देवळांत अजूनय लोक पुजा करतात.
-कों. वि. सं. मं.
वडापुनव : हिंदु समाजांतल्या बायलांचें वर्सुकें व्रत. हिंदु समाजांतल्यो सवाशिणी बायलो, आपल्या घोवाचें आयुश्य वाडचें आनी आपल्याक अखंड सवाशीणपण प्राप्त जावचें, अशी श्रध्दा मनांत बाळगून, जेश्ठ शुध्द पुनवेदिसा, उपास करून भक्तिभावान वडाच्या रुखाची पुजा करतात. चशेंच गांवच्या चार - चौगी सवाशिणींक आपल्यागेर आपोवन हाडून, तांकां हळद-कुकुम, फुलां आनी वायण दीवन, तांचो भौमान करतात. ह्या व्रताक 'वडापुवन' वा 'वडापुनवेचें व्रत' अशें म्हण्टात.
पुराणकालीन एके कथेचें प्रतिक म्हणून, हें व्रत करपाची प्रथा हिंदु समाजांत आसा. हे विशीं कथा सांगतात ती अशी - मद्र देशाचो राजा अश्र्वपती हाका भुरगें नासता. ब्रह्मदेवाची बायल सावित्रीदेवी हिची आराधना करून, तागेर एक कन्या जाता. तिका तो सावित्रीदेवाचो प्रसाद मानून 'सावित्री' अशे नांव दवरता. फुडें ती व्हड जाता. तेन्ना राजा तिका न्हवरो सोदता. पूण तिका अनुरूप असो भुरगो ताका खंयच मेळना जाल्ल्यान, तो ही जापसालदारकी धुवेचेरच सोंपयता. सावित्री गांव - देस भोंवता. तिकाय मना सारको भुरगो सांपडना. निमाणे कडेन ती तिका तपोवनांनी भोंवता. थंय तिका सत्यवान नांवाचो तरनाटो मेळटा. तो तिका आवडटा. ताका ती आपल्या मनांतले व्चार सांगता. पूण तो तरणाटो तिका आपली कर्म काणी सांगून लग्नाक न्हयकार दिता.
सत्यवान हो शाल्व देळाचो राजा घुमत्सेन हाचो पूत. ताच्या राज्याचेर शत्रून घुरी घालून तांचें राज्य बळकायिल्लें आनी राजाक हद्दपार केल्लो. राजा घुमत्सेन खूब म्हातारो जाल्लो. ताका दोळ्यांनी दिश्टी पडनाशिल्लें. देखून तो त्या तपोवनांत आश्रम करून आपले बायलेक आनी पुताक घवन रावतालो. सत्यवान तांची सेवा करतालो.
सत्यवानाची ही सगळी परिस्थिती आयकून आनी फुडाराक आपली जीण काबाडकश्टी जातली म्हणपाचें कळनुय ती ताचेलागीं लग्न जावंक तयार जाता.
खोशी जावन जेन्ना ती घरा परतता, तेन्ना घराकडेन तिचो बापूय आनी नारदमुनी गजाली करीत बशिल्ले आसतात. धुवेचें खोशी मुखामळ पळोवन बापूय तिचेलागीं वासपूस करता. ती बापायक सत्यवानाची न्वड सांगता. पूण हें आयकून नागदमुनी तोंड वांकडें करता आनी तिका तिचो बेत बदलूंक सांगता. कारण सत्यवान अल्पायुशी आसता. बरेब्बर एका वर्सान ताका मरण येवपाचें आसता. पूण सावित्री आपलो बेत बदलूंक मान्य जायना. आपणें त्या भुरग्याक मनान भरला, आतां पातिव्रत पणाक लावन सत्यवानाचें आयुश्य आपूण वाडयतली असो ती निर्धार करता.
फुडें तांचें लग्न जाता. बरोब्बर एका वर्सान, नारदमुनीन सांगिल्ल्या प्रमाण, सत्यवान सदां भशेन रानांत लांकडां हाडूंक गेल्लेकडेन खासावीस जावन जमनीर कोंसळटा. त्या दिसा ताका मरण येवपाचें आसा म्हणपाचें खबर आशिल्ल्यान सानित्री ताच्या बरोबर रानांत गेल्ली आसता. ताची तकली आपले मांडयेर घेवन ती थंयच एका वडामुळांत बसता. तितल्यांत कोणतरी सत्यवानाची प्राणज्योत घवन वता तो तिका दिश्टी पडटा. तो यमराज म्हणपाचें तिका कळटा. 'सत्यवानाचे प्राण परते दी' म्हणून मागीत ती ताच्या फाडल्यान वता. सत्यवानाचें आयुश्य सोंपिल्ल्यान ताचे प्राण सोडून आनीक कितेंय माग म्हणून यमान सांगतकच, ती आपल्या मावाक नदर दी म्हणून मागता. नांवाचें गेल्लें राज्य परतें दी म्हणून मागता. आवयबापायल्या राज्याक वारस ना, देखून तांकां पूत मागता. पूण स्वताखातीर ती कांयच मागिना तें पळोवन यमदेव तिचेर खूश जावन, तिका स्वता खातीर कितेंय माग म्हणून सांगता. तेन्ना ती आपल्याक फकत तुजो आशिर्वाद दी म्हणून मागता. यमदेव भावनावश जावन तिका 'पुत्रवती भव:' असो आशिर्वाद दिता. 'घोवच ना थंय पूत खंयचो?' अशें सांगून सावित्री ताका पेंचांत घालता. हे भशेन आपलो आशिर्वाद खरो करपाखातीर यमाक सत्यवानाचे प्राण परत दिवचे पडटात. वडामुळांत ही कथा घडिल्ल्यान वडाचीपुजा करपाची प्रथा पडल्या. वडासारकिले व्हड आकाराचे रूख हे पर्यावरणाचे नदरेन खूब म्हत्वाचे. अशा रुखांची मनशांकडल्यान नाशाडी जावपाची शक्यताय धरून वडाक देवत्त्व दिवपाची आनी संस्कृतायेंतल्यान विज्ञान सादपाची कळाशी हे कथेफाटल्यान आसूं येता.
वडापुनवेचें वायण : नवीन लग्न जाल्ली व्हंकल, वडापुनवेचें व्रत करपाक सुरवात करता. हें व्रत धरपी एकली बायल, जेष्ठ शुध्द पुनवेदिसा, उपास करून व्रतस्थ रावता आनी वडाची, वा वड लागीं नासत जाल्यार वडाची चाळी हाडून, ना जाल्यार वण्टीचेर वा कागदाचेर गंधान (गंध, चंदन झरोवन) वडाचें चिीत्र काडून, ताची भक्तिभावान पुजा करता. उपरांत णव सवाशिणींक आपल्या घरा आपोवन हाडून तांकां हळद-कुकूम आनी फुलां दीवन, 'दान' म्हणून एक एक 'वायण' दिता.
हें 'वायण' मेहळ्यार, वडाचीं पानां हाडटात. शिगरांनी तोपून तांचे णव दोणे करतात. तातूंत तरेतरेची फळफळावळ घालतात आनी 'वायण' म्हणून तो दोणो दर एके सवाशिणीक दितात. दोणो दितना बायलमनीस आपलो पदर त्या दोण्याचेर धरता कारण दान दितना तें धापून दिवचें अशी हाचे फाटली भावना आसता.
व्रत करपी बायलमनीस पयल्या वर्सा हें व्रत आगळे वेगळे रितीन मनयता. म्हणजेच पयल्या वर्सा, ह्या वायणाच्या दोण्याबरोबर ती सवाशिणींक सौभाग्याचे अलंकार दिता. हे अलंकार अशे आसतात-
दोण्यांत घालपाचीं फळां : १)नाल्ल (भांगराचो मणी आनी
