रत्नाकर- जगन्नाथदासः (जल्मः १४ सप्तेंबर १८६६ वाराणासी, मरणः २१ जून १९३२ हरिव्दार).
आधुनिक काळांतलो एक व्हड कवी. तो ब्रज भाशेंत काव्यरचना करतालो. १८९२ त तो बनारसच्या क्विन्स कॉलेजींतल्यान बी. ए. जालो. १९०२ त अयोध्यानरेश प्रतापनारायण सिंह हाचें आनी १९०६ पसून प्रतापनारायणाच्या मरणा उपरांत, महाराणयेचो खाजगी सचीव म्हणून ताणें काम केलें.
भारतांतल्या चडशा थळांची ताणें भोंवडी केल्ली. संस्कृत, प्राकृता सारकी पुर्विल्ल्या भास, बंगाली, पंजाबी, मराठी ह्यो आधुनिक भारतीय भासो, आयुर्वेद, संघीत, पुरातत्व, इतिहास, योग्य सारकिल्ल्या विशयांचो ताका खोलायेन अभ्यास आशिल्लो. ताका धर्म आनी साहित्य चड मानवतालीं.
शिक्षण चालू आसतनाच ताणें ‘जकी’ (बुध्दीमान) ह्या टोपणनांवान उर्दू- फार्सी कविता रचल्यो. पूण ताचेउपरांत मात ताणें ब्रज भाशेंतच काव्यलेखन केलें.
साहित्य सुघानिधी आनी सरस्वती ह्या हिंदी पत्रांचें संपादनय ताणें केलें. वाराणसीच्या ‘नागरी प्रचारिणी सभा’ , प्रयागच्या ‘रसिक मंडळ’ ह्या संस्थांचे स्थापनेक आनी विकासाक ताणें खूब पालव दिलो.
१९२२ त कलकत्तयाक भरिल्ल्या अखिल भारतीय हिंदी साहित्य संमेलनाचें अध्यक्षपद; १९२६ त चवथ्या प्राच्यविद्या परिशदेच्या हींदी विबागाचें अध्यक्षपद ताका फावो जालें.
ताणें जायतें काव्यलेखन आनी अभ्यासपूर्ण गद्यलेखनय केलें. ताच्या चडशा कृतींचे संग्रह नागरी प्रचारिणी सभेन प्रसिद्द केल्ले आसात. तांच्यो कांयम्हत्वाच्यो काव्यरचना अशो आसात- हिंडोला (१८९४), समालोचनादर्श (पोपाच्या उसेज ऑन क्रिटिसिझमचें रोला छंदांत अणकार,१९१९), कलकाशी, श्रृंगारलहरी, गंगावतरण (१९२७), वीराष्टक (१९२८), उध्दव शतक (१९२९).
सुधासर (१८८७), कविकुल कंठाभरण (१८८९), हम्मीरहठ (१८९३), समस्यापूर्ती (१८९४), नखशिख (१८९६), सुजानसागर (१८९७), बिहारी रत्नाकर (१९२२) ह्या ग्रंथाचें ताणें संपादनय केलें. तशेंच, भास, व्याकरण, छंद, काव्यशास्त्र, कविचरित्र ह्या विशयांचेर आनी कांय इतिहासीक विशयांचेरय ताणें अभ्यासपूर्ण लेख बरयले.
रत्नाकर जिल्होः महाराष्ट्र राज्याचया कोंकण प्रदेशांतलो एक जिल्हो. क्षेत्रफळ ८,२४९ चौ. किमी. आसून तें राज्याच्या २.७% आसा. अक्षवृत्तीय विस्तार १६°३०ʼ१८°४ʼ उत्तर आनी रेकावृत्तीय विस्तार ७३°२‘ ते ७३°५२‘ उदेंत रेखांश आसा. जिल्ह्याची उत्तर- दक्षिण लांबाय सुमार १८० किमी. आसून उदेंत – अस्तंत विस्तार सरासरी ६४ किमी. आसा. रत्नागिरी जिल्ह्याचे उत्तरेक रायगड जिल्हो, उदेंतेक सह्याद्री दोंगरावळी आनी सातारा, सांगली आनी कोल्हापूर जिल्हे, दक्षिणेक सिंधुदिर्ग जिल्हो, अस्तंतेक अरबी समुद्र आसा. सद्याचें रत्नागिरी आनी सिंधुदुर्ग ह्या जिल्हयांचो मेळून पयलीं रत्नागिरी हो १५ म्हालांचो एकच जिल्हो आशिल्लो; पूण एक में, १९८१ सावन रत्नागिरी जिल्ह्याची रत्नागिरी आनी सिंधुदुर्ग अशा दोन जिल्ह्यांनी वांटणी जाली.
उत्तरेक सावित्री न्हंयेपसून दक्षिणेक शुक न्हंयेमेरेनचो रत्नागिरी जिल्हो आनी ताचे दक्षिणेकडचो तेरेखोल खाडयेमेरेनचो सिंधुदुर्ग जिल्हो. रत्नागिरी जिल्ह्यांत मंडणगड, दापोली, खेड, गुहागर, चिपळून, रत्नागिरी, संगमेश्र्वरी, लांजें आनी राजापूर अशे णव म्हाल आसात. सगळ्यांत उत्तरेक मंडणगड आनी सगळ्यांत दक्षिणेक राजापूर म्हाल आसा. क्षेत्रफलान संगमेश्र्वर म्हाल सगळ्यांत व्हड आनी मंडणगड सगळ्यांत ल्हान आसा.
भूंयवर्णनः सैमीक नदरेन रत्नागिरी जिल्ह्याचे तीन भाग पडटात –(१) सह्याद्री (२) वलाटी वा सड्याचो प्रदेश (३) खलाटी वा दर्यादेगेचो प्रदेश.
रत्नागिरी जिल्ह्याचे उदेंतेक सह्याद्रीच्यो वळी आसून चढ उतारांनी भरिल्ल्या ह्या दोंगराळ प्रदेशान जिल्ह्याची ८५% भूंय व्यापल्या. दऱ्या देगणांच्या दक्षिण – उत्तर लांबलचक पातळिल्ल्या पट्याक ‘सह्याद्री पटोʼ अशें म्हणटात. सह्याद्रीच्या ऊंच तेमकांचेर पयलीं बांदिल्ले महिपतगड, सुभानगड, भैरवगड, प्रचितगड हे गड आसात. ह्या प्रदेशाचो उतार उदेंतेकडल्यान अस्तंतेकडेन आसून हांगा खूब पावस पडटा. कशेडी, कुंभार्ली आनी आंबा हे ह्या विभागांतले मुखेल घाट आसून थंयसावन अनुक्रमान रायगड, सातारा आनी कोल्हापूर ह्या जिल्ह्यांकडेन येरादारी चलता.
दोंगराळ प्रदेशाच्या मुळांतल्या सपाट सड्याच्या भागाक ‘वलाटीʼ अशें नांव आसा. हांगाची जमीन काळसर तांबशी आसून जांभा, बेसाल्ट हे फातर हांगा मेळटात. भात हें हांगाचें मुखेल पीक.
वलाटीचे अस्तंतेवटेनच्या दर्यादेगेच्या प्रदेशाक ‘खलाटीʼ म्हण्टात. जिल्ह्यांतली चडशी लोकवसती ह्याच प्रदेशांत आसा. दर्याचे देगेक जंय दोंगराभाशेन ऊंच भाग आसात. थंय सवर्णदर्ग, जयगड, रत्नदुर्ग, पूर्णगड, गोपांगड हे किल्ले आसात. रत्नदुर्ग आनी जयगडाचीं दीपगृह पळोवपासारकीं आसात.
रत्नागिरी जिल्ह्यांत जांभा मातयेचें प्रमाण चड आसा. आम्लयुक्त अशे हे मातयेचो रंग ऑक्सिडीकरण क्रियेच्या प्रमाणाप्रमाण गाड तांबडो वा पुडीकोराचो आसता. हातूंत चुनखडयेचें प्रमाण खूब उणें जाल्यार सेंद्रीय द्रव्याचें॥ प्रमाण चड आसता. वलाटीच्या भागांत
