लोखण हें वेपारी नदरेन म्हत्वाचें आसा.घडीव लोखण हें वेपारी नदरेन शुध्द लोखण (०.०८%) मानतात.हातूंत खूब थोड्या प्रमाणांत आयर्न सिलिकेट भरिल्लें आसता.देखून तारका कळम येना.आोतीव लोखणांत शुध्द लोखणाचे थोडेच गुणधर्म आसतात.गंधक, फॉस्फरस ,सिलिकोन,मॅंगनीज आदी अशुध्दी वांगडा जेन्ना लोखणांतले कार्बनाचें प्रमाण ०.०५% लागीं येता तेन्ना ताका तिखें म्हण्टात.तिख्यांत लोखण आनी कार्बन आसताच तेभायर तातूंत मर्यादीत प्रमाणांत हेर मूळद्रव्यांय आसतात.सैमीक कृत्रिम तरेन केल्लीं आयर्न ऑक्सायडां आनी हायड्राक्साडा रंगद्रव्यां म्हणून व्हड प्रमाणांत वापरप जातात.हेमॅटायट,लिमोनायट,मॅग्नेटायट,पायरायट आनी सिडेरायट हीं खनिजां रंगीत मातयेच्या रुपांत सैमांत मेळटात.त्रिसंयुजी लोखणाचेर जटिल आयर्न सायनायड हेक्झेसायनो फेरेटाची प्रक्रिया करुन 'प्रशियन ब्लू' हें गडद निळे रंगद्रव्य मेळटा.
वखदांचे निर्मितींत लोखणाचीं जायतीं संयुगां पडटात.देखीक-फेरस ग्लुकामेट,फेरिक ब्रोमायड,फेरिक सायट्रेड,फेरिक हायपोफॉस्फायड,फेरिक मॅलेट,फेरिक फॉस्पेट,फॅरिक अमोनियम, ऑक्झॅलेट आनी आदी.
संयुगां:लोखणाचीं फेरस आनी फेरिक अशीं दोन तरेचीं संयुगां तयार जातात.तेभायर उच्चतर तापमानाक हाचीं बोरॅान,कार्बन, सिलिकॅान,गंधक,फॉस्फरस हांचेवांगडा व्दिआंगी संयुगां तशेंच सायनायडां, ऑक्झॅलेटे,फेरेटे,परफेरेटे,ह्या सारकीं संयुगांय तयार जातात.लोखणाच्यो +२ आनी +३ ह्यो सगळ्यांत म्हत्वाच्यो ऑक्सिडीभवन अवस्थांतलीं संयुगांय आसात.
लोखण अतिविक्रियाशील धातू आशिल्ल्यान ताचीं जायतीं संयुगां तयार जातात.तीं वेगवेगळ्या खनिजांत आनी जीवांत मेळटात.चडकरुन रंगद्रव्यां, वखदां, कीटकनाशकां, पॉलिश, आदिंत तांचो उपेग जाता.लोखणाचीं कांय म्हत्वाचीं संयुगां अशीं:फेरस ऑक्सायड(FeO;आयर्न )मोनाक्सायड);फेरिक ऑक्सायड(Fe2O3);फेरोफेरिक वा फेरेसोफेरेरिक ऑक्सायड( Fe3O4 वा FeO Fe2O3);फेरस हायड्रॉक्सायड(Fe(OH)2);फेरिक हायड्रॉक्सायड(Fe(OH)3; फेरस सल्फेड(FeSo4(चडशें7H2O);फेरिक सल्फेड(Fe2(So4)3);फेरस क्लोरायड(Fecl2);फेरिक क्लोरायड(Fecl3);फेरिक नायट्रेट(Fe(NO3)3.9H2O);फेरस सल्फायड(FeS);पायरायट(FeS2);फेरस अॅसिटेट(Fe(C2H3O2)2.4H2O);फेरिक अॅसिटेट(Fe(C2H2O2)3.OH).बेसिक फेरिक अॅसिटेट(Fe(OH)(C2H3O2)2);आयर्न पेंटाकार्बोनिल(Fe(CO)5); पोटॅशियम फेरिसायनायड(K3Fe(c N) 6);पोटॅशियम फेरोसायनायड(K4Fe(CN )6.3H2O);फेरस अमोनियम सल्फेड(FeNH4(SO4)2.6H2o);फेरिक अमोनियम सल्फेड(FeNH4(SO4)2.12H2O);फेरिक पायरोफॉस्फेट(Fe49P2O7).XH2O).
उद्देगीक नदरेन उनेगी आशिल्ल्या लोखणाचे जायते मिश्रधातू आसात.तातुंतलो लोखण हो मुखेल घटक आसा. तिख्याचे वेगवेगळे प्रकार निर्माण करतना तातूंत घालपाच्या म्हत्वपुर्ण घटकांक लोहमिश्रकां म्हण्टात.ह्या मिश्रधातूंत लोखणावांगडा सिलिकॉन,मँगनीज,क्रोमियम,व्हेनेडियम,मॉलिब्डेनम,निआोबियम,सिलिनियम,टिटॅनियम,फॉस्फरस वा हेर कांय मूळद्रव्यांतलीं एक वा जायतीं मूळद्रव्यां व्हड प्रमाणांत भरशितात.अशा कांय म्हत्वाच्या मिश्रधातुंची म्हायती अशी आसा.
लोखण अॅल्युमिनियम:लेखणांत अॅलुयुमिनियमाची भरसण केल्यार लोखणाची विद्दुत रोधकता वाडटा आनी अशी मिश्रधातू प्रत्यावर्ती चुंबकीय मंडलांत वापरुंक मेळटा.लोखण आनी अॅल्युमिनियम हांच्यो तीन मिश्रधीतू वेपारी नदरेन म्हत्वाच्यो आसात.हातुंतल्या दोन मिश्रधातूंत अॅल्युमिनियम १२% आनी १६% आसता.हातुंतल्या तिस-यांत १६% अॅल्युमिनियम आनी ३.५% मॉलिब्डेनम आसता.
लोखण कार्बन:घडीव बिडीचें लोखण तशेंच पोलादाचे वेगवेगळे प्रकार हे लोखण आनी कार्बन हांचे मुखेल मिश्रधातू आसात.बरे गुणवत्तेचें घडीव लोखण हें शुध्द लोखण आसता आनी तातूंत कार्बनाचें प्रमाण ०.०३५%परस चड आसता.हाचेभायर ०.०७५-०.१५% सिलिकॉन, ०.१०-०.२५% परस उणें फॉस्फरस, ०.०२% परस उणें गंधक आनी ०.०६-०.०१% मँगनीज आसता.तिखी हीं लोखणाचीं कार्बनयुक्त मिश्रधातू वा मिश्रपोलादां आसतात.कार्बनयुक्त पोलोदांत मँगनीज,गंधक, फॉस्फरस, सिलिकॉन आनी केन्ना केन्नाय हेर मूलद्रव्यां गौण प्रमाणांत आसतात.
लोखण क्रमियम:घडीव न कळमुपी आनी उश्णताविरोधी तिखें हो मुखेल गट आसा.
लोखण-क्रोमियम निकेल:हातूंत जायत्या मिश्रधातूंचे विद्द्युत रोध तापन घटक तयार करतात.हातूंत ७२% लोखण ,२३% क्रोमियम आनी ७.५% अॅल्युमिनियम चशेंच ५५% लोखण,३७.५% क्रोमियम आनी ७.५% अॅल्युमिनियम आसता.हे मिश्रधातू चडांत चड २३.५० से.मेरेन वापरुंक मेळटात.लोखण ७०%,क्रोमियम २३%आनी अॅल्युमिनियम ५% आशिल्ल्या मिशधातुची विद्दुत रोधकता उच्च आसता.
लोखण-कोबाल्ट:६.५% कोबाल्ट आसपी मिश्रधातू चुंबकीय नदरेन सौम्य आसता आनी ताची विद्दुतर रोधकता उणी आसता.कोबाल्ट ४९% आनी व्हेनेडियन २% तशेंच कोबाल्ट ३५% आनी क्रोमियम १% आसपी लोखणाचे दोन मिश्रधातू वेपारी नदरेन
