रामंत्राचो तेरा कोटी जप, वेदशास्त्रां, वेदान्त, काव्यां आनी पुराणां हांचो अभ्यास, तशेंच संगीत साधनाय केली. बारा वर्सां तप केल्या उपरांत तो टाळकी सोडून तीर्थयात्रेक भायर सरलो. सुरवेक काशी, प्रयाग, गया, अयोध्या, श्रीनगर, हिमालयांतल्या बद्रिनारायण आनी केदारनाथ ह्या प्रसिद्ध धर्मीक क्षेत्रांक ताणें भेट दिली. पंजाबाक वचून तो शीख धर्मगुरुंक मेळ्ळो. उपरांत दक्षिणेंतल्या मुखेल क्षेत्रांकूय ताणें भेट दिल्ली. हे भोंवडेंत तो कांय श्रेश्ठ साधुसंतांक मेळ्ळो आनी कांयकडेन राम – हनुमान हांची देवळां आनी मठ उबारले. आपल्या आयुश्याच्या निमाण्याक पर्वांत ताणें धर्मसंस्थापनाचें कार्य करपाचें थारायलें. तेखातीर तो कृष्णा न्हंयचे देगेर येवन रावलो. राजकारण होच राजाचो खरो धर्म हें आपले मत ताणें जाणीवपुर्वक अभ्यास करुन स्पश्ट केलां. रामदासाच्या मतान राजा हो परमार्थसंस्थापक आनी सज्जनांचो राखणदार. अशा राजाचें राज्य तें ताचे नदरेन रामराज्य. परमार्थाचो अधिकार दादल्याप्रमाण बायलांकूय आसा अशें तो मानतालो. आपल्या धर्मप्रचाराखातीर ताणें इस्लामी राजवटींत मोडतोड जाल्लीं देवळां आनी मुर्ती हांची पुर्नस्थापना केली. पूण आपल्या धर्मविचारांत ताणें हिंदू – मुसलमान असो भेदभाव केलो ना. शिवाजी महाराजान रामदासाचो उपदेश घेतल्लो. पूण ताच्या स्वराज्य संस्थापनाच्या वावरांत रामदासान प्रत्यक्षपणा वांटो घेतलो ना.
दासबोध आनी रामायण हे रामदासाचे मुखेल ग्रंथ. दासबोध हो ग्रंथ 7,751 ओव्यांचो आनी उपदेश स्वरुपी आसा. ताचो रामायण हो ग्रंथ सुंदर आनी युध्दा अशा दोन कांडांत 1,362 श्र्लोक आसात. तशेंच ताणें खूब अभंग, श्र्लोक आनी भूपाळ्यो रचल्यात. ताचें करुणाष्टक, मनाचे श्र्लोक आनी सुखकर्ता दुखहर्ता ही गणपतिची आरत खूब प्रसिद्ध आसा. रामदासाच्या लिखणांतले शिंवरुन पडिल्ले साहित्यविशयक विचार सोदून काडून रामदासांचे साहित्यशास्त्र (1973) हो ग्रंथ भा. श्री. परांजपे हाणें बरयला. -कों. वि. सं. मं.
पूरक नोदं: दासबोध
रामन, चंद्रशेखर व्येंकट : (पळेयात रमण चंद्रशेखर ).
रामनम : चैत्र शुध्द नमीक रामनम अशें म्हणटात. ह्या दिसा प्रभु रामचंद्राचो जल्म जाल्लो. ह्या दिसा रामाचें व्रत करतात. अश्टमी दिसा व्रताचो संकल्प करुन, नमी दिसा सकाळीं पुजा करपाच्या जाग्यार फुलांनी सजोवन ल्हान माटोव तयार करतात. ताचे चार वटेन चार दारां दवरुन उदेंत दाराचेर शंख, चक्र आनी हनुमान; अस्तंत दाराचेर गदा, खड्ग आनी अंगद दक्षिण दाराचेर धोणू, बाण आनी गरुड आनी उत्तर दाराचेर पद्म, स्वस्तिक आनी नील हांच्यो प्रतिमा दवरुन तो माटोव सजयतात. ताचे मदीं वेदी तयार करुन ताचेर उदकान भरिल्लो कलश आनी कलशाचेर पडगो दवरुन तातूंत राम – सीतेची भांगरा मुर्ती दवरतात. हे प्रतिमेची षोडशोपचार पुजा करतात आनी हो मंत्र म्हणटात :
दशाननवधार्थाय धर्मसंस्थापनाय च l दानवानां विनाशाय दैत्यानां निधनाय च ll परित्राणाय साधूनां जातो राम स्वयं हरि :l गृह्णात्वघ्रर्य मया दत्तं भ्रातृभि सहितो विभु :ll हो मंत्र म्हणून अध्रर्य दितात आनी प्रार्थना करतात. रामाचो जल्म दनपरां जाल्लो देखून त्या वेळार वाध्यां वाजोवन फुलां ओंपतात.
हाचेभायर ह्या दिसा राममंत्राचो जप आनी पुराय दिस उपास करप जाता. रातचें भजन, कथा – कीर्तन आदी करतात. दसमी दिसा रामाची पुजा करुन आज्य आनी पायस हांचें दर एकी 108 आहुतींचें हवन करतात. उपरांत भटाची पुजा करुन ताका ती प्रतिमा दान दितात. उपरांत उत्तर पुजा करुन ब्राह्राणांक जेवण दितात.
हें व्रत केल्यान सगळीं व्रतां केल्ल्याचें फळ मेळटा अशी समजूत आसा. ह्या दिसा कांयकडेन रामाच्या देवळांत चैत्र शुध्द प्रतिपदेसावन णव दीस हो उत्सव चलता. रामायणाचें पारायण, कथाकीर्तन करुन हो उत्सव मनयतात. नमी दिसा दनपरां रामजल्माचें कीर्तन जाता आनी उपरांत कुंची घाल्लो राम पाळण्यांत दवरुन पाळणो हालयतात. भक्त लोक ताचेर गुलाल आनी फुलां घालतात. उपरांत सगळे सुवाळे जातकच हो उत्सव सोंपता.
नीसिक,अयोध्या, तिरुपती, रामेश्र्वर हांगा हो उत्सव व्हड प्रमाणांत मनोवप जाता.
गोंयांत जायत्या देवस्थानांनी हो उत्सव मनयतात. ह्या दिसा सकाळीं 10 वरांचेर कीर्तन सुरु करुन दनपरां रामजल्मोत्सव जाता. फुलांनी सजयल्ल्या ल्हानशा पाळण्यांत घालतात. उपरांत पुरोयत पाळण्यात धोलयता. पर्तगाळ हांगाच्या जिवोत्तम मठांत रामनमीचो उत्सव व्हड प्रमाणांत मनयतात. त्या दिसा रामाची मूर्त रथार बसोवन भक्तलोक रथ ओडटात. कांय देवळांनी ह्या दिसा पालखी काडटात. -को. वि. सं. मं.
रामनाथ – (1) : गोंयचें एक नामनेचें एक देवस्थान. रावणाचो वध केल्ल्यान रामाक ब्रह्रहत्येचें पातक लागलें, तें ना करचें म्हणून ताणें रामेश्र्वराक शिवदैवत जावन आसा. पुर्विल्ल्या काळांत वत्स आनी कौंडिण्य गोत्राच्या सारस्वत ब्राह्राणांनी गोंयांतल्या साश्टींत, लोटली गांवांत राबितो केलो, तेन्ना तांणी आपलो कुळदेव श्री रामनाथ हाची मूर्ती
