रोम हें रोमन कॅथलीक इगर्जेचें केंद्र जालां. 1500 ते 1600 शेंकड्यांमदल्या काळांत पोप सायबान संवसारांतल्या कांय श्रेश्ठ कलाकारांक हाडून रोम शाराची सोबीतकाय वाडयली.
इटलीच्या मध्यभगार, टायबर न्हंयेच्या दोनूय देगांचेर रेम शार वशिल्लें आसा. तें तिऱ्हेनियन दर्या सावन सुमार 16 किमी. पयस आसा. सद्या अस्तित्वांत आशिल्लें रोम शार, ल्हान ल्हान अशा वीस दोंगुल्ल्यांचेर वशिल्लें आसा. त्या दोंगुल्ल्यांभितर पुर्विल्लें रोम जें सात दोंगुल्ल्यांचेर वशिल्लें आसा, तांचोय आस्पाव जाता.
अव्हन्टायन, सॅलियन, कॅपिटोलीन, एस्कुलीन, पॅलटायन, कॅरिनल आनी विमिनल ह्यो त्यो सात दोंगुल्ल्यो आसात. अवेन्टान, कॅलियन आनी पॅलटायन ह्या दोंगुल्ल्यांचेर पुर्विल्ल्यो इमारती भग्न अवस्थेंत पळोवपाक मेळटात. पॅलटायन दोंगुल्लेचेर व्हड पोरसूंय आसा. एस्कुलीन आनी विमिनल दोंगुल्ल्यांचेर सदांच गर्दी आसता. इटलीच्या अध्यक्षाची पालास कुरीनाल दोंगुल्लेचेर आसून ती तांचेमदली सगळ्यांत उंचेली दोंगुल्ली. कॅपिटोलीन दोंगुल्लेचेर प्रसिदद वस्तू संग्रहालय आनी मायकलएंजलो हाणें पुर्वचित्र तयार केल्लो प्रसिदद चौक आसा.
रोम शाराच्या पुर्विल्ल्या इतिहासीक आनी धर्मीक म्हत्वाक लागून दर वर्सा हजारांनी पर्यटक थंय वतात. वॅटिकन पालासींत सोबीत चित्रां आनी पुतळे प्रदर्शनाखातीर दवरल्यात. तातूंत लिओनार्दी दा विन्वी, मायकल एंजेलो आनी राफाएल ह्या सारकिल्ल्या संवसारांतल्या प्रसिदद कलाकारांच्यो सगळ्यांत बऱ्यो कलाकृती थंय पळोवपाक मेळटात. कॅपिटोलीन वस्तुसंग्रहालय आनी नॅशनल वस्तुसंग्रहालय हीं संवसार प्रसिदद संग्रहालय रोमांत आसात.
विल्ला बोरजेसाक प्रबोधन तेंपावयली कलाकृती पळोवपाक मेळटा. जाल्यार नॅशनल गॅलरी ऑफ मॉडर्न आर्टस् ह्या संग्रहलयांत मुखेलपणान 1800 ते 1900 व्या काळामदली कलाकृती प्रदर्शनाखातीर दवरल्या. वॅटिकन शारांत आशिल्ली सेंट पिटर्स चर्च ही युरोपांतली सगळ्यांत व्हडली इगर्ज. प्रबोधन तेंपावयलोतो एक सोबीत आनी भव्य नमुनो. मायकल एंजेलो हाणें 1500त काडिल्ल्या पुर्वचित्राचेर ती इगर्ज अबारल्या. संवसारांतल्यो कांय प्रसिदद कलाकृती तातूंत पळोवपापाक मेळटात प्रबोधन तेंपार उबारिल्ल्यो हेर सोबीत आनी व्हड इगर्जो त्या शारांत आसात.
रोम शारांत सोबीत अशो साबार पालासी थंय आसात. पूण वेनेझीया पालास ही तांचेमदल्ली चड प्रसिदद पालास. ती 1400 च्या मध्याशी उबारिल्ली. 1920 ते 1930 मेरेनच्या तेंपार इटलीचो हुकूमशा बेनाटो मुसोलोनी हाणें आपली राजधानी ते पालासींत हालयली. सद्या ते पालासीचें वस्तुसंग्रहालयांत रुपांतर जाल्लें आसा. मॅडिसी घराब्याची मादामा पालास हिचो 1871 सावन इटलीचें सिनेट म्हणून उपेग जाता. जाल्यार, क्युरिनाल पालासीचो इटलीच्या राश्ट्राध्यक्षाचें घर म्हणून उपेग जाता.
-कों. वि. सं. मं.
रोमी लिपी : युरोपांतली एक म्हत्वाची लिपी. इ.स. आदीं इकराव्या शतमानांत सिरीया आनी पॅलेस्टायनांत नॉर्थ सेमिटिक लिपींतल्यान जल्मल्ल्या फिनिशियन ग्रीक आनी इट्रुस्कन हे लिपये परंपरेंतल्यान उत्क्रांत जाली. हे लिपीचो सुरवेचो इ.सं आदीं सव्या-पांचव्या शतमानांतलो इतिहास खुबूच तुटका स्वरुपाचो आसा.
वर्सा इ.स आदी सव्या शतमानांत बरयल्लो सगळ्यांत पोरनो रोमी लिपींतलो लेख मेळ्ळा. तो एके भांगराचे खंजिराचे म्यानेचेर कोरांतिल्लो, आसून तो उजवेकडल्यान दावेकडेन बरयल्लो आसा. उपरांतचो शिलालेख रोमी सभाघरांतल्या एका चवकोनी फातरी खांब्याचेर चारूय वटांनी नांगरटी पद्दतीन उबो बरयल्लो आसा. उपरांतचो तिसरो शिलालेख ड्यूनॉस शिलालेख म्हणून वळखतात.
रोमांतल्या किरिनलाक 1880 वर्सा तो मेळिल्लो आसून तीन आयदनांच्या व्हड रांजणाच्या मदीं तो बरयला. ताचो काळ इ.स. आदीं चवथें शतमान. हाचेभायर इ.स. आदीं दुसऱ्या आनी तिसऱ्या शतमानांतलेय कांय शिलालेख मेळ्ळ्यात .पूण इ.स. आदीं पयल्या शतमानाउपरांतचे हे लिपींतले जायते शिलालेख मेळटात. तातुंतलो सगळ्यांत म्हत्वाचो लेख ऑगस्टाचो आसून तो Monumentum Ancyranum म्हणून वळखतात. ताचो काळ इ.स. आदीं 63 ते इ.स. 14 ह्या दरम्यानचो आसा.
रोमी लिपीचे उत्पत्तीविशीं विव्दानांनी कांय मतां उक्तायल्यांत. कांय जाणांच्या मतान रोमी वा लॅटीन लिपीची उत्पती ग्रीक लिपीपसून जाली आसुंये. कारण ताच्या मतान लॅटीन लिपी ही ग्रीकाच्या चॅलसिडिअन प्रकाराकडेन ‘g’ आनी ‘p’ ह्या दोन अक्षरांचो अपवाद सोडल्यार सारकी जुळटा. उपरांतच्या काळांत ब्रील हाणें इट्रुस्कन लिपीपसून लॅटीन लिपीची उत्पती जाली अशें मत मांडलें. ताका लागून इट्रुस्कन लिपी ही ग्रीक आनी लॅटीन हांकां जोडपी दुवो आसा. हे इट्रुस्कन लिपयेंत सव्वीस अक्षरां आशिल्लीं. रोमी लोकांनी तातुंतली एकवीस अक्षरां घेतली. ‘ह’ वर्णाचो उच्चार आशिल्लो महाप्राणयुक्त अक्षरां Kh, Ph, Th हांका वगळ्ळीं.
इ.स. आदीं सातवें शतमान वा इ.स. आदीं सव्या शतमानाचे सुरवेक अभिजात लॅटीन लिपी ही तेवीस अक्षरांची आशिल्ली. तातुंतलीं एकवीस अक्षरां इट्रुस्कन लिपींतल्यान घेतिल्लीं. तीं अशीं : A, B, C,
