गरज आसना. पूण गुलाबाचें झाड रोयता आसतना ताका उण्यांत उणें दिसाक स वरां वत मेळसारकी सुवात मेळ्ळ्यार पुरो जाता. गुलाबाची लागवड खांदयो, बोयो, कलमां हांचेपसून करतात. बियांपसून केल्ली गुलाबाची लागवड वेपारी नदरेन परवाडपासारकी नासता. चड करून गुलाबाची लागवड कलमांपसून करतात. हें करपाखातीर दोळो भरपाची पध्दत (budding) वापरतात. गुलाबाची लागवड कुंडेत वा जमनींत करूं येता. जमनींत लागवड करपाची आसल्यार ७५ x ७५ सेंमी. अंतराचेर ३० x ३० x ३० सेंमी. लांब, रुंद आनी खोल इतल्या आकाराचीं फोंडकुलां मारून करतात. कुंडेत लागवड करपाच्या वेळार उण्यांत उणी १२ इंच रुंदायेची कुंडी घेवची पडटा. जमनींत लायिल्ल्या झाडाक वर्साक १०० ग्रॅ. नत्र, १०० ग्रॅ. स्फुरद आनी ७०० ग्र. पलाश अशें सारें दिवचें. कुंडेंतल्या गुलाबाक हें सारें अर्द्या प्रमाणांत दितात. ऑक्टोबर म्हयन्यांत गुलाबाच्या झाडाची छाटणी करतात.
गुलाबाच्या झाडाक जायते रोग आनी किडी लागूंक शकतात. तातूंतले व्हड प्रमाणांत नुकसान करपी कांय रोग आनी किडी अश्यो आसात:
१. भुरी: हो रोग जातकच पानांचेर धव्या पिठ्याचो थर दिसता आनी पानांक मिरयो पडिल्ल्यावरी दिसतात. हाका आळाबंदा हाडपाक १० लिटर उदकांत २० ग्रॅ. सल्फर घालून, ताचो फवारो पानांचेर मारतात.
२. काळे थिपके: ह्या रोगान पानांचेर काळे थिपके पडटात. तांकां आळाबंद हाडपाक १० लिटार उदकांत २० ग्रॅ. कॅप्टन हें वखद घालून पानांचेर ताचो फवारो मारतात.
३. डायबॅक: ह्या रोगान गुलाबाच्या झाडाच्यो तळयो सुर्वेक काळ्यो जातात आनी उपरांत त्यो सुकतात. ह्या रोगाची लागण चडकरून ताळ्यांची कापणी केलेउपरांत जाता. देखून कापणी केलेउपरांत कापिल्ल्या भागांक फायटालोन ह्या वखदाचो लेप करून लायतात.
गुलाबाच्या झाडाचें लुकसाण करपी कांय म्हत्वाच्यो किडो अश्यो आसात:
१. वायटी: ही झाडाचीं मुळां खाता, जाकालगून झाड मरता. तिका आळाबंद हाडपाक झाडाच्या मुळांत १० टक्के बी. एच्. सी. हें वखद घालचें. तेचपरी झाड रोयतना फोंडकुलांत १०० ग्रॅ. बी. एच्. सी. घालतात.
२. पानां खावपी मूस: हांका आळाबंद हाडपाक १० लिटर उदकांत १० मिली. नुवान हें वखद घालून झाडाचेर ताचो फवारो मारतात.
३. खवले कीड: ही मेणाभशेन दिसता आनी ताळ्यांचेर घट्ट दसून बसता. तिका आळाबंद हाडपाक रोगोर ०.१ टक्के ह्या वखदाचो वापर करतात.
घराची सोबीतकाय वाडोवपाक चड करून पोरसांत गुलाबाची लागवड करतात. तेचपरी वेपारी नदरेनूय गुलाबाची लागवड करतात.
देवाक घालपाक आनी बायलो माथ्यांत माळपाक गुलाबाच्या फुलांचो उपेग करतात. गुलाबाच्या फुलांचे जायते वखदी उपेगूय जातात. जोर, दाड दुखप, तकली उसळप, पोटांतलो अल्सर ह्या दुयेंसांआड गुलाबाच्या फुलांचो वापर करतात. गुलाबाच्या बियांचो पिठो (चूर्ण) रगत व्हांवप आनी चड परसाकडे जावप हाचेर गुणकारक आसा. गुलाबाच्या फुलांपसून अत्तर काडटात. हें अत्तर काडून उरिल्ल्या उदकाक ‘गुलाबपाणी’ म्हण्टात. गुलाबपाणी दोळ्यांत घाल्यार दोळे निरोगी उरतात. ‘दोळे’ येतकच दोळ्यांक थंडसाण मेळपाक दोळ्यांत गुलाबपाणी घालतात. गुलाबापसून गुलकंद करतात.
- - विश्राम गांवकार
गुलामगिरी:
एकाद्र्या मनशाक विकतो घेवन वा जिखून ताचे कडल्यान कुडीक कश्ट दिवपाचें काम करून घेवप वा स्वताची सेवा करून गेवप, तशेंच ताच्या वा तिच्या व्यक्तीस्वतंत्र्याचेर घुरी घालप हाका ‘गुलामगिरी’ अशें म्हण्टात.
पूर्विल्ल्या काळांत मनीस जंगलांत वचून सावदां मारून खातालो आनी तांचेर आपलें पोट भरतालो. त्या काळार मनशाची उदरगत जावंक नाशिल्ल्यान वा ताचे दिसपट्टे जिणेक जायतीं आडमेळीं आशिल्ल्यान गुलामगिरीची चाल अस्तित्वांत आसप शक्य नासलें. मनीस जातीचे उदरगतीचे दुसरे अवस्थेंत जेन्ना मनशाक नुस्तें पागप, शेत रोवप आदी वेवसायांत येस मेळ्ळें, तेन्ना तांकां मनीसबळाची गरज लागली. हें मनीसबळ गुलामाच्या रुपान एकठांय करताले. ते उपरांत शेताच्या कामाखातीर गुलामाचो उपेग व्हड प्रमाणांत जावपाक लागलो. झुजांत जिखून हाडिल्ल्या दुसर्या देशांच्या वा राजाच्या सैन्याकूय गुलाम म्हूण हाडटाले, तांकां जिवेशीं मारचे परस तांकां कश्टाचीं कामां दिताले. तांच्या श्रमाचेर चड उत्पादन आनी चड अर्थीक फायदो घेवपाक मेळटलो, ह्या अर्थीक फायदो घेवपाक मेळटलो, ह्या अर्थीक फायद्याचे आशेन, गुलामगिरीचे प्रथेन आपलीं पाळां-मूळां घट केलीं.
पूर्विल्ल्या काळांत भारत देशांत गुलामगिरी नासली, अशे ग्रीक लोकांनी बरोवन दवरलां आनी ताचेर अजापूय अक्तायलां. पूण भारतांत गुलामगिरी नासली, असो अर्थ मात ताचेवयल्यान काडप शक्य जावचेंना.
कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रांत दासोचेर ‘दासकल्प’ म्हूण प्रकरण आयलां. मनुस्मृतीच्या ग्रंथांत स तरांच्या दासांचो म्हळ्यार गुलामांचो उल्लेख आयला.
१. झुजांत धरिल्ले सैनीक.
२. घरांतलो वावर करपी.
३. दासीच्या पोटांत जल्माक आयिल्लो.
४. जिखून वा विकतो घेतिल्लो.
५. घराण्यांत वंशपरंपरेन चलत आयिल्लो.
६. दंड भरप शक्य नाशिल्ल्यान अडून उरिल्लो.
दासाची बायल वा भुरगीं हींय दासच म्हूण जियेतालीं. महाभारतांत, राजसभेंत हाडिल्ले द्रौपदीक ‘आतां तूं आमची दासी आसा’ असो उल्लेख केला. हाचेवेल्यान ‘दासी’ वा ‘दास’ हांकां त्याकाळार लेगीत हीन आनी सकयल्या पांवड्यावेले लेखताले, हें स्पश्ट जाता. त्याकाळार दासीपुत्र, क्रितदास, युध्ददास आनी धृतदास अश्यो वेगवेगळ्या दासांच्यो तरा सांगल्यात. पांडव द्युतांत हरिल्ल्यान कौरवांचे द्युतदास जाल्लो.
इ.स. २५०० वर्सांपयलीं भारतांत नंदपी सिंधुसंस्कृतायेंत गुलामगिरी चलताली अशें मत पुरातत्वपंडितांनी काडलां. पूण ताका कसालोच पुरावो नाशिल्ल्यान ते गुलामगिरीचें स्वरुप आनी खरेपण सांगप शक्य जायना.
वैदिक काळार गुलामगिरी वंशीक भेदाचेर आदारिल्ली. आर्य लोकांनी भारतांत येतकच हांगाच्या अनार्य लोकांक धांवडावन घाले. जे हाताक मेळ्ळे तांकां दास केले. हे अनार्य काळ्या रंगाचे, जित जमातीचे लोक आसुंये अशें वैदिक साहित्यावेल्यान दिसता. हे आर्य सगळ्या अनार्यांक ‘दस्यू’ म्हण्टाले आनी स्वताच्या कामाखातीर घोळयताले. तांकां जनावरांइतलोच मान मेळटालो.
मध्ययुगांतूय भारतांत गुलामगिरीची वायट चाल चलताली. मुसलमानी लोक जेन्ना तांच्या देशांतल्यान हांगा आयले तेन्ना तांचे वांगडा गुलामगिरीची चाल पर्थून वयर सरली. ल्हान भुरगो वा पूत हांकां ‘गुलाम’ ह्या अर्थान कुराणांत पाचारल्यात. आर्विल्ले मुसलमान गुलाम हें उतर ‘दास’ ह्या अर्थान वापरतात. गिरेस्त मुसलमान घराण्यांनी तेचपरी नबाब, अमीर, उमराव सारक्या राज-परिवाराभितर दादले-बायलो गुलाम म्हूण दवरपाची चाल आसली. घरांतलीं सगळीं कामां गुलाम करताले. घरधनी, गुलामांक मायेमोगान वागयतालो. तांच्या खावपा-जेवपाची, न्हिदपा-उठपाची वासपूस करतालो. मनीसपणान वागयिल्ल्यान, जायते फावटीं घरधनयान मुक्त केल्यार लेगीत गुलाम तांकां सोडून वचनासले. गुलाम बायलांच्या आंगार विंगड विंगड अलंकार घालपाची चाल चलताली. घरमालकिणीचे संपत्तीचें प्रदर्शन करपाची ही एक चाल आसली. गुलामाच्यो सगळ्यो वस्ती धनयाच्योय आशिल्ल्यान, तातूंत तांचेय कांय लुकसाण जायनासलें. ते गुलामांचीं लग्नां लावन दिताले. तांच्या भुरग्यांकूय मोगान वाडयताले आनी शिकपूय दिताले. स्वताच्या कर्तृत्वान वयलें पद जोडप अशे तरेन गुलामाक शक्य जातालें. गुलामांनी सेनानायक म्हूण पराक्रम गाजयलो, इतलेंच न्हय तर कांय गुलाम सुलतान लेगीत जाल्ल्याचे उल्लेख इतिहासांत आसात. इ.स. १२०६ त दिल्लीचो सुलतान जाल्लो कुतूबूद्दीन ऐबक मुहंमद घोरीचो
