मेळटात. देखून ही सुवात पवित्र मानतात. प्राची त्रिवेणीसावन लागसारच एक भग्न सुर्याचें देवूळ आसून फुडें एके व्होंवरीत हिंगलाज भवानी आनी सिध्दनाथ महादेव हांची ठाणां आसात. थंय एक झा़डासकयल बलरामाचें देवूळ आसा. हांगासल्ल्यानच बलरामान आपल्या मूळ शेषरुपान भूयेंत प्रवेश केल्लो अशें सांगप जाता. हांगा लागसारच देहोत्सर्गतीर्थ आसा. श्रीकृष्णाक मालुकातीर्थार बाण लागतकच तो हांगा आयलो आनी ताणें प्राण सोडलो ह्याच स्थळार ताचो अग्निसंस्कार जाल्लो. देहोत्सर्गालागसारच यादवस्थली आसा. जंय यादव आपसापांत झुजून नश्ट जाल्ले. वेरावळ सावन सोमनाथ देवळाकडेन वचपाचें वाटेर बाणतीर्थ आसून थंय शशिभूषण महादेवाचें पुर्विल्लें देवूळ आसा. थंयच्यान अस्तंतेक भालुपूर गांवांत भालुकातीर्थ लागता. हें भगवान श्रीकृष्णाचें महानिर्याणस्थळ आसा. हांगाच्या एका अश्वत्थातळी श्रीकृष्ण न्हिदील्लो आसतना, पारध्याचो बाण ताच्या पांयांत घुसलो आनी तो जीवघेणो थारलो. त्या अश्वत्थझाडाक आता मोक्षपिंपळ ह्या नांवान वळखतात. - कों.वि.सं.मं.
सोमराजवंश: इ.स.च्या सव्या- सातव्या शतमानांत महाकोसल देशाचेर सोमवंशी पांडु राजा राज्य करताले. तांची राजधानी श्रीपूर ही आसून ती मध्यप्रदेशांत महान्हंयेचें देगेर सिरपूर ह्या वाठारांत आशिल्ली. ह्या वाठारांत त्या नगराचें भग्नावशेश मेळ्ळ्यात. तांतूत महाशिवगुप्ताच्या काळातलो एक शिलालेख आसा. ह्या शिलालेखांत सोमवंशी पांडु राजांची म्हायती मेळटा. ह्या राजांनी शिवगुप्त आनी भवगुप्त हीं नांवां धारण केल्लीं तांतुतलो महाशिवगुप्त बालार्जुन हो खूब बळिश्ट आसून ताणें सुमार 60 वर्सां राज्य केलें. ताच्या बापायचें नांव हर्षगुप्त आनी आज्याचें नांव चंद्रगुप्त. हो महाशिवगुप्त इ.स. 595त सिंहासनाचेर बसलो. ह्या महाशिवगुप्ता उपरांत सोमवंशी पांडू राजांची तितलीशी म्हायती मेळना. इ.स.च्या 10व्या शतमानांत कोसल देशांत सोमवंशाचें राज्य आशिल्लें. ह्या वंशातल्या कांय राजांनी शिवगुप्त, महाशिवगुप्त, भवगुप्त ही नांवां धारण केल्लीं. तशेंच कोसलेंद्र आनी त्रिकलिंगाधिपती ह्यो उपाधी धारण केल्ल्यो.
शिवगुप्त (इ.स. 915 - 35): हो त्या वंशातलो पयलो राजा. पूण ताचो एकय आलेख मेळना. ताच्या पुताच्या आलेखात ताका राजा म्हळां. ताची सत्ता दक्षिण कोसल म्हळ्यार छत्तिसगड ह्या वाठारचेर आसुये.
जनमेजय भवगुप्त (इ.स. 935-970): हो शिवगुप्ताचो पूत ताच्या उपरांत राजा जालो. ताचे जायते ताम्रपट उपलब्ध आसात. तो मोटो बळीश्ट आसून ताणें परम माहेश्वर ही पदवी घेतिल्ली. विनितपूर ही ताची राजधानी आशिल्ली. ताणें कटक आपल्या राज्याचो विस्तार वाडयल्लो. सुरवेक तो कोसलाधिपती आशिल्लो, ओडू वाठाराचेरच जैत मेळयतकच ताणें त्रिकलिंगाधिपती ही पदवी धारण केली.
ययाती महाशिवगुप्त (1लो) (इ.स. 970 - 1000): हो जनमेजयाचो पूत ताच्या उपरांत राजा जालो. ताचे सुरवेचे आलेख विनितपूरचे आनी उपरांतचें ययातिनगरचे आसात. हें नगर ताणें नव्यानच वसयल्लें आनी थंय आपली राजधानी स्थापन केल्ली.
भीमरथ महाशिवगुप्त (2रो) (इ.स. 1000 - 1015): हो ययातूचो पूत ताच्या उपरांत सिंहासनार बसलो. ताचो मंत्री सिंहदत्त हो ययातिचो मंत्री आशिल्लो. ताचे आदी ताचो आजो धारदत्त हो ययातीचो आनी जनमेजयाचो राजा आशिल्लो. एशेंतरेन हें दत्त घराणें वंशपरंपरेन सोम वंशाचें मंत्रिपद चलयतालें.
धर्मरथ (इ.स. 1015 – 20): हो भीमरथाचो पूत ताचें उपरांत राजा जालो. ताका राजमल्ल आनी महाशिवगुप्त (2रो) अशींय नांवां आशिल्ली. हाका पूत नाशिल्लो. ताचो भाव नहुष महाभवगुप्त (3रो) हाणें इ.स. 1020 – 25 मेरेन राज्य केलें. ताच्या काळांत राज्याची खुबशा प्रमाणांत वाट लागली. उपरांत अमात्य मंडळान चंडीहार नांवाच्या राजपुत्राक राजा केलो. तो जनमेजय महाभवगुप्त (1लो) हाचो पणटू. अभिमन्यू हाचो पूत आशिल्लो.
चंडीहार (इ.स. 1025 - 55): हाका ययाती महाशिवगुप्त (3रो) अशेंय नांव आसा. ताणें स्वताक केसरी हें नांव धारण केल्लें. हाणें कोसल आनी उत्कल ह्या दोनय देशांत शांतता प्रस्थापित केल्ली. ताका लग्नांत कलिंग, कंगोड आनी उत्कल ह्या देशांचें प्रदेश मेळिल्ले. तो खूब पराक्रमी. चोळांक हारोवन ताणें कोसल आनी उत्कल हांची राखण केल्ली. चंडीहारान कर्नाट, लाट, गुजरात आनी द्रविड देश जिकले आनी कलिंग, कंगोड, उत्कल आनी कोसल ह्या देशांचेरय ताचे राज्य आशिल्लें. गौड, राढ आनी वंग ह्या देशांचेर ताणें जैत मेळयल्लें. वैतरणीचें देगेर ताणें अश्वमेध यज्ञ केल्लो आनी त्या थळाक यज्ञनगर हें नांव दिल्लें. सद्या त्या थळांक जाजपूर ह्या नांवान वळखतात. ताणें भुवनेश्वर हांगा लिंगराज देवूळ बांदूंक सुरवात केल्ली पुण तें पुराय जालें ना. फुडें ताची राणी कोलावती हिणें तें पुराय करून घेतलें. केऔंझर जिल्ह्यांतल्या देवगाव हांगा जें कुशलेश्वर देवूळ आसा तें ययातीकेसरीनच बांदिल्लें.
उद्योत केसरी (महाभवगुप्त 4थो): इ.स. (1055 - 80) चंडीहाराचो हो पूत ताच्या उपरांत राजा जालो. तो बापायवरी शिवभक्त आशिल्लो. कोसल आनी उत्कल ह्या दोनय देशाचेर ताची सत्ता आशिल्ली. हो सोमवंशातलो निमणो व्हड राजा. ताणें डाहल, ओड्र आनी गौड ह्या देशांचेर जैत मेळयल्लें.
उद्योत केसरी उपरांत कर्णकेसरी, रणकेलरी, सोमेश्वर आदी नांवांचो उल्लेख मेळटा. हे सोमवंशातलें राजा आसुयें. पूण तांची स्वतंत्र सत्ता नाशिल्ली. ते गंग राजांचे सामंत आशिल्ले. अनंतवर्मा चोड गंगदेव (इ.स. 1078 - 1150) हाणें उत्कलच्या राजाक हारोवन थंय
