संस्कृतायेचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. सिंहली जेन्ना ह्या जुंव्याचेर पावले, तो मेरेन थळावे वेद्दा हे लोक शिकार करूनच आपलें पोट भरताले. पूण सिंहली लोकांनी शेतकी पद्दत आनी लोखण तयार करपाची पद्द्त थंयच्या लोकां मुखार मांडली.
श्रीलंकेचो पारंपारीक इतिहास पयलेच खेप इ.स. सव्या शेंकड्यांत बरोवन काडलो जुंव्याचो पुर्विल्लो इतिहास महावंश ह्या ग्रंथांत मेळटा. हो ग्रंथ बौध्द भिक्षुकांनी पाली भाशेंत बरोवन काडलो. हातुंतली इतिहासीक म्हायती पुर्विल्ल्या आख्यायिकांचेर आदारल्या. इ.स.प. तिसऱ्या शेंकड्यांत भारतांतलो सम्राट अशोक हाणें बौध्द धर्म आपणायल्या उपरांत त्या धर्माचें गिन्याय हेर देशांनी धाडले. श्रीलंकेक ताणें आपलो पूत महेंद्र आनी उपरांत आपले धुवेक धाडली. महेंद्रान धम्माच्या रुपान बुध्दाची शिकवण थंयच्या लोकांमुखार मांडली. हे शिकवणेन प्रभावीत जावन थंयचो राजा देवानाम्पीयातीसा हाणें बौध्द धर्म आपणायलो. उपरांत थंयच्या सिंहली लोकांनीय तो धर्म आपणायलो बौध्द लोकांनी श्रीलंकेक आपलें खाशेलें वास्तुशिल्पशास्त्र, मूर्तीकला आनी बरपावळ दिली. बौध्द भिक्षुकांचे संघ खूबकडेन पातळिल्ले. पूण अनुराधापुरा हें तांचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. श्रीलंकेच्या राजांनी बौध्द भिक्षुकां खातीर खूब विहार बांदिल्ले.
इ.स.प. 100 च्या सुमाराक दक्षिण भारतांतल्या तमिळांनी जुंव्याचेर घुरी घालून थंयच्या उत्तर भागाचेर आपलो शेक बसयलो. उपरांत तमिळ राजा आनी सिंहली राजा हांच्यांत पुर्तुगेज येमेरेन झगडीं चालूच आशिल्लीं. तमिळांनी जुंव्याचो उत्तरेकडचो भाग हातासल्या उपरांत सिंहली दक्षिणेकडेन गेले. तांचे भितल्ल्या झगड्यांक लागून सिंहली राजांक आपलें राजपाटण साबार कडेन हालोवंचें पडलें. सोळाव्या शेंकड्यांत कोट्टे शारांत तांणी आपलें राजपाटण उबारिल्लें. हें शार कोलोंबो शारासावन कांय मैल अंतराचेरच आशिल्लें. त्या वेळार चडसो वेपार मूर अशें म्हणटात. पंदराव्या शेंकड्याच्या शेवटा मेरेन तमिळांनी जुंव्याचे उत्तरेक जाफना द्वीपकल्पांत आपलें राजपाटण उबारलें. आयज लेगीत तें तमिळांचें मुखेल ठाणें आसा. सिंहली राजा पराक्रमाबाहु सवो हाकाच तमिळांक आपल्या शेकातळा हाडपाक यश आयलें.
सोळाव्या शेंकड्याचे सुरवेक सावन श्रीलंकेंत युरोपी वेपाऱ्यांच्यो घरयो येवपाक लागल्यो. सगळ्यांत पयलीं 1505 त पुर्तुगेज वेपारी कोलोंबोंत पावले. सुरवेक तांणी सिंहली राजाचे परवानगेन थळाव्या लोकांकडेन वेपार सुरू केलो. उपरांत आपल्या वेपाराची राखण करपा खातीर तांणी दर्यादेगांनी कांय किल्ले उबारले. उपरांत तांणी कोलोंबो बंदर आनी भोंवतणच्या वाठाराचेर पुरायपणान आपलो शेक बसयलो. सिंहली लोकांनी पुर्तुगेजांक धांवडावन घालपाचे खूब यत्न केले पूण तांकां यश मेळ्ळें ना. सोळाव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेन तांणी सबंद जुंव्याचेर ताबो मेळयलो. सबंद जुंव्याचेर शेक मेळयतना तांकां थळाव्या राजांकडेन आनी डचांकडेन झगडचें पडलें. वेपारा वांगडा थळाव्या लोकांक बाटोवन किरिस्तांव धर्म पातळावप हो पुर्तुगेजांचो मुखेल हेत आशिल्लो. वेगवेगळ्या मिशनरींनी थंयच्या सिंहली आनी तमिळांच्या सकयल्या जातिंच्या लोकांक बाटोवन किरिस्तांव केले. कांय पुर्तुगेज थळाव्या लोकांकडेन लग्न जाले.आयज लेगीत जुंव्यावयल्या रोमन कॅथलीक लोकांभितर पुर्तुगेजांच्यो कांय चालीरिती पळोवपाक मेळटात.
सतराव्या शेंकड्याच्या सुरवेकसावन डचांनी उदेंत आशियेंतल्यो पुर्तुगेजांच्यो कांय वसणुको घेवपाक सुरवात केल्ली. कँडीचो राजा राजसिन्ना दुसरो हाचेकडेन कबलात करून डचांनी 1644 त पुर्तुगेजांकडच्यान बाट्टीकालो आनी त्रिंकोमाली ह्या जुंव्याचे उदेंते कडचे प्रदेश जाल्यार अस्तंत देगेवयलीं गॉल्ले आनी नेगोम्बे बंदरां हातासलीं. 1656 त पुर्तुगेजांआड खर झूज दिवन तांणी कोलोंबो शार हातासलें. पूण कबलाती प्रमाण तांणी हे प्रदेश राजासिन्नाक केन्नाच परत केले ना. जुंव्याचेर आपलो शेक बसयल्या उपरांत डच थंयचो राजकारभार वेवस्थीत चलोवपाक लागले. बाटाविया शार हें तांचें मुखेल केंद्र आशिल्ले. तांणी आपल्या वेपारांत खूब वाड केल्ली. पूण उपरांत थळाव्या लोकांकडच्यान जावपी विरोध तशेंच ब्रिटीश आनी फ्रेंच हांचो वाडटलो शेक हाका लागून अठराव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दासावन डच सत्तेक देंवती कळा लागली.
ब्रिटिशांनी 1795-96 मेळून हो जुंवो डचांकडच्यान घेतलो. 1802 त ब्रिटिशांनी ह्या जुंव्याक मुकूच वसणुकेचो दर्जो दिलो. उपरांत 1815 त तांणी कँन्डी हें सिंहलींचें राज्य हातासलें. सबंद जुंव्याचेर राज्य करपी ब्रिटीश हें पयलें युरोपी राष्ट्र. उपरांत ब्रिटिशांनी थंय माड,रबर,कॉफी आनी च्याची लागवड केली.जुंव्याचेर शेक बयसल्या उपरांत ब्रिटिशांनी डचांचे केल्ले कायदे काडून, आपले नवे कायदे बसयले. पूण हाका थळाव्या लोकांकडच्यान खर विरोध जाल्ल्यान ब्रिटिशांनी आदले कायदे परत चालीक लायले.
ब्रिटीश राजवटींतली म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार शिक्षणीक मळाचेर जाल्ली थोडीभोव उदरगत आनी बौद्द आनी हिंदू धर्माचें पुनुरुज्जीवन. किरिस्तांव मिशनरिंचे वाडटे हालचालीक लागून बौध्द आनी हिंदू धर्मशास्त्रज्ञ आपआपल्या धर्माची राखण करपाखातीर खूब वावरले. मुखार हेच चळवळींतल्यान जुंव्यावयल्या शिक्षीत लोकांच्या मनांत राष्ट्रियतेची भावना निर्माण जाली. 1900 त हे वसणुकेक स्वराज्याचो दर्जो फाव जालो. पयल्या म्हाझुजाचो ह्या जुंव्याचेर व्हडलोसो परिणाम जालो ना. पूण त्या वेळार थंय जाल्ले
