रेशमाचे किडे आनी पाखे हांकां जावपी रोग म्हळ्यार मिरी रोग (पेब्रायन), मस्कारडीन, फ्लॅचेरी आनी ग्रासेरी. हाचेभायर गॅटीन आनी हेर सूक्ष्मजंतुजन्य रोगूय रेशमाच्या किड्याक जातात. तशेंच तांकां ऊझी मूस, चानी, मूय, पाल, हुंदीर, सपणीं ह्या प्राण्यांपसून त्रास जाता.
रेशीम हो सगळ्यांत घट्ट सेमीक धागो. तो खूब लवचीक तशेंच तो चड आर्द्रताय शोशक आशिल्ल्यान ताचेर रंग चड आनी समृध्दपणान बसता. अशे तरेन रेशमाचें कापड वजनान हलकें, ऊबदार, चकचकीत, उंची आनी ओडलायणें दिसता. रेशमाचे कांय रसायनीक आनी भौतीक गूणधर्म अशे आसात-
1) रसायनीक : रेशीम हे चड करून फायब्रोयन (70 ते 80 टक्के) आनी सेरिसीन (20 ते 30 टक्के) ह्या दोन प्रथिनांपसून तयार जाल्लें आसून हांचेभायर तातूंत मेण, रंगद्रव्य, गोबर कांय प्रमाणांत आसता. चड करून फायब्रोयनाचे दोन धागे सेरिसिनान चिकटावन रेशमाचो धागो तयार जाल्लो आसता. फायब्रोयन हें उभयधर्मी कलिल (आम्लीय आनी क्षारीय गूणधर्म) दाखोवपी आनी अतिसुक्ष्म कण जातूंत हुमळटात अशें मिश्रण) आसा. क्ष-किरणांपसून हाची स्फटिकीय रचणूक उकती जाता. थंड आनी संहत (विद्रावांतलें प्रमाण चड आशिल्लीं) खनिज आम्लां, दाहक क्षार (आलकली) आनी आमोनियायुक्त कॉपर ऑक्सायड हांचेभितर तें विरगळटा.
सेरिसीन हें प्रथीन फायब्रोयनापरस रसायनीक नदरेन चड क्रियाशील आसा. गरम उदक, आम्ल वा क्षार विद्रावांतल्यान हें फायब्रोयनापसून वेगळें काडपाक येता.
हून ॲसिटीक आनी फॉर्मिक आम्लांचो तशेंच ऑक्झॅलिक, सायट्रिक, टार्टारिक ह्या कार्बनी अम्लांचो रेशमाचेर सवकाश परिणाम जाता. कांय रसायनांत घालून तापयल्यार रेशीम विरगळटा जाल्यार कांय रसायनांनी ताचो रंग बदलता.
भौतीक : कच्चें रेशीम हळदुवसार रंगाचें आनी ताची चकचकसाण मातशी मंद आसता. तातुंतलो चिकट पदार्थ काडून उडयल्यार मात तें चकचकीत, मोव आनी धवसार दिसता. सुक्ष्मदर्शकाखाला रेशमाचो धागो भरड, खडबडीत दिसता. ताचेर सेरिसिनाच्या थराचेर घडयो, तडे पडून तो ओबड-धोबड जाल्लो दिसता. ध्रुवीत (एकाच प्रतलांत कंप पावपी) उजवाडांत पळयल्यार तो वर्णाविलास दाखयता. रेशमाचे कापिल्लो छेद चड करून मातसो त्रिकोणी दिसता. सगळ्या सैमीक धाग्यांमदीं रेशमाचें ताणबल सगळ्यांत चड (दर चौ. सेंमी.क 4,495 किग्रा.) आसा. कच्चा रेशमाचे वि.गु. 1.33 जाल्यार प्रक्रिया केल्ल्या पक्क्या रेशमाचे वि.गु. 1.25 – 1.27 इतली आसता. रेशमाचो धागो दामल्यार एके तरेचो आवाज येता. रेशमाची जल शोशण तांक 30 टक्के आसा. रेशमाचो ज्वलनांक 140° सॅ. आसून 110° सॅ. तापमानाचेर 15 मिनटां तापल्यार तें हळदुवसार जाता आनी 167° सॅ.क. ताचें अपघटन जाता. (घटक द्रव्यां वेगळीं जातात). जोतीचेर धरल्यार रेशीम विरगळून ताची गूठली जाता आनी जळटा. रेशीम जळटना केंस वा पाखां जळिल्लेभशेन वास येता.
कापडनिर्मिती – रेशमाचो धागो मागाचेर वा सुयांनी विणून रेशमी कापड तयार करतात. मागाचेर विणिल्लें कापड रेशमी कापड विणपाखातीर वापरतात. ते माग सुती वा लोकरी कापडांखातीर वापरतात त्या मागांभाशेनूच आसतात. चडशा देशांनी यंत्रमाग चड प्रमाणांत वापरतात. पूण हातमागांचोय वापर जाता. जकार्ड मागाचेर सोबीत नक्षीकाम आनी आकृतिबंध विणपाक मेळटात. रेशमी कापडाखातीर चड करून हेच माग वापरतात. मागाचेर कच्चें रेशमी कापड तशेंच साड्यो, पैठण्यो, कद, पीतांबर हींय वस्त्रां विणपाक येतात.
सुयांनी करपाचें विणकाम – हाचे ट्रायकॉट आनी मिलानीझ अशे दोन प्रकार आसात आनी ते हातांनी वा यंत्रान करतात.
कापडाचे प्रकार – रेशमी कपड्याचे जायते प्रकार आसून ते खूब पयलींपसून तयार करतात. तांतुतले टफॅटा, सॅटीन, शिफॉन, क्रॅप, क्रॅप द शिने, शॅटुंग, सुरा, ऑर्गन्झा आनी फायली हे चड प्रमाणांत वापरांत आशिल्ले लोकप्रिय प्रकार. तशेंच भारतांत साडी, धोतर, कद, पैठणी, पीतांबर, टाय आनी मफलराचे कपडे, शर्ट आनी सूट हांचे लुगट, भरतकाम केल्ले कपडे, शाली, गालीचे, ब्रोकेड अशें जायत्या तरांचें कपडे वा वस्त्रां तयार करतात.
| रेशमाचें संवसारीक उत्पदन (टनांत) ! | ||||
|---|---|---|---|---|
| देश | 1960 | 1970 | 1980 | 1982 |
| जपान | 18,048 | 20,515 | 16,155 | 13,000 |
| चीन | 7,000 | 11,124 | 35,364 | 38,400 |
| रशिया | 2,158 | 3,000 | 3,604 | 3,700 |
| भारत | 1,154 | 2,258 | 2,625 | 2,650 |
| द. कोरिया | 470 | 3,026 | 3,422 | 1,978 |
| ब्राझील | - | 259 | 1,000 | 1,200 |
| हेर | 2,340 | 508 | 1,938 | 2,226 |
| वट्ट | 31,170 | 41,000 | 64,108 | 63,154 |
रेशमाचे निर्यातीविशीं फुडारिल्ल्या राश्ट्रांपरस विकासनशील देश मुखार आसात. निर्यातींत चीन आघाडीचेर आसून ताचे फाटोफाट दक्षिण कोरियाचो आंकडो लागता. रेशमाचे आयातींत जपान फुडारिल्लो आसून ताचे फाटोफाट अमेरिकेची सुंयुक्त संस्थानां, ब्रिटन, अस्तंत जर्मनी, फ्रांस, चीन आनी स्वित्झर्लंड हांचो आंकडो लागता. भारताची रेशमाची आयात 1980 उपरांत थीर रावली.
