इ-इगर्ज (चर्च)
मूळस्थान आसतलें सोय समज आसा.
ईशान्य रेल्वेच्या मणिपुरी रोड (दिमापूर) स्थानकाच्या 215 किमी. दक्षिणेक हें शार आसून हांगाच्यान सुमार 107 किमी. उदेंतेक ब्रह्मदेशाची शीम लागता. जिल्ह्यांतल्या मुखेल शारांकडेन हें शार रस्त्यान जोडलां. दोंगराळ वाठाराखातीर तशेंच राज्यांतल्या कांय नागा लोकांच्या घातपात कारवायांक लागून तेचपरी हें शार ब्रह्मदेशाचे शीमेलागसार आशिल्ल्यान हांगाच्या विमानतळाक खूब खूब म्हत्व आयलां. दुसऱ्या म्हाझूजांत सुभाषचंद्र बोस हाची आझाद हिंद फौज इंफाळ मेरेन आयिल्ली.
बायलांच्या अभुशणां खातीरनामनेक पाविल्लो भारतांतलो सगळ्यांत व्हड बाजार ‘खवैरामबंद’, श्री गोविंदजीचें देवूळ आनी राजवाडो पळोवपा सारको आसा. हांगा महाविद्यालयां तशेंच खुबश्यो शाळा आसात.
-कों.वि.सं.मं.
इ: वर्णमालेंतलें तिसरें अक्षर. हाचो उच्चार ताळवेपासून जाता. उदात्त आनी अनुदात्त अशा स्वरांच्या भेदाक लागून हाचो उच्चार तीन तरांनी जाता. अनुनासिक आनी निरुनासीक अशे ताचे आनीकूय दोन भेद आसात. हो परमानंद स्वरुपाचो, वासाच्या फुलाचो कांतीचो, ब्रह्माविष्णुमहेशात्मक, शक्तिमय आनी गुणत्रयसमन्वित आशिल्ल्याचें कामधेनुतंत्रांत म्हळां.
‘इ’ च्या रुपाचो विकासक्रम असो:
वर्णभिदानतंत्रांत सुक्ष्मा, शाल्मली, विद्या अशीं हाका नांवां दिल्यांत. मातृकान्यासांत हाची सुवात उजव्या दोळ्याचेर येता. हो ब्रह्मदेवाच्या तिसऱ्या तोंडापासून उत्पन्न जालो आनी यजुर्वेद हाचेपसून उत्पन्न जालो. अशें शब्दकल्पद्रूम आनी वायुपुराण ह्या ग्रंथांत म्हळां.
-कों.वि.सं.मं.
इक्बाल, मुहंबद: (जल्म: 22 फेब्रुवारी 1873, सियालकोट; मरण: 21 एप्रिल 1938, लाहोर).
उर्दू आनी फार्सी भासांतलो कवी आनी विचारवंत. इक्बाल ह्या नांवान ताच्यो कविता उजवाडाक आयल्यो. ताचे पुर्वज काश्मिरी ब्राह्मण आशिल्ले, अशें म्हण्टात. सियालकोट हांगाच्या मरे कॉलेजांतल्यान ताणें पदवी मेरेनचें शिकप घेतलें आनी मागीर लाहोराक वचून तत्वगिन्यान विशयांत एम्.ए.ची पदवी घेतली. मुखार तो जर्मनीक गेलो आनी म्युनिकच्या विद्यापिठांतल्यान ताणें तत्वगिन्यानांत डॉक्टरेट मेळयली. ताका उर्दू, फार्सी, जर्मन, इंग्लीश ह्यो भासो येताल्यो. म्युनिक हांगाचें शिकप सोंपोवन तो इंग्लंडाक गेलो आनी बॅरिस्टर जावन 1908 वर्सा मायदेशाक परतलो. सुर्वेक कांय काळ ताणें लाहोर कॉलजींत प्राध्यापक म्हूण काम केलें. पूण रोखडीच ताणें ती चाकरी सोडली आनी वकिलीचो वेवसाय आपणायलो.
सामके भुरगे पिरायेर सावन कविता रचतालो. सुरवातीच्या काळांत ताचेर सुफी विचारांचो चड प्रभाव पडिल्लो. ‘हिदायुत-उल्-इस्लाम’ हे संस्थेचे माचयेवयल्यान ताणें खूब फावट कविता वाचन केल्लें. ताची गाजिल्ली रचना ‘सारे जहाँ से अच्छा, हिंदोस्ताँ हमारा’ ही सुरवातीच्या काळांत बरयिल्ली कविता.
ताची ऐन पिराय युरोपासारक्या विचारांचे नदरेन फुडारिल्ल्या खंडांत गेल्ल्यान इक्बालाच्या विचारांत खूब बदल जाल्लो. ताका लागून तो इस्लामवादाक लागीं गेलो अशें जाणकारांचें मत आसा. फार्सी भाशेंतल्यान बरयल्यार आपले विचार आनी तत्वगिन्यान सगल्या इस्लाम राश्ट्रांनी पावतलें ह्या विचारान ताणे उर्दू सोडून फार्सी भास आपणायली. बेर्गसाँ आनी नित्शे ह्या दोन विचारवंतांच्या विचारांचो पगडो ताचे तात्विक विचारसरणीचेर आशिल्लो ही गजाल ताच्या ‘असरारे खुदी’ (1915) आनी ‘रुमुजे बे खुदी’ (1918) ह्या दोन फार्सी खंडकाव्यांतल्यान उक्ती जाता. ह्या दोनूय खंडकाव्यांचो इंग्लीश अणकार केंब्रिजचो प्राध्यापक निकल्सन हाणें केलो (1920). ह्या ग्रंथांक लागुनूच इक्बाल हाका 1922 त, ‘सर’ ही पदवी मेळ्ळी. दान्तेच्या ‘दिव्हिना कामेदिया’चे धर्तेर ताणें ‘पयामे मशरिक’ आनी ‘जावेदनामा’ (1920) हे झेले उवाडाक हाडले.
1935 सावन ताणें पर्थून उर्दू भाशेंतल्यान बरोवपाक सुरवात केली. ‘बाले जिब्रैल’ आनी ‘जर्बे-कलीम’ (1935) हे दोम उर्दू कवितां-झेले ताणें ह्या काळांत उजवाडाक हाडले. ताच्या उलोवपांचो झेलो ‘Lectures on the reconstruction of religious thought in Islam’ (1935) ह्या नांवान उजवाडाक आयला, ताच्या इस्लाम धर्मावयल्या म्हत्वाच्या तात्विक विचारांचो तातूंत आस्पाव आसा. तातूंत ताणें आपलें सूफीविरोधी आनी कर्मयोगाची शिकवण दिवपी तत्वगिन्यान मांडलां. 1930 वर्सा इक्बाल मुस्लिम लिगाचो अध्यक्ष जालो. आनी मुसलमानां खातीर स्वतंत्र देशाची येवजण ताणें मांडली. ताच्या काव्यांत तात्विक, धर्मीक, नैतिक आनी राजकी विचारांचो सुंदर मेळ आनी कलात्मक आविश्कार जाला. ताच्या काव्याक उर्दू-फार्सीत म्हत्वाची सुवात आसा.
इगर्ज (चर्च): किरिस्तांव धर्मीयांचें प्रार्थनाथळ. इगर्ज हें कोंकणी उतर पोर्तुगेज ‘इग्रेज’ ह्या उतरावेल्यान आयलां आनी पोर्तुगेज उतर ‘इग्रेज’ आनी इंग्लीश उतर ‘चर्च’ हीं ग्रीक ‘एक्लेजिया’ आनी हिब्रू ‘कहाल’ हातूंतल्यान आयल्यांत. ताचो अर्थ एकठांय आपयिल्ली जमात. देवाची पूजा करूंक जंय एकठांय येतात, ते सुवाचेक ‘इगर्ज’ म्हण्टात.
-Konkani_Vishwakosh.jpg)
क्रिस्ती शकाच्या पयल्यातीन शतमानांनी किरिस्तांव लोक धर्मीक आनी राजकी पिडापिडीक लागून उक्त्या सुवातींनी व्हड घरांनी, काताकूंब (Catacomb) म्हूण नांवाजिल्ल्या भुयारी सिमेतिरींनी एकठांय येताले. रोम शारांत किरिस्तांवांची पिडापीड सोंपतकच 326 वर्सा कोन्स्तांतीन राजान किरिस्तांव धर्माक राजधर्माची मान्यताय दिली. तेन्नासावन इगर्जी बांदप सुरू जालें. हीं बांदपां युरोपांतल्या घरशिल्पाचो मुखेल नमुनो जावंत पावलीं. पयल्यो व्हड इगर्जी बाजिलिकाचो रोमन सरकारी इमारतीचो नमुनो वापरून बांदल्यो. हांका लागून क्रिस्ती म्हामंदिराक ‘बाजिलिका’ म्हण्टात. एक लांब साल आनी सालाचे एके
