लिमये, शिरुभाउु पुरूषोत्तम
(जल्म- १७ नोव्हेंबर १९०७,पणें मरण-डिसेंबर १९९६)
सुटकेझुजारी। तो तंत्रविध्येचें शिक्षण घेतालो, पूण १९३० त सत्याग्रह चळवळींत वांटो घेवपाच्या उद्देशान ताणें शिक्षण अदर्यार सोडलें। इंडियन सोशलिस्ट पार्टीचो तो संस्थापक वांगडी आशिल्लो। महाराष्ट्राच्या प्रजा सोशलिस्ट पार्टिचो तो अध्यक्ष आशिल्लो। पुणेंची नॅशनळ काॅंग्रेस गोवा आनी गोवा विमोचन सहाय्यक समिती हांचेवरवीं ताणें गोंयचे सुटके चळवळींत वांटो घेतलो। मे १९५५ त तो सत्याग्रह्यांचो दुसरो पंगड घेवन आयलो। तेन्ना पुर्तुगेज पुलिसांनी ताका अटॅक केली। प्रादेशिक लश्करी न्यायालयामुखार उबो करून ताका १० वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त आनी दंड भरिना जाल्यार आनीक दोन वर्सां बंदखण अशी ख्यास्त फर्मायली। फुडें जानेवारी १९५७ त सगळ्यां वांगडा ताचीय सुटका जाली। भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो। १८ जून १९८६ दिसा गोंय, दमण आनी दीव सरकारान सुटकेझुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केलो।
कों, वि, सं, मं,
लिली
एक फूलझाड। लिली हें फुलझाडांतलेंच लिलियम हे प्रजातींतले वनस्पतींचें सामान्य इंग्लीश नांव। तशेंच हेर जायत्या प्रजातींतल्या कांय वनस्पतिंकूय ह्याच नांवान वळखतात।
लिलियम हे प्रजातींत सुमार ८०-१०० जाती आसून त्यो सगळ्यो वखदी आसात। तांकां खांदयो नासतात। पूण जमनींत तांच्यो मुंडल्यो आसात। तांचो प्रसार मुखेलपणान उत्तर गोलार्दांतल्या समशीतोश्ण कटिबंधीय पट्टयांत आनी धक्षिण भारतांतल्या दोंगरी भागांत मेळेटात। जायत्यो विदेशी जाती आनी प्रकार भारतांत पोरसांनी लायतात। तांचें आकार-प्रकार, फुलांचो रंग, वास आनी उपेग हांकां लागून तांचें म्हत्व वाडत आसा। त्यो खूब वर्सां जगतात। तशेंच तांकां उदकूय चड लागता। दोंगरावयलें थंड वातावरण तांकां मानवता। हलकी वा जड आनी उदकाची बरी जिरवण जाता तसले रेंवट जमनींत लिली बर्यो वाडटात। तांची लागवड बियो, मुडली, सालटां वा जमनींत वाडपी फांट्यापसून करूं येता।
लिलीच्या कांय जातींनी खोड जमनीचेर एक ते दोन मीटरांमेरेन उूंच वाडटा। पानां चड करून लांब आनी अशीर आसतात। तीं जमनींतलें मूळ वा खोड हांचेपसून जमनीचेर वाडून आयिल्लीं वा जमनीवयल्याच खोडाचेर आयिल्लीं वा दोनूय तरांचीं आसतात। फुलोरे जमनीवयल्या कोडच्या तोंकाचेर कणस वा चंवरीभाशेन आसतात। केन्नाय फुलां एकोडींच आसतात। दर फुलांत मेकळीं वा जोडिल्लीं स परिदलां, मघुप्रपिंड, स केसरदलां आनी त्रिपुटक अर्ध्वस्थ किंजमंडल आसता। फळां शुश्क, लंबगोल आनी ताचेर स कंगोरे आसून बियो तांबशो, चेपट्यो आनी खूब आसतात।
लिलीयमाच्यो दोन जाती (लि, जायगॅन्शियम)आनी (लि,वाॅलि्वयानम) हिमालयांत मेळटान। त्यो वखदी आसतात, लिली ह्या सामान्य नांवान हेर प्रजातींतल्यो वा कुळांतल्यो कांय वनस्पती वळखतात। देखीक, कमळाक वाॅटर लिली आनीमहापदाक जायंट वाॅटर लिली म्हण्टात। कळलावीक ग्लोरी लिली, सापकांदो म्हणजेच कोब्रा लिली, स्टार - लिली, स्पायडर लिली,अॅमेझाॅन लिली, बेलाडोना लिली, झेफीर लिली आनी पीन क्युशन लिली ह्याे सगळ्यो वनस्पती अॅमारिलिडेसी कुळांतल्यो। लिली आॅफ द वॅली आनी लेमनडे लिली ह्यो लिलीएसी वा पलांडू कुळांतल्यो आसात। चीन आनी जपानांतल्या कांय जातींच्या मुंडल्यांचो आनी फुलांचो खावपाक उपेग करतात।
कों, वि, सं, मं,
लिस्बन
पुर्तुगाल देशाचें राजपाटण, मुखेल बंदर आनी देशांतलें सगळ्यांत व्हडलें शार। ह्या शाराचें पोरनें नांव आेलिसपो। पुर्तुगेज भाशेंत त्या शाराक लिश्बोअ म्हण्टात। युरोप खंडाच्या साप्प अस्तंत तोंकार, टेगस न्हंयेचे देगेर तें वसलां।
लिस्बनाचे स्थापणुकेविशीं साबार दंतकथा मेळटात। पूण खूब आदल्या तेंपावयली सविस्तर म्हायती मेळना। फिनिशियन लोकांनी हांगा पयली वसणूक उबारिल्ली अशें म्हण्टात। उपरांत कार्थजियन आनी रोमी लोकांनी (इ।स।प। २५० ते इ।स। ४०९) थंय सत्ता गाजयली। फुडें बीसिगाॅथांनी पांचव्या शेंकड्यांत रोमी लोकांक हारोवन, तांचेर आपलो शेक बसयलो आनी आठव्या शेंकड्यांत ते मूर लोकांच्या शेकातळा गेले। त्या शाराचो ते लुझबोना, लिक्सबना वा डलिक्सबन असो उल्लेख करताले। उपरांत सुमार ४३३ वर्सा तांचो थंय शेक आशिल्लो। ११४७ त पुर्तुगालाचो पयलो राजा आफोंस एंर्रीक हाणें किरिस्तांव सैन्याच्या (Crusader) आदारान लिस्बनाचेर घुरी घालून तें मूर लोकांकडच्यान घेतलें। तेराव्या शेंकड्याच्या दुसर्या अर्दांत लिस्बन हें पुर्तुगालाचें अधिकृत राजपाटण आशिल्लें। आशियांत येवपी उदका मार्गाचो सोद लावपी धाडशी तारवट्याचें लिस्बन हें
