चलता. ‘कोरियन ॲअरलायन्स’ ही खाजगी विमान कंपनी राश्ट्रीय आनी आंतरराश्ट्रीय हवाई मार्गांवेल्यान येरादारी नियंत्रण दवरतात. पुसान शारालागीं किमहे आनी सोल शारालागीं किंपो हे मुखेल आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसात.
१९८५ मेरेन हांगा २५ दिसाळीं आशिल्लीं. चडशीं खबरांपत्रां खाजगी आसात. रेडिओ आनी दूरचित्रवाणी सेवेची बरीच उदरगत जाल्या. दूरचित्रवाणी केंद्रां सरकाराचें आनी खाजगी मालकेचीं आसात.
लोक आनी समाजजीण: कोरियन लोक मूळचे मंगोलॉइड वंशाच्या तुंगुइसिक लोकांचे वंशज आसात. दुसऱ्या वंशाची भरसण तांच्यांत चडशी दिसना. हे भायर कांय चिनी लोक हांगा आसात. दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत जपान्यांक पर्थून धाडले.
पयलींच्या काळांत यांगबान ह्या उंचेल्या वर्गाच्या लोकांच्या हातांत सगळी सत्ता आसताली. शिक्षण आनी अदिकाराचे सगळे जागे तांकांच मेळटाले. सांगमिन ह्या वर्गांत शेतकार, खारवी, वेपारी, कारागीर हांचो आस्पाव जातालो. छानमिन ह्या सकयल्या वर्गांत सरकारी आनी खाजगी गुलाम, किसेंग (जपानी गेशासारक्यो) ह्यो मनोरंजन करपी दासी आनी खाटीक हांचो आस्पाव जातालो. १८९४ त, कायद्यान हे सगळे वर्ग नश्ट जाले तरी अजून दक्षिण कोरियांत यांगबान वर्गालागीं संबंद सांगपांत बऱ्याच जाणांक व्हडविकाय दिसता. लग्नां आनी हेर चालीरितींमदीं पोरन्या कल्पनांचो प्रभाव बरोच दिसून येता.
चडशे लोक बौध्द धर्माचे वा कन्फ्यूशियस मताचे आसात. गांवगिऱ्या वाठारांनी शामो पंथाचो प्रभाव दिसता. किरिस्तांव आनी चाँडोग्यो मताचे लोक अल्पसंख्य पूण संघटीत आसात. गांवगिऱ्या वाठारांनी कोरियन घरां मातयेच्या वण्टींचीं आनी तणाच्या पांख्यांचीं आसतात. कंवचेबदलाक जनेलांचेर पातळ कागदाचो बरेचकडेन उपेग जाता. शिंयाळ्यांत जमनीपोंदच्यान उश्णताय मेळपाची उंदोल नांवाची खास वेवस्था आसता. घरांत भितर सरतना पांयतणां भायर काडून दवरतात. शीत, कोबीचो रस्सो, नुस्तें, सूप, मांस हांचें मसाल्याचें जेवण जमनीर वा शेंद्रेचेर बसून मोटव्या मेजार जेवतात. कोरियनबायलो कालसावांवयर आंगभर घागरो आनी वयर चोळयेभशेन पोलको वापरतात. पांयांनी रबराचो बूट घालतात. ल्हानसान गांवांनी वीज चडशी पावंक ना. उदकाखातीर बांयो आसात. हालींच्या काळांत धरां, भेस, खेळ, कला प्रकार हांचो व्हडा प्रमाणांत प्रसार जायत चल्ला. खेळांमळार हांगा अस्तंतेवटेन खेळ बरेच लोकप्रिय जाल्यात. ऑलिंपिक खेळांनी कोरियन खेळगड्यांनी कुशळताय दाखोवन दिल्या. दक्षिण कोरियांत १९८८ ची ऑलिंपिक सर्त, सोल ह्या राजधानीच्या शारांत जाल्ली. आकीदो हो खाशेलो कोरियन कुस्तीचो प्रकार आसा.
लग्नाक आवय-बापायची संमती आसची पडटा. लग्नां मध्यस्तावरवीं जुळयतात. चलयांचीं लग्नां वीस वर्सां पुराय जावंचेपयलींच चडशीं जातात. चल्यांची पिराय मात हालीं वाडल्या. लग्नामोड आनी पर्थून लग्न ह्या गजालींनी कोरियन बायलांक समाजीक आनी अर्थीक चेंपणाक तोंच दिवंचें पडटा. उत्तर कोरियांत मात बायलांक स्वतंत्रताय आसा.
पोरने पध्दतीप्रमाण चंद्रिमाच्या आदारान वर्स थारायतात आनी ते प्रमाण आनी उत्सव मनयतात. एप्रिल ८ तारखेक बुध्द जयंती, ५ मे दिसा पूर्वजांचे मसंचीक भेट, १५ ऑगस्ट हो उपकाराचो दीस (thanks giving day) आनी चिनी नव्या वर्साचो दीसहे उत्सवांचे दीस आसतात.
लडायेक लागून ह्या दोनूय देशांच्या लोक संख्येचेर परिणाम जाल्लो.
कोगुर्मो राजघराण्याच्या काळांतलीं शिल्पां आनी वण्टींवयलीं चित्रां कोरियाच्या गिरेस्त सांस्कृतिक दायजाची गवाय दितात. हालींच्या काळांत सांग बॉम हे पोररे परंपरेच्या आनी यी इन साँग ह्या आर्विल्ल्या वास्तववादी कलाकारांनी नामना मेळयल्या. तेभायर किमपोकचिन शिल्पकाराची आनी ओसेचांग ह्या हातबरपकलाकाराची संवसारभर तुस्त जाल्या. मातयेवेली आनी धातूची कारागिरी कोरियांत पयलींसावन बऱ्याच ऊंच पांवड्यावेली आसा. पोरन्या नृत्यप्रकारांक लोकांमदीं बरोच मान आसा. नव्या प्रकाराचीं नृत्यां, नाटकां हांची उदरगत जायत आसा. उत्तर कोरियांत कला. नाटकां ह्या सगळ्या प्रकारांक सरकाराचो आदार आनी तांचेर सरकारी नियंत्रण आसता.
शिक्षण: उत्तर कोरियांत राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण ९०% आसा. शिक्षण ११ वर्सांखातीर फूकट, सक्तीचें आनी एक समान आसता. ६ ते १५ वर्सां मेरेन पिरायेखातीर आशिल्ल्या ह्या शिक्षणांत ५ वर्सां मुळावें, ४ वर्सां माध्यमिक आनी दोन वर्सां उच्च माध्यमिक पावंड्यावेल्या शिक्षणाचो आस्पाव जाता. मार्क्सवादी-लेनिनवादी विचार पध्दतीचें हांगा शिक्षण दितात. राश्ट्रीय फुडारी तयार करपाखातीर खासा ‘क्रांतीकारी’ शाळा आसतात. सप्टेंबर ते ऑगस्ट मेरेन शिक्षणीक वर्स आसता. पक्षाच्या वांगड्यांच्या भुरग्यांक शाळांनी प्रवेश घेवपाखातीर प्राधान्य दितात. शिक्षणाचेर पुरायपणान सरकाराचें नियंत्रण आसता.
उंचल्या पांवड्यावेलें शिक्षण दिवचेखातीर सुमार १४० वयर संस्था आसात. हातूंत राश्ट्रीय विश्वविद्यालयांचो आस्पाव जाता. महाविद्यालयांत प्रवेश दितना विद्यार्थ्याच्या आँगातल्या गुणांपरस राजकी कार्य, समाजीक थर आनी वैचारिक पध्दत हांका चड म्हत्व दितात. हांगाचे बरेच विद्यार्थी ऊंच पांवड्यावेलें शिक्षण घेवपाखातीर परदेशांत वतात.
दक्षिण कोरियांत साक्षरतेचें प्रमाण ९२% आसा. तत्वीक नदरेन शिक्षण फुकट, सक्तीचे आनी ६ ते १२ वर्सांमेरेन एकसमान आसता. ६ वर्सांचें मुळावें शिक्षण ताचे उपरांत ३ वर्सांचें माध्यमिक आनी ३ वर्सां उच्च माध्यमिक अशें १२ वर्सांचें शाळेंतलें शिक्षण आसता. १९७० सावन शाळांनी शिकपी विद्यार्थ्याक लश्करी शिक्षण सक्तीचें केलां. सप्टेंबर ते जून मेरेन शिक्षणीक वर्स आसता. शिक्षणाचें माध्यम कोरियन भाशेंतल्यान आसा. माध्यमिक पावंड्यार इंग्लीश हो सक्तीचो विशय आसा.
खाजगी शिक्षण संस्था, राश्ट्रीय शिक्षणपध्दत आपणायतात. शिक्षण मंत्रालयाकडेन शिक्षणाची जापसालदारकी आसता. विश्वविद्यालयांचे प्रमाणूय बरेंच आसा. हांगाचे बरेच विद्यार्थी शिक्षणापासत अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, अस्तंत जर्मनी, कॅनडा, ब्रिटन ह्या देशांनी वचून रावल्यात. हे भायर परदेशांतलेय बरेच विद्यार्थी हांगा शिक्षण घेतात.
भाशा आनी साहित्य: कोरियाची कोरियन भास उराल अल्याइक पंगडांतली आसा अशें मानतात. ती तुर्की, गोल आनी जपानी भाशेक बरीच लागींची आसा. कोरियाची हांगल ही उच्चाराप्रमाण बरोवपाची लिपी १४४६ त सेजोंग राजाच्या काळांत आनी ताच्याच यत्नांक लागून अस्तित्वांत आसली. पयलींसावन चिनी भाशा आनी लिपयेचो हांगा बरोच प्रभाव आशिल्लो, ताका लागून सुशिक्षीत लोक हांगल भाशेपरस चिनी भाशेंत बरोवपांत व्हडवीकाय मानताले. जपानी सत्तेच्या काळांत जपानी भाशेची हांगा सक्ती जाली. १९४५ उपरांत मात कोरियन भाशा आनी लिपी प्रचारांत आयली. दक्षिण कोरियांत अजून चिनी लिपयेचो वापर जाता. छापणावळीचे नदरेन हांगल भाशा चिनी भाशेसारकीच कठीण आसा.
इकराव्या आनी बाराव्या शेंकड्यांतल्या किम फूशिक आनी तेराव्या शेंकड्यांतल्या इर्योन हांणी तीन राज्यांच्या इतिहासाचेर बरयल्ले ग्रंथ हे म्हळ्यार कोरियन इतिहासाचीं साधनां आसात. संगीत आनी हेर विशयांचेर पंदराव्या शेंकड्यामेरेन बरीच साहित्य रचणूक जाली. सोळाव्या शेंकड्यांत यी ह्वांग आनी युल्गोक हे नवकन्फ्युशियसवादाचेर बरोवपी तत्वगिन्यानी जाले. काव्य, कथा हांचीय वाड जाली. विसाव्या शेंकड्यासावन हांगाच्या साहित्याचेर अस्तंतेकडल्या साहित्याचो प्रभाव स्पश्टपणान दिसूंक लागलो. यी हान्जिक, यी क्वांग-सू, किम थाँगइन, पाक चाँगाह्वा आनी यु-गिल हे कादंबरीकार, किम सेल्वाक हो कवी, किम चिन-सॉप हो निबंदकार, ओयांग जिन आनी यू चिजिन हे नाटककार आनी पेक चॉल टिकाकार हे
