देशांत सांपडपी रवनिजांभितर लोखण हें चड म्हत्वाचें. स्विडनांत सांपडपी लोखण माल हो बऱ्या दजर्याचो आसून तो मुखेलपणान लँपलँड भागांत सांपडटा. स्कँलेफ्टी भागांत तांबें, भांगर, शिंशें रुपें मेळटा.
हांगाचे वट्ट भुंयेतली सुमार 1/5 भूंय रानाखाला आसा. रानांसावन मेळपी घट्ट मदेराची व्हडा प्रमाणांत निरर्यात जाता. नुस्तेंमारीय व्हडा प्रमाणांत चलता. नुस्तें मारपाखातीर आधुनिक यांत्रीक बोटींचो उपेग जाता.
उद्देगधंघाच्या मळार स्विडनान दोळे दिवपी उदरगत सादल्या. लोखण आनी तिरवें संबंदीत उघेग हे हांगाचे मुखेल उद्देग. देशांत उच दजर्याचें तिरवें तयार करतात. हेर उद्देगांचीय वाड जाल्ली आसा. वट्ट निर्यातींत उद्देगिक उत्पादनाचो वांटो सुमार2/5 इतलो आसता. देशांतलेसुमार 2/3 कामगार सवहीस उद्देगांत आसात. स्विडनाचें आयाती परस निर्यातीचें मोल चड आसा.वाहनां आनी तांचे मेकळो भाग, विघुत मशिनां रसायनां मदेर, तिरवें आनी हेर अभियांत्रिकी मशीनाची व्हड प्रमाणांत विघुत मशिनां रसायनां मदेर, तिरवें आनी हेर अभियांत्रिकी मशीनाची व्हड प्रमाणांत स्विडनाचे मुखेलपणान जर्मनी, ब्रिटन, अमेरिका, नाँर्वे, फिनलँड आनी डेनमार्क ह्या देशांकडेन वेपारी संबंद आसात. स्विडन हो युरोपियन फ्री टेड असोसिएशनाचो वांगडी आसा.
येरादारी आनी संचारण ययेररादारीच्या मळार स्विडनांत खूब सूदारण जाल्ली आसा. रस्त्यांचें आनी रेल्वेमार्गाचें जाळें देशभर पातळिल्लें आसून रेल्वेमार्गाचेर सरकारी नियत्रंण आसा. जर्मनी आनी डेनमार्क हे देश उदककामार्गान जोडल्यात.. स्टाँकहोम शारांत आंतरराश्टीय विमानत॑ळ आसा. मालमो आनी गोटेबर्गह हेय विमानतळ म्हत्वाचे. गोटेबर्ग हें देशांतलें मुखेल बंदर. हेर म्हत्वाच्या बंदरांत स्टाँकहोम, मालमो आनी हाँल्सिबर्ग हांचो आस्पाव जाता. स्विडनांत सुमार 115 दिसाळीं उजवाडा येतात. तातुंतलीं आफ्टोंब्लाडेट, दाजेन्स न्हेर आनी एक्स्प्रेसन तांकां पुराय स्वातंत्र्य दिलां. दुरसंचारण (TELECOMMUNICATION)ची उदरगत स्विडनांत जाल्ली आसा. देशांतल्या सगळ्या वाठारांनी दुरधवनी आसा, द स्विडिश ब्राँडकास्टींग काँर्पोरेशन ही राशट्रीय प्रसारण सणस्था. रेडिओ आनी दूरचित्रवाणी सेवेचेर हे संस्थेचें नियंत्रण आसता.
लोक आनी समाजजीण स्विडनाची 1999 वर्सा लोकसंख्या 8,886,738 आशिल्ली. देशाच्या आवांठाचे तुळेन स्विडन हो युरोपांतलो उणीं लोकसंख्या आशिल्लो देश. थंय दर एक चौ.किमी.क फकत 19 लोक रावतात. देशांतले सुमार 84% लोक शारांनी रावतात. स्विडनाचो सुमार 95% लोक लुथेरन चर्चीचे अनुयायी आसात. रोमन कँथलीक, मिशन कोवेनन्ट चर्च, पँनटेकोस्टल, बँप्तीस्त आनी ज्यू धर्मीय लोकय थंय कांय प्रमाणांत आसात. फिनीश आनी लँप्स हे अल्पसंख्येन सांपडपी लोक. फिनिशांचो आंकडो सुमार पन्नास हजार आसून ते देशाचे उतरेक आनी उदेंत दर्यादेगांनी रावतात. लँप्स हे लोक मुखेलपणान खणीत वा भंगसाळींनी काम करतात.
चडशे स्विडीश हे आदीम जर्मनी पंगडाचे वंशज. डँन्स आनी नाँर्वेजीयन लोकांकडटन तांचो लागिंचो संबंद आसा. चडशे स्विडीश हे लांब, गोरे, धवशे वा तांबशे केंस आनी निळेशे दोळे आशिल्ले लोक. तांचें राहणीमान उंचेल्या दजर्याचें आशिल्ल्यान तांचें जेवणय खाशेले पददतिचें आसता. तांका जेवणाची सुरवात शितळ(COLD FISH) नुस्तें खावन करपाक आवडटा. उपरांत ते शितळ मांसांचे वेगवेगळे प्रकार खातात. मागीर कांय गरम जिन्नस ते खातात. निमाणेकडेन ते फळां वा कांय गोड पदार्थ ते मुखेलपणांत सुटये दिसा खातात. सुटये दिसा हो पदार्थ थंयच्या सगळ्या हाँटेलांनी मेळटा. काँफी हें तांचें बियर आनी हेर आल्कोहाँलीक पियेतात.
स्विडीश ही देशाची अधिकत भास. ती जर्मनीक भाशा समुहांतली एक. डँनीश आनी नाँर्वेजीयन भाशांकडेन तिचो लागींचो संबंद आसा. उलोवपाची आनी बरोवपाची भास पुराय देशांत सारकीच आसली, तरिय कांय प्रदेशांनी थळावी शैली आयकूंक मेळटा. साबार फिनिशी भास उलयतात. पूण शिक्षणाखातीर तांकां स्विडीश भाशेचोच उपेग करचो पडटा. इंग्लीश भाशेचोय वापर कांय प्रमाणांत जाता.
शिक्षणीक मळार खूब उदरगत जाल्ली आसा. हांगा सगळ्यांक शिक्षणाची एकसारकी संद मेळटा. साक्षरतचें प्रमाण 90% परस चड आसा. मुळावे आनी माध्यामीक शिक्षण फुकट. तशेच 7 ते 16 वर्सांमेरेन शिक्षण सक्तीचें आसा. विश्वविघालय, टँक्नीकल आनी हेर खाशेल्या विघापिठांचेर सरकारचें नियंत्रण उरता सात वर्सा सकयल्या भुरग्याखातीर साबार खाजगी बालवाडी आसात. स्विडिश मुळाव्या शिक्षणा गुण्डस्कोला अशें म्हण्टात. हें मुळावें शिक्षण 7 ते 15 वर्सांमेरेन तीन तीन वर्सा अशें तीन पांवंड्यांनी विभागलां. मुळाव्या शिक्षणाच्या तिसऱ्या पांवड्यांत विघाथ्याक आपले आवडिचो विशय घेवपाक मेळटा. गोटेबर्ग, लिंकोपींग, लुंड, स्टाँकहोम, उमेआ आनी अपसाला हीं देशांतलीं स विश्वविघालयां. तातुणयले अपसाला हें सगळ्यांत पोरनें. तें 1477 त उबारिल्लें. स्विडननांत स संशोधक गंथालयांत आसा
स्विडीश साहहित्याचें मूळ युरोपी मध्य युगांत सांपडटाम पूण दर्जेदार साहित्याची रचणूक एकुणिसाव्या शेंकड्यासावन जावपाक लागली. आगुस्त सिट्रन्डबर्ग हो स्विडीश साहित्य इतिहासांतलो.
हंगेरी
क्षेश्ठ साहित्यकार. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या शेवटाक आनी विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेक ताचीं नाटकां खूब गाजलीं. ताणें नाटक क्षेत्रांत क्रांती घडोवन हाडून, आधुनिक नाटकाची बुन्याद घाली. विसाव्या शेंकड्यांत साबार स्विडीश साहित्यकारांक नोबँल पुरसकार मेळ्ळ्यात. सेल्मा लागेरलोफ(1909), वर्नर वाँन हेडनस्टँम(1916), अरीक एक्सेल कार्लफेल्ड(1931), पार फाबिएन लँगर्कविस्ट(1951) एवीन जाँनसन आनी हँरी एडमण्ड मार्टीनसन(1974)). विसाव्या शेंकड्यान मध्याक माज सजोवाल आनी पँर बाहलू ह्या घोव-बायलेन बरयल्या कादंबऱ्यांक संसारीक नामाना मेळ्ळी.
लळीत कलेच्या मळार स्विडनान आपली खाशेली अशी शैली निर्माण करुंक ना. चित्रकला, संगीत, शिल्पकला, वास्तूशिल्प उबारतना तांणी युरोपी आनी हेर शैलीचें अनुकरण केलां. कार्ल मिलस हो स्विडनांतलो प्रसिदद शिल्पकार, जाल्यार एन्डर्स झोन हो प्रसिदद चित्रकार. जेनी लिंड ही एकुणिसाव्या शेंकड्यांतली एक नामनेची आँपेरा गायिका. तिचो आजूय स्विडीश नायटिंगेल म्हूण उल्लेख जाता. टेनोर जुसी, बँजोर्लिन आनी बर्जीत निलसोन हे विसाव्या शेंकड्यांतले प्रसिदद ओपेरा गायक. फिल्म इंड्स्ट्रीज हातुंतय भोव उदरगत जाल्ली आसा. विक्टर स्जोस्ट्रोम आनी माउरिटज स्टीलर हे फिल्म इंड्स्ट्रींतले प्रसिदद संचालक. तांचे चडशे सिनेमा स्कँन्डीवीयन साहित्याचेर आदारल्या. ग्रँटा गार्बो आनी इव्ग्रीड बर्गमँन ह्या सिनेतारकांनी अमेरिकेक नामना जोडचे पयलीं स्विडनाच्या सिनेमांनी काम केल्ले.
वाडट्या शारीकरणाक लागून लोकवेद, लोकनत्य, लोकगीत हांचो लागीं लागीं अस्त जाल्लो आसा. पूण अँडवेण्ट, लुसिआ, क्रिस्मस, इस्टर हे सण स्विडीश लोक व्हडा उमेदिन मनयतात.
- कों. वि. सं. मं.
हंगेरी मध्य युरोपांतलो चारयवाटांनी जमनीन एक ल्हान देश. क्षेत्रफळ 93,032 चौ. किमी. लोकसंख्या 10,500,000 हंगेरीक हेर सात देशांनी रेवडिला. ताचे उतरेक झेकोस्लावाकिया, आगनेयेक युक्रन, उदेंतेक रोमानिया, दक्षिणेक युगोस्लाव्हीया आनी क्रोयेशिया आनी अस्तंतेक स्लोवेनिया तशेंच आँस्ट्रया हे देश आसात. बुडापेस्ट हें देशाचें राजपाटण.
भूंयवर्णन हंगेरिची चडशी भूंय सखल आनी सपाट आसा. देशाचो सुमार दोन – ततीयांश भाग दर्याथरासावन 198 मी. उणे उंचायेचो आसा. उतरेकडचो उणे उचायेचो पर्वतीय भाग सोडलो जाल्यार हंगेरिचो उदेंत भाग सपाट आसा. माऊंट केक्स हें देशांतलें सगळ्यांत उंचलें तेमूक. ताची उंचाय1,015 मी. आसून ताचो आस्पाव उतरेकडच्या पर्वतीय प्रदेशांत जाता. देशाचो अस्तंतेकडचो चडसो भाग दोंगरी आनी पर्वतीय आसा.
तिस्झा ही देशांतली सगळ्यांत व्हडली न्हंय. तिची लांबाय 579 किमी. आसून ती उदेंत हंगेरींत उतरेकडच्या दक्षिणेकडेन व्हांवता.डेन्यूब हे मूखेल न्हंयेचो तो फांटो. उतरेकडची कांय शिम डँन्यूब न्हंयेन तयार केल्या. तशेंच देशाच्या मध्य भागांतल्यान ती उतरेकडच्यान दक्षिणेकडेन व्हांवता. उदका येरादारीखातीर तिचो खूब उपेग जाता. देशांतले अस्तंतेक आशिल्लें बँलाटोन हें मध्य युरोपांतलें सगळ्यांत व्हडलें तळें. ताणें देशाचो 596 चौ. किमी. भाग रेवडिला.
भूंयरचणूकेचे नदरेन देशाचे चार भाग केल्यात ते अशे- 1) ग्रेटर फ्लँन 2)ट्रांस्डेन्यूबिया 3)लिटल प्लँन आनी 4) उतरेकडचो ऊंच प्रदेश.
उतरेकडचो पर्वतीय भाग सोडल्यार डेन्यूब न्हंयेच्या उदेंतेकडच्या भागाचो ग्रेटर प्लँन ह्या भागांत आस्पाव जाता. रेंवेच्यो राशी आनी न्हंयांचीं कांय अशीर देगणां सोडल्यार हो प्रदेश सपाटच आसा. देशाचो वायव्येकडचो कोनसो सोडलो जाल्यार डेन्यूब न्हंयेचे अस्तंतेक अशिल्लो सगळो प्रदेश ट्रान्सडेन्युबिया भागांत आस्पावता. ट्रान्सडेन्युबिया हो दोंगुल्ल्यांचो आनी पर्वतीय भाग. बाँटोन तळ्याचे उतरेक वांटकुळ्या आनी मोटव्या दोंगुल्ल्यांची सांखळी तयार जाल्या. वायव्येकडचो कोनसो लिटल प्लँनांत मोडटा. तो मुखेलपणांन सपाटच आसा. डेन्यूब न्हंयेचो आग्नेयेकडचो आनी ग्रेटर प्लँनाचे उतरेकडचो भाग म्हळ्यारच उतरेकडचो ऊंच प्रदेश. हो ग्रेट कार्पथियन पर्वत प्रणालिचोच एक भाग आसा.
सादारणपणान हंगेरिंतलो शिंययाळो चड थंड आनी गीम चड उश्ण आसा. जानेवारी म्हयन्यांत देशांतलें सरासरी तापमान -2 सँ.आनी जुलय म्हयन्यांत तें 21 सँ. मेरेन चडटा. पावस आनी हिम हांच्या रुपान हंगेरींत सादारपणान पर्सुकी उदकाचो शिंवर 60 सेंमी. पडटा.
उद्देगीक क्रांती उपरांत, आधुनिकीकरणाच्या हावेसान हंगेरीन चडशीं मुळावीं रानां मारुन उडयलीं. पूण फाटल्या कांय वर्सासावन पायन रुखांची रान क्षेत्र वाडोवपाचे सरकारी यत्न च्ल्यात. पूण हंगेरीची चडशी भूंय सपाट आनी उणे उचायेची रानांनी हरणां आनी रानदुकर चड आसात. सखल भागांतल्या तणाच्या वाठारांनी सोंशे, हुंदराचे कांय प्रकार, चानयो,तितर आनी हेर मनजात सांपडटा.
इतिहास भागियार लोकांनी णवव्या शेंकड्यांत डेन्यूब न्हंयेच्या मध्य पाणट्यांत आपलो शेक बसयल्या उपरांत हंगेरी राज्य अस्तित्वांत आयलें. हें घडणुकेच्या हजारपर्सा आदी हांगा लोकांचो राबितो आशिल्लो अशें म्हणटात. पूण ताची म्हायती स्पशटपणान मेळना. मागियार लोक हांगा पावले तेन्ना हंगेरिचो कांय पन्नोनिया.
आनी डडासिया प्रांत रोमी साम्राज्याखाल आशिल्लो. आर्पाद हाच्या फुडारपणाखाल णवव्या शेंकड्याच्या शेवटाक मागियार टोळयेन डेन्यूब न्हंयेभोंवतणचो चडसो वाठार हातासलो. तातूंत, सद्द्या हंगेरी म्हूण सस्तित्वांत आशिल्ल्या देशाचो चडसो भाग आस्पाविल्लो. हांगा आपलो तळ उबारुन, ते युरोपांतल्या हेर प्रसिदद शारांचेर घुरी घालून तीं लुटटाले. पूण 955 त जर्मन रराजा ओट्टो पयलो हाणें मागियारांचो पराभव केलो.तेन्नाच्यान तांणी अस्तंत युरोपी राज्यांचेर घुरयो घालपाचें सोडून हंगेरींतच आपलो राबितो केलो.
970 त आर्पादूर गेझा हो मागियार टोळयेचो मुखेल जालो. ताणें मागियारांचे ल्हान ल्हान पंगड एकठांय हाडून मागियारांचें संयुक्त राश्ट्र करपाक सुरवात केल्ली. ताच्या मरणाउपरांत ताचे चलो स्टिफन हाणें तो वावर चालू दवरलो. स्टिफन हो रोमन कँथलीक आशिल्लो. ताणें पोप सिल्वेस्टर दुसरो हहाचेकडेन आपल्याक हंगेरीचो राजा करचो म्हूण मागणी केल्ली. पोपान ती मान्य करुन1OOO त ताका हंगेरीचो राजा केलो. स्टिफन हो हंगृरीचो पयलो राजा. राजा जाल्या उपरांत स्टिफनान हंगेरीचो रोमन कँथलीक धर्महो राजधर्म म्हूण जाहीर केलो. कँथलीक चर्चीन1083 त म्हळ्यार स्टिफनाच्या मरणाच्या 45 वर्सां उपरांत ताका संत म्हूण घोशीत केलो. उपरांत आर्पादच्या वंशजांनी 1302 मेरेन हंगेरीचेर शेक चलयलो. आर्पाद वंशजांनी आपल्या तिनशें वर्सांच्या काळांत हंगेरीची एक बळिश्ट किरिस्तांव राज्य म्हंण उबारणी केली.
301 त आर्पादच्या निमाण्या राजाक मरण आयल्या उपरांत फुडलीं 225चर्सां मेरेन हंगेरी हें एक स्वतंत्र राज्य म्हहूण नंदतलें. ह्या काळांतलो चालर्स राँबर्ट हो इटालींतलो आंज्यो वंशावळींतलो एक प्रसिदद राज्यकर्तो आशिल्लो. ताणें 1308 ते1342 मेरेन हंगेरिचेर राज्य केलें. आर्पाद वशावळिच्या निमाण्या राजा उपरांत हंगेरींत निर्माण जाल्ले तणवाचे परिस्थितीचेर आळो घालून चार्लसान थंय शांतता प्रस्थापीत केली. पंदराव्या शेंकड्याच्या मध्याक जाँन हंयादी हाणें हंगेरीचें मुखेलपण करुन आँट्टोमन तुर्कांच्यो घुरयो परतून लायिल्लयो.1458 त हंयावीचो पूत माथियास कोविनस हंगेरीचो राजा जालो. ताच्या वेळार हंगेरिची खूब भरभराट जाली तशेंच इटालियन प्रबोधनाचें मुखेल केंरद आशिल्लें. 1490 माधियासच्या मरणाउपरांत हंगेरींत परतून अस्थिरता आनी तणाव निर्माण जालो राजशाय दुबळी जावन वरिश्ट घराण्यांतल्या लोकांनी राज्यकारभाराचीं चडशीं सुत्रां आपल्या हहातांत घेतिल्लीं. ते जमिनदारांखतीर शेतवडींत राबताले. वरिश्ट लोकांचो शेक आयल्या उपरांत ते शेतकामत्यांक आनीक सतावपाक लागले. हाका लागून 1514 त शेतकाममत्यांक तांचेआड उठाव केलो. पण वरिश्ट लोकांनी तो मोडून उडोवन, उपरांत ते शेतकामत्यांक गुलामांभशेन वागोवपाक लागले.
सोळाव्या शेंकड्याचे सुरवेक हंगेरिची भौशिक स्थिती खूब इबडिल्ली. हे परिस्थितीचो फायदो घेवन1526 त तुर्कांनी हंगेरीचो पराभव केलो. तांणी मध्य हंगेरीचेर आपलो शेक बसयलो. तुर्कंउपरांत आँस्ट्रयेच्या हेबस्बर्गान सुरवेक हंगेरीचो अस्तंत आनी उतरेकडचो भाग आँस्ट्रियेक जोडलो. उपरांत तुर्कांक धांवडावन ताणें पुराय हंगेरीचेर आँस्ट्रियेचो शेक बसयलो. उपरांत हेबस्बर्ग घराण्यान हंगेरी लोकांक चड करुन प्रोटेस्टंट पंथीय लोकांक वायट वागणूक दिली. हे तांचे सतावणुकेक लागून हंगेरी लोकांनी 1703 त देशव्यापी उठाव केलो. त्या उठावांत, फ्रान्सिस राकोझील दुसरो हाणें फुडारपण केल्लें. हँबस्बर्ग घराण्यान 1711 त हो उठाव मोडून उडयलो. पूण उपपरांत तांणी साबार येवजणो आंखून भौशिक, अर्थीक आनी राजकीय मळांचेर कांय प्रमाणांत सुदारणा घडोवन हाडल्यो.
एकुणिसाव्या शेंकड्याचे सुरवातेक काउंट स्टिफन शेचनी हाच्या फुडारपणाखाला हंगेरी संस्क्तायेचो पुनर्जल्म आनी राशट्रभिमान वाडोवपाखातीर चळवळ सुरु जाली. लुइस कोसुत हो 1840 तलो प्रसीदद समाज सुदारक. सुदारणा चळवळीवांगडा ल्हव ल्हव स्वातंत्र्य चळवळय सुरु जाली. 1848 जाल्ले फ्रेंच क्रांतिचो प्रभाव हंगेरी समाजाचेरय पडलो. आँस्ट्रियेन हंगेरीच्या राजकाणांत खुब बदल घडोवन हाडले. पूण हंगेरी लोकांक आपल्याच शेकातळा दवरले. आँस्ट्रययेन हंगेरीक पुराय स्वातंत्र्य जाहीर केलें. पूण आँस्ट्रियेन राशियेच्या पालवान हंगेरी सैन्याचेर हार घालून तांकां परतून आपल्या शेकातळा दवरले. पूण त फ्रांस आनी इटली देशांनी मेळून, जाल्यार त परसिया आनी इटालीन
मेळून आँस्ट्रियेचो पराभव केलो. हे परिस्थितीचो फायदो घेवन हंगेरीन फ्रांसिस डिक हाच्या फडारपणखाल आँस्ट्रियेच्या सम्राटाकडेन आँस्ट्रिये इतलेच हंगेरीकय ह्क्क आसचे म्हूण मागणी केली. उपरांत ताच्यांतकबलात जावन एकेच राजेशायेखाला दोन देश एकठाय आयले. पूण दोनय देशाखातीर वेगवेगळीं संविधानां आशिल्लीं आँस्ट्रिया- हंगेरी रचणुके उपरांत दोनय देशांची खूब उदरगत जली. हंगेरच्या अर्थीक, संस्कतीक आनी शिक्षणीक मळार खूब विकास जालो.
कुणिसवव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेनआनी विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेक वसणूक आनी वेपार सर्त हांच्यावयल्यान युरोपी देशांभितरली दुस्मानकाय वाडत गेल्ली. आँस्ट्रिया- हंगेरीचोय हे सर्तींत आस्पाव आशिल्लो. त 1914 बोस्नियेच्या विद्दाथर्यान आँस्ट्रिया- हंगेरिचोय वारसाची हत्या केली. तेन्ना, आँस्ट्रिया- हंगेरीन आपलो शेजारी देश सर्बीयेक दोशी थारावन ताचे आड झूज उबारलें. उपरांत दोनय देशांची इश्ट राशट्रांनी एकामेकांआड झूजां उबारलीं. अशे रितीन पयलें महाझूज सुरु जालें (1914-1918). ह्या झुजांत जर्मनी, बल्गेरीया आनी आँटोमन साम्राज्यान आँस्ट्रिया- हंगेरीक तेंको दिलो, जाल्यार फ्रांस, ररशियया, ग्रट ब्रिटन आनी उपरांत अमेरीकेन सर्बीयेक तेंको दिलो. ह्या झजांत आँस्ट्रिया- हंगेरी आनी तांच्या इश्ट राशट्रांचो पराभव जालो. उपरांत 3 नोव्हेंबर 1918 दिसा आँस्ट्रिया-हंगेरीन झूज बंदीची कबलात मान्य केली. 16नोव्हेंबर 1918 दिसा हंगेरीयन लोकांनी आँस्ट्रिये आड उठाव करुन हंगेरी हें प्रजासताक म्हूण घोशीत केलें. मायकल कारोली हो स्वतंत्र हंगेरीचो पयलो राँशट्राध्यक्ष जालो. पूण मार्च 1919 त कम्युनिस्ट आनी समाजीक पक्ष एकठांय येवन तांणी युती सरकार घडोवन हाडोवन हाडलें. उपरांत कम्युनिस्ट मुखेली बेला कून हाणें हुकूमशाह ह्या नात्यान राजकारभाराचीं सगळीं सुत्रां आपल्या हातांत घेतलीं. पूण रोमानियेकडच्यान पडिली हार आनी अर्थीक अडचणींक लागून ताचो शेक चड तेंप चलूंक शेकलो ना. उपरांत 1919 त अँडमिरल निच ओलास होर्थी सतेर आयलो होर्थी हो राजा नासलो तरी राजेशहा ह्या नात्यान ताणें वर्सां हंगेरीचेर शेक गाजयलो. 1920 त हेंगेरी आनी ताच्या इश्ट राशट्रांनी मेळून ट्राआनोनची कबलात मान्य करुन घेतली. ही कबलात पयल्या महाझुजांत जैतीवंत थरील्या देशांनी घडोवन हाडिल्ली. ट्रिआनोनचे कबलातीक लागून हंगेरीक आपलो व्हड प्रदेश वगडावंचो पडलो.
पयल्या महाझुजाक लागून देशाची भौशिकआनी अर्थीक स्थिती खूब इबाडिल्ली. ट्रिआन कबलातीक लागून तांकां कांय व्हड कारखाने वागडावंचे पडले. जर्मनींत हिटलर सतेर आयल्याउपरांत ताणें हंगेरीक आपलेवटेन वळोवन पयल्या महाझुजांत वगडायले सगळे प्रदेश परतून मेळोवन दिवपाचें उतर दिलें. 1038 त हंगेरीन झेकोस्लावाकिया,रोमानिया आनी युगोस्लाव्हीयाचेर घुरी घालून आपले प्रदेश परतून घेतले.एप्रिल त हंगेरीन हिटलराक युगोस्लाव्हीयाचेर घुरी घालपाक तेंको दिवन दुसरया महाझजांत वांटो घेतलो. 1943 मेरेन हंगेरीचो शेक दिसान दिस वाडत आसा तें पळोवन हिटलरान हंगेरीचेर री घाली. हाँर्थी हाका दखणींत उडोवन ताणें हंगेरींत नाझी सरकाराची स्थापणूक केली. त्यावेळार ताणें हंगेरींतल्या पांच लाखांवयर ज्यू लोकांक जर्मनींत धाडून तातुंतल्या चडशा जाणांक मारुन उडयले. 1944 त सोविएत युनियनान हंगगेरींतल्या नाझी सैन्याचो पराभव केलो. 1945 त हंगेरी आनी जैतिवंमत इश्ट राशट्रांनी कबलात केली. कबलातीप्रमाण हंगेरीन 1938 मेरेन घेतिले सगळे प्रदेश परत करपाचें मान्य केलें.
दुसरया महाझुजाउपरामत हंगेरींत वेंचणूक जावन हंगेरी प्रजासताक म्हूण घोशीत केलें. ते वेंचणुकेंत कोणाकच भौमत मेळूंक नाशिल्यान यती सरकार अस्तित्वांत आयलें. सरकारांत स्मालहोल्डर ह्या पक्षाचो उपरांत हंगेरी सरकारांत कम्युनिश्टांनी आपलो शेक बसयलो. 1947 चे वेंचणुकेंतयय कम्युनिस्टांक भौमत मेळोवपाक अपयश आयलें. पूण तोमेरेन तांणी सोविएताच्या आदारान देशांतल्या व्हड व्हड हुद्द्यांचेर आनी म्हत्वाच्या जाग्यांचेर आपली नेमणूक करुन घेतिल्ली.1949 त कम्युनिस्टांनी देशांतले हेर पक्ष बेकायदेशीर थारावन पुराय सता आपल्या हातांत घेतली. सोविएत युनियनाचे धर्तेचेर तांणी हंगेरीखातीर नवें संविधान आपणायलें. कम्युनिस्ट पक्षाचो मुखेली माथायस राकोसी हाणें सगळी सता आपल्या हहातांत घेवन, आपली हुकूमशाय राजवट सुरु केली. पूण ताणें आपणायल्या येवजण्यांचेर अर्थीक आनी भौवशिक स्तिर्तीचेर वायट परिणाम जाल्यान पुराय देशांत तंग वातावरण निर्माण जालें. देखून 1953 त राकोसीचे सुवातेर इमरे नाँगी हाची राशट्राध्यक्ष म्हूण नेमणूक केली. नाँगीन कांय सुदारणा चळवळी चालीक लावन, हंगेरी लोकांक कांय प्रमाणांत स्वातंत्र्य दिलें. पूण सकोसी आनी पक्षाच्या हेर वांगड्यांक ही गजाल मावली ना. राकोसीन 1915 त नाँगीक सतेभायरो करुन परतून परतून पुराय सता आपल्या हातांय घेतली. पूण ताणें
