74
tinguha nga bililhon? Maoy usa ka bato nga wala ka sapsapi
ug wala ikadapat sa balay nga gitukod.
— Dili, dili ginoo, — mitubag si Basilio sa dakung pagpaubus; — ako wala magakiyugpos sa akong mga bukton, nagahago ako sama sa uban nga nagahago usab aron pagpatindog sa ibabaw sa mga salin sa kaagi ug usa ka lungsod diin ang mga pumopuyo managhiusa unta ug ang tagsa-tagsa kanila mobati unta sulod sa ilang kaugalingon sa “conciencia” ug sa kinabuhi sa katibuk-an. Apan, bisan unsa ka daku sa kaisgot sa buot sa atong kaliwatan, nakasabut kita nga sa dakung bulo: hatan sa katilingban kinahanglan ang buhat pahat-pahaton; gipili ko na ang akong buhat ug adia karon ako magaatiman sa kinaadman.
— Ang kinaadman dili mao ang katapusang tuyo sa tawo, — miingon si Simoun.
— Siya mao ang ginadulongan sa mga nasud nga maalam
— Oo, apan gihimo siyang ginamiton aron pagpangita sa ilang kabulahanan.
— Ang kinaadman. labing walay sinugdan ug walay katapusan, labing mahiangay sa kinaiya sa tawo, labing mokaylap sa tibuok nga kalibutan! — mibalus pagtubag ang batan-on hupong sa labihang kasibut. Sulod sa pipila ka gatus ka tuig, kon ang katawhan mahimo nang manggialamon ug malukat na sa kasaypanan; kon mapala na ang mga utlanan nga nagaulang sa tagsatagsa ka kaliwat; kon ang tanang mga lungsod mahimo nang gawas; kon mahanaw na ang mga malupigon ug ang mga ulipon; kon wala nay ginsakupan ug wala nay lungsod nga mosakop; kon mao nay magamando ang katarungan ug ang tawo mahimo nang lungsuranon sa kalibutan; mao da unyay mahibilin ang paghalad sa kinaadman, ang pulong “patriotismo” mahisama na sa “fanatismo,” ug kinsa unya kadtong mangandak nga siya nagahupot ug mga hiyas nga makiyutawhanon, walay duhaduha pagabilanggoon sama sa usa ka masakiton kun buang nga madagmalon, sama sa usa ka tawo nga buut motugaw sa kahusay sa katilingban.
Si Simoun mipahiyum sa dakung kasubo.
— Oo, oo, — miingon nunot ang paglihok sa iyang ulo; — apan, aron modangat kanang kahimtanga, kinahanglan nga walay mga lungsod nga malupigon ug walay mga lungsod nga ulipon; kinahanglan nga ang tawo mahimong gawas bisan asa siyang
