मेरुपर्वताचेर रावतात. कामदेव हो तांचो अधिपती(ब्रह्मांड पुराण). महाराष्ट्रांत तांकां ‘आसऱ्या’ अशेंय म्हणटात. फारशी भाशेंत अप्सरेक ‘हरी’ म्हणटात.
अप्सरा ह्यो गंधर्व वर्गांतल्यो बायलो म्हूण तांकां ‘गांधर्वी’ अशेंय म्हणटात.
घृताची मेनका रम्भा ऊर्वशी च तिलोत्तमा।
सुकेशी मव्जुघोषद्याः कथ्यन्ते S प्सरसो बुधैः ।।
हीं मुखेल अप्सरांचीं नांवां आसात. वायुपुराणांत अप्सरांचो आंकडो चौतीस सांगला. अप्सरांक नाचाचो आनी संगीताची आवड आसता. न्हाण, सुगंध, मद्य आनी मांस तांकां खूब आवडटा. स्वर्गांतल्या इंद्रसभेंत नाचगायन करून देवांक आनी स्वर्गस्थ पुरुशांक शृंगारसुख दिवप हें तांकां नेमून दिल्लें कार्य. सुंदर रुपाखातीर अप्सरांची खूब नामना आसा.
एकाद्र्या तपस्वी पुरुशाचें तप खर जालें आनी ताचेपसून आपल्या इंद्रपदाक नखलामी आसा अशें दिसलें जाल्यार इंद्रदेव त्या ऋषीचो तपोभंग करपाखातीर अप्सरांक धाडटालो.
अप्सरांचे चवदा गण आसून तातूंत दैविक आनी लौकिक हे दोन भेद आसात.हांचेमदल्यो कांय अप्सरा ब्रह्मा आनी मनु हांच्यो मानसकन्या आसून बऱ्याच देवांच्यो, ऋषींच्यो बायलो आनी आवयो आसात.
अप्सरा धर्तरेचेर येवन मनशाचेरूय प्रेम करतात. पुरुरवा-उर्वशी हांची मोगाची काणी खूब गाजल्या. ज्यो अप्सरा उदकांत राबितो करतात, तांकां जलस्वामिनी म्हणटात. रानांतल्या उदकाच्या कुंडांत, न्हंयो, दर्या, तळीं हातूंत अप्सरा पक्षीरूपान विहार करतात(शतपथ ब्राह्मण). कांय अप्सरा वड आनी पिंपळ हांचेर झोपाळे बांदून झोके घेतात आनी ‘कर्करी’ नांवांचें गोड वाद्य वाजयतात. पुराणांत अप्सरांच्यो आनी शृंगाराविलासाच्यो खूब कथा आसात.
अफगाणिस्तानः भूंयवर्णनः नैर्ऋत्य आशियेंतलो, चोंयवशीन भुंयेन रेंवडायल्लो देश. अक्षवृत्तीय विस्तार २९° ते ३८° ३५ ‘ उत्तर आनी रेखावृत्तीय ६०°, ५० ‘ ते ७१°, ५०’ उदेंत. ईशान्येकडलो वाखानचो पटो ७५° उदेंत रेखावृत्ता मेरेन आसा. देशाचे उत्तरेक रशिया, ईशान्येक चीन, उदेंतेक भारत आनी पाकिस्तान, दक्षिणेक पाकिस्तान आनी अस्तंतेक इराण हे देश आसात. क्षेत्रफळ ६,५०,००० चौ. किमी. हो देश दोंगरांनी भरिल्लो आसून समुद्रथरासावनची उंचाय सुमार १,२०० मी. इतली आसा. हिंदुकुश हो सगळ्यांत व्हडलो दोंगर. ह्या दोंगराचे फांटे कोह-ई-बाबा, बंद-ई-बायान. सफेद-कोह आनी पारोपामिमस हे चोंयवटांनी पातळ्ळ्यात. मदल्या दोंगराच्या कुडक्याक हजाराजात म्हणटात. थंयच्यान जमीन आनी न्हंयो ईशान्येंक सोडल्यार सगळ्या दिकांनी देंवत वतात. देशाचे दक्षिणेक दश्त-ए-मार्गो आनी रेगिस्तान आनी नैर्ऋत्येक खाश हे उसू पडिल्ले वाठार आसात.
हेलमंड ही सगळ्यांत व्हडली न्हंय. हजाराजातसावन दक्षिणेवटेन रेगिस्तान आनी दश्त-ए-मार्गो हांच्या मदल्यान ही व्हांवता. फुडें अस्तंतेक ती दलदलीच्या वाठारांनी पावता. अर्घंदाब ही हे न्हंयची मुखेल उपन्हंय. हजाराजातसावन खाश रुद्र आनी फरह रुद्र ह्यो दोन न्हंयो नैर्ऋत्येवटेन, हरीरुद्र न्हंय अस्तंते वटेन, मुर्घाब वायव्येवटेन, कुंडुझ उत्तरेवटेन, कोकचा ईशान्येवटेन आनी काबूल उदेंतेवाटेन व्हांवता.लोगर,पंजशीर,कुनार ह्र्यो काबूलच्यो उपन्हयो.काबूलाभशेन कुर्रम,दोची,गुमक्ष ह्योय न्हंयो उदेंतेवटेन व्हावंत पाकिस्तानांतले सिंधू न्हंयेक मेळटात. अफगाणिस्तानचे अस्तंत शीमेचेर नमकसार हें खाऱ्या उदकाचें तळें आसा. आग्नेयेक सेस्तान वा हामून-इ-हेलमंड आनी गौड-इ-झीरे हीं तळीं आसात. हजाराजात हांगा दश्त-इ-नाबर आनी आब-इ-इस्ताद हीं तळीं आसात.
जमीन खूब तरांची आसा. दोंगरांच्या वाठारांतली रेंवाट, चिकचिकीत, उदेंतेकडेनची काळी, हिंदुकुशाच्या दक्षिणेवटेंतली क्षारांनी भरिल्ली आनी उत्तरेवटेंतली चडशी रेंवाट शिमिटाभशेन आसा.
चोंयवशीन भूंय आसल्या कारणान ह्या देशाक दर्यादेग ना.
हवामानः कडक गीम आनी एकदम थंड शिंयाचे दीस हें हांगांच्या हवामानाचें खाशेलेपण. रातीच्या आनी दिसाच्या तापमानांत बरोच फरक आसता. उत्तरेवटेन अमुदर्या न्हंयच्या वाठारांत गिमाच्या दिसांनी तापमान ५३.३° से. मेरेन वाडटा. उंचेल्या वाठारांनी चडांत चड म्हळ्यार ३२° से. मेरेन तापमान वाडटा. शिंयाच्या दिसांनी कांय जाग्यार तापमान १८° से. मेरेन तर हिंदूकुशाच्या वाठारांत -२६° स्. मेरेन देंवता. गिमाच्या दिसानी वराक २०० किमी. वेगान धुल्लाचें वारें जाल्यार शिंयाच्या तेंपार उत्तर आनी अस्तंतेवटेंतल्यान थंड वारें व्हांवक लागता. १५५० मी. परस उंच आशिल्लया वाठारांनी बर्फ पडटा. पावस चडसो शिंयांच्या दिसानी वसंत ऋतूंत पडटा. मदल्या उंच वाठारांत २५ ते ३० सेंमी. बर्फाच्या रुपान पावस पडटा. दक्षिणेवटेन ५ सेंमी. इतलो पावस पडटा.
वनस्पत आनी मोनजातः मळाच्या वाठारांनी स्टेप्स् प्रकाराच्या तणासावन ते ऊंच दोंगराच्या वाठारांनी अल्पाय्न प्रकारच्या तणामेरेनचें अशें तरेकवार तण मेळटा. देवदार, चीड, स्प्रूस, पायन, ज्युनिपर, यू, हॅझल, अक्रोड, बदाम, पिश्ता, ऑलिव्ह, तूती, गुजबेरी, जर्दाळू, विलो, पॉप्लर, अॅश हें रूख सांपडटात. तरेतरेचे गुलाब, फुलांच्यो वाली, तशेंच द्राक्षां, लिंबू सारक्या लागवडीक लागून हो वाठार सोबीत दिसता. उसू पडिल्लया वाठारांनी अकेशिया,बोरां, बाभळ, हिंग हांचीं झाडां मेळटात. तरांतरांची अळमीय हांगा वाडटात. रानां फकत उदेंतेवटेन नूरिस्तान आनी सफेदकोह वाठारांनी आसता.
भालू, कोलो, तरस, रानवटी कुत्रो, रान माजर, चित्तो, रानवटी मेंढरां आनी बोकड, मुंगस, चिचुंद्री, जर्बोआ, तरांतरांचे सोंशे ह्या सारकी मोनजात अफगाणिस्तानांत आसा. रानांनी वांस्वेल आनी अमृदर्या सारक्या वाठारांनी वागूय सांपडटात. महोका, हांयस, पॅलिकन, चिमणी, बुलबुल, मॅगपाय हे सारकीं सवणीं आनी कमी प्रमाणांत माहसीर, ट्रावट सारकीं नुस्तीं आसात.
इतिहासः इ. स. ४००० पयलीं हिंदूकुशाच्या उत्तरेक शेतकामती रावताले अशें पुरातत्व शास्त्रज्ञांचें मत आसा. इ. स. पयलीं २००० वर्सा आर्यांचो एक चोमो बाल्ख हांगा रावलो आनी बाकीचे इराण आनी सिंधूवटेन गेले. वैदिक वाङ्मयांत अफगाणिस्तानचो बरोच उल्लेख आसा. ऋग्वेदांतली ‘पक्थ’ ही जमात म्हळ्यार घडये पठाण आसूं येता. पाणिनीन ह्या देशाक ‘कापिषि’ आनी थंय तयार जावपी सोऱ्याक ‘कापिषायनी’ म्हळां. फातरपट्यां वेल्यान काबूलचे उत्तरेक ८० किमी.
