कोंकणी विश्वकोश : ४ खात्याचो ई. ओ. लॉरेंन्स पुरस्कार आजी हेर बरेचशे पुरस्कार आजी इजामां हे ओवमाज ताका मेळ्ळ्यात. ताचे खूबशे संशोधनपर लेख उजवाडा 3ायत्न्यात. - कों. वि. सं. मं. लीलावती : महाराष्ट्र प्राकृत भाशेतलें एक प्रसिद्द काव्य. कोऊहल (कौतूहल) हाणे आपले घरकाब्जीच्या झांणणेवयल्याज ह्या छंदांत रचिल्लयो १,८00 गाथा ह्या काव्यांत आसात. अर्दी-मर्दी गद्यरचनाय दिसतात. इ.स.च्या सुमार ८ व्या शेकडद्यांत ही काव्यकृती रचल्या, अशें मानतात. - ह्या काव्याची कथा थोडेभितर अशी - सातवाहज राजाचें चित्र पळोवज लीलावती ताचेर भाळटा आजी आपले आवय - बापायचे परवानणीज ताच्या सोदाक भायर सरता. गोदावरीचे देगेर तिका विरहिणी आशिल्ली तिची मावशेभयण महाजुमती ही कुवलयावली लांवाचे दुसरे विरहिणी वांगडा शवताली ती मेळटा. त्यो तिणीय राजा सातवाहन आपल्या राज्याची आवांठ वाडोवपाच्या हेताज सिंहलद्विपाचेर घुरी घालता. पूण राजाचो सेजापती विजयाजंद ताका सल्लो दिता, सिंहलद्विपाच्या शजाकडेल इश्टाणत कश्प योग्य म्हणूज सिंहलद्विपाक घाडटा. पूण वाटेर वादळ जाल्लयाज विजयानंदाचें घूव लीलावती हॉणाच शवता ही एवबर ताचेमेरेज पावता. विजयानंद सातवाहजाकडेज वचून ताका ही खबर दिता. सातवाहज लीलावतीकडेन व्नज्ञ जावपाची इत्प्ता प्रगटायता. अापहनें लग्न जावप आपल्याक समा दिसजा अशें ती तांकां कळयता. ताका लागूज सातवाहज आपलो गुरू जाणार्जुज हावेवांगडा पाताळांत वचूज महाजुमतीचो मोशी माघवाजील हाका मेकळो करता. शक्षप्त योर्जीत उरिल्लया चित्रांगद गंधर्वाची मुक्तताय करूज कुवलयावलीक मोगी तो मेळोवळ दिता. तेउपरांत सातवाहज - लीलावती, चित्रांगद - कुवलयावली आजी महानुमती - माघवाजील हांचीं लण्जां जातात. ह्या काव्याची भास अलंकारीक पूण व्हॉवती आसूज तिचेर कालिदास, बाण आजी सुबंधू हांचो प्रभाव दिश्टी पडटा. कोणातरी अज्ञात टिकाकाशज ह्या काव्याचेर लीलावती - कथा - वृति जांवाची संस्कृत टिकाय बरयल्या. हो टिकाकार गुजरातचो आजी तो श्वेतांबर जैज आर्मुये, तशेच ११७२ ते १४0४ मेरेज केब्जाय तरी जावज गेल्लो आसुंये, असो अदमास उक्तायला. आ. जे. उपाध्ये हाणे हो ग्रंथ ᏑᏑü लीळाचरित्र संपादीत केलां (१९४९). - कों. वि. सं. मं. लीळाचरित्र * मराठी भाशेतलो हो पयलो गद्य ग्रंथ म्हूण वळखतात. महाजुभाव पंथाचो हो धर्मीक ग्रंथ सुमार झातशें वसाँ फार्टी रचला. इ.स.च्या १३व्या शतमानाचे अश्वेरेक म्हळ्यार इ.स.१२८३ च्या सुमाराक हो ग्रंथ रचूल पुराय जाल्लयाची गवाय मेळटा. मराठी भाशेंतलो ग्रंथराज ज्ञानेश्वरी आदलो हो अंथ. म्हाइंभटाळ हो उग्रंथ रचलो अशे माजतात. म्हाइंभट हाका महेंद्रभट, माहिंद्रव्यास, महेंद्रव्यास ह्याय जांवांजी वळण्वतात. पूण जे पहतींत ह्या ग्रंथांची एचना सिध्द जायत गेली ताका अणसरून ताचे कर्तेपण महाइंभटाक दिवपाक कांय विद्वाजांचो आक्षेप आसा. तांचे म्हणणें अशें, म्हाइंभटाज फकत दुसन्यांजी कथज केल्लयो लीळा बरोवल घेतल्यात. ताकालागूल तो तांचो फकत बरोवपी लेखक थारता. रचपी म्हय. तेळ्ळा लीळांच्या एचपाचो मान ताका दिवप समा जायजा. तो माज त्या त्या कथकांक फावो जाता. ह्या मतावरवीं पळोवंक गेल्यार ‘एकांका'ची कताँ श्रीस्वामीचक्रधर हो स्वताच थारता, जाल्यार उत्तशघचिो कत जाणदेवाचार्य थारता. पुर्वार्धातल्यो लीळा पंथांतल्या जायत्या ल्हाज-व्हड अनुयायांकडल्याज पुंजायल्यांत, तेव्जा ह्या एवंडाचें कर्तृप कोणाक दिवं येता, असो प्रस्ज उप्राप्तता. हाची जाब अशी, ह्या तीजूय वाटयांजी पुंजायल्लयो लीळा एकठांय केल्याउपरांत आनी संपादन केलां, हेविशीं ‘स्मृतिस्थळ' ह्या पंथाच्या ग्रंथाज एवणरवणीत पुरावो मेळटा. पुर्वील्लया आजी आर्विल्लद्या साबर विद्वाजांजीय ताचें हें ग्रंथकर्तृप मालून घेतलां. तेव्ला ह्या अपूर्व ग्रंथाचें कर्तृप ताचेंच, हातूंत मातूय दुबाव जा. इतिहास : ह्या ग्रंथाचे तीन श्वंड आसात - एकांक, उत्तरार्घ आजी पुर्वार्ध. हातुंतलो 'उत्तरार्ध सणळ्यांत पयलो रचलो. ताचे फाटोफाट पुर्वार्घ आजी ह्या दोलूय एवंडांक पूरक जावचो आजी रचलो. इ.स. १२८३ च्या सुमाराक तें पुशय जालें असे म्हणू येता. श्रीस्वामीचक्रघशचें जिर्वाण जालेउपरांत ताची शिश्यमंडळ रिध्दपुराक गोविंदप्रभूच्या आसन्याक येवज रावली. उपरांत त्या स्वामीच्या कर्तृपाविशींच्यो यादी काडूज ताका तोश्वेवंक लागले. हातुंतल्याज म्हाइंभटाक स्वामीच्यो ह्यो यादी म्हळ्यार लीळा' पुंजावपाची कल्पना सुचली. ताणे आपली ही इत्सा पंथाचो गुरू जागदेवाचार्य हाका सांगली. ताकाय ती भावली आली ताचे अजुज्ञेज अशे तरेज ह्या ग्रंथाच्या वावराक प्रारंभ जालो. श्रीस्वामीचक्रधशचो ज्या ज्या वाठाशंतल्या लहाज - व्हड मजशांकडेज संबंद आयिल्लो, त्या त्या लोकांक म्हाइंभट �
