पयल्या म्हाझुजाच्या निमाणे, 1917 वर्सा तो सैन्यांत भरती जालो. हे नोकरेच्या निमतान ताका कराची आनी मेसोपोटेमिया (इराक) हांगा वचचें पडलें थंय खारसी कवी हाफिज हाच्या काव्याचो ताणें खोलायेन अभ्यास केलो. तशेंच फारसी धर्तीच्यो कविता बंगाली भाशेंत बरयल्यो. तातूंतल्यो कांय कविता ‘बंगीय मुसलमान साहित्य पत्रिका’ आनी ‘प्रवासी’ ह्या दोन नेमाळ्यांतल्यान उजवाडाक आयल्यात.
1919 वर्सा तो बंगालांत परत आयलो. ह्याच काळांत ताची ‘बाऊंडुलेर आत्मकथा’ (एका वाळेसाची आत्मकथा) ही मोटवी काणी ‘सौगात’ ह्या नेमाळ्याच्या अंकांत उजवाडाक आयली. ‘मुस्लीम भारत’ ह्या नेमाळ्याखातीर ताणें ‘बाँधन हारा’ (बंधमुक्त) ही नवलीका बरयली. तशेंच ‘कुर्बानी’ (कविता- बलिदान); ‘बादल बरिशान’ (काणी- ‘कुपां शिंवर’); ‘बादल प्रातेर सोहराब’ (कविता- पावशे फांतोडेर केल्ली प्रार्थना); ‘बोधन’ (कविता-उक्तावण); ‘मोहर्रम’ (काणी-मुस्लीम परब); ‘शातील अरब’ (कविता- मोसोपिटामियाचे युफ्रेटिस न्हंयचें अरबी नांव); ‘गीतां’ (3 गीतां); ‘गझल’ (हाफिझच्या गझलांचो अणकार); ‘फमवा-ए-दोजदम’ (कविता-पैगंबराचो जल्मदीस); ‘बिरह-बिधुरी’ (कविता-विरहव्यथा); ‘मोरोमी’ (गीत- भावूक मन); ‘स्नेह-भीतु’ (कविता-प्रेमभिडेस्त).
ताणें ‘नवयुग’ (दिसाळें- 1920), ‘धुमकेतू’ (सातोळें-1922), ‘लांगल’ (सातोळें-1925) आदी नेमाळ्यांचें संपादन केलां. ताच्या ‘विद्रोह’, ‘प्रलयोल्लास’ आनी ‘कोमालपाशा’ ह्या तीन कवितांखातीर तशेंच ‘अग्निवीणा’ (1922) ह्या कवितासंग्रहाखातीर ताका बरीच नामना मेळ्ळी. ताचे ‘विग्रोही’ हे कवितेक लागून बंगाली लक ताका विद्रोही कवी म्हूण वळखतात. ताणें ‘अग्निवीणा’ ह्या कविताझेल्यावरवीं बंगाली लोकांच्या काळजांत स्वदेशाविशीं अभिमान आनी परके सत्तेआड रागाची कीट पेटयली. ‘वेषरबाँशी’ (विखयाळी बांसरी, 1924) आनी ‘भांगार गान’ ह्या ताच्या दुसऱ्या कवितांझेल्याकय खूब नामना मेळ्ळी. ताचे हेर कांय कवितांझेले अशे: ‘संचयन’ (1955); ‘मरु-भास्कर’ (1957); ‘संध्या’ (1929?); आनी ‘प्रलय-शीखा’ (1939?).
नजरुल हाचो रवींद्रनाथ टागोराचे परंपरेंतल्या बंगाली कवीपंगडांत आस्पाव जाता. ताणें काव्य रचणुकेवांगडा वेगवेगळ्या छंदांत बरयल्लीं दोन हजारांवयर भावगीतां आसात. ताची भावगीतांची पंचवीसांवयर पुस्तकां उजवाडाक आयल्यांत. ताचो ‘संचिता’ (1928) हो पयलो कविता आनी गीतांचो झेलो उजवाडाक आयलो. तेखेरीज ताणें लघुकथा, कादंबरी, नाटकां, निबंध अशी तरेकवार बरपावळ केल्या. ताच्या कांय कवितांचो, हेर भारतीय भासांत अणकार जाला. ताच्यो कांय वेंचीक कविता रिशियन भाशेंतूय अणकारल्यात.
ताचे कवितेंत त्या काळावेल्या समकालीन समाजाचे स्थितीचें वर्णन आयलां. लोकांच्या सूख-दुख्खाचें पडबिंब ताच्या काव्यांत पडलां. साहित्यावांगडाच ताणें राजकी मळारूय जायतो वावर केला. गांधीजीच्या असहकाराचे चळवळींत वांटो घेवन कांय काळ ताणें बंदखणीची ख्यास्त भोगल्या. ताणें भारतीय कम्युनिस्ट कार्यकर्तो मुजफ्फर अहमद हाच्या आदारान ‘कामगार किसान-संघटना’ तयार केल. बंगालांत आशिल्ले हे आद्य संघटनेचो तो खासा अध्यक्ष आशिल्लो. हिंदू आनी मुसलमान हांची एकी जावंची म्हूण ताणें खूब यत्न केले. भारताचे फाळणीचो तो खर विरोधक आशिल्लो.
1924 वर्सा ताणें एके ब्राह्मण चलयेकडेन लग्न केलें. ताकालागून ताका ब्राह्मण आनी मुसलमान ह्या दोनूय जातींकडल्यान त्रास जाले.
-कों. वि. सं. मं.
इस्लामाबाद: पाकिस्तान राज्याची राजधानी. लोकसंख्या 2,01,000 (1981). 1947 वर्सा भारताचे फाळणेउपांत पाकिस्तान वेगळें राज्य जालें, त्यावेळार राजधानी म्हूण पाकिस्तानातलीं लाहोर, कराची वा हेर नगरां, राश्ट्रीय सुक्षा आनी राजकार्य हे नदरेन उपेगी नासलीं. पूण सुर्वेक कराची शाराची राजधानी म्हूण उपेग करूंक लागले.
राजधानी जातकच ह्या शाराच्या अर्थीक आनी वेपारी कार्यांत बादा येवंक लागली. देखून, 1959 वर्सा तेन्नाचो पाकिस्तानाचो राश्ट्रपती अयूब खाँ हाणें रावळपिंडीच्यान 11 किमी. वायव्येक पोतवार पठाराचेर नव्या नगराची येवजण केली. हें नगर आर्विल्ल्या स्थापत्य कलेचे बांदावळीचेर बांगलें आनी ताका इस्लामाबाद हें नांव दिलें. ह्या नगराचो नियोजक ग्रीक मनीस काँस्टेंटिनोज ए. डाक्जियाडिज हो आशिल्लो.
हें नगर आतंरराश्ट्रीय शिमेपसून पयस आसा. तशेंच रावळपिंडी परस ऊंच आशिल्ल्यान ह्या शारांतले वातावरण भालायकेक मानवपी अशें आसा. हांगाचें हवामान थंडेच्या आनी गिमाच्या दिसांनी जाय तशें आसता.
पूर्विल्लें भारतीय संस्कृतीक नगर तक्षशिला, इस्लामाबादसावन 48 किमी. अंतराचेर आसा. 1560 वर्सा कराची शारांत आशिल्लीं वेगवेगळीं केंद्रीय कार्यालयां रापळपिंडी शारांत हाडलीं. फुडें इस्लामाबाद शाराची निर्मणी पुराय जातकच हीं सगळीं केंद्रीय कार्यालयां ल्हवल्हव करून इस्लामाबाद शारांत हाडलीं. ह्या शाराक विजेची आनी उदकाची पुरवण करपाखातीर हांगाचे कुरग न्हंयचेर 1960 वर्सा प्रकल्प बांदलो. रावळपिंडीच्या लागसार आशिल्ल्यान इस्लामाबाद शाराची अर्थीक, वेपारी, उद्येगीक, प्रशासनीक आनी हेर मळांचेर बरीच उदरगत जाल्या.
-कों. वि. सं. मं.
ई: वर्णमालेंतलें चवथें अक्षर. चतुर्दशमुखी विधात्याच्या चवथ्या तोंडापसून त्यार जाल्लो चवथो स्वरवर्ण. हाचें वर्णन कामधेनुतंत्रांत अशें सांगलां-
ईकार परमेशानि स्वयं परमुकुण्डलीI
ब्राह्मविष्णुमयं वर्णं तथा रुद्रमयं सदाII
अर्थ: हे देवी, ईकार हो परम कुंडली स्वरुपाचो आसून ब्रह्म, विष्णु आनी रुद्रात्मक आसा.
हो स्त्री मूर्तीच्या रुपाचो आसून ताका महामाया, लोलाक्षी अशींय नांवां आसात. मातृकान्यासांत दावो दोळो ही हाची सुवात जावन आसा.
-कों. वि. सं. मं.
ईजिप्त: (मिसर, अधिकृत: युनायटेड अरब रिपब्लिक). आफ्रिका खंडाचे ईशान्येवटेनचें राश्ट्र. हाचो सिनाय व्दिपकल्पाचो वाठार आशियांत येता. क्षेत्रफळ 1.,02,000 चौ. किमी. लोकसंख्या 4,80,09,000 (1986). ह्या देशाचे उत्तेरक भूंयमध्य दर्या, ईशान्येक इझ्राएल, उदेंतेक तांबडो दर्या आनी ताचे पलतडीं अरबस्तान, दक्षिणेक सुदान आनी अस्तंतेक लिबिया आसा. चौकोनाभशेन दिसपी ह्या देशाची उदेंत-अस्तंत लांबाय 1,216 किमी. दक्षिण-उत्तर अंतर 1,080 किमी. कायरो ही देळाची राजधानी.
भूंयवर्णन: भूगोलाचे नदरेंतल्यान ईजिप्ताचे चार वांटे जातात: दक्षिणेवटेनचें आनी अस्तंतेवटेनचें वाळवंट, नाय्ल देगण, उदेंतेवटेनचें वाळवंट आनी सिनाय व्दिपकल्प.
अस्तंतेवटेनचें वाळवंट वा लिबियन वाळवंट हो सहारा वाळवंटाचोच एक वांटो. नाय्ल देगेवेल्यान उंचाय वाडत वचून लिबियन शीमेमेरन 300 मी. चेर पावता. हाच्या दक्षिण वाठारांत राबितो सामकोच उणो. वायव्येवटेनचो देंवतेचो ‘कॉटरॉ डिप्रेशन’ हो चिखलाचो वाठार समुद्रथरासावन 132 मी. सकयल आनी 18,000 चौ. किमी. विस्ताराचो आसा.
नाय्ल भोंवतणचो वाठार सपाट आसा. ताचो दक्षिणेवटेनचो वयलो ईजिप्त आनी उत्तरेवटेनचो सकयलो ईजिप्त अशे दोन वांटे जातात. वयलो ईजिप्त अदिंदन ते कायरोमेरेन पातळ्ळा. हो पिकाळ वाठार जावन आसा. हांगा बरेच इतिहासीक अवशेश सांपडटात. सकयलो ईजिप्त कायरोसावन भूंयमध्य दर्या मेरेन पातळ्ळा. नाय्ल न्हंयच्या सात फांट्याक लागून हो वाठार पिकाळ आसा. देशाची 2/3 लोकसंख्या आनी चडशी म्हत्वाचीं शारां आनी उद्येगधंदे हांगाच आसात.
