मानशास्त्रीय म्हत्व प्राप्त जाल्लें आसा. आधुनिक मानशास्त्रांत काम ह्या विकाराक जीणेची मूलभूत प्रवृत्ती मानल्या. नामनेचो मानशास्त्रज्ञ फ्रॉईड हो कामप्रवृत्ती जल्मजात मानता आनी सभ्यता, संस्कृती, कला हांच्यांत तिचीच परिश्कृत अभिव्यक्ती जाता अशें सांगता.
शृंगार हो जीणेच्या मूलभूत कामप्रवृत्तीचें नियमन करता आनी भावसंतोष निर्माण करून मनशाक अनाचार आनी दुराचार हांच्यापसून वाटावपाची येवजण करता. ते नदरेन मनशाचें मानसिक संतुलन आनी सामंजस्य हांचे खातीर शृंगाराचे चड म्हत्व आसा.
विश्र्वसाहित्याचो चडसो भाग शृंगाररसान भरिल्लो आसा. संवसारांतल्या पवित्र, उदात्त आनी दर्शनीय आविश्कारांक शृंगार गिरेस्तकाय हाडटा.
-कों.वि.सं.मं.
शृंगेरी: एक पुण्यक्षेत्र. कर्नाटकांतल्या कडूर जिल्ह्यांत हें क्षेत्र आसा.शृंगेरी हें नांव ऋषी आनी पर्वत ह्या जोडनांवांतल्यान आयलां.शृंग म्हळ्यार ऋष्यशृंग आसा.हो विभांडक ऋषीचो पूत. विभांडकान ह्याच क्षेत्रांत तपश्र्चर्या केली.ताचो आश्रम शृंगेरीचे अस्तंतेक स मैलांचेर आसा.दशरथान पुत्रकामेश्टी खातीर शृंग ऋषीक हांगासावनच अयोध्येक व्हेल्लो.गांवा लागसार वराहगिरी नांवाचो एक व्हड पर्वत आसा. तुंगा, भद्रा, वेत्रवती आनी वाराही अशो चार न्हंयो वराह पर्वतांतल्यान आयल्यात. तुंगा न्हंयेचें पात्र बरेंच व्हड आसा. ही न्हंय आनी शंकराचार्याचो मठ हांकांलागून ह्या क्षेत्राक दोट्टी म्हत्व मेळ्ळां.
आद्य शंकराचार्यान हांगा मठाची स्थापणूक केली ते विशीं एक कथा आसा ती अशी- एक बेबकी गुरवार आशिल्ली. ती उदकांत रावनासतना जमनीर राविल्ली.एक दीस तिका दनपारचें वत सोसूंक जालें ना. तिच्या म्हऱ्यांत एक नाग आशिल्लो. ताणें तिका तळमळटा ती पळेली आनी वत लागचें न्हय म्हण तिचेर आपली फणा घरून तिका सावळी घाली. योगायोगान हें दृश्य शंकराचार्यान पळयलें. ताका अजाप दिसलें, कारण सोरोप आनी बेबकी म्हळ्यार भक्षक आनी भक्ष्य. ह्या नागाची ती निर्वैर वृत्ती पळोवन आचार्याक तो ते सुवातेचोच महिमा दिसलो. ही सुवातच निर्वैर आसुंये अशें समजून ताणें थंय मठाची स्थापणूक केली. आचार्यांनी स्थापणूक केल्ल्या सगळ्या मठांभितर शृंगेरीचो मठ पयलो. तुंगा न्हंयेच्या घाटाक तेंकुनच एक व्हड वाड्याभशेन हो मठ आसा. तशेंच चंद्रमौलीश्र्वर आनी गणपतीय आसा. थंयच्या पीठस्थ आचार्यांच्यो ह्यो नित्यपुजेंतल्यो मूर्ती आसात. हांगाची गणपतीची मूर्त स्फटिक आनी माणिक बसोवन केल्ली आशिल्ल्यान ताका रत्नगर्भ अशें नांव मेळ्ळें. हीं मूर्त शंकराचार्यान आपलो शिश्य सुरेश्र्वराचार्य हाका दिल्ली अशें सांगतात.
शृंगेरीच्या पिठाचेर शंकराचार्यान बसयल्लो पयलो आचार्य म्हळ्यार सुरेश्र्वराचार्य आसा. शृंगेरीच्या पिठाचेर बशिल्ल्या सगळ्या आचार्यांच्यो समाधी वाड्यांतच आसात. थंयच्या आचार्यांक भारती ही उपाधी आसा. भारती संप्रदाय हांगासावन प्रवर्तित जालो. दक्षिणेंतल्या राज्यांनी ह्या मठांतल्या पुजाविधी खातीर ग्रामदानां दिल्यांत. मठाचें वर्सुकी उत्पन्न आनी भक्तांकडल्यान मेळटा ती दक्षिणा हांच्या आदारान, मठाचे वतीन हांगा एक अन्नछत्र चलता. थंय येवपी यात्रेकरूंक एका वेळचें जेवण फुकट मेळटा. मठावतीन एक संस्कृत विद्यालय चलता. त्या विद्यालयाचें नांव संजीवनी पाठशाळा.
ह्या मठांत खूब तांब्यापटे आसात. तांचे वयल्यान समजता, इ.स. 1336 वर्सा विजयनगराचें साम्राज्य प्रस्थापित जावपाफाटल्यान विद्यारण्याचीच प्रेरणा आशिल्लीं. विजयनगरचो पयलो राजा हरिहर हाणें मठाक जहागीर दिल्ली. पेशव्यांक ह्या पिठाविशीं खूब आदर आशिल्लो. म्हैसूरचो सुलतान हैदरअली आनी ताचो पूत टिपू हे दोगूय मुसलमान शासकय ह्या मठाविशीं आदर दाखयताले. हांणी मठाक बरेच नजराणे दिल्यात.
शृंगेरी गांवांत आचार्याक संबध्द अशीं 120 देवळां आसात. तातूंतलीं शारदांबा आनी विद्याशंकर हांची दोन देवळां चड म्हत्वाचीं आसात. शारदेची मूर्त भांगराची आसून, तिचे अलंकारय खूब आसात. थंय एका मोतयाचेर कोरांतिल्लो नंदी आसा. विद्याशंकर मंदिर हें विद्यारण्यस्वामीन आपल्या गुरूच्या नांवान विजयनगरच्या राजाकडल्यान बांदून घेतलें. हें देवूळ काळ्या पाशाणाचें, अश्टकोनी आसून ताका गोपूरां आसात. तातूंत शंकराची लिंगमूर्त आसा. वेणुगोपाळ आनी श्रीनिवास हांच्या देवळांतल्यो मूर्ती माणकांच्यो घडयल्यात. हांगाचें नवग्रहांचें देवूळय पळोवपा सारकें आसा.
गांवा लागसारचे दोंगुल्लेचेर एक शिवालय आसून तातूंतलें शिवलिंग स्वयंभू आसा. ताका विभांडकेश्र्वर अशी संज्ञा आसा. ह्या शिवलिंगाची पुजा केल्ल्यान हांगा केन्नाच दुकळ पडना अशें म्हणटात.
हांगाच्या पिठाचेर जे जे आचार्य बसले ते सगळे सदाचारी, विद्यावंत आनी वैदिक धर्माचेर भावार्थ दवरपी अशे आशिल्ले. इ.स. च्या 14 व्या शेंकड्यांत पूर्ण योगी, सच्चरित्र आनी वेदान्तपारंगत असो विद्याशंकर हो आचार्य थंयच्या पिठाचेर बसलो. विद्यारण्यस्वामी हो ताचो उत्तराधिकारी आशिल्लो. तो इ.स. 1361 त पिठाचेर आरूढ जालो आनी इ.स. 1386 वर्सा ताणें समाधी घेतली.
-कों.वि.सं.मं.
शेंस भरप: एकाद्रया कार्य-प्रसंगार गंध, पिंजर वा हळदीचो बायलमनशेच्या कपलाक पाट वोडून ताचेर तांदूळ दसोवपाचो जो विधी करतात, ताका ‘शेंक‘ हें उतर ‘शीर्स‘(शीर्ष) ह्या उतरावयल्यान घडलां.
