तागेली घरकान्न जगदंबादासी बरीच दुयेंत जाली, तेन्ना त्चें दुयेंस ताणें आपले कुडीर घेतलें. आपले घरकान्नीकूय ताणें जायतें शिक्षण दिवन तिकाय निर्विकल्प समाधीचे अवस्थेमेरेन पावयली. मागीर रामकृष्ण दक्षिणेश्र्वरीसावन तीर्थयात्रेक भायर सरलो. ताचें वांगडा मथुरनाथ, जगदंबादासी, चंद्रादेवी आदी सुमार 125 भक्तगण आशिल्ले. वैधनाथ, काशी, प्रयोग आदीं तीर्थांची भोंवडी करुन तो वृंदावनाक गेलो. वज्रमंडळांत ताका राधाकृष्णाचें बऱ्याच रुपांनी दर्शन घडलें. मागीर तो गौरांगप्रंभूचें जल्मस्थळ नवव्दीपाक गेलो आनी उपरांत थंयच्यान तो कलकत्याक परतलो. मात गदाधराक रामकृष्ण हें नांव कोणें आनी केन्ना दिलें हाचो सारको उलगडो खंयच जायना. तरी कांय जाण ताच्या दुसऱ्या गुरुन म्हळ्यार तोतापुरीन हें नांव ताका दिलें अशें मानतात. ताणेंच ताका परमहंस ही पदवी दिली अशेंय मानतात. तो संवसारी जालो तरीय तो संवसारांत केन्नाच रमलो ना. आपल्या घरकान्नीची देवी म्हणून पुजा केली. जी तागेले जिणेंत षोडशी पुजा म्हणून प्रसिदद आसा. 1866 त रामकृष्णान शंभुचरण मालिक हाचे कडल्यान खिस्ती तर गोविंद रायाकडल्यान इस्लामीक धर्माच्यो साधना शिकून घेतल्यो. बौध्द, जैन आनी शीख धर्माच्यो साधनाय ताणें आचारणांत हाडल्यो. तरेकतरेवार साधनां आचरुन जालेउपरांत आपल्याक आणिमादी सिध्दी प्राप्त जाल्या असो अणभव ताका आयलो. पूण ताणें ताचो केन्नाच उपेग करपाक विरोध करतालो. ताणें हयोगाचोय अभ्यास केल्लो.
निर्विकल्प समाधीचे अवस्थेउपरांत ताचेकडेन गुरुपद आयलें, पूण तरी लेगीत ताच्या मनांत अहंकार केन्नाच आयलो ना. वयल्यान मनांत सर्वात्मभावांक सुवात मेळ्ळी. फक्त स्पर्शान वा इत्सेन दुसऱ्यांचे विचार बदलुपाचें बळगें ताच्या आंगांत उत्पन जालें. तेचप्रमाण दुसऱ्यांचीं दुयेंसां आपले कुडीचेर ओडून घेवपाची तांकूय ताचे कुडींत आसली. पूण ताचें ताणें केन्नाच भांडवल केलेंना. अव्दैताचे सामके उंचेले अवस्थेंत आसरानाय ताणें देवाकडेन आवय भुरग्यासारको जिव्हाळ्याचो संबंद दवरिल्लो. आपल्या नेमांत ताणें केन्नाच खंड पडूंक दिलोना. निदां आनी तुस्त ताका दोनुय सारकींच आशिल्लीं. पूण देवाची कोणेय निर्भत्सना केली तर ताका राग येतालो आनी मागीर तो तिडकून उलयतालो. तागेलें वैराग्य असादारण अशें आशिल्लें. ताणें सगळ्या भोगांचो आनी वासनांचो त्याग केल्लो. संपत्ती ही र्इश्र्वर प्राप्तीच्या मार्गांतले आडमेळ हें कळिल्ल्यान ताणें तिचोय त्याग केल्लो. ताच्या मनांत व्हड सत्यनिश्ठा आशिल्ली. फकाणांनी लेगीत फट उलयल्लें ताका आवडनासलें.
ताचो शिश्य परिवार वाडलो. मात कोणाची सारकी परीक्षा घेतल्याबगर आपल्या शिश्यमंडळांत घेनाशिल्लो. एकदां शिश्याक आपणायलो की मागीर ताचे साधनेकडेन तो बारीक नदर दवरतालो. स्वामी विवेकानंद हो ताचो पट्टशिश्य आसलो. पूण ताचीय ताणें परीक्षा घेतिल्ली. आपलेकडेन येवपी दर एकल्याचो भाव वळखून तो ताचेकडेन तसो वागतालो. कुडीच्या लक्षणांवयल्यान तो मनशाची पारखणी करतालो. जशी तो आपूण दुसऱ्याची परिक्षा घेतालो, तशी लोकांनी आपलीय परिक्षा घेवची अशें ताका दिसतालें. तो सदांच म्हणटालो, साधूक दिसाचो पळोवचो, रातचो पळोवचो आनी मागीरुच ताचेर विश्र्वास दवरचो.
रामकृष्णाच्या सहवासांत रावप हेंय एके तरेचें आध्यात्मिक शिक्षण आशिल्लें. ताची खंयचीच कृती निरर्थक नाशिल्ली. आपलेकडेन येवपी दर एकल्याक तो रोखडोच आपलोसो करतालोआनी मागीर ताका जें कितें सांगूक जाय तें सिध्दांत रुपांत सांगतालो. ताच्या देशांचेर बोट दवरुन, केन्ना म्होंवाळपणान तर केन्ना तिडकल्लोसो करुन तो ताचे दोश पयस करतालो. संवसारी लोकांक तो देवाची भक्ती संवसारांत रावनूच करची असो उपदेश करतालो. तर बालभक्तांक वैराग्याचो गजाली सांगताना थंय लागीं कोणूय संवसारी भक्त ना हाची जतनाय घेतालो. दर एकल्याच्या तिरस्कार, भंय हांचो त्याग करपाक शिकयतालो. वर्णविशय ल्हान भुरग्यांकय समजतालो अशे सोंपे तरेन तो सांगतालो आनी तो पटोवपाखातीर सादे सोंपे दुश्टान जितालो आनी संतांचीं पदां गावन दाखयतालो. र्इश्वर-माया, र्इश्र्वर-दर्शन, र्इश्र्वर-रुप, ज्ञान-विज्ञान हांचे विशीं तो साधकाक सांगतालो. पूण तो भासाभाशेंत खंडन-मंडन करपाचे भानगडींत केन्नाच पडनासलो. मतभेद जालो तरीय कोणाकडेन केन्नाच वाद घाली नासलो.
रामकृष्णाक जे बरेच भक्त मेळ्ळे तातूंत राखालाचें नांव मुखेलपणान घेवचें पडटा. रामकृष्ण ताका आपलो मानिल्लो पूत म्हण्टालो. ब्रह्रानंद हें नांव ताणें ताका दिल्लें. राखाला उपरांत विवेकानंद रामकृष्णाकडेन पावलो ताचे उपरांत महेंद्रनाथ गुप्त आयलो. हाचेभायर स्वामी दयानंद, केदारनाथ चट्टोपाध्याय, केशवचंद्र सेन, रामचंद्र दत्त, मनमोहन, निजयकृष्ण गोस्वामी, र्इश्र्वरचंद्र विद्यासागर, बंकिमचंद्र. बलराम बसू, महेंद्रनाथ गुप्त, साधू नागमहाशय, डॉ. रामचंद्र दत्त, गिरीशचंद्र घोष, सुरेंद्रनाथ मित्र आदी फाकिवंत भक्तगण ताचे भोंवतणी जमा जाले. तांचेवांगडा रामकृष्णान धर्मप्रचाराचो बरोच वावर केलो.
निमाणेकडेन ताका गळ्याचें दुयेंस जालें. देड वर्स तो दुयेंत उरलो. ह्या वेळार ताका जीवाक खूब त्रास जातालो, तरीय पूण ताची उमेद भुरग्यांवरीच आशिल्ली. फुडें वैजकी उपचार करपाखातीर ताका कलकत्याक हाडलो, पूण कसलोच उपेग जालोना. दोळे धांपचेपयलीं ताणें आपलो पट्टशिश्य नरेंद्र (स्वामी विवेकानंद) हाका
