घेतली. ताच्या उजव्या भागापसून निर्माण जालें रूप दोन हात आशिल्लें आनी दाव्या भागापसून निर्माण जाल्लें शरीर चार हातांचें आशिल्लें राधिकेन दोन भुजां आशिल्ल्या आनी लक्ष्मीन चार भुजां आशिल्ल्या कृष्णाक माळ घाली. उपरांत कृष्ण लक्ष्मीसयत वैकुंठांत रावपाक लागलो वैकुंठांतले हे लक्ष्मीक महालक्ष्मी अशें नांव आसा. हे लक्ष्मीन योगाचे वतीन खूब रुपां घेतलीं. कृष्णावांगडा वैकुंठांत तिणें रमेचें रूप घेतलें, सर्गांत ती इदैश्वर्यरुपी स्वर्गलक्ष्मी जाली. पातळांत आनी मर्त्यलोकांत राजांकडेन ती राजलक्ष्मी म्हणून रावंक लागली आनी घरांत गृहिणी म्हणून गृहलक्ष्मी जाली. जेन्ना जेन्ना विष्णु अवतार घेता तेन्ना तेन्ना लक्ष्मीय विष्णुची सहचरी जावपाखातीर अवतार घेता. वामनवतारांक तिणें पद्मेचो अवतार घेतलो. परशुरामाच्या अवतारांत तिणें धरणीचें रूप घेतलें. रामावतारांत ती सीता जाली. कृष्णावतारांत ती रुक्मिणीच्या स्वरुपांत आयली.
लक्ष्मी ही शैव आनी वैश्णव ह्या दोनूय संप्रदायांच्या अनुयायांक उपास्य देवता थारल्या. शैव देवळंनी विष्णुची मूर्ती दिसना, पूण लक्ष्मीच्यो मूर्ती आसात. इहलोकी संपतीची आनी सौंदर्याची स्वामिनी आशिल्ली लक्ष्मी दुःशील आनी बुरशा व्यक्तींचो त्याग करता. देवाची पुजा, देवाचें नामस्मरण चलता त्या सुवातींनी ती वास करून आसता. कमळ, गज, भांगार आनी बेलाची फळां हीं लक्ष्मीच्या सतत सान्निध्यांत आसतात.
बायलांनी लक्ष्मीची पुजा चड करून चैत्र, भाद्रपद आनी पौष म्हयन्यांत करची. दिवाळेंतलें उमाशेक लक्ष्मीपुजेचो खाशेलो विधी पुराणांत सांगला. ह्या दिसा चड करून प्रदोषकाळार लक्ष्मीची पुजा करची असो रिवाज आसा. वेपारी आस्थापनांनी आनी कांय प्रमाणांत घरांनी ह्या दिसा लक्ष्मीपुजा करपाची प्रथा भारतभर आसा.
लक्ष्मीपूजन : (1) उत्पादन, वेपार, धंदो आदींची भरभराट जावन संपती एकठांय जावंची तेचप्रमाण साहित्य , ललीत कलांच्या मळार आनी जिणेच्या सगळ्या पांवड्यांचेर सोबितकाय आनी समृध्दी येवंची ह्याच हेतून राजा, कलाकार, साहित्यीक, वाणी-वेपारी लक्ष्मीचें पूजन पयलींसावन करीत आयल्यात. लक्ष्मीपूजन केल्ल्यान पूजकांच्या घरांत लक्ष्मी सदांच रावता आनी ताका दळिद्राची बादा जायना, अशी भावना आशिल्ल्यान सामान्य लक्ष्मीभक्तय लक्ष्मीपूजन व्हडा भक्ती भावान आनी श्रध्देन करतात.
दिवाळेच्या निमतान घरांदारां, दुकानां, आस्थापनां, कारखाने झाडून नितळ करून रंग बी मारतात. दिव्यांची रोसणाय केल्ली आसता, अशा रंगयाळ्या वातावरणांत आश्र्विन म्हयन्यांतले उमाशेक प्रदोष काळांत लक्ष्मीचें पूजन करतात. पुजा करपी न्हावन-धुवन शूचिर्भूत (सोवळो) जावन एक चौरंग मांडटा. ताचेर स्वस्तिक काडटा आनी ताचेर द्रव्यरुपी लक्ष्मी तशेंच लक्ष्मीचो फोटोय दवरता. कलशाचेर कुबेराची प्रतिमा दवरता, दिवो पेटयता आनी पुजेचो संकल्प करतात. सुक्यो कोथमिऱ्यो , गोड, साळीच्यो ल्हयो, बताशो आनी चवळेच्यो सांगो लक्ष्मीक ओंपतात. वेलची, लवंगां आनी साकर घाल्ल्या दुदाच्या लाडवांचो निवेद्य लक्ष्मीक दाखयतात. गोंयांत चणे, खडीसाकरस, गोड, चिरमुल्यो,बताशो, पेडे, तशेंच फोंवांचोंय निवेध लक्ष्मीक दाखयतात. पुश्पांजली ओंपले उपरांत लक्ष्मी आनी कुबेराची प्रार्थना करतात. उपरांत जामिल्ल्या लोकांक देवीच्या निवेद्य, प्रसाद तशेंच हेर भेटवस्तू दितात.
लक्ष्मी आनी कुबेर तशेंच लेखन साहित्यावांगडा फुडल्या वर्साच्या येणावळ – खर्चाच्यो चोपड्यो मांडून तांचीय पुजा करपाची रीत सावकार, वेपारी उददेजकांमदीं दिश्टी पडटा.
हालीं तेंपार भौशिक लक्ष्मीपुजनांय जावंक लागल्यांत. थंय धर्मीक कार्यावळी जातात.
(2) चैत्र शुध्द पंचमी दिसा विष्णुचे आज्ञेन लक्ष्मी मृत्युलोकांत आयली, अशें मानतात आनी ते खातीर हेच तिथीक कांयकडेन लक्ष्मीची मातयेची मूर्त जाल्यार कांय सुवातींनी गंद्याची गजलक्ष्मीची मूर्त पुजतात. कांयकडेन श्रीयंत्र काडून पुजा करपाचीय प्रथा आसा. कांय कडेन वण्टीचेर लक्ष्मीचें चित्र काडून ताची पुजा करतात, तर कांयकडेन लक्ष्मीचो मातयेचो मुखवटो आनी हेर अवयव कपड्याचे करून ताचीय पुजा करतात.
(3) नवा व्हंकल घरांत भितर सरली म्हण्टकच नवें जोडपें लक्ष्मीपूजन करता. नवे व्हंकलेक घोवा वटेंनचें नवें नांव दवरपाचोय विधी ह्याच वेळार करपाची कांयकडेन चल आसा. -कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद : दिवाळी
श्री लक्ष्मी नारायण देवस्थान – कुंडय : श्री महालक्ष्मी ऊर्फ आदोसकान्न (अदोशाकरीण) हें दैवत मूळचें गोंय, जुवें वा तिसवाडींतल्या आदोशी वा आजोशी ह्या गांवचें ग्रामदैवत. त्या दैवताचे मूळ संस्थापक महाजन ते ग्रामसंस्थेचे जाणकर वांगडी वा गांवकार हे आशिल्ले. पुर्विल्ल्या काळांत साश्ट म्हालांतल्या कोलवें, आदोशी गांवांतल्या श्रीमहालक्ष्मी देवीच्या कांय कुळावी म्हाजनांनी गावड्यांच्या आदांराम हो आदोशी गांव वसयलो. थंय तांणी आपली ग्रामसंस्था स्थापन करून श्री महालक्ष्मी देवीची मूर्त स्थापना केली आनी तिका ते ग्रामदेवी मानपाक लागले. आदेशी हे ग्रामसंस्थेंत मूळचे तीन वांगडा आशिल्ले आनी तांतूत ब्राह्मण वर्गी वांगडी आशिल्लें. पूण उपरांत इ.स. सोळाव्या शतमानांत पुर्तुगेजांनी केल्ले बाटाबाटी वेळार आनी धर्मछळाक लागून त्या तीन वांगडांतले पयलो आनी तिसरो हे दोन वांगड किरिस्तांव बामणांचे म्हळ्यार बाटोवन किरिस्तांव जाल्ल्या ब्रांह्मणांचे जाले. दुसरो वांगड आदलेवरी हिंदूधर्माय ब्राह्मणांचोच उरलो.
इ. स. 1540 वर्सा पुर्तुगेजांनी जमीनदोस्त केल्ल्या
