आशिल्ल्याकारणान कयलीं खुबश्या दादल्यांक लग्नाबगर रावंचें पडटालें
ब्राह्मण जातींत तर अशी सामकी कठीण परिस्थिती आशिल्ल्यान तांच्यांत आदल्याबदलीच्या लग्नाची प्रथा आशिल्ली. गरीब लोक हेर प्रदेशातल्या जातींच्या चलयाकडेन लग्न करताले. पयलीं ह्या लोकांत बालविवाह जाताले. पूम शारदा कायदो जाल्याउपरांत तांचे प्रमाण सामकेंच कमी जालां. आतां चली वयांत आयल्या उपरांतच तिचें लग्न करतात. सगोत्र आनी समदेवक आशिल्लया कुटूंबामदीं लग्नां जायनात.
वाङनिश्चय हो लग्नसुवाळ्याचो पयलो वांटो. चल्याक- चलयांचो आवय- बापूय लग्नां जुळयतात. लग्न थारलेउपरांत चलयेचो आवय- बापूय एका तबकांत खडीसाखर आनी पयशे घालून ते न्हवऱ्यागेर धाडटात. हुंड्याचोच तो एक अंश. न्हवऱ्या वटेनच्यांनी ते तबक घेतलें म्हणजे लग्न थारता. कांय लोक ब्रह्मण पुरोयताक तबक घेवन न्हवऱ्यागेर धाडटा. तो न्हऱ्याच्या कपलाक कुकूम लाव एक नाल्ल दिता. मागीर सगळ्यांक खडीसाखर दितात. ताचेउपरांत लग्नाचो म्हूर्त थारायतात. श्रावण आनी भाद्रपद म्हयनो लग्न करपाक शुभ मानतात. अश्विन म्हयनो अशुभ मानतात. लग्न सुवाळो बरेभशेन जावंक म्हण क्षेत्रपालह्या देवाक पशुबळी दितात.
ल्गनाच्या दिसा न्हवरो- व्हंकलेच्या घरा वाजत- गाजत वता. थंय व्हकलेची भयण ताका येवकार दिता. पुरोयत पुण्याहवाचन करता आना व्हंकलेचो भाव एका व्हड तबकांत अक्षता, नाल्ल आनी कपडे घेवन येता. त्यो वस्तू तो न्हवऱ्याक दिता. मागीर न्हवरो न्हावन लग्नाचो भेस घालता. व्हंकलेची आवय न्हवऱ्याचे पांय धुता. मागीर तो घरांत वता आनी व्हंकलेक भायर हाडटा. तिणेंय नवें कपडे घातिल्ले आसता. न्हलरो- व्हकाल एकामेकांचे हात घरता. मागीर तांची वस्त्रगांठ मारतात. तीं दोगांय लग्नाच्या चौकांत दोन पाटांचेर बसतात.तांच्या फुडें पुरोयत बसता. व्हंकलेचो आवय- बापूय न्हवऱ्याचे पांय धुतात. नांव आनी न्हवरो एकामेकांक कुकूम लायता आनी मागीर मांव न्हवऱ्यांच्या पांयांचेर तकली दवरता. न्हवरो मावांक आशिर्वाद दिता. ताचेउपरांत न्हवऱ्याकडचो नाल्ल घेवन ताचो आवय-बापूय ताचेर गणेशपुजा करता.
मागीर न्हवरो- व्हंकलेचे हात एकामेकाच्या हातांत दिवन तांच्या वस्त्रांच्या तोंकांची गांठ मारतात. मगीर पुरोयत होमहवन करून स्पपदीचे मंत्र म्हणटा. न्हवरो व्हंकल अग्नीक चार खेपे भोवंताडे घालतात. लग्न सुवाळ्यांकलो हो मुखेल भाग.
ह्या लोकांक बहुपत्नीप्रथा आसा. पूण दादल्यांचो आंकडो कमी आशिल्ल्यान सादारणपणान दादलो एक बायल करपाक शकता. घटस्फोटीची चाल पयलीं नाशिल्ली. पूण आतां ती आसा. ब्राह्मण, ठाकूर, भाटिया, अमिल आनी लोहाण ह्या जातींनी विधवा विवाह चडशे जायना.
बायलेक गुरवचार आययल्या उपरांत तिचो आध्यात्मिक गुरू, पांचव्या, सातव्या जांव णवव्या म्हयन्यांत तिका दोन गंडे (राखरी) दिता. ते गंडे तांबड्या वा धव्या सुताचे आसून तांकां पांच वा सात गांठी मारिल्ल्यो आसता. सात गांठीचो एक गंडो तिच्या कमराक आनी पांच गांठींचो दुसरो तिच्या गळ्यांत बांदतात. णवव्या म्हयन्यांत बरो दीस पळोवन वैजीण तिच्या पोटाक तेल लायता. हो विधी घरांतल्या देवांमुखार समारंभापुर्वक करता.
भुरगें जल्मल्याउपरांत ताची आजी (बापायची आवय)न्हावन पिठाचे तेरा गुळे करतात आनी तांचेर भुरग्याचो हात दामून मागीर ते बायंत वा तळ्यांत व्हरून उडयता. थंयच्यान ती उदक घेवन येता आनी एक आंकवार चली त्या उदकांत बाळंटिचे स्तन धुता. ताचे उपरांत ती भुरग्याक दुदाक धरता. तशेंच भुरग्याक कसलीच बादा जावंची न्हय म्हण घराच्या दाराक कांदो, आंब्याची वा कोडुलिंबाची पानां बांदतात. आंगणांत हुमऱ्यालागीं एक ल्हान फोंड मारून तातूंत उदक वोततात.
भुरग्याची नाळ- चुली लागीं पुरून दवरपाची चाल आसा. कांय लोक ती एका बुडकुल्यांत घालून न्हंयत वा तळ्यांत बुडयतात. सव्या दिसा सटयेची पुजा जाता. त्याच दिसा भुरग्याक नांव दवरतात. सुयेर चाळीस दीस पाळटात.
भुरगो तेरा म्हन्यांचो जालो म्हणजे ताचें जावळ करतात. त्या विधीक मुनम् अशें म्हण्टात. पिरायेच्या पाचव्या ते बाराव्या वर्सा मूज बांदतात.
मरपाक तेंकील्ल्या मनशाक जमनीर न्हीदयतात आनी मेलो म्हणजे ताची नाळ पुरल्या थंय ताक दवरून ताच्या तोंडांत गंगाजल आनी सरबत घालतात. मागीर मड्याक विवस्त्र करून न्हाणी घालतात आनी शाल पांगुरतात. मागीर ब्राह्मणान सांगिल्ल्याप्रमाण कांय विधी जातात. सवाशिण बायल मेल्यार तिचे नाकांतले सोडून हेर सगळे अलंकार काडून घोतात आनी त्या जाग्यार कथलाच्यो वस्ती घालतात. मागीर तिचे केंस उगोवन तिकी स्वस्तिकाच्या आकृतीचो कुकूम लायतात.
तिरडेचे मडे दवरचेपयलीं ताचेर गुलाबपाणी , गुलाल आनी उद उडयतात. तशेंच मडें व्हरताना ताचेर तांब्याचे पैशे आनी बत्ताशे उडयतात. मसंडिच्या भायरच मडकें फोडपाचो विधी जाता.सरणाचेर मडें दवरल्या उपरांत ताच्या तोंडांत तूप, म्होंव, तुळशीचीं पानां, चंदन आनी पांच तरांचे धातू आनी खडे दवरतात आनी मड्याक अग्नी दितात. घरांत ज्या जाग्यार मडें दवरता थंय एक दिवो पेटोवन दवरतात.
कांय लोक हरिद्वाराक वचून गोबर आनी अस्थींचें गंगेंत विसर्जन करतात. धाव्या जांव इकराव्या दिसा थंयच श्राध्दविधी करतात.
