जाता. ऎरणी वा दोन चोंचीच्यो आसतात.
हातोडी : हातोड्यांचे मुखेलपणान दोम प्रकार आसतात. एक म्हणजे लोहार आपूण वापरता ती हातोडी आनी दुसरी लोहाराचो मदतनीस वापरता ती व्हडली हातोडी. हे व्हडले हातोडेक घण म्हंण्टात. हातोडेवांगडा लोखणाक वा मोव पोलादाक वेगवेगळे आकार दिवपाखातीर, कापपाखातीर आनी बरें रून दिवपाखातीर सकयल दिल्लीं हत्यारां वापरतात.
१) छिन्न्यो : शीत आनी उश्ण अशो दोन तरांच्यो छिन्न्यो आसतात. थंड धातू शीत छिन्नेन आनी उश्ण धातू उश्ण छिन्नेन तोडटात. शीत छिन्नेचें तोंक उदक दिवन घट्ट केल्लें आसता आनी तिची धार ६०° कोनांत काडिल्ली आसता. उश्ण छिन्नेचो कोन २५° ते ३०° आसता.
२) हार्डी : ही सकयल्ली आनी वयली अशी हत्यारांची (छिन्न्यांची)जोडी आसता.
३) फुलर्स : ह्या हत्यारांचीय सकयल्ली आनी वयली जोडी आसता. हे गरजेप्रमाण वेगवेगळ्या आकारमानांचे तयार करतात. १०मिमी. रुदांयेचो फुलर १०मिमी. व्यासाचो अर्दगोलाकार दिवपाक शकता.
४) स्वेजेस : ह्याय हत्यारांची सकयली आनी वयली अशी जोडी आसता. वाटकुळो, चवकोनी, षटकोनी अशे वेगवेगळे आकार दिवपाखातीर हांचो उपेग करतात. हें हत्यार हत्यारी पोलादाचें तयार केल्लें आसून ताका घट्टपणा हाडिल्लो आसता आनी उदक दिल्ले आसता.
५) स्वेज ठोकळो : हो बिडाचो केल्लो आसून ताच्या चारय वटांनी अर्दगोल, त्रिकोनी, अर्दषटकोनी अशे आकार दिल्ले आसतात. हाचो उपेग वेगवेगळे आकार दिवपाखातीर जाता.
६) सपाटके वा सपाटक हातोड्यो : हांचो उपेग वस्तूचो वयलो भाग निवळ वा एकसारको सपाट करपाखातीर जाता. हाचें आकारमान ७५मिमी. चौरस (वा वाटकुळाकार) आसता. सपाटक हातोड्यो कोनशांचें अंत्यरुपण करपाखातीर वापरतात.
७) पंच वा ड्रिफ्ट : धातू जेन्ना लोहारकामाक फाव अशा तापमानामेरेन येता तेन्ना तिका पंचान बुराक काडपाक येता आनी ड्रिफ्ट ह्या निमूळत्या हत्याराक हो बुराक सारको करूं येता.
८) सांडशी : लोहारकामांत तापयल्ल्यो हून वस्तू धरपाखातीर वेगवेगळ्या तरांच्या सांडश्यांची गरज आसता. वस्तूच्या आकाराप्रमाण लोहार स्वतंत्रपणान आपली सांडशी तयार करता. सर्वसादारणपणान सांडशीचे तीन प्रकार आसात. पयल्या प्रकारांत चेपट्या (सपाट) दुस-या प्रकारांत पोकळ गोल आनी तिस-या प्रकारांत चौरस आकारांची तोंडां आसतात. ह्या तोंडांचो उपेग त्या त्या आकाराच्यो वस्तू धरपाखातीर जाता.
वयर दिल्लीं वेगवेगळीं हत्यारां वापरून, विस्तारप, लांबाय वाडोवप, फुगोवप, मदलो भाग बारीक करप, बागोवप वा बुराक करप सारकिलीं कामां करूं येतात. ह्यो क्रिया करून सकयल दिल्ल्यो वस्तू तयार करूं येतात - आंकडो, खिळयो, आनी ससरपळी, सांडशी, विळयेचें पातें, हातेडी, सुत्रकाचे दांडे, नट, बोल्ट, छिन्नी आदी.
वितळजोडकाम (वेल्डिंग) ही लोहार कामांतली म्हत्वाची क्रिया. घडीव लोखण आनी मोल पोलाद हांचें वितळजोडकाम करपाखातीर तांच्या दोन कुडक्यांचे वयले भाग खास अशा रंगाचे जायमेरेन तापोवन मागीर एकामेकाचेर दाबतात आनी धोडायतात. हाकालागून ते कुडके इतकेव एकजीव जातात की ते जोडल्यात म्हणपाचें लेगीत कळना.
- कों. वि. सं. मं.
लोहिया, राममनोहर : (जल्म : २३ मार्च १९१०, अकबरपूर, जि. फैजाबाद, उत्तर प्रदेश; मरण: १२ ऑक्टोबर १९६७, दिल्ली).
भारतांतले समाजवादी चळवळींतलो एक फुडारी आनी विचारवंत. ताच्या बापायचें नांव हिरालाल आनी आवयचें नांव चंद्रीबाई (चंदाबाई). भुरगेपणांतच ताचे आवयक मरण आयिल्ल्यान, आजय्न आनी चुलत्न ताका ल्हानाचो व्हड केलो. बापूय हिरालाल वेवसायान वेपारी. तो काँग्रेसीचो कार्यकर्तो आशिल्लो. अकबरपूरालागसार टंडन पाठशाळा आनी विश्र्वेश्र्वरनाथ हायस्कूल हातुंतल्यान ताणें सुरवातींचे शिकप घेतलें. धंद्यानिमतान बापूय मुंबयंत रावपाक लागून आनी थंयसावन १९२५ वर्सा राममनोहर मुंबय विद्यापिठांतल्यान मॅट्रिकेची परीक्षा पास जालो. महाविद्यालयीन शिक्षणाखातीर तो पयलीं बनारस हिंदू विश्र्वविद्द्यालयांत गेलो पूण उपरांत तें सोडून तो कलकत्त्याच्या विद्यासागर महाविद्यालयांत गेलो आनी १९२९ वर्सा ताणें कलकत्ता विद्यापिठाची बी.ए. पदवी घेतली. उपरांत उंचेल्या शिक्षणाखातीर निधी एकठांय करून तो पयलीं इंग्लंडाक गेलो आनी उपरांत ताणें बर्लिन विद्यापिठांत संशोधन करून अर्थशास्त्र विशयांत 'सॉल्ट अँड सिव्हिल डिस्ओबीडिअन्स' ह्या विशयांत पीएच्.डी पदवी घेतली(१९३२).
