भारतांत रेशीम उद्देग खूब पुर्विल्ल्या काळापसून चालू आसा. रामायण, महाभारत सारकिल्ल्या पोरन्या संस्कृत ग्रंथांत रेशमाचो उल्लेख कौशिकम् (कोशावरणापसून तयार केलें) चीनांशुक ह्या नांवान केल्लो मेळटा. भारतांतल्यान रेशमी वस्त्रांची युरोप, मध्य – उदेंत आशिया, इजिप्त आदी प्रदेशांनी जाताली. रोमी साम्राजय, युरोप, मध्य उदेंत आशिया, इजिप्त ह्या प्रदेशांनी भारतीय रेशमी वस्त्रांखातीर व्हड बाजारपेठ आशिल्ली. रेशमाचें भरतकाम, विणकाम हीं भारताचीं खाशेलपणां आसून भारताय कारागीर तातूंत खुबूच हुशार आशिल्ले. तशेंच ह्या उद्देगाक राजाश्रय मेळिल्ल्यान उद्देगाक थिराय फावो जाली आनी ताची उदरगतूय जाली. एकूणिसाव्या शेंकड्यांत भारतीय रेशमी जगांत मोलादीक समजताले. ह्या काळामेरेन दर वर्सा सु. 10 लाख किग्रा. रेशमी आनी रेशमी वस्त्रां भारतांतल्यान निर्यात जातालीं. मदीं ह्या धंद्याक मातशी देंवती कळा लागली. पूण ताची कला मात तिगून उरली.
चड – उतार जावन 1920त रेशमी उद्देगाक पुनर्जल्म मेळ्ळो. 1939 मेरेन हो उद्देग बंद पडपाचे वाटेर आशिल्लो. दुसऱ्या म्हाझुजान मात ह्या उद्देगाक बरेंच उत्तेजन मेळ्ळें. 1975 मेरेन आनी उपरांत फुडेंय ह्या उद्देगाक जकातविशयक संरक्षण दिल्लें.
इ.स. 1945त रेशीम विकास संचालनालयाची स्थापना जाली. फुडें ताचें केंद्रीय रेशीम मंडळांत रुपांतर जालें. तशेंच पंचवर्सुकी येवजणुकेचे सुरवातीकच केंद्रीय रेशीम मंडळाक थिराय फावो जाल्ल्यान ह्या उद्देगाची नेटान उदरगत जाली.
भारतांतल्या कच्च्या रेशमाचें उत्पादन (टनांत)
तुती रेशमी बिगर तुती रेशीम
फिलेचर सुदरीत यंत्र वरखो डृपियन वट्ट टसर एरी मुगा वट्ट वट्ट
1970-71 200 465 1,607 47 2,319 371 161 63 595 2,914 1975-76 240 963 1,312 52 2,549 360 123 43 526 3,067 1980-81 - - - - 4,593 265 135 48 448 5,041 1981-82 - - - - 4,801 257 147 44 448 5,209 1882-83 - - - - 5,488 - - - 489 5,907
भारतांतलें राज्यवार रेशमी उत्पादन (टनांत)
राज्य 1980 – 81 1881 -82 तुती टसर एरी मुगा तुती टसर एरी मुगा आंध्र प्रदेश 797 1 - - 594 1 - - आसाम 7 - 110 48 11 - 116 44 बिहार 1 168 8 - 7 170 13 - हिमाचल प्रदेश 1 - - - 2 - - - जन्मू आनी कास्मीर 76 - - - 76 - - - कर्नाटक 2,878 - - - 3,000 - - - मणिपूर 5 20 9 - 5 20 9 - तमिळनाडू 467 - - - 530 - - - अ. बंगाल 355 9 7 - 5 11 8 - उत्तर प्रदेश 5 - - - 5 - - - मध्य प्रदेश - 65 - - - 53 - - हेर 1 2 1 - 1 2 1 - वट्ट 4,593 265 135 48 4,801 257 147 44 -कों. वि. सं. मं. रे, सत्यजित : (जल्म: 2 मे 1921 कलकता; मरण: 1992). बंगाली चित्रपटसृश्टीत नवचैतन्य निर्माण करपी कलावंत निर्मातो. एक खापो निर्मातो म्हूण ताची नामना भारतांतूच न्हय तर युरोप आनी अमेरिकेंतूय आसा. सत्यजित रे हो मुखेलपणान चित्रकार आशिल्लो. उपरांत तो चित्रपटसृश्टींत वळ्ळो. ताचो बापूय सुकुमार रे आनी आजो उपेंद्रकिशोर हे दोगूय कलांवत, लेखक आनी चित्रकार आसले. आवय सुप्रभादेवी हि लेगीत कलानिपुण आशिल्ली. तो वर्सांचो आसतनाच ताच्या बापायक मरण आयिल्ल्यान ताचें शिक्षण आनी संगोपन आवयनूच केलें. कलकत्याच्या सिटी कॉलेजातल्यान अर्थशास्त्र घेवन पदवी मेळयल्याउपरांत ताणें चित्रकलेच्या उच्च शिक्षणाखातीर शांतिनिकेतनांत प्रवेश घेतलो. ल्हानपणासावन चित्रकलेची आवड आनी ताच्या बापायचे आनी आज्याचे रवींद्रनाथ टागोरांकडेन लागीचे संबंद आशिल्ल्यान ताका शांतिनिकेनांत सहजपणान प्रवेश मेळ्ळो. थंयच्या कलाभवनात प्रसिद्द चित्रकार नंदलाल बोस हाच्या हाताखाला ताणें दोन वर्सां चित्रकलेचें अध्ययन केलें. ह्या चित्रकलेंतल्यानच ताच्या चित्रपटांचो जल्म जालो अशें म्हण्टात.
फुडें 1943 त पिरायेच्या 20 व्या वर्सा कमर्शियल आर्टिस्ट म्हूण ब्रिटीश पब्लिसिटी आर्टस् हे जाहिरात कंपनीत ताका काम मेळ्ळें. हे कंपनीत नोकरी करता आसतनाच ताणें फिल्म वेवसायाचो अभ्यास सुरू केलो. तेखातीर ताणें त्या काळांत शेंकड्यांनी अमेरिकन आनी फ्रेंच चित्रपट पळयले. उपरांत तेच कंपनिचो तो डायरेक्टर जालो. 1950 त कंपनिच्या कामाखातीर तो लंडनाक गेल्लो तोन्नाय ताणें खूब चित्रपट पळयले. तातुंतलो ‘बायसिकल थीफ’ (सायकल
