आकाशवाणी पणजी बहुउद्देशीय स्टुडिओ प्रकल्पाक मान्यताय मेळिल्ली आसा. हो प्रकल्प जातकच कार्यावळी व्हड प्रमाणांत करप शक्य जातलें. फुडें बांदपाच्या ऊंच तांकीच्या प्रक्षेपकांखातीर सुमार २० कोटी रुपया खर्च करून नवी इमारत बांदपाची आसा.
हेर म्हायतीः आकाशवाणी-पणजी केंद्राची आवर्तता (Frequency) फूडलेतरेन आसा. पणजी अ- ३६२.३ मी. (८२८ किलोहर्ट्स); पणजी ब (विविधभारती)- १९४.९ मी. (१५३९ किलोहर्ट्स). पणजी ‘ अ ’ आनी ‘ ब ’ केंद्राच्यो प्रत्येकी ३ सभा जातात. पणजी ‘ अ ’ केंद्रावेल्यान बारा (१२) वरांचें तर पणजी ‘ ब ’ केंद्रावेल्यान साडेंबारा वरांचें प्रसारण जाता. (पूरक नोंदः रेडिओ)
- कों. वि. सं. मं.
आख्यायिका: खंयच्याय मनशाच्या जिवितांतल्यो वा वस्तीविशीं चलत आयिल्ल्यो काणयो. हांकां ‘ दंतकथा ’ अशेंय म्हणटात. मुळांत ह्यो अलिखित आसून, तोंडयां घोळत आयिल्ल्यो हकिकती. चड करून संत, विरपुरुश, असामान्य बायलो, फुडारी हांचेरूच आख्यायिकांचे विशय आदारिल्ले आसतात. आख्यायिका हो लोकसाहित्याचो एक वांटो जाल्ल्या कारणान तांची रचणूक चडशी अनामिक आसता. ज्या लोकसमूहांत त्यो प्रचलित आसतात, ताचें मन त्या आख्यायिकांतल्यान उक्तें जाता. असामान्य व्यक्तिविशीं लोकसमूहांक दिसपी आदर आनी अभिमान अतितायेच्या आनी अप्रुपांच्या रुपांत आख्यायिकांतल्यान परगटायतात. पूण ह्यो व्यक्ती इतिहासांत जावन गेल्ल्यो आशिल्ल्या कारणान आख्यायिकांत सत्य आनी कल्पित दोनांचीय भरसण दिसून येता. विंगड विंगड लोकसमूह आपापल्या आख्यायिकांतली कल्पिताची रचणूक आनी ताचो स्वीकार भावार्थानूच करतात. चिकित्सक नदरेन आनी बारीकसाणीन पळेल्यार त्या कल्पित रचणुकेंतल्यान रुपकार्थ लेगीत जाणवता.
‘आख्यायिका ’ ह्या शब्दाक इंग्लीश भाशेंत ‘ लेजंड ’ (Legend) असो प्रतिशब्द आसा. पूण सुर्वेक ह्या शब्दाचो अर्थ इगर्जींतल्यान वाचतात तीं संतचरित्रां असो जातालो. Legenda Aurea (लेजेंदा आउरिआ, इंग्लीश अर्थः गोल्डन लेजंड) ह्या नांवाची कांय संतचरित्रां तेराव्या शेंकड्यांत ग्रंथबध्द जालीं. संतांच्या आध्यात्मिक व्हडपणाचेर अप्रुपाची आनी अजापांची झालर लावपाखातीर अशा संतचरित्रांत कल्पिताचो प्रवेश जावन ल्हवल्हव आयचो अर्थ ‘ लेजंड ’ ह्या शब्दाक प्राप्त जाला आसूंक जाय. चवदाव्या शेंकड्यांत चॉसर ह्या इंग्लीश बरोवप्यान क्लीओपात्रासारक्या कांय नामनेच्या बायलांच्यो काणयो ‘ लेजंड ऑफ गुड ’ ह्या नांवान बरयल्यो. अँग्लो-सॅक्सन इतिहासकारांनी आपल्या राजांचो वंशारंभ हेवटेन-तेवटेन कसोय करून आदमामेरेन पावोवपाच्या हेतान कितल्योश्योच आख्यायिका रचल्यो.
राजा आर्थर ही इंग्लंडांतल्या कितल्याशाच आख्यायिकांचो विशय आशिल्ली व्यक्तिरेखा खूब गाजली. काव्य, नाटक ह्या साहित्यकृतींत आख्यायिकांचो आस्पाव खूब मोट्या प्रमाणांत केल्लो दिसता. संत ज्ञानेश्र्वरान चलयल्ली वणत, ताणें रेड्याच्या तोंडांतसून वदयल्ले वेद तशेंच संत तुकारामान इंद्रायणीत बुडयल्ली अभंगाची पोथी आसा तशीच सुकी वयर येवप ह्यो महाराष्ट्रांतल्यो कांय नामनेच्यो आख्यायिका.
- कों. वि. सं. मं.
आगरकर, गोपाळ गणेश: (जल्मः १४ जुलय, १८५६, टेंभू सातारा; मरणः १७ जून १८९५, पुणे).
एक बुध्दिप्रामाण्यवादी विचारवंत आनी समाजसुधारक. ताचो जल्म र्एका गरीब घराण्यांत जालो. हालअपेश्टांक तोंड दीत कराड, रत्नागिरी, अकोला आनी पुणे हांगा रावन तो एम्. ए. जालो. महाविद्यालयीन शिक्षण घेतासतनाच विष्णुशास्त्री चिपळूणकर हाणें पुण्यांत थापणूक केल्ल्या जहाल विचारांच्या राश्ट्रवादी पंथांत तो लोकमान्य टिळकावांगडा सामील जालो. लोकशिक्षण आनी लोकजागृताय करपाखातीर ह्या तिगांयनी पुण्यांत ‘ न्यू इंग्लीश स्कूल ’ सुरू केलें (१८८०). तशेंच केसरी, आनी मराठा हीं खबरांपत्रां चालू केलीं (१८८१). न्यू इंग्लीश स्कूलांत आगरकरान शिक्षकाची नोकरी धरली. तेचप्रमाण केसरीच्या संपादनाची जापसालदारकी घेवन आपल्या कुशळ आनी प्रभावी बरोवपान थोड्याच काळांत ‘ केसरी ’क लोकप्रियता मेळोवन दिली. न्यू इंग्लीश स्कूंलच्या चालकांनी स्थापिल्ल्या ‘ डेक्कन एज्युकेशन सोसायटी ’च्या फर्ग्युसन महाविद्यालयाचो प्राचार्य (१८९२) म्हूण ताणें काम केलें.
महाविद्यालयीन जिवितांतूच जॉन स्ट्यूअर्ट मिल आनी हर्बर्ट स्पेन्सर हांच्या विचारांचो ताचेर प्रभाव पडलो आनी ताची नदर बुध्दिप्रामाण्यवादी आनी अज्ञेयवादी जाली. हेच धर्तेचेर तेन्नाच्या समाजाची पुनर्घटना करपाची गरज ताका दिसताली. केसरींत छापून येवपी ताच्या समाजीक लेखांवरवीं. हीच भूमिका व्यक्त जावपाक लागली. समाजीक प्रस्नांच्या जाणविकायेपरस राजकीय प्रस्नांची जाणविकाय चड खर आसूंक जाय अशें ‘ केसरी ’ आनी ‘ मराठा ’च्या चालकांक दिसतालें. ताका लागून आगरकराचो वैचारीक घुस्मटमार जावपाक लागलो. देखून, ताणें केसरी सोडलो (१८८७) आनी आपल्या क्रांतिकारक, समाजीक विचारांच्या प्रसाराखातीर ‘ सुधारक ’ हें पत्र काडलें (१८८८). तातूंत राजकीय आनी अर्थशास्त्र विशयांवेले लेख येताले.
बुध्दिवादी नदरेंतल्यान समाजजीवनाचें विश्लेषण करून अन्याय्य रुढी आनी परांपरा हांचेर ताणें खर हल्लो केलो. नीतिमान आनी सदाचरणी समाजाच्या निर्मितीखातीर देवा-धर्माची गरज ताका दिसलीना. परोपकाराचे सद्गुण धर्मा पयलीं अस्तित्वांत आयले आनी मागीर ते धर्मांत रिगले अशे ताचें मत आशिल्लें. बुध्दिवाद, व्यक्तिवाद, समता, आनी मानवतावाद ह्या चार सूत्रांचेर ताचे सगळे समाजीक विचार आदारिल्ले आसात. पूर्वजन्म, पुनर्जन्म, अस्पृश्यताय, बालविवाह सारक्यो गजाली ताका मान्य नाशिल्ल्यो. मनीसजातीचें एेहिक सुखवर्धन हेंच ताचें ध्येय आशिल्लें. नीतिमान आनी संयमी जीणेक लागून मनाक लागपी समाधानूय ह्या एेहिक सुखांत येता अशें ताचें म्हणणें आशिल्ले. व्यक्तीस्वातंत्र्य न मानपी आनी निरुपयोगी परंपरा चलयतल्या समाजाची केन्नाच उदरगत जावची ना अशी ताची धारणा आशिल्ली. एकाद्री गजाल समाजाचे एके अवस्थेंत उपयुक्त जाली तरीकूय तीच गजाल बदलपी काळांत जाचक जाली जाल्यार सरळ काडून उडोवची अशें तो म्हणटालो. असल्यो रुढी आनी परंपरा आपखोशयेन सोडून दिवपाची समाजाची तयारी नासत जाल्यार तांचेर कायद्यान बंदी हाडची अशें ताचें मत आशिल्लें.
समाजहिताच्या कायद्यांच्या पुरस्काराखातीर आगरकरान कांय लेख बरयले. कांय लेखांतसून ताणें समाजीक गुलामगिरीक लागून उप्राशिल्ल्या बायलांच्या शिक्षणिक आनी हेर समस्यांविशीं मूलगामी विचार परगटायल्यात. समाजचिंतकाचो पिंड आसुनूय राजकीय विचारांच्या जहालपणांत तो टिळकाच्या वांगडचो आशिल्लो. चिपळूणकर भायर
