253
Simoun, nga sa unang gabii mikalit lamang sa pagkasakit, ug wala motugot nga siya duawon, bisan sa mga luyoluyo sa Heneral.
— Mao na gayud kana ... mituaw si Isagani, nga nangitlib sa iyang ngabil; alang niadtong tawhana, ang tanang mga pagalagad, kay adunahan man ... ang mga sundalo nga mamauli gikan sa gubat, mga masakiton ug samaran, walay moduaw...
Ug sa iyang paghunahuna niining mga pag’angyaw sa mga sundalo aron sila makiggubat ug sa palad nga ilang maangkon sa atubangan sa pagsukol sa mga tawo nga dili buot paulipon, misantop sa iyang panumduman nga kon ang kamatayon sa mga sundalo bulawanon tungod kay nagtuman sila sa ilang katungdanan, labing bulawanon ang sa mga nisukol aron pagpanalipod sa ilang panimalay.
Kahibulongan ang palad sa pila ka lungsod.... nagkanayon siya. Tungod lang kay usa ka langyaw moabut sa ilang baybayon sila kawad-an dayon sa kagawasan, ug mahimo na nga mga ulipon, dili lamang kay sa langyaw da, kon dili hangtud sa mga sumosunod niini ug sa mga katagilungsod niya, dili lamang sa pila da ka katuigan, kon dili hangtud sa kahangturan .... Pagkahiwi nga pagsabut sa katarungan ... Kanang kahimtanga makahatag katungod sa pagpu-o sa tanang langyaw, sama sa usa ka mananap nga mapintas nga idagsa sa dagat....
Ug naghunahuna siya nga kadtong tanang mga katsila, nga gigubat sa iyang yutang natawhan, mao ray ilang sala ang ilang pagkakulang sa kaisog. Ang mga langyaw misulong usab sa kabaybayonan sa ubang mga yuta, apan kay nakita man nila nga ang pomupuyo mga maisog, wala sila mopadayon sa ilang tinguha. Mga maluyahon tuod, apan gianindutan siya sa ilang talan-awon nga gipakita, ingon man sa mga ngalan sa mga kaaway, nga dili hikalimtan sa pagbiaybiay sa mga mantalaan nga nagngalan kanila nga mga talawan ug mga mabudhion. Kini sila nahimong mga bantugan, kay nagpakamatay sa dakung himaya sa tiilan sa ilang mga kotta, nga mga bastos ug ba-ul nga pagkabuhat, labing mga maisug kay sa mga karaang bayani sa Troya. Ug kadtong mga sundaloha wala manguban bisan usa na lamang ka Elena nga Pilipinhon. Ug dinala sa kadasig sa iyang pagkamagbabalak, nakahunahuna siya sa mga batan-on niadtong mga pulo-a, nga mapuno sa himaya sa atu-
