वाठारांनी पंरपरेन आयिल्लीं तशींच आसात. शारांतल्यान लोकांचें जिवीत हाचेपरस सामकें वेगळें आसा. आवय-बापूय दोगांय चडशीं कामार वचपी आशील्ल्यान भुरग्यांचेर सरकाराचें लक्ष आसताम ल्हानपणासावन देशाचेर भक्ती करपाची तांकां गोडी लायतात. तांचें शिक्षण, खाणजेवण, कपडे, मनोरंजन हांची जापसालदारकी सरकार घेता. कामगारांच्या भुरग्यांक हांगा हेरांपरस चड सवलती मेळटात. गांवांनी रावपी शेतकार, जर तो चेक आसत जाल्यार मात्सो चड फुडारिल्लो आसता. त्यामानान स्लोव्हाकियांतलो शेतकार मागाशिल्लो आनी गोरवां पोसपाच्या उधेगाचेर चड आदारिल्लो आसा. साम्यवादी राज्यपध्दतीक लागून हांगाच्या लोकांच्या रावपाचो पांवडो बरोच सुदारला. बायलांक समाजांत बरोबरची सुवात आसा. कलेच्या नदरेतल्यान हो देश पयलींसावन संपन्न आसा. पूर्विल्ल्या तशेंच थिक आनी बरोक काळांतले परंपरेची पुरायपणान जतनाय केल्या. शांत कितल्याशाच शांरानी पोरन्यो इगर्जी, किल्ले, सभाघरां आनी हेर इतिहासीक वास्तू बरेतरेन सांबाळून दवरल्यात. प्राग ह्या शाराचे सांस्कृतिक गिरेस्तकायेची आयजमेरेन संवसारांत तोखणाय जाता. संगीताच्या मळार एकुणिसाव्या शेंकडयासावन हांगा उदरगत जायत आयल्या.बोहिमीयांतलें संगीत, वाधां वाजोवपी पंगड कितल्याशाच शतमानांसावन नामनेक पावल्यात. स्मेतान आनी व्दोराक ह्या सारके व्हड संगीतकार हांगां जावन गेले. प्रागा शारांत जावपी वर्सुकी संगीत मेळाक संवसारांतल्यान कितलेशेच लोक भेट दितात. बोहिमियन नृत्याचो प्रभाव पुराय युरोपीय नृत्याचेर दिसून येता. पोल्का हो हांगाचो नृत्यप्रकार संवसारभर तोखणायेचो थरला. नाटक, सिनेमा,चित्रकला ह्या मळार गंगाच्या फिशाल लोकांनी नामना मेळयल्या. शिंयाळ्यांतले बर्फावयले खेळ हांगाच्या लोकांमदीं प्रिय आसात. बर्फावयलो हॉकी, फुटबॉल, व्होलीबॉल, नाडेपेन्ना, (athletics) ह्या सारक्या खेळांनी संवसारीक सर्तींत चेकोस्लोव्हाकियाच्या खेळगडयांनी आपल्या चेल्या पांवडयाचें प्रदर्शन केलां. शिक्षण- राष्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण सुमार ९९% आसा.हांगाच्या शाळेंतल्या शिक्षणाची परंपरा सतराव्या शेंकडयासावन सुरू जाली. शाळेंतलें शिक्षण ९ वर्सांचें आसता. हें शिक्षण फुकट, सक्तीचें आनी करारके आसा. रशियन भाशा तिसरी भाशा म्हण शिकयतात. सामक्या मुळाव्या पांवडयावयलें शिक्षण सरकाराच्या जापसालदारकेखाला चलता. शिक्षणसंस्थांच्या प्रमाण बरेंच व्हड आसा. चडशे विधार्थी वैजकी, अभियांत्रिकी, समाजविज्ञान, शेतवड ह्या सारक्या विशयांचें शिक्षण घेतात.१६४८ त थापणूक जाल्लें चार्लस् विश्वविधालय(कार्लोवा युनिव्हर्सिटी) आनी १७०७ तथापणूक जाल्लें क तांत्रिकी विश्वविधालय, हीं मध्य युरोपांतली सगळ्यांत पोरनी शिक्षणीक केंद्रां.दुस-या महाझुंजा उपरांत शिक्षणीक संस्थांची नेटान वाड जाली. रशियाचो बेस बरो पालव शिक्षणाच्या प्रसाराखातीर आनी उदरगतीखातीर मेळ्लो. विश्वविधालयाभायर संशोधन आनी शिक्षणाच्या मळार हेर काय ब-योच संस्था वावुरतात. शिक्षण पुरायपणान सरकारी यंत्रणाखाला चलता. उंचेल्या पांवडयावयल्या शिक्षणाची हांगा बरी व्यवस्था आसा. हांगाच्या विश्वविधालयांनी संवसारांत किर्त मेळयल्या. भाशा आनी साहित्य-चेक ही इंडो-युरोपीय भाशापंगडांतली स्लाव्हिक म्याचे अस्तंतेवटेन उपेगांत येवपी एक म्हत्वाची भाशा. ही भाशा उलोवप्यांची संख्या बरीच व्हड आसा. स्लोव्हाक ही भाशाय चेक भाशेक रीच लागींची आसा. हयो दोनूय भाशा हांगाच्यो अधिकृत भाशा. हे भायर अल्पसंख्य लोकांच्यो मग्यार (हंगेरीयन), पॉलिश, रुथेनियन, ड्डीश आनी जर्मन ह्योय भाशा हांगा उपेगांत येतात. सधाक तिगून उरिल्लें चेक साहित्य तेराव्या शतमानाच्या दुस-या र्दासावनचें आसा. ह्या काळांत स्तोत्रां,
महाकाव्यां, भावकाव्य, नाटक शा साहित्यप्रकारांची हांगा निर्मणी जाली. सोळाव्या शतमानांत बायबल चो अणकार चेक भाशेंत जालो आनी उपरांत ताची स्फृर्त घेवन हांगा बरीच ग्रंथनिर्मणी जाली. सरताव्या-अठराव्या शेंकडयांत हॅप्सवर्ग घराण्याचे स-तेखाल हांगाच्या साहित्यवावराक जाय तशी उर्बा मेळ्ळी ना. पूण ते परिस्थितींतलेगीत जॉन एमस कॉमीनियस हाणें चेक भाशेंतल्यान समृध्द ग्रंथरचणूक केली.अठराव्या शेकडयातल्या दुस-या अर्दासावन हांगा चिज्ञानाच् उदरगतीच्या वावंरातल्यान साहित्याच्या मळार बरीच बरपावळ जाली. राष्ट्रवाद आनी देशभक्तीचे प्रेरणेंतल्यान चेक साहित्यीकांनी आनी विव्दानांनी नामना मेळयली. यॉसेफ डॉब्रॉव्हस्की, यॉसेफ युंगमान, पावेल, यॉसेफ शाफारझीक, फ्रांस्यिशेक पालाट्स्की हे साहित्यिक हाच्या काळांत जावन गेले. १९व्या शेंकडयांत यान नेरुदा,कारेल मारवा, हालेक व्हीस्वेस्लाव्ह, यारोस्लाव्ह व्हर्खलिट्स्की, स्वाटॉ-लुक चेख हे कवी तशेंच बोझेना नेम्कोवा, कारोलिना स्वहेट्ला,आलॉय्स यिरासेक हे कादंबरीकार नामनेक पावले.सधाचे साम्यवादी राजवटीक लागून साम्यवादी त्तवांचेर आदारिल्लें साहित्य हांगा ब-याच प्रमाणांत पातळ्ळां.
म्हत्वाचीं थळां- बोहीमियांतले पर्वत, रानांची सोबीतकाय, वखदी उदकाच्यो झरी, डॅन्यूब न्हंय, कार्पेथियन पर्वत ह्यो गजाली पर्यटकांक आकर्शीत करतात. प्राग ही देशाची राजधानी, बॅर्ना, बाटीस्लाव्हा, प्रेसबर्ग, कॉशित्से आनी स्लोव्हाक हीं शारां म्हत्वाची आसात. ओसट्राव्हा हें लोखणकारखान्याखातीर, पेल्झेन हेम एक उधेगीक केंद्र, स्कोडा थंयचे बीयरीखातीर आनी ऑलॉमोत्स, लीबेरेत्स ह्याय थळांक म्हत्व आसा. चेटणी- जेवण वा नाश्तो हातुंतलोएक पूरक पदार्थ. हेर पदार्थावांगडा तिखट, आमट असो खर सुवाद मेळचो म्हण केल्लो पदार्थ. चेटण्यो वाटूंन, कुटून वा मुड्डून करतात. तातुंतल्यो कांय चेटण्यो अश्यो- १. हरवे मिरसांगेची चेटणी- हे चेटणेक हरव्यो मिरसांगो, कोथमिरेचो पालो, सोय, आमटाण, साकर नी मीठ अशें जिन्नस लागतात. हें सगळें एकठाय करून वांट्टात. २. लसणीची चेटणी-हातूंत सोय, लसणीच्यो बोयो, तांब्डयो(सुक्यो) मिरसांगो, आमटान आनी मीठ अशें जिन्नस घालतात. ३. सांसवांची चेटणी- सांसवां आनी हिंग तापिल्या तव्यार फुलयतात.तातूंत सुक्यो मिरसांगो, सोय, आमटान, मीठ, घालून वांट्टात. ४. कुटिल्ली चेटणी- चेटणेंत लसूण, सोय, सुक्या मिरसांगंचो पिठो, तीळ, मेथी, मिरयां, हिंग हें सगळें एकठांय करुन कुटतात.ही चेटणी जायतो तेप तिगूंक शकता. ५. मुडिडल्ली चेटणी- हातूंत चिरिल्लो कांदो, सोय, मिरसांगांपिठो, आमटाणीचें उदक, मीठ, साकार हें सगंळे एकठांय करुन मुडिड्तात. हातुंतूच दुसरो प्रकार करतात, तातूंत मिरसांग्या पिठ्या जाग्यार हरवे मिरसांगेचे कुडके घालतात. ह्या चेटण्याभायर आल्याची चेटणी, मिरसांगेचें कुडके घालतात. ह्या चेटण्यांभायर आल्याची चेटणी, मिरसांगेचें रायतें आनी हेर जायते चेटण्यांचे प्रकार आसतात. तरेकवार भाज्यो आनी सोय घालून वांटिल्ले चेटणेक, ते ते भाज्येवेल्यान नांव आसा.देखीक-आमाडयांचें सांसंव, आमाडयाची करम, कारात्याचें रायतें, घोटांचें सांसंव आदी. लसणीचे चेटणेंत आमटाणीच्या बदला सोलां घालून गोंयांत तिखटें हो प्रकार करतात. हे तिखटें पणसाचीं सुकिल्लीं भिकणां उकडून ताचे
