आजूय पंढरपूरच्या देवळांत रखुमाई विठ्ठला म्हऱ्यांत ना. विठोबाच्या देवळाचे फाटले वटेन तिचें देवूळ उदेंतेवटेन तोंड करून आसा.
रगतः मनीस धरून फाटीकणो आशिल्ल्या सगळ्या प्राण्यांचे कुडींत व्हांवपी द्रव जिनस. फाटीकणो नाशिल्ल्या कांय प्राण्यांचे कुडींतूय रगत व्हांवता. रगताचो रंग तांबडो आसता. मनशाचे कुडींत सुमार ५ लिटर रगत आसता. भुरग्यांचे कुडींत तांच्या वजनाच्या दर किलाक ६०-७० c.c. इतलें रगत आसता.
रगताबगर मनीस जगपाक शकना. रगत चड, उणें जाल्यारूय प्राण्याच्या जिवाक भंय उपरासता. रगताचें कार्य अशें आसा - १)पेशींक प्राणवायू आनी घटकांची पुरवण करपः पेशींक आपलें काम करपाक लागता ती ऊर्जा पेशीपचनांतल्यान मेळटा. पेशीपचन(Cellular Metabolism) प्रक्रियेक प्राणवायू आनी अन्न घटक लागतात. वातावरणांतलो प्राणवायू रगत पुलमांवांतल्यान शोसून घेता आनी कूडभर पावयता. आंतकडयांत पचनक्रियेन विंगड जाल्ले अन्नघटक, रगत शोसून घेवन पेशींक दिता. पेशींक प्राणवायू आनी अन्नघटक, रगत शोसून घेवन पेशींक दिता. पेशींक प्राणवायू आनी अन्नघटक दिवपाची प्रकिया केशिकेंत (Capillary)घडटा. केशिका ह्यो रगताच्यो अतिसूक्ष्म नळयो आसून तातूंत रगत संथ गतीन व्हांवता. केशिकांचें जाळें कूडभर पातळिल्लें आसून त्यो पेशींक समान अशो जोडिल्ल्यो आसतात. केशिका एक पेशी दाटायेच्यो आशिल्ल्यान तातुंतल्यान प्राणवायू आनी अन्न घटक, अवयवाचे पेशींत सोंपेपणान वतात.
२)पेशिपचनांतल्यान निर्मिल्ल्या विखारी जिनसांचो विलो लावपः पेशिपचनाचे रसायनीक प्रक्रियेंतल्यान विखारी जिन्नस निर्मतात. पुलमांव, यकृत आनी मूत्रपिंड हे अवयव विखारी जिनसांचो विलो करतात. पेशींत तयार जाल्लो कार्बनवायू रगत पुलमांवांत व्हरता. हांगा कार्बनवायू हुस्कारावाटेन वातावरणांत भायर वतात. रगत पेशींत तयार जाल्लीं विखारी रसायनां यकृतांत पावयतात. यकृत तांचेर प्रक्रिया करून युरिया निर्मिता. रगत युरियाक मूत्रपिंडांत पावयता. मूत्रपिंड रगतांतल्यान युरिया गाळून मुतावाटेन कुडींतल्यान भायर काडटा.
३)रोगजंतूपसून कुडीची राखण करपः रोगजंतूंचें कुडीचेर जावपी संक्रमण आडावपाचें काम रगतांतले प्रतिघटक आनी धव्यो रगतपेशी करतात. अ)रोगजंतुंचें संक्रमण जातकच कुडीची राखणप्रक्रिया रोखडीच सादूर जाता. रोगजंतूंची लागण जाल्ले सुवातेर केशिकांची वाड जाता. वांगडाच रगतांत धव्या रगतपेशींचो आंकडो वाडटा. केशिका वाडिल्ल्यान रोगजतुंचे लागण सुवातेर रगताची पुरवण वाडटा आनी कणीदार धव्यो रगतपेशी केशिकांतल्यान भायर वचून रोगजंतूंक गिळटात आनी रसायीक पचन तांकां मारून उडयतात. रोगजंतूंवांगडा त्यो आपुणूय मरतात. ब)वाटकुळ्यो धव्यो रगतपेशी (Cymphocytes) ह्यो रोगजंतूंक मारपी प्रतिघटक निर्मितात. प्रतिघटक ग्लोबुलीन ह्या प्रथिनांनी घडिल्ले आसतात. रोगजंतूंकडेन सांगड घालून हे प्रतिघटक तांकां मारतात.
क)रोखडयोच व्हडल्यो धव्यो भक्षक रगतपेशी (Macro phages) रोगजंतू, कणीदार रगतपेशींचे अवशेश गिळून रोगजंतूंची लागण सुवात नितळ करतात.
ड)वाटकुळ्या धव्या रगतपेशींतल्यो कांय रगतपेशी याद (डंक धरपी) दवरपी आसतात (Memory B Cells). ह्या पेशींची पिराय खूब वर्सां आसून त्यो आसून त्यो रोगजंतुंची याद धरून रावतात. पयलीं लागण जाल्ल्या रोगजंतुंची परतून लागण जाल्यार ह्यो पेशी खूब बेगीन प्रतिघटक निर्मितात. देखून एकेच तरेचो रोग दुसरे फावट जावंक पावना.
एका मनशाचे कुडींत सुमार १० दशलक्ष ‘ब’ पेशी आसतात. दर ‘ब’ पेशी एका विशिश्ट रोगजंतुंचेर प्रतिघटक निर्मूंक शकतात. दर प्रतिघटक एका खाशेल्या रोगजंतुंचेरच लागू पडटा. हेरांचेर न्हय.
४)आंतश्राव ग्रंथीन निर्मिल्ले हॉर्मोन्स तांचे कार्य सुवातेवर पावोवपः मनशाचे कुडींत स्त्राव व्हरपाक नळयो नाशिल्ल्यो कांय ग्रंथी आसात. ह्यो ग्रंथी कांय प्रथिनां निर्मितात. ह्या प्रथिनांक हार्मोन्स अशें म्हणटात. कुडीची वाड, साखार हांचें संतुलन, हाडांची घडण सांबाळप, बायलांची मासिकपाळी तशेंच भ्रुणाची वाड सांबाळप, रगतदाब सांबाळप हीं म्हत्वाचीं कामां हार्मोन्स करता. पिटुटरी, थायरोयड, पारा थायरोयड, पान्क्रिया आड्रेनल ह्यो ग्रंथी होर्मोन्स र्निर्मितींत म्हाल ग्रंथी आसात. ह्या ग्रंथींतलो स्त्राव हार्मोन्स रगत शोशून घेता आनी तांचे कार्य सुवातेर पावयता.
५)कुडीचें तापमान सांबाळपः मनीस आनी हेर सस्तन प्राण्यांचें तापमान चड-उणें जायनासतना तितलेंच उरता. जिवाणीं, बेबो असल्या प्राण्यांचें तापमान सरभोंवतणच्या तापमाना प्रमाण चड-उणें जाता. सस्तन प्राण्यांचें तापमान चड-उणें जाल्यार तांचे कुडीचीं कार्यां सारकीं चलनात. तांचे कुडीचें तापमान ३७० से. इतलेंच आसूंक जाय. कुडीच्या अवयवांत हूनसाण चड उणी तयार जाता. काळीज, पुलमांव, स्नायु ह्या अवयवांत ती चड उणी जाता तर हेर अवयवांत उणी. रगत कुडींत व्हांवत रावता आनी ही हुनसाण हिसपाभायर वाडूंक दिना. सगळे कुडींत एकूच दवरता.
६)कुडींत आयनांचें प्रमाण आनी आम्लता हांचें संतुलन दवरपः पेशींभितर आनी भायर सोडियम ह्या धातुच्या आयनांचें संतुलन सारकें आसूंक जाय. पोटेशियम हें आयन पेशींत चड आसता तर सोडियम पेशींभायर आसता. पोटेशियम हें आयन उणें जाल्यार स्नायुंची शक्त उणी जाता. काळजाचें स्पंदनलेगीत बंद जावंक शकता.
