वास्तू आसून तातूंत सार्सानिक आनी भारतीय वास्तुशैली भरसल्ली दिसता. कला: यक्षगान, सुत्रपुळीखेळ, कोलाट आनी हेर जायत्यो जानपदकला कर्नाटकांत तिगून आसात. यल्लव. मैलारलिंग, महादेवेश्वर ह्यो देवासंबंदीच्यो जानपदकला आसात. दक्षिण कन्नडचे नागमंडल, भूतपुजाउत्सव, बेंगळूरची शक्तीपूजा खड.ग अश्यो जायत्यो धर्मीक कला आसात. संगीत: कर्नाटक संगीत ही कर्नाटकांत वाडिल्ली ऊंच पांवड्याची संगीत कला जावन आसा. त्यागराज हाणें कलेक नामना जोडून दिली. लोकसंगीत: लोकसंगीताचो आविश्कार कन्नडयक्षगान पध्दतींत दिसता. पुरंदरदासाचीं किर्तनां होवूय कर्नाटक राज्याच्या संगीतांतलो एक खाशेलो वांटो आसा. संगीताच्या मळआर मल्लिकार्जुन मन्सूर, बसवराज राजगुरू, गंगूबाई हनगल, भीमसेन जोशी, दोरयस्वामी अय्यंगार हे कर्नाटकाचे नामनेचे संगीत कलाकार आसात. रंगमाची:कर्नाटकाचे लोकजीणेंत यक्षगान वा बयलाट हें नृत्यनाट्य प्रचाराणत आसा. आदल्या म्हैसूर संस्थानांतल्या जायत्या विव्दानांनी संस्कृत आनी इंग्लीश नाटकांचो थळावे भाशेंत अणकार केलो. हातूंत बसप्पशास्त्री, सुब्बाशास्त्री, अनंतनारायणशास्त्री, गिरिभट्टरतिम्मय्य, व्यंकटाचार्य, नंजनगूडु श्रीकंठशासत्री, बेळळावेनरहारिशासत्री हांचो आस्पाव जाता. आर्विल्ल्या नाटककारांमदीं गरूड सदाशिवराय, गुब्बि वीरण्णा हे फुडारिल्ले आसात. टी.पी. कैलासम्, आध्य रंगाचार्य, मास्ती वेंकटेश अय्यंगार गिरीश कार्नाड हांणी नाटकाच्या मळार मोलाचो वावर केला. हेर कलाकार आनी विव्दान:यु. एस्. कृष्णराव, चंद्रभागादेवी आनी मायाराव, नामनेच्यो नृत्यकलाकार आसात. चित्रकारांमदीं के. के. हेब्बार, विज्ञानिकांमदीं राजारामण्ण, यु. आर. राव, सर सी. व्ही. रमण, इंजीनियर, भारतरत्न विश्वेवरय्य हे कर्नाटकाचे हेर मळांवेले जाणकार आसात. शिक्षण-पध्दत, प्रसार: राज्यांत साक्षरतेचें प्रमाण राज्यांत साक्षरतेचें प्रमाण ३८.५% आसा, हांतूंत दादले ४८.८% तर बायलो २७.७% साक्षर आसात. दक्षिण कन्नड जिल्ह्यांत विध्यापीठांची नावां फुतलेतरेन आसात: १. बेंगळूर विध्यापीठ-बेंगळूर २. कर्नाटक विध्यापीठ-धारवाड ३.शेतकी विज्ञान विध्यापीठ-हेब्बाळ ४. कुवेम्यु विध्यापीठ-शिगमो ५.मंगळूर विध्यापीठ-मंगळूर ६. गुलबर्गा विध्यापीठ-गुलबर्गा ७. म्हैसूर विध्यापीठ-म्हैसूर ८. इंडियन इन्सिट्यूट ऑफ सायन्स-बेंगळूर ९.शेतकी विज्ञान विध्यपीठ-धारवाड. २. राज्यांत ३४,२०० मुळाव्यो शाळा, २३७० माध्यमिक शाळा, ४१ तंत्रनिकेतनां, ४३६ महाविध्यालयां, २१ वैजकी महाविध्यालयां आसात (१९८२-८३). भाशा आनी साहित्य: कर्नाटकाची मुखेल भास कन्नड. वट्ट लोकसंख्येंत कन्नड भाशिकांचें प्रमाण ६५.२% आसा. तेभायर राज्यांत ८.७%तेलुगु, ८.७% उर्दू, ४.५% तमीळ, ३.७% तुळु आनी २.१% कोंकणी भाशीक लोक रावता. कन्नड भाशासाहित्य गिरेस्त आसून ताका व्हड दायज आसा. नव्या आनी पोरन्या साहित्यकांचे साहित्यनिर्मणेक लागून कन्नड भाशेंत विंगड विंगड तरेचें साहित्य आयलां. बसवेश्वर (१२ वें शतमान), हरिहर, राघवांक, रूद्रभट्ट, जन्न, कुमार व्यास (१५ वें शतमान) लक्ष्मी (१६ वें शतमान) सर्वजन, शंकरदेव (१६ आनी १७ वें शतमान) हे कन्नड भाशेंतले आध्य साहित्यकार आसात. आर्विल्ल्या साहित्यिकांमदी कवी के. व्ही. पुट्टप्प, डी.आर बेन्द्रे, मारूती वेंकटेश अंय्यगार, के,शिवराम कारंत हांणी ज्ञानपीठ तस्त्रीप जोडल्या. ए. एन्. कृष्णराव (कवी आनी कादंबरीकार), व्ही. के. गोकाक (कवी आनी कादंबरीकार), गोपालकृष्ण आडिग (कवी आनी निबंधकार), आर एस्. मुगली (कवी आनी इतिहासकार), गिरीश कार्नाड (नाटककार), गोविंद पै (कवी), कैलासम (नाटककार) अनंतमूर्ति, लंकेश आनी देवनूर महादेव (नवे पिळगेचे लेखक) हांणीय कन्नड साहित्य गिरेस्त केलां. म्हत्वाचीं थळां: राजधानी बेंगळूर, मंगळूर, मणिपाल हीं शारां, मरकेरे, बेळगांव, धारवाड, हासन हीं थंड हवेचीं थळां, म्हैसूर संस्थान, वृंदावन बाग (म्हैसूर), जोग, गोकाक, शिवसमुद्रम हे धबधबे, गोकर्ण, महाबलेश्वर, शृंगेरि, बसवकल्याण, धर्मस्थ उड्डपि, शिर्सी, कूडलसंगम, श्रवणबेणगोळ हीं धर्मीक थळां, बादामी,ऐहोळे, बेलूर, सोमनाथपूर, हळेबीड पट्टदकल, गदग, लुक्कुंडि, बनवासि,हपी बिजापुर, गुलबर्गा, श्रीरंगपट्णम, म्हैसूर हीं इतिहासीक थळां म्हत्वाची आसात.- डॉ.सूर्यनाथ यू.कामत पूरक नोंदी: कन्नड भाशा आनी साहित्य;कर्नाटक संगीत;यक्षगान. कर्नाटक संगीत:दक्षिण भारतांत नामना आशिल्ल्या गायन पध्दतीक ‘कर्नाटक संगीत’ अंशें म्हण्टात. कर्नाटक इतराचो लाक्षणिक अर्थ ‘पोरनें’ असो आसा. हें संगीत भारतांतलें पोरनें संगीत भारतांतलें पोरनें संगीत अशें मानतात. भरतमुनीच्या मतान ‘भारताच्या दक्षिण वाठारांतल्या लोकांक नृत्य आनी गावपा-वाजोवपाची भोव आवड आसा. तांची गायनशैली आनी अभिनय उंचल्या पांवड्यार आसा. हो वार विध्यपर्व्तासावन सकयल दक्षिणदर्यामेरेन पातळ्ळा.’ दक्षिणात्य संगीत मध्ययुगांत यादवांची राजधानी देवगिरि हांगा उदरगतीक पाविल्लें; फुडें मुसलमानांनी हें शार जिखून तें लुटल्या उपरांत हांगाचे संगीतज्ञ विजयनगरच्या साम्राज्यांत आलाशि-याक गेले. फुडे विजयनगरचें साम्राज्युय काबार जालें. तेन्ना हांगाचे नायक राजा दक्षिणेवटेन वचून तांणी थंय स्वतंत्र राज्यांची थापणूक केली. हांचे पैकीं तंजाउरच्या राज्यांत ह्या संगीताक खासा उर्बा मेळ्ळी. कर्नाटक संगीताची उदरगत मुखेल करून वैणिक परंपरेचे धर्तेचेर जाली. वैणिक परंपरा म्हळ्यार वीणा वाजोवपाची परंपरा. दक्षिणेंतले चडशे नामनेचे संगीतकार ह्या वैणिक संप्रदायांतले आसात. बोबिली, विजयनगर, तंजाउर, म्हैसूर आनी त्रिवांकुर हांगाच्या संगीताचार्यांनी ह्या वैणिक संप्रदाय दक्षिणेंत पातळ्ळो. ह्या संप्रदायाचे बसकेचो नेम ‘आदिनट, अंत्य सुरट’ असो आसा. म्हळ्यार जलशांचो आरंभ नट रागान आनी ताची समाप्ती सुरटी रागान करप ही पध्दत मानसशास्त्र आनी सौदर्यशास्त्र हांच्या अभ्यासाचेर आनी तांतूतल्या अणभवांचेर आदारित आसा. नट रागाचे स्वर तीव्र आसतात आमी तांकां लागून संगीताक फाव तशें वातावरण निर्माण जाता. सुरटी हो एक बरो (शुभ) राग आसा. जलशाची समाप्ती ह्या रागान करप म्हळ्यार पवित्र समजतात. मध्यान रातीच्यो धर्मीक कार्यावळी सुरटी रागानूच सोंपयतात. कर्नाटक संगीताविशीं जातूंत थोडी-भोव शास्त्रीय म्हायती मेळूंक शकता. असो सगळ्यांत पोरनो ग्रंथ म्हळ्यार ‘शिलप्पाधिकारम’ हें महाकाव्य. हातूंत वीणा, मृदंग सारक्या त्या काळार प्रचलित आशिल्ल्या ब-याचशा वाध्यांचो उल्लेख आसा. स्वर आनी राग हांचेविशींय म्हायती आसा. ‘शिलप्पधिकारम्’ हातूंत बरयल्ली गायनपरंपरा आयजमेरेन तमिळनाडूंतल्यान ‘पण’ पध्दतींत दिसून येता. हिंदुस्थानी संगीतांत जशे आरोही-अवरोही अशे पंगड आसात, तशाच प्रकारच्या कर्नाटक संगीतांतल्या पंगडांक ‘पण’ म्हण्टा. जीब, नाक, ओंठ, दांत ह्या सारक्या आठ अवयवांच्या पालवान आनी एडुतळ (उखलप), पडुतळ(आडवे करप), नळिहळ (दामप), कंपितम् (स्वर कांपवप), कुटिलम्(वाकडे करप), ओळि (स्वरनिर्माणी करप), विरूथम् (पिळवटप) आनी टक्कू (शुध्द उच्चार), ह्या गाजालींतल्यान पणांची उत्पत्ती जाता. हांकां स्थाय आनी गमक अशें म्हण्टात. कर्नाटक संगीतांतल्या आलापाचीं हीं
