आदमासपत्रक-आदीक म्हयनो
तांची चिकित्साय सांगल्या. भूत, प्रेत, राकेस, हांचे बाधेन हे रोग जातात अशें अथर्ववेद मानता. ह्या बाधाचो नाश करपाचे मंत्र हातूंत आसात. दीर्घायुष्य जगपाची मनशाची इत्सा तातूंत परगटयल्या.
पश्येम शरदः शतम्, जीवेम शरदः शतम।
बुध्येम शरदः शतम्, रोहेम शरदः शतम।
(19.67)
अर्थः आमी शंबर वर्सा जिवे रावन पळोवया. गिन्यान मेळोवया, व्हड जावंया.
दीर्घायुष्याक लागून हाताक राखणेचो दोरो वा मणि बांदताले. खास विकारांत पृश्निपणी आघाडी, पिंपळी असल्या वनस्पतींचो उपेग करपाक सांगला. राष्ट्रधर्माचें बारिकसाणेन केल्लें वर्णन हें अथर्ववेदाचें दुसरें म्हत्वाचें आंग जावन आसा. नितळ लोकशाय कशी आसची हाजो निर्देश तातूंत सांपडटा.
‘त्वा, विशो वृणता राज्याय,’ (3.4.2. अथर्ववेद- तुका प्रजा राज्याखातीर वरूं म्हळ्यार तुका लोक राजा म्हूण वेंचून दिवं). ह्या मंत्रांत राजाक प्रजा कशी वेंचून दिताली हें दाखोवन दिता. अथर्ववेदांत राजाचें वेंचप, तागेले अधिकार, तांक, कर्तव्य ह्या सगळ्यांचे स्पश्ट उल्लेख आसात.
समाजवेवस्थेविशीं बरें विचार, कुटूंबांतल्या लोकांचें वागप, घरां बांदप, शेत करप, अन्न धान्याचें उत्पन्न वाडोवपाच्या गजालींचे वर्णन, अथर्ववेदांत आयलां. घोव-बायलासंबंदान बरी सूक्तां आयल्यांत. मनशाची जीण सोबीत जावपाक घटमूट कुडीवांगडा दादल्या बायलांचीय प्रेमभावना गरजेची आसा अशें अथर्ववेद मानता.
ह्या वेदांत अध्यात्माची खूब भासाभास जाल्या. तातूंतल्यान उपनिषदांची तत्वप्रणाली सुरू जाली. बहुदैवतवादाचो निरास जावन एकेश्वरवादाची थापणूक हातूंत जाल्ली. ब्रह्म, आत्मो, जीव, मर्ण, सर्ग ह्यो कल्पना हांगा स्पश्ट दिसतात. जीव, ईश्वर आनी प्रकृती अशे तीन पदार्थ अथर्ववेदांत नित्य मानल्यात. जीव परमानंदस्वरूप मोक्षाक पावता असो जीवाक ईश्वरालो दिश्टावो जालो अशी वेदाची धारणा आसा.
अथर्ववेदांत जारण, मारण हे विशय आयल्यात. कृत्रिम करणी करपी लोक आपल्या आंगांतली शक्त दुसऱ्याचेर वापरताले. तिका ‘कृत्या’ म्हणटात. हे कृत्येक विरोध करपी मंत्र अथर्ववेदांत आसात. त्या काळार लोकांक वायट सपनांचें भंय दिसतालें. अशीं सपनां मर्णाविशींची सुचोवणी मानताले. हीं सपनां पडचीं न्हय म्हूण अथर्ववेदाचें 16 वें कांड म्हणपाची रीत आसली. पिशाच्च, राकेस हांचो त्रास जावचो न्हय म्हूण ह्या वेदांतल्या दुसऱ्या कांडांतल्या दुसऱ्या सुक्ताची आवृत्यो करताले. आपली राखण जावंची म्हूण तावज बांदपाची पध्दत आसली. शेतवड, जनावरां, भूंय हांचेसंबंदी लोकांक बरोच मोग आसलो. आपले भूंयेबद्दल तांकां खूब अभिमान आशिल्लो.
उपस्थाते अनमीवा अयक्ष्मा
अस्मभ्यं सन्तु पृथिवि प्रसूताः।
दीर्घं न आयुः प्रतिबुध्यमाना
वयं तुभ्यं बलिहृतः स्याम।।
अर्थः हे भूंये, तुगेल्या प्रदेशांत रोग, क्षय आनी भंय नासूं दी. आमकां व्हड आयुष्य मेळूं. आमी सदांच सावध रावतले. तुजी राखण करपाक आमी आमचो बळी दितले.
-डॉ. अनंत राम भट
अदमास पत्रकः (पळेयात अर्थसंकल्प)
अदितिः अ+दिति = अदिति- जिका मर्यादा ना अशी वैदिक देवता. अदिति ह्या उतराचो अर्थ सगल्या बंधनासावन मुक्त असो जाता. तिका पुराय धर्तरेची आवय मानल्या. अदिति म्हळ्यार मुक्ततायेची कुरू. पातकाच्या रिणांतल्यान मेकळे जावपाखातीर अदितिच्या संपर्कांत येवप गरजेचें आसा अशें ऋग्वेद(1.162.22) म्हणटा. तातूंत पातकांतल्यान मुक्त करचे पासत तिची प्रार्थनाय केल्या. कांय कडेन तिका ‘गो’ म्हळ्यार ‘गाय’ ह्या उतराचो पर्याय मानला. ऋग्वेदांत (8.101.15) ‘मां गां अनांगां अदिति वधिष्ठ’ म्हळ्यार गायच्या रुपान रावतल्या अदितिक मारू नाकात अशें म्हळां. पूर्विल्ल्या काळांत, अदितिक म्हळ्यार मातृदेवी वा गायक भजपाखातीर, तिच्या वेगवेगळ्या रुपांतल्यो मूर्ती सिंधू न्हंय ते भुमध्यसागर मेरेन तयार केल्ल्यो.
वेदांत अदितिची, तुस्त तोखणाय करपी सुमार वीस मंत्र बरयिल्ले वाचूंक मेळटात. पूण तिचें स्वरूप स्पश्ट जायना. ऋग्वेद एके वटेन तिका दक्ष राजाली चली म्हणटा तर दुसरेवटेन दक्ष हो तिचो पूतय म्हणटा. (ऋग्वेद 10.72.4). तिच्या आठ पतांचो उल्लेख परतो परतो येता. तांची नांवां अशीं- मित्र, वरूण, धाता, अर्यमा, अंश, भग, विवस्वान् आनी आदित्य. तिका आपल्यागेर फकत सात पूत जावंचे अशी इत्सा आसली. आठव्या फावटीचो गर्भ तिणें आपूण जावन फोडलो. तो फुडें ‘मार्तांड’ ह्या नांवान नामनेक पावलो. उरिल्ल्या सात पुतांक घेवन ती देवालागीं गेली आनी आठव्याक तिणे मळबांतल्यान धुकलून उडटलो(ऋग्वेद 10.72.8) हे आठूय पूत फुडें ‘अष्टवसु’ म्हूण नामनेक पावले. तैत्तिरीय संहितेंत तिका ‘विष्णु’ची बायल म्हळ्या.
ऋग्वेदांत तिचेर एकय सूक्त ना. पूण प्रसंगाप्रमाण तिचे उल्लेख येतात. ऋग्वेदांत तिची फांतोडेर, दनपरां, सांजवेळा याद करची अशें म्हळां. ऋग्वैदिक ऋषी अदितिक वेळाकाळाप्रमाण संकश्टाच्या प्रसंगार शरण वचून आपली राखण करची म्हूण विनयताले(ऋग्वेद. 10.100.1.94.15). अदितिक, आदित्याची म्हळ्यार सूर्याची आवय अशें मानून तिचेकडेन उजवाडाची मागणी केल्ली कांयकडेन दिसता. ऋग्वेदांत (7.82) तिच्या तेजीश्ट उजवाडाची तुस्त केल्या. उषा वा सांवळेक अदितिचें तोंड म्हळां. नरकासूरान तिचीं कुंडलां व्हेल्लीं. श्रीकृष्णान नरकासूरान मारून कुंडलां परतीं तिका हाडून दिल्ली अशेंय उल्लेख मेळटात.
-कों.वि.सं.मं.
अदीक म्हयनोः चांद्रवर्स आनी सौरवर्स हांचो मेळ घडोवपाखातीर, सरासरी बत्तीस वा तेत्तीस चंद्रमासा (चंद्रच्या भ्रमाणान पुराय जाल्लो म्हयनो) उपरांत चांद्रवर्सांत जो एक म्हयनो चड धरचो पडटा ताका अदीक म्हयनो म्हणटात.
अदीक म्हयन्याक पुरुषोत्तम म्हयनो, धोंड म्हयनो आनी मळ म्हयनो अशेंय म्हणटात. कोंकणींत ताका अदीक म्हयनो वा चडीत म्हयनो म्हणटात. वाजसनेय संहिता (7,-30,22,30) हातूंत ह्या म्हयन्याक दोन नांवांनी वळखतात. पयलें अंहसस्पति आनी दुसरें मलिम्लुच. हातूंतल्या मलिम्लुच ह्या शब्दावेल्यान मलमास हो शब्द आयला आसुंये अशें जाणकारांचें मत आसा. सूर्य आनी चंद्र हांच्या गतिभ्रमणान संवत्सरांचो हिशोब जाता. चंद्राच्या कलांची पूर्णवृध्दी पुनवेक जाता. ते पुनवेचे रातीपसून ते परतून पूर्णवृध्दी जाल्लो चंद्र दिसमेरेन मदीं जे तीस दीस वतात तेन्ना एक म्हयनो जाता. हो म्हयनो जेन्ना चंद्राक लागून समजतात तेन्ना ताका चंद्रमास म्हणटात. हे चंद्रमासाचे दीस तिथीप्रमाण जरी 30 धल्ले तरी खऱे ते 29.5 (साडे एकोणतीस) जातात. ह्या हिशोबान 29.5×12 = 354, हे चंद्रमासाचे दीस जातात.
सूर्याच्या गतिभ्रमाणान मेजतात ताका सौर वा सूर्य म्हयनो म्हणटात. सूर्याक एके राशीपसून दुसरे राशींत वचपाक तीस वा केन्नाय एकतीस दीस लागतात. ह्या काळाक सौरमास म्हणटात. अशे हे तीस आनी एकतीस दीस धरून भारतीय सौरवर्स मानलां. त्या प्रमाण वर्साक 365 दीस जातात. (पारसी वर्स 360 दिसाचें). सूर्य एके राशींतल्यान दुसरे राशींत वता ताका संक्रमण वा संक्रांत म्हणटात. अशी दर म्हयन्यांक संक्रांत येता. ज्या म्हयन्याक अशी संक्रांत येना तो म्हयनो अदीक म्हयनो अशें समजतात. चैत्रांत मेष संक्रांत, वैशाखांत वृषभ हे प्रमाण 14 जानेवारीक मकर राशीक सूर्य येता तेन्ना मकर संक्रांत (हळदीकुकूम) जाता.
