यंत्रमानवः (पळेयात रोबॉट).
य: देवनागरी लिपींतलो सव्विसावो वर्ण. ह्या वर्णाची पयली आनी दुसरी अवस्था अशोकाच्या गिरनारच्या लेखांत मेळटा. हाची तिसरी अवस्था कुषाणवंशी राजांच्या (इ.स.पयलो आनी दुसरो शेंकडो) वेळच्या मथुरेच्या लेखांत 'य्र्य' आनि 'स्य' हया जोडाअक्षरांत दिसता. हाची निमणी अवस्था इ.स.५८८ तल्या महानामाच्या बुध्दगयाच्या लेखांत मॆळटा.
सद्या आमी बरयतात तसो 'य' इ.स.च्या इकराव्या शेंकडयांतल्या उज्जयिनीच्या लेखांत बरयल्लो आसा.
कामधेनुतंत्रांत य ह्या वर्णाचे स्वरुप अशें आसा:
यकारं शृणु चार्व्वड;गि चतुष्कोणमयं सदा,
पलालधूमसड;काशं स्वयं परमकुण्डली||
पज्वप्राणमयं वर्णं पज्वदेवमयं सदा|
त्रिशक्तिसहितं वर्णं त्रिबिन्दुसहितं तथा|
प्रणमामि सदा वर्णं मुर्तिमन्मोक्षमव्ययम्||
अर्थ- हे सुंदरे, यकाराचें स्वरुप आयक. यकार हो सदां चतुष्कोणामय, तुसाच्या धूमासारको, स्वता परमकुंडली, पंचप्राणमय, पंचदेवमय, त्रिशक्तिसहित आनी त्रिबिंदुयुक्त असो आसा. मूर्तिमंत मोक्ष आनी अव्यय अशा ह्या वर्णा हांव सदांच पांयां पडटा.
'य' न काव्याक सुरवात केली जाल्यार लक्ष्मी मेळटा अशें सांगतात.
ताळू हें हाचें उच्चारणस्थान.
यजुर्वेद: चार वेदांतलो दुसरो वेद. सगळ्या वैदिक साहित्यांत यजुर्वेदाक एक खाशेली सुवात आसा. यजुर्वेदांत वैदिक कर्मकांडाचेर चड बर दिल्लो आसून यज्ञसंस्थेचोय खोलायेन विचार जाल्लो आसा. वेगवेगळ्या यज्ञांनी जे खाशेले अशे मंत्र म्हणपाचे आसतात, वा जे खाशेले नेम पाळपाचे आसतात त्या मंत्रांचो आनी नेमांचो संग्रह यजुर्वेदांत मेळटा. यज्ञाचो मुखेल ऋत्विज अध्वर्यू आसाता. ताच्याच कार्याचो आस्पाव ह्या वेदांत आशिल्ल्यान ताका अध्वर्यूवेद अशेंय म्हणप जाता. शुक्ल-कृष्णभेदः यजुर्वेदाचे शुक्ल आनी कृष्ण अशे दोन भेद आसात. तशेंच ब्रह्म आनी आदित्य अशे दोन संप्रदाय आसात. ब्रह्म संप्रदायाचो प्रतिनिधी कृष्ण यजुर्वेद आसून, आदित्य संप्रदायाचो शुक्ल यजुर्वेद आसा. शुक्ल आनी कृष्ण अशे यजुर्वेदाचे दोन भेद कशे जाले तेविशीं म्हायती मेळटा ती अशीः यजुर्वेदाचो मुखेल आचार्य वैशंपायन हाणें याज्ञवल्क्या सारक्या जायत्या शिश्यांक शिकोवन तयार केले. फुडें ह्या दोगांत गुरू शिश्यांमदीं वायटपण आयलें. तेन्ना वैशंपायनान याज्ञवल्क्याकडेन ताका शिकयल्लो वेद परत मागलो. याज्ञवल्क्यान वेदविद्येक मूर्तिमंत करुन तिचें वमन केलें आनी त्या स्वरुपांत गुरुचो वेद ताका परत केलो. उपरांत सुर्याची उपासना करुन ताचेकडल्यान आपल्याखातीर वेद घेतलो. ताणें आपल्या वेदाक शुक्ल यजुर्वेद अशें नांव दिलें आनी ताच्या विरोधांत वैशंपायनाच्या पोरन्या यजुर्वेदाक कृष्ण यजुर्वेद म्हणूंक लागले.
शाखाविभागः सूतसंहिता, ब्रह्मांड पुराण, स्कंद पुराण हांचेभायर यजुर्वेदाच्यो १०७ शाखा आसात. पूण मुक्तिकोपनिषदाप्रमाण त्यो १०९, पतंजलीच्या मतान १०० आनी शौनकाच्या चरणव्यूहाप्रमाण ८६ आसात. स मात यजुर्वेदाच्यो फकत स शाखा उपलब्घ आसात. तांचीं नांवां अशीं- तैत्तिरीय, मैत्रायणी, कठ, कपिष्ठल, वाजसनेय आनी काण्व. हातुंतल्यो पयल्यो चार कृष्ण यजुर्वेदाच्यो आनी फुडल्यो दोन शुक्ल यजुर्वेदाच्यो शाखा आसात.
शुक्ल यजुर्वेदाच्यो पंदरा शाखा आसात त्यो अशो- १.जाबाल शाखाः हे शाखेची संहिता वा ब्राह्मण उपलब्ध ना.
