Inż. Aleksander Pawłowski.
Z
Żeby odpowiedzieć, koniecznem jest w głównych rysach uprzytomnić sobie stosunek naszego położenia techniczno-gospodarczego, a głównie naszej wytwórczości, do położenia i wytwórczości innych państw kulturalnych.
Zatrzymując uwagę na dobie rozbiorów Polski, mamy do stwierdzenia, że, w końcu 18 wieku, Francja była o sto lat spóźniona w rozwoju swojej wytwórczości, w porównaniu z Anglją, a Niemcy były o tyleż opóźnione względem wytwórczości Francji. Pomimo to i pomimo zniszczenia, doświadczonego w dobie wojen napoleońskich Niemcy, dzięki pracowitości, taniości materjałów spożywczych, dobrej szkole i propagandzie patrjotyzmu rozwinęły swoją wytwórczość, podniosły dobrobyt i, po upływie pół wieku, w roku 1871 zjednoczyły się. W dobie zaś poprzedzającej bezpośrednio ostatnią wojnę, Niemcy, zawdzięczając wysokiemu rozwojowi swojej techniki i nauki, planowym zarządzeniom gospodarczym, a w tej liczbie rozwinięciu kolejnictwa i żeglugi morskiej, oraz pozyskanie surowców i obcych rynków zbytu, – osiągnęły znaczną przewagę nad Fracją i Anglją, i zajęły, po Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, drugie miejsce na świecie pod względem wytwórczości, a przez to i wpływu na kształtowanie się polityki świata. Francja zaś, która przez długi okres czasu mniej wytwarzała a przeważnie lokowała swoje oszczędności zagranicą, – dopiero w czasie wielkiej wojny zrozumiała, że zaniedbała rozwoju swojej wytwórczości i, dopiero po wojnie, wysunęła na czoło hasło wytężenia największej energji narodu, w celu rozwinięcia krajowej wytwórczości. Echem tej propagandy wewnątrz Francji były słowa zachęty, do wytężonej pracy wytwórczej w Polsce, które wielokrotnie powtarzał wielki Francuz, marszałek Foch, podczas swojej niedawnej u nas bytności.
Z ewolucji, jaką przebyły Niemcy w ciągu 140 lat, odpowiadających okresowi utraty przez Polskę bytu niepodległego i jej podziału, – mianowicie od stanu zacofania w stosunku do Francji i Anglji, do stanu znacznej przewagi na początku ostatniej wojny, – można wyciągnąć wniosek, że, po upadku, jaki przebywają obecnie, Niemcy mogą się wkrótce odrodzić. Szereg innych okoliczności za tem przemawia. Pomimo że nie posiadają wielkich bogactw przyrodzonych, Niemcy jednak dzięki wdrożeniu do niezmordowanej pracy, – wysoko rozwiniętej wiedzy technicznej oraz wielkiej energii i woli do czynu zajmą niezawodnie znowu jedno z przodujących miejsc wśród najbardziej twórczych państw świata.
Ta perspektywa ma wyjątkowo poważne dla nas znaczenie, ponieważ, powstanie niepodległej i zjednoczonej Polski miało ścisły związek z osłabieniem gospodarczem, a potem politycznem, Niemiec.
Stan obecny Polski pod względem gospodarczym, w stosunku do stanu Niemiec i Zachodu Europy jest powszechnie znany, aczkolwiek nie jest dostatecznie przez nas uprzytomniany.
Prawie półtora wieku niewoli, następnie wielka wojna, której terenem w znacznej mierze były ziemie polskie i wywołane przez nią zniszczenie gospodarcze, potem do końca 1922 roku niezdecydowane położenie granic Polski, wreszcie początek podjęcia systematycznych zadań twórczych w zakresie życia wewnętrznego państwa i w zakresie utrzymania nowego układu równowagi politycznej w Europie.
Żeby po takich przejściach sprostać zadaniu, jakie stało się udziałem Polski spółczesnej, – rozwinąć siły wytwórcze, – podnieść dobrobyt, – wzmocnić niezależność i dać możność zająć poczesne miejsce, jako czynnika postępu technicznego i intellektualnego, pośród przodujących narodów ludzkości, – potrzebne są olbrzymie wysiłki.
Bardzo znaczna część tych wysiłków spada na bark techniki polskiej i w szczególności inżynierów kolejowych.
*
Wytwórczość w Polsce w zakresie rolnictwa i wszystkich gałęzi przemysłu i handlu jest na niedostatecznym poziomie rozwoju i potrzebuje organizacji w kierunku nowoczesnych ulepszeń a przedewszystkiem programu rozwoju, zastosowanego do warunków bytu państwa.
Nie możemy zatrzymywać się nad wyszczególnieniem, chociażby tylko pobieżnem, tych potrzeb państwa, które składają się na program działalności gospodarczej. Zadanie wypracowania takiego programu stoi otworem.
Jest to zadanie ogromne i wymagające wysiłku wszystkich sił technicznych krajowych. Otuchą dla każdego, kto pragnie się przyczynić do pracy w tym kierunku powinno być uświadomienie tego niezbitego faktu, że Polska posiada bardzo wiele źródeł energii potencjalnej, tkwiącej w bogactwach przyrodzonych kraju, w sile rozrodczej, zdolności do wytężonej pracy i intelligencji obywateli, i że tę energję można przetworzyć w energję kinetyczną łatwiej, aniżeli w wielu innych krajach, gorzej uposażonych od przyrody.
Zadaniem polskiej techniki jest przyczynić się wszelkiemi siłami do stworzenia programu działalności, w zakresie obecnych warunków bytu państwa, z perspektywą możliwie długiego okresu działania, oraz – do urzeczywistnienia programu, który będzie wypracowany.
Bez wyrobionego programu i wcielenia jego w czyn, bez zapewnienia Polsce należnego jej miejsca w wytwórczości techniczno-gospodarczej, nie można umocnić jej kulturalnego i politychnego stanowiska w Europie i, w razie zaniedbania tego programu, – wysiłki ku podniesieniu roli Polski za pomocą sił zbrojnych będą nie tylko bezskuteczne, lecz nawet sprowadzą wręcz odwrotne następstwa, ponieważ ujarzmią na cele nieprodukcyjne znaczną część żywych sił narodu.
Najdalej posunięte pojmowanie obrony kraju polegać powinno przedewszystkiem na uprzemysłowieniu państwa, w celu zapewnienia samowystarczalności w czasie trwania wojny, a następnie na przygotowaniu fizycznem i rozwoju karności społecznej i woli do czynu całego zaludnienia, zdolnego do obrony, czyli na umiejętnem pokojowem zmilitaryzowaniu mas, oraz zmniejszeniu liczebności armji w czasie pokoju. Nie wyklucza to a, przeciwnie, podnosi potrzebę organizacji niezbędnych środków technicznych obrony i w tej liczbie, a może w pierwszym rzędzie, środków komunikacji.
Najbliższem więc zadaniem naszem jest współdziałanie w nakreśleniu programu prac w poszczególnych gałęziach komunikacji, w celu rozwinięcia starszych i założenia podwalin pod budową nowych gałęzi.
Potrzeba wypracować programy techniczne i finansowe każdej gałęzi, w zakresie potrzeb całego państwa i na mocy tych programów ułożyć program wspólny różnych gałęzi komunikacji, z uwzględnieniem kolejności i czasu wykonania poszczególnych części.
Musimy stwierdzić że dotychczas w zakresie komunikacji, równie jak w innych gałęziach wytwórczości technicznej nie mieliśmy programmu w wielkim stylu.
Nie ujawnił się jeszcze pośród nas żaden Pombal, Colbert, Piotr W. ani Bismark. Oderwane części programu komunikacji miały swoich światłych rzeczników, lecz daje się odczuwać brak zasad w pojmowaniu zadań innych części bardziej nowożytnego pochodzenia i w pojmowaniu wzajemnego stosunku różnych gałęzi komunikacji, oraz planowego wyzyskania energii przyrodzonej. Ważnym krokiem w tym kierunku jest opracowanie mapy energietycznej Polski. Najlepiej zbadanym i opracowanym jest projekt rozbudowy naszych sieci kolejowych.
Dotychczas każde ministerjum, które posiadało w swojem ręku sprawy komunikacji, działało i działa na własną rękę, i dopiero niedawno zapoczątkowane zostało zjednoczenie tych działań we wspólnem ministerstwie komunikacji.
