नामनेचो अमेरिकन कवी एझरा पाऊंड हो यिट्साचो कांय काळ सचीव आशिल्लो. पाऊंडाक लागून यिट्साचें लक्ष जपानी नो नाटयाकडे वचून त्या नाटयप्रकारान तो प्रभावीत जालो आनी ताणें ‘फोर प्लेस फॉर डान्सर्स’ ही नाटयमाळ बरयली.
यिट्साक आयर्लंडाविशीं प्रेम आशिल्लें. पूण ताका आयर्लंड इतिहासांतलो पेगन कालखंड आनी त्या कालखंडांतलीं वीरतायेचीं मुल्यां हेविशीं चड ओड आशिल्लीं. ताका लागून यिट्साक अधर्मीक, कॅथलिक पंथविरोधक आनी तेचखातीर ताका आयर्लंड विरोधी असो थरयलो. पूण त्या वादाची यिट्सान पर्वा केली ना.
कवी म्हणून ताच्या विकासाचे दोन पांवडे दिसतात. पयलो १९०० वर्सा मेरेनचो आनी दुसरो ते उपरांतचो. ताच्या पयल्या काळखंडांतले कवितेचेर एडमंड स्पॅन्सर, शॅली, प्री रॅफेएलायट्स हांचो प्रभाव दिसता. पूण ताचे उपरांतचे कवितेंत परिपकताय आनी समृध्दतायेचो एक वेगळोच अणभव येता. यिट्साच्या काव्यग्रंथांत द विंड अॅंमॉग द रीड्स (१८९९), द शॅडोई वॉटर्स (१९००), इन द सॅव्हन वूड्स (१९०३), द ग्रीन हॅलमॅट अँड अदर पोयम्स (१९१०), रिस्पॉन्सिबिलिटीस (१९१४), द टावर (१९२८), द वायंडिंग अँड अदर पोयम्स (१९२९) आनी लास्ट पोयम्स (१९४०) हांचो आस्पाव आसा. प्रतीकवादी प्रवृत्तीचो जाणविकायेन आविश्कार आपल्या कवितांतल्यांन घडोवपी इंग्लिशींतल्या सुरवातीच्या कवींभितरलो यिट्स हो एक.
गुढवादी इंग्लिश कवी विल्यम ब्लेक हाच्या ‘प्रॉफेटिक बुक्स’ चो ताणें अभ्यास केल्लो. सौंदर्यवादी, गूढवादी आनी राश्ट्रवादी प्रवृत्तींचें एकजीव रसायन यिट्साच्या व्यक्तिमत्वांत जाल्लें दिश्टी पडटा. ‘डब्लिन हॅरमॅटिक सोसायटी’ चें वा ‘थिऑसॉफिकल सोसायटी’ चें ताचें वांगडीपण गूढवादाकडेन आशिल्ली ताची ओड दाखयता. यातुविद्येविशींय ताका आकर्शण आशिल्लें. तत्वज्ञानांतल्या प्लॅटॉनिक आनी नवप्लॅटोनिक परंपरांचोय ताका परिचय आशिल्लो.
पिरायेच्या बावनाव्या वर्सा जॉर्जी हायड-लीज हिचेकडेन यिट्स लग्न जालो (१९१७). ताचे बायलेकय गुढविशीं आकर्शण आशिल्लें. समाघीसारके अवस्थेंत वतकच तिचेकडल्यान स्वयंतलीतपणान कांय लिखाण जातालें. यिट्स तिचेकडेन एक अध्यात्मीक माध्यम म्हणून पळयतालो. ‘ए व्हिजन’ हे ताचे तात्विक कवितेची रचना करतना यिट्सान तिच्या स्वयंतलीत लिखाणाचो आदार घेतलो.
बांयझंटिअमाविशीं ताका आकर्शण आशिल्लें. कला आनी आत्मिक विकास हांकां ओंपिल्ले संस्कृतीचें प्रतीक म्हणून ताणें बांयझंटिअमाकडेन पळयलें.
यिट्सान गद्यलिखाणूय खूब केलां. तातूंत कथा, कादंबरिका, निबंद, आयर्लंडी आख्यायिका आनी मिथ्यकथांचो आस्पाव जाता. यिट्साच्या कथात्मक साहित्यांत द सिक्रेट रोझ (१८९७) आनी स्टोरीस ऑफ रॅड हॅनरॅहन (१९०४) हांचो आस्पाव जाता. द कॅल्टिक ट्वायलायट (१८९३), आयडीयास ऑफ गूड अँड इव्हिल (१९०३), डिस्क-फोर-अँड-ट्वँटी (१९४०) हे ताचे उल्लेखनीय निबंदग्रंथ. फॅअरी अँड फोक टेल्स ऑफ द आयरिश पँझंट्री (१८८८) हातूंत आयर्लंडी लोककथा आसात. रॅव्हरीज ऑफ चायल्डहूड अँड यूथ (१९१५), द ट्रँबलिंग ऑफ द व्हेल (१९२२), इस्ट्रेंजमँट (१९२६), द डॅथ ऑफ सिंग अँड अदर पॅसेजिस फ्रॉम अॅन ओल्ड डायरी (१९२८), ऑटोबायोग्राफीस (१९५५) हें ताचें कांय आत्मचरित्रात्मक साहित्य.
१९२२ वर्सा ‘आयरिश फ्री स्टेट’ ची स्थापणूक जातकच यिट्स नवे सेनेटीचो स वर्सां वांगडी आशिल्लो.
१९२३ वर्सा ताका साहित्याचो नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो.
यिद्दीश भास आनी साहित्यः ज्यू (जूदेव) लोकांची एक भास. सुरवेक हे भाशेक थाईच् ह्या नांवान वळखताले आनी ती आश्केनिझिक ज्यू जमातीची भास आशिल्ली. हिका ज्युडिओ जर्मन अशेंय म्हण्टात. धर्मीक आनी संस्कृतीक खाशेलपणांतल्यान निर्माण जाल्ल्या वेगवेगळ्या ज्यू भाशांमदीं (लादिनो, ज्युदेओ-रोमॅनिक आदी) ही म्हत्वाची भास. १९०० च्या अदमासाक सुमार ७० लाख ज्यू ही भास युरोपांत उलयताले.
सेमिटिक, जर्मानिक आनी स्लाव्हिक ह्या भाशांच्या घटकांतल्यान यिद्दीश भास घडल्या आसली तरी जर्मानिक भाशेचो तिचेर चड प्रभाव पडला. हे भाशेच्यो वेगवेगळ्यो बोली आनी तिच्या मध्युगांतल्या विकासस्तरावयली बोलीभास (मध्य जर्मन आनी बव्हेरियन) हातुंतल्यान यिद्दीश वर्णवेवस्था, पदवेवस्था आनी वाक्यरचना हांचो मुखेल गाभो जाल्लो आसा.
यिद्दीश भास हिब्रू लिपींत उजवेवटेंतल्यान दावेवटेन बरयतात. १९व्या शेंकडयामेरेन यिद्दीश पुस्तकां आश्केनिझीक लिपींत छापताले. फुडें थळकाळाप्रमाण यिद्दीश भाशेचें व्याकरण बदलत गेलें. यिद्दीश भास भुगोलीक नदरेन दोन गटांनी विभागिल्ली आसा- १)अस्तंत यिद्दीश आनी २)उदेंत यिद्दीश. इतिहासीक नदरेन तिचे पुर्विल्ले, अर्वाचीन आनी आर्विल्ले अशे तीन खंड पडटात.
अस्तंत यिद्दीशः मध्य युरोपांतल्या जर्मन भाशीय देशांत आनी ताच्या शिमेवयल्या वाठारांनी (हंगेरी, चॅक आनी स्लोव्हाकिया, उत्तर इटली, हॉलंड विसाव्या शेंकडयामेरेन वेगवेगळ्या बोलींच्या रुपांत अस्तंत यिद्दीश उलयताले. आतां थंय जर्मन भास उलयतात.
उदेंत यिद्दीशः हिचो विकास आश्केनिझिक ज्युच्या स्थलांतरा
