabati nato ang nagkalainlaing mga tinuhoan sa pamunoan nga gipasundayag pinaagi sa mga pakigpulong nga puno sa pulong matahum ug maayong pagkabalay, ang mga panagsumpaki sa mga hunahuna, ang mga pagtutol ug mga pagsupak, ugbp., kadtong tanan, samtang nagkalayo siya sa Oropa, mitungha pagbalik sa iyang panumduman, sama sa binhi nga gitanum apan dili makatubo tungod nagapus sa baga nga bagon. Ug mao kadto nga, sa paghidunggo niya sa Manila, gipakaingon nga nabag-o ang iyang pagkatawo, ug tuod man gibatonan na niya ang mga hunahuna nga labing maayo ug putli.
Sa unang mga bulan sa iyang pag-abut, nagbula ang iyang baba sa paghisgut sa kinabuhi sa Madrid, sa iyang mga maayong higala didto, kang Ministro Pulano, kang kanhi Ministro Sutano, kang Diputado C, magsusulat B; walay hitabong logaynon ug mga eskandalo sa Madrid nga wala niya hisayri; walay ponoan nga wala niya hisayri ang iyang kinabuhing tinagoan; walay hitabo nga wala niya matag-an, walay kausaban sa pamunoan dinhi sa Pilipinas nga wala ikasulti kaniya, ug kining tanan niyang sugilon iyang gisaktan ug mga pagdaut sa mga “conservador” ug mga pagdalayeg sa pundok liberal, ug mga paghandum sa mga nadungog niya sa baba sa mga tawong bantugan, pinaubanan sa pagpasabut nga siya gitanyagan mga tag-as nga katungdanan, nga iyang gisalikway tungod kay dili siya buot moutag buot sa mga “conservador.” Hilabihan ang iyang kadasig niadtong unang mga adlaw nga daghan sa mga higala nga magpamatian kaniya sa tindahan nga ilang pagapundokan, nagpasakop sa pundok liberal, ug mga liberal na sila si Don Eulogio Badana, sarhento kanhi sa mga karabinero, si Armendia, ang buotan nga piloto ug maisug nga karlista, si Don Eusebio Picote, “vista” sa Aduwana, ug si Don Bonifacio Tacon, mamumuhat sa sapin ug sa mga guwarnisyon.
Apan sa ngadtongadto, ang kadasig nga kulang sa alima ug sa pakigbisog, nagkahinay pagkapalong. Siya dili mobasa
