तिच्या उगमा लागचो भूप्रदेश समुद्रसपाटी सावन सुमार 1700 फूट ऊंच जाल्यार अटकेलागच्या भूभागाची ऊंचाय 1000 ते 1500 फूट आसा.
अटकेसावन कलबाघमेरेन सिंधू न्हंय तळपांच्या प्रदेशांतल्यान उंच दोंगुल्यांतल्यान मार्ग काडून सपाट प्रदेशांत येता. डेरा इस्मायलखान ह्या गांवालागच्यान ती दक्षिणवाहिनी जाता. मिथनकोट गांवांत तिका पंचनद म्हळ्यार सतलज, बियास रावी, चिनाब आनी झेलम हांचो संयुक्त प्रवाह मेळटा. ताकालागून तिचें पात्र सुमार एक मैल रूंद जाता. अटक ते कलबाघ ह्या मार्गावयल्यान चुनखडयेच्या दोंगुल्ल्यांक लागून न्हंयेचो प्रवाह निळसो दिसता. म्हणून ताका नील आब हें नांव फाव जाला.
मियनकोट उपरांत ही न्हंय परत नैऋत्य दिकेक वळून सिंध प्रांतांत रिगून कराची लागच्या अस्ंतत दर्याक मेळटा.
सिंधू न्हंयेच्या देगणांत मोहेंजोदाडो, हड्डपा चन्हुदडो हांगाच्या उत्खननांत एके पुर्विल्ले संस्कृतेची अवशेश सांपडिल्ले आसा. थंय सिंधुसंस्कृती नांव दिल्ले आसा. कांय संशोधकाच्या मतान ती वैदिक संस्कृतीच्या उपरांत आसून तिचेंच रुपांतर मुखार हिंदू संस्कृतींत जालें. बेहिस्तान हांगाच्या दरियसच्या आलेखांत सिंधू न्हंयेक हिंदू नांव दिल्लें सांपडटा. वेदिदांत तिचो उल्लेख हिंदू असो केल्लो आसा.
वैदिक साहित्यांत सिंधू न्हंयेचो उल्लेख आयला. कांय ऋचांत सिंधू हो शब्द सागर ह्या अर्थान वापरिल्लो आसा. तर कांय कडेन न्हंय ह्या अर्थान तर एके ऋचेंत सिंधू न्हंयेक लागून भूंय सुजला- सुफला जाता अशें म्हळां. अथर्ववेद, माध्यंदिन संहिता. जैमिनीय ब्राह्मण ह्या ग्रंथांत सिंधू न्हंयचो उल्लेख सांपडटा.
महाकाव्यां, पुराणां ह्या ग्रंथांनी न्हंयेचो महिमा गायला. ती जनतेचें पोसवण करपी म्हण तिका दयाळू म्हटल्या.
पंजाब आनी सिंध ह्या प्रदेशांक पावस खूब कमी पडटा. ताका लागून थंयच्या लोकांची जीण सिंधूच्या उदकाचेर आदारून आसता. सिंधुचें देगेचेर गंव, कापूस हांचे बरे प्रतीचें पिक येता आनी सिंधू न्हंयेंत मोतयांय मेळटा.
सिंधू न्हंयच्या देगेवयलीं नगरां हीं वेपाराचीं व्हडलीं केंद्रां आशिल्लीं. कस्तुरी, मोर, हिरे, माणकां, सुती आनी लोकरिचीं वस्त्रां, शाली ह्या वस्तुंचो वेपार थंयच्यान चलतालो. इ. स. 1932 वर्सा हे न्हंयचेर सिंधांत सक्कर हांगा एक व्हड धरण बांदपांत आयलें आनी तांतूंतलें उदक कालव्यांतल्यान सोडून सुमार 50 लक्ष एकर जमीन भिजोवपाची सोय करपांत आयली.
सिंधुच्या उदकांत न्हाल्यार अश्वमेध यज्ञ केल्ल्याचें पुण्य मेळटा, अशी भावीक हिंदूंची श्रध्दा आसा. सिंधी लोक सिंधू न्हंयेक देव मानून तिची पुजा करतात. पुनव, अमास आनी शुक्रार हे त्या देवाचे पवित्र दिस मानून, त्या दिसा न्हंयेंत दिवे सोडटात. न्हंयेक बुड्टी येता तेन्ना चाली ह्या नांवाचो आनंदोत्सव मनयतात.
इ. स. 11 व्या शेंकड्याचे सुरवातेक सिंधच्या सुलतानान सगळ्या हिंदूंक जबरदस्तीन मुसलमान करपाचें थारायलें.तेन्ना सिंधू देवान मानवी अवतार, घेवन तांचे वयल्यान संकटाचे निवारण केलें अशी आख्यायिका आसा. म्हणून सिंधू देव हिंदूचो रक्षकर्तो मानतात आनी सिंध लोक त्या दिसा ताचो जल्मदीस मनयतात आनी न्हंयची पुजा करतात.
सिंहासनः एक उंचेल्या दर्जाचो आसन- प्रकार. हाचो वापर राजानच करपाचो आसता. शींवांचे आकृतेवरी ताचो आकार आसता. देखून ताका हें नांव मेळ्ळें. पुर्विल्ल्या काळांत राज्यभिशेका उपरांत राजाक ह्या आसनाचेर बसपाचो अधिकार मेळटालो. पूण त्या काळांत राज्यभिशेक सुवाळ्यांत सिंहासना जाग्यार आसंदीचो (उच्चासन) उपेग करतासो. असो उल्लेख एतरेय, शतपथ आदी ब्राह्मणांत मेळटा. मानसार ह्या ग्रंथान राज्याच्या सिंहासनाचें तोंड उदेंतेकडे करचें अशें सांगलां. हाचेवयल्या सिंहासनाचो पुर्वावतार म्हळ्यार आसंदी आसूंये. फुडें राजांच्या संस्कृतीक आनी संपत्तीक स्थितींत जसो जसो बदल जायत गेलो तसो तसो ताच्या आकारांत आनी साहित्यांत फरक पडत गेलो.
वाल्मिकीरामायणांत सिंहासनाचो असो शब्द आयला. सिंहासनाक भद्रपीठ म्हणुनय वळखतात. रामायणांतलें भद्रपीठ उंबराच्या लांकडाचें आशिल्लें. तेभायर वनवास उपरांतच्या पट्टाभिशेकावेळार रत्नमय पीठ वापरिल्लें. महाभारतांत धर्मराजाचें सिंहासन रत्नजडित हस्तिदंताचें आशिल्लें अशें द्रोपदीन सांगला. युधिष्ठीराच्या राज्यभिशेका वेळार युधिष्ठीर आनी कृष्ण वेगवेगळ्या भांगराच्या सिंहासनाचेर आनी कुंती, नकुल तशेंच सहदेव हें हस्तिदंताच्या सुवर्णजडित सिंहासनाचेर बशिल्ल्याचें वर्णन मेळटा. कलकत्त्याक संग्रहालयांत मौर्यकाळांतल्यो दोन सिंहकृती आसून त्या सिंहासनाचे भाग आसुंये अशें श्री स्टुअर्ट पिगॉटचें मत आसा. मथुरेंत कुषाणकाळांतल्यो सिंहाकृती आसात. थंयच्या कुशाण सम्राट वेम कदफिसेसाचें फातराचें सिंहासन मेळिल्लें आसा. रायपसेणिय सुत्त नांवाच्या पुर्विल्ल्या जैन ग्रंथांत ह्या आसनाविशीं भरपूर माहयती दिल्ली.
मानसार ह्या पुर्विल्ल्या वास्तुशास्त्री ग्रंथांत सिंहासन हें देव आनी राजा हांचेखातीर आसता अशें म्हळां. देवतासंबंदींच्या सिंहासनाचो नित्यार्चन सिंहासन, विशेश सिंहासन, नित्योत्सव सिंहासन आनी विशेषोत्सव सिंहासन अशे प्रकार सांगिल्ले आसा. तशेंच प्रथम सिंहासन, मंगल सिंहासन. वीर सिंहासन आनी विजय सिंहासन अशीं राज्यांच्या सिंहासनांची वर्गवारी केल्ली आसा. सिंहासनाचीं वेगवेगळीं
